Conrad Joseph - Falk

Kilku z nas siedziało przy obiedzie w małej nadrzecznej gospodzie, nie

dalej ni

trzydzie

ci mil od Londynu i mniej ni

dwadzie

cia od tej płytkiej i

niebezpiecznej kału

y, której ludzie z naszej przybrze

nej

eglugi nadaj

wspaniałe miano Oceanu Niemieckiego. Wszyscy byli

my mniej lub wi

cej

zwi

zani z morzem. Za szerokimi oknami roztaczał si

widok na Tamiz

rozległy widok wzdłu

Lower Hope Reach. Ale obiad był ohydny i tylko oczy

ucztowały.

Rozmow

nasz

zaprawiał smak słonej wody, która dla tak wielu z nas

była prawdziw

wod

ywota. Ten, kto zaznał goryczy oceanu, zachowa jej

smak w ustach na zawsze. Lecz paru ludzi z naszej kompanii,

rozpieszczonych przez

ycie na l

dzie, uskar

ało si

na głód.

Nie dało si

nic przełkn

ąć

z tego jedzenia. I naprawd

, wszystko tu

miało cech

dziwnej zmurszało

ci. Drewniana jadalnia sterczała nad

błotnistym brzegiem jak nawodne domostwo; deski w podłodze wydawały si

zbutwiałe; zgrzybiały kelner dreptał

ało

nie tam i z powrotem przed

stoczonym przez robaki, przedpotopowym bufetem; poszczerbione talerze

wygl

dały, jakby je wygrzebano z jakiego

przedhistorycznego kopca w

pobli

u jeziora, a kotlety przypominały przeszło

ść

jeszcze bardziej

zamierzchł

. Przywodziły nieodparcie na my

l mroki pradawnych wieków, gdy

pierwotny człowiek, wyłaniaj

c ze swej m

tnej

wiadomo

ci podstawy sztuki

kucharskiej, przypalał kawałki mi

sa na ogniu z chrustu w towarzystwie swych

zacnych kompanów; potem za

, nasycony i szcz

ęś

liwy, zasiadał w

ród

obgryzionych ko

ci, aby snu

niewyszukane opowie

ci o ró

nych

prze

yciach: o głodzie, o polowaniu, a mo

e i o kobietach!

Ale na szcz

ęś

cie wino okazało si

równie stare jak kelner. Tedy

rozsiedli

my si

wygodnie - nieco głodni, lecz wcale zadowoleni - i

rozpocz

my nasze niewyszukane opowie

ci. Mówili

my o morzu i wszelkich

jego sprawach. Morze nie zmienia si

nigdy, a jego sprawy - wbrew ludzkim

opowiadaniom - spowite s

w tajemniczo

ść

. Ale zgadzali

my si

wszyscy,

czasy si

zmieniły. I mówili

my o dawnych okr

tach, o wypadkach na morzu,

o zatoni

ciach statków, o utracie masztów, a tak

e i o człowieku, który

przeprowadził cało swój okr

t z rzeki Platte do Liverpoolu, posługuj

c si

sterem awaryjnym. Mówili

my o wrakach, o zmniejszonych racjach

marynarskich i o bohaterstwie -a przynajmniej o tym, co dzienniki nazwałyby

bohaterstwem na morzu - o przejawach cnót ró

cych si

zupełnie od

bohaterstwa czasów pierwotnych. A niekiedy zapadało w

ród nas milczenie i

wszyscy razem wpatrywali

my si

w rzek

Przepłyn

ł statek z linii P. & O., kieruj

c si

w dół ku morzu. „Pyszne

obiady jada si

na tych okr

tach”, zauwa

ył który

z naszej kompanii. Kto

inny o bystrym wzroku wyczytał nazw

na rufie: „Arkadia”. „Có

to za pi

kny

okaz statku!”, szepn

ło kilku z nas. Za okr

tem szedł mały parowiec

towarowy; jego bandera wskazywała,

e jest to statek norweski. Parowiec

wypu

cił mnóstwo dymu, a nim wiatr zwiał go zupełnie, pojawił si

przed

oknami krótki, drewniany bark o wysokich burtach, pod balastem, ci

gni

przez holownik. Wszyscy marynarze byli zaj

ci na dziobie przy podnoszeniu

przednich

agli, a na rufie kobieta w czerwonym kapturze, sam na sam z

człowiekiem u steru, przechadzała si

miarowo wzdłu

rufówki tam i z

powrotem, robi

c na drutach co

z popielatej wełny.

Który

z naszej gromadki mrukn

ł: „To pewnie Niemcy”. „Kapitan ma

na pokładzie”, zauwa

ył kto

inny; a szkarłatny zachód, rozgorzały za

dymem londy

skim, rzucił blask bengalskich ogni na maszty barku i znikn

znad Hope Reach.

Wówczas jeden z nas, milcz

cy dotychczas człowiek po

ęć

dziesi

tce, który dowodził statkami przez

wier

wieku, rzekł, patrz

c na

bark sun

cy teraz w dal, cały czarny w

ród blasku rzeki:

- To przypomina mi pewne absurdalne zdarzenie, które przytrafiło mi

przed wielu laty, kiedy zostałem pierwszy raz dowódc

elaznego barku,

przyjmuj

cego ładunek w pewnymwschodnim porcie morskim. Ów port był

zarazem stolic

wschodniego królestwa le

żą

cego nieco w gór

od uj

cia

rzeki, tak jak nie przymierzaj

c Londyn le

y nad nasz

star

Tamiz

Nie ma co si

nad ow

miejscowo

rozwodzi

; tego rodzaju

przygoda mogła wydarzy

wsz

dzie, gdzie si

znajduj

okr

ty, ich

dowódcy, holowniki i bratanice-sieroty o nieopisanej krasie, a absurdalno

ść

zdarzenia dotyczy tylko mnie, mojego wroga Falka i mojego przyjaciela

Hermanna.

Słowa „mojego przyjaciela Hermanna” były wypowiedziane jakby ze

specjalnym naciskiem, który skłonił którego

z nas (mówili

my wła

nie o

bohaterstwie na morzu) do leniwego i niedbałego pytania:

- A czy ten Hermann był bohaterem?

- Wcale nie - odparł nasz siwy przyjaciel. - Bynajmniej. Był to Schiff-

führer: kierownik okr

tu. Tak nazywaj

w Niemczech kapitana statku. Wol

nasz

nomenklatur

. Brzmi dobrze i jest w niej co

, co daje nam jako cało

poczucie wspólnoty: praktykant, oficer, kapitan w prastarym i zaszczytnym

morskim zawodzie. Co si

tyczy mego przyjaciela Hermanna, mo

e i był

sko

czonym mistrzem w tym zaszczytnym kunszcie, lecz zwano go oficjalnie

Schiff-führerem, a wygl

d jego, pusty i oci

ęż

ały jak wygl

d zamo

nego

farmera, był zarazem nacechowany dobrodusznym sprytem drobnego

sklepikarza. Jego wygolony podbródek, zaokr

glone członki i oci

ęż

ałe powieki

nie przypominały bynajmniej pracownika morza, jeszcze za

mniej miło

nika

morskich przygód. Jednak

e po swojemu pracował znojnie na morzach jak

sklepikarz za lad

. A okr

t był

ródłem utrzymania dla jego rosn

cej rodziny.

Statek Hermanna była to ci

ęż

ka, silna, t

podzioba machina,

przywodz

ca na my

l prymitywn

solidno

ść

, podobnie jak drewniany pług

naszych praojców. I z innych wzgl

dów machina ta sprawiała wra

enie

swojskie i sielskie. Wystaj

ce w dziwaczny sposób drewniane

ciany

nadbudówki, których nie widziałem nigdy na

adnym innym statku, sprawiały,

e ta

ta rufa okr

tu była podobna do tylnej cz

ęś

ci młynarskiego wozu. Ale

cztery okna salonu, ka

de zaopatrzone w sze

ść

zielonawych szybek i uj

te w

drewniane okienne ramy pomalowane na br

zowo, mogły by

równie dobrze

okienkami wiejskiej chaty. Malutkie białe firaneczki i ziele

doniczek z

kwiatami dopełniały podobie

stwa. Raz czy dwa, gdy wypadło mi przepłyn

ąć

pod ruf

statku, dostrzegłem z łodzi okr

głe rami

nachylaj

ce polewaczk

zgi

, gładk

głow

dziewczyny, któr

zawsze nazywał bratanic

Hermanna, bo naprawd

nie słyszałem nigdy jej imienia, pomimo mojej

yło

ci z cał

rodzin

Ale ta za

yło

ść

rozwin

ła si

pó

niej. Tymczasem za

, na równi z cał

braci

eglarsk

tego wschodniego portu, nie mogłem

ywi

adnych

tpliwo

ci co do wyobra

Hermanna o higienie w zakresie odzie

y. Był

najwidoczniej zwolennikiem noszenia na ciele porz

dnej, grubej flaneli.

Prawie co dnia ogl

dało si

małe sukienki i fartuszki schn

ce na olinowaniu

bezanmasztu lub rz

d drobnych skarpeteczek powiewaj

cych na

sygnałowych linkach; ale raz na dwa tygodnie cała rodzinna bielizna była

obowi

zkowo wystawiona na pokaz. Zapełniała calute

ruf

. Popołudniowa

bryza pobudzała do dziwacznej, flakowatej ruchliwo

ci t

stłoczon

bielizny, nasuwaj

jak

ąś

niejasn

analogi

z utopion

, okaleczała i

spłaszczon

ludzko

. Bezgłowe ciała kiwały na człowieka ramionami

pozbawionymi r

k; nogi bez stóp kopały fantastycznie powietrze z oklapłym

rozmachem; były tam równie

długie, białe szaty, które chłon

ły wiatr przez

obszyty koronk

otwór u szyi, wydymaj

c si

przez chwil

gwałtownie, jakby

wskutek przesuwania si

jakich

otyłych, niewidzialnych kadłubów. W owe dni

na było rozpozna

statek na wielk

odległo

ść

z powodu ró

nobarwnego,

dziwacznego rozruchu panuj

cego na rufie, za bezanmasztem.

Statek Hermanna miał swoje miejsce postoju tu

przede mn

, a

nazywał si

„Diana” - nie z Efezu, tylko z Bremy. Oznajmiały to białe litery

długie na stop

, rozmieszczone w wielkich odst

pach w poprzek rufy (co

rodzaju napisu na szyldzie) pod wiejskimi okienkami. Ta

miesznie

nieodpowiednia nazwa uderzała sw

impertynencj

wobec pami

najczarowniejszej z bogi

, bo pomijaj

c fakt,

e stary statek był fizycznie

niezdolny do wzi

cia udziału w jakichkolwiek łowach, mieszkała na nim

gromadka czworga dzieci. Wygl

dały znad burty, przypatruj

c si

przepływaj

cym łodziom i niekiedy upuszczały w nie ró

ne przedmioty. I tak,

w czasach kiedy jeszcze nie znali

my si

z Hermannem na tyle, aby z sob

rozmawia

, dostałem kiedy

w kapelusz ohydn

lalk

z gałganów, nale

żą

do najstarszej córeczki Hermanna. Ale na ogół dzieciaki zachowywały si

grzecznie. Miały jasne główki, okr

głe oczy, małe okr

głe noski jak kartofelki i

były bardzo podobne do ojca.

Ta „Diana” z Bremy była najniewinniejszym ze starych okr

tów i

zdawała si

nic nie wiedzie

o złym morzu, tak jak i na l

dzie bywaj

rodziny,

które nie wiedz

nic a nic o zepsutym

wiecie. A uczucia, które budziła, były

zwyczajne i nale

ały przewa

nie do kategorii uczu

domowych. „Diana” była

rodzinnym ogniskiem. Wszystkie te kochane dzieciaki nauczyły si

chodzi

jej obszernym pokładzie rufowym. W rozwa

aniu takich faktów jest co

ładnego, a nawet wzruszaj

cego. Wyobra

am sobie,

e te b

ki gryzły ko

olinowania, kiedy im si

wyrzynały z

by. Obserwowałem wiele razy

najmłodszego Hermanna (Nicholasa), jak gryzł opask

brasu fokbramrei.

Najbardziej lubił przebywa

pod kołkownic

grotmasztu. Z chwil

gdy go

puszczono luzem, czołgał si

tam natychmiast i pierwszy z brzegu marynarz,

który si

pokazał, przynosił malca z powrotem do drzwi kajuty, trzymaj

c go

troskliwie i podnosz

c wysoko w r

kach powalanych smoł

. Przypuszczam,

e działo si

to wskutek stale obowi

zuj

cego rozporz

dzenia. W czasie

takich przenosin dzieciak, który był jedyn

gwałtown

osob

na statku,

usiłował bi

po twarzy tych rosłych młodych marynarzy niemieckich.

Pani Hermann, miła, za

ywna gosposia, nosiła na pokładzie

workowate niebieskie suknie w białe groszki. Gdy si

zdarzyło raz czy dwa,

zastałem j

przy ładnej małej balijce, tr

energicznie białe kołnierzyki,

dziecinne skarpetki i letnie krawaty Hermanna, oblewała si

rumie

cem jak

młoda dziewczyna i podniósłszy mokre r

ce, witała si

z daleka, kiwaj

yczliwie głow

raz po raz. R

kawy jej były zakasane a

po łokcie, a złota

obr

czka na palcu połyskiwała w

ród mydlin. Miała miły głos, pogodne czoło,

gładkie pasma bardzo jasnych włosów i wesoły wyraz oczu. Była

macierzy

ska i w miar

rozmowna. Przy u

miechu tej prostodusznej matrony

młodzie

cze dołeczki ukazywały si

wie

ych, szerokich policzkach.

Natomiast nie widziałem nigdy, by małomówna bratanica Hermanna, sierota,

próbowała si

kiedy u

miechn

ąć

. Nie była to jednak u niej pos

pno

ść

, lecz

pow

gliwo

ść

młodocianej powagi.

Wozili jaz sob

wsz

dzie przez ostatnie trzy lata,

eby była wyr

przy dzieciach i towarzystwem dla pani Hermann, jak mi jej m

ąż

kiedy

nadmienił. Bardzo im si

bratanica przydawała, póki dzieci nie podrosły,

dodał ze strapion

min

. Jej to rami

wła

nie i gładka główka mign

ły mi

pewnego rana w okienkach kajuty na rufie, nad doniczkami z fuksj

i rezed

;

ale kiedy pierwszy raz ujrzałem j

w całej postaci, poddałem si

urokowi jej

kształtów.

Uwieczniły mi t

dziewczyn

w pami

ci, tak jak wielka pi

kno

ść

, wielka

inteligencja, bystry umysł lub dobro

serca mogły były mi upami

tni

równym stopniu jak

ąś

inn

kobiet

W niej za

dominowała harmonia proporcji i wzrostu. Majestatyczny

czar tkwił w fizycznej osobowo

ci. Mo

e była tak

e wyj

tkowo dowcipna,

inteligentna i dobra. Nie wiem i nie o to tu chodzi. Wiem tylko,

e była

wspaniale zbudowana. Zbudowana - to jest jedyne wła

ciwe słowo. Była

zbudowana, była niejako wzniesiona z królewsk

hojno

. Zapierało dech

na widok beztroskiej rozrzutno

ci materiału zu

ytego na to dziewcz

tko. Była

młodzie

cza, a zarazem na wskro

dojrzała, jakby nale

ała do szcz

ęś

liwego

grona nie

miertelnych. Musiała by

tak

e i ci

ęż

ka, ale to nic nie szkodzi.

Powi

kszało to jeszcze wra

enie trwało

ci. Miała zaledwie dziewi

tna

cie lat.

Ale co za barki! Co za okr

głe ramiona! Co za rozp

d pot

ęż

nych członków,

gdy w trzech długich susach rzucała si

na przewróconego Nicholasa; tego

po prostu nie da opisa

. Robiła wra

enie dobrej, spokojnej dziewczyny -

czujnej na potrzeby

Leny, upadki Gustava, stan noska kochanego Karla; dziewczyny

sumiennej, ci

ęż

ko pracuj

cej, i tak dalej. Ale jakie wspaniałe miała włosy!

Bujne, długie, g

ste, płowe. Mieniły si

połyskiem drogocennego metalu.

Nosiła je splecione ciasno w warkocz zwisaj

cy dziewcz

co na plecy; koniec

jego si

gał pasa. Zdumiewała masywno

ść

tego warkocza. Słowo daj

przypominał maczug

. Twarz dziewczyny była du

a, urodziwa, o

niezam

conym wyrazie. Cer

miała ładn

, a jej niebieskie oczy były tak

blade,

e zdawały si

patrze

wiat z pust

, biał

otwarto

pos

gu. Nie

na było jej nazwa

przystojn

. Jej uroda wywierała daleko gł

bsze

wra

enie. Prosty ubiór, bujno

ść

kształtów, imponuj

ca postawa i niezwykle

silna

ywotno

ść

, która zdawała si

z niej bi

jak wo

z kwiatu, wszystko to

nadawało jej urodzie cech

sielsk

i olimpijsk

. Gdy si

patrzyło, jak si

gała

ku linie z susz

bielizn

oboma ramionami wzniesionymi wysoko nad

głow

, zaduma pełna jakiej

poga

skiej czci ogarniała człowieka. Workowate,

bawełniane stroje zacnej pani Hermann miały u szyi i u dołu co

w rodzaju

prymitywnej falbanki, ale perkalowe suknie dziewczyny nie miały nawet

zmarszczki, tylko jej spódnice układały si

w par

prostych fałd spływaj

cych

do ziemi, a kiedy stała bez ruchu, fałdy te nabierały jakiego

surowego i

pos

gowego charakteru. Miała w sobie wrodzony spokój, czy przyszło jej

siedzie

, czy sta

. Ale nie chc

przez to powiedzie

, aby była pos

gowa. Za

bujne w niej było

ycie; mogła jednak mimo to słu

za wzór do

alegorycznego pos

gu Ziemi. Nie my

o tej zu

ytej ziemi, jaka jest w

naszym władaniu, ale o Ziemi młodzie

czej, o dziewiczej planecie nie

napastowanej przez wizje przyszło

ci roj

ce si

od potwornych kształtów

ycia, pełne zgiełku okrutnych walk, głodu i my

li.

Sam zacny Hermann nie był szczególnie zajmuj

cy, cho

mówił po

angielsku zupełnie zrozumiale. Nie mogłem natomiast zrozumie

pani

Hermann, która za ka

wizyt

zwracała si

do mnie co najmniej z jedn

przemow

, wypowiedzian

cinnym, serdecznym tonem prawdopodobnie

w plattdeutsch.

Co si

tyczy ich bratanicy, miło było na ni

patrze

(przy czym ogarniał

jako

człowieka optymizm co do przyszło

ci ludzkiego rodu), ale

zachowywała si

nie

miało i milcz

co, zaj

ta najcz

ęś

ciej szyciem; niekiedy

tylko, jak zauwa

yłem, zapadała nad robot

w dziewcz

zadum

. Ciotka

siedziała naprzeciwko niej, tak

e co

szyj

c, z nogami opartymi na

drewnianym stołeczku. Po drugiej stronie pokładu Hermann i ja ustawiali

par

krzeseł z kajuty i zasiadali

my, aby pali

i zamienia

z rzadka kilka

spokojnych słów. Przychodziłem prawie co wieczór. Zastawałem Hermanna w

koszuli. Z chwil

gdy wracał z brzegu na pokład swego statku, zdejmował

natychmiast marynark

, po czym kładł na głow

haftowan

okr

gł

czapeczk

z kutasem i zamieniał trzewiki na par

sukiennych pantofli.

Nast

pnie za

palił u drzwi kajuty, przypatruj

c si

dzieciom z min

pełn

obywatelskiej cnoty, póki ich nie powyłapywano jednego po drugim i nie

zaniesiono do koi rozmieszczonych w ró

nych kabinach. Wreszcie

wypijali

my troch

piwa w mesie, gdzie stał drewniany stół na skrzy

owanych

nogach i czarne krzesła o prostym oparciu, co przypominało raczej wiejsk

kuchni

salonik na statku. Miało si

wra

enie,

e morze i wszystkie jego

sprawy zostały odsuni

te gdzie

bardzo daleko od go

cinno

ci tej wzorowej

rodziny.

A mnie si

to podobało, poniewa

miałem do

ść

o kłopotów na

własnym statku. Urz

dowe pismo, wydane przez konsula brytyjskiego,

powierzyło mi dowództwo tego okr

tu po człowieku, który zmarł nagle,

zostawiaj

c jako wytyczne dla swego nast

pcy kilka nie pokwitowanych

rachunków - co wygl

dało podejrzanie - par

kosztorysów z suchego doku

zalatuj

cych przekupstwem i mnóstwo dokumentów stwierdzaj

cych trzyletni

rozrzutn

gospodark

; wszystko to le

ało jak groch z kapust

w zakurzonym

starym pudle od skrzypiec, wysłanym rubinowym aksamitem. Poza tym

znalazłem du

żą

ksi

ąż

rachunkow

, ale kiedy j

otworzyłem, pełen nadziei,

okazało si

ku mojemu niesłychanemu przygn

bieniu,

e pełna jest wierszy -

stronica za stronic

- jowialnych i nieprzyzwoitych wierszydeł, napisanych

drobniutkim pismem, najporz

dniejszym, jakie kiedykolwiek widziałem. W tym

samym pudle była i fotografia mego poprzednika, robiona ostatnio w

Sajgonie, przedstawiaj

ca go na tle ogrodu, w towarzystwie kobiety

przybranej w dziwaczne draperie; ukazywała starszego, kr

pego człowieka o

surowej powierzchowno

ci i ponurym wyrazie twarzy, odzianego w

niezgrabne ubranie z czarnego sukna; włosy nad skroniami zaczesane miał

ku przodowi w sposób przypominaj

cy kły ody

ca. Jedynym

ladem po

skrzypcach było to pudło, niby pozostała po nich łupina; natomiast po dwóch

frachtach, które okr

t z cał

pewno

niedawno zarobił, nie zostało nawet

łupiny. Niepodobna było odgadn

ąć

, gdzie si

podziały te wszystkie pieni

dze.

Na statku ich nie było. Nie zostały równie

wysłane do kraju, gdy

znalazłem

w jakim

biurku list od wła

cicieli - zachowany wida

tylko przez czysty

przypadek - z do

ść

łagodnymi wyrzutami,

e kapitan nie zaszczycił ich ani

słowem ju

od osiemnastu miesi

cy.

Zapasów nie znalazłem na statku prawie

adnych, ani cala liny, ani

łokcia

aglowego płótna.

Statek był ze wszystkiego ogołocony i przewidywałem trudno

ci bez

ca, zanim go wyszykuj

do drogi.

Poniewa

byłem wówczas młody - nie miałem jeszcze trzydziestu lat -

brałem bardzo powa

nie i siebie, i swoje kłopoty. Stary pierwszy oficer, który

odegrał rol

głównego

ałobnika na pogrzebie kapitana, nie był wcale

zachwycony moim przybyciem. Ale on sam nie miał wła

ciwie kwalifikacji

potrzebnych do sprawowania dowództwa, konsul za

był obowi

zany w miar

ci da

statkowi kapitana z odpowiednim dyplomem. Co si

tyczy

drugiego oficera, nic o nim nie mog

powiedzie

poza tym,

e nazywał si

Tottersen czy co

w tym rodzaju. Miał zwyczaj noszenia na głowie (w tym

podzwrotnikowym klimacie) wyleniałej futrzanej czapki. Był to bez kwestii

najgłupszy człowiek, jakiego kiedykolwiek spotkałem na statku. I wygl

dał na

to. Wygl

dał tak beznadziejnie głupio,

e si

zawsze dziwiłem, kiedy

odpowiadał na zawołanie.

Towarzystwo ich - w najlepszym razie - nie było dla mnie wielk

pociech

i gn

biła mnie perspektywa odbycia z tymi osobnikami długiej

podró

y. A tak

e i inne moje samotne rozwa

ania nie przedstawiały si

rozkosznie. Załoga była schorowana, ładunek nadchodził bardzo wolno;

przewidywałem,

e b

miał mnóstwo kłopotów z czarteruj

cymi, i w

tpiłem,

czy wypłac

mi do

ść

pieni

dzy na wydatki zwi

zane z okr

tem. Ich postawa

w stosunku do mnie była nieprzyjazna. Szło mi jak z kamienia. Odkrywałem o

ró

nych dziwacznych porach (przewa

nie około północy),

e brak mi zupełnie

wiadczenia,

e nie mam poj

cia o prowadzeniu interesów,

e jestem

beznadziejnie nieodpowiedni na dowódc

jakiegokolwiek okr

tu; a gdy

jeszcze przyszło mi odda

do szpitala stewarda z objawami cholery, uczułem

pozbawiony jedynej przyzwoitej osoby na rufie. Była wszelka nadzieja,

wyzdrowieje, ale na razie musiał go zast

jaki

inny słu

żą

cy. Z polecenia

niejakiego Schomberga, wła

ciciela mniejszego z dwóch hoteli znajduj

cych

w mie

cie, zgodziłem Chi

czyka. Schomberg, krzepki, włochaty Alzatczyk

i straszny plotkarz, zapewniał mnie,

e wszystko b

dzie w porz

dku. „Ten boy

jest pierwsza klasa. Przybył ze

wit

jego ekscelencji namiestnika Tsenga,

wie pan. Jego ekscelencja Tseng mieszkał tu u mnie przez trzy tygodnie”.

Cedził z wielkim namaszczeniem imi

chi

skiej ekscelencji, ale mimo

to członek „

wity” nie wydał mi si

bardzo obiecuj

cy. Wówczas jeszcze nie

wiedziałem jednak, jakim Schomberg jest nieodpowiedzialnym blagierem. Boy

mógł mie

lat ze czterdzie

ci albo i sto czterdzie

ci, s

c z jego wygl

du;

jego twarz nale

ała do chi

skiego typu „trupiej czaszki” i była absolutnie

nieprzenikniona. Zanim upłyn

ły trzy dni, okazał si

zdecydowanym palaczem

opium, karciarzem, niesłychanie zuchwałym złodziejem i pierwszorz

dnym

szybkobiegaczem. Gdy uciekł, rozwin

wszy najwi

ksz

szybko

ść

, i

zabrał trzydzie

ci dwa suwereny moich własnych ci

ęż

ko zarobionych

pieni

dzy, była to ju

ostatnia kropla. Chowałem je na wypadek, gdyby

trudno

ci doszły do zenitu. Teraz, kiedy ta rezerwa przepadła, czułem si

równie biedny i nagi jak fakir. Nie porzucałem statku, mimo wszelkich udr

jakie mi sprawiał, ale czego nie mogłem wytrzyma

, to długich, samotnych

wieczorów w saloniku, którego powietrze, nasycone zapachem ciekn

cej

lampy, dr

ało od chrapania pierwszego oficera.

Ów człowiek zamykał si

w swej dusznej kabinie punktualnie o ósmej i

wydawał grube, odra

ce odgłosy jak nalana wod

ba. To było doprawdy

okropne,

e nie mogłem si

nawet martwi

w spokoju na własnym okr

cie.

„Wszystko na tym

wiecie -rozmy

lałem - nawet dowództwo ładnego małego

barku mo

e si

okaza

ułud

i pułapk

dla nieogl

dnej ludzkiej pychy”.

Miło mi było ucieka

od takich rozmy

na pokład breme

skiej

„Diany”. Zdawało si

adne podszepty o niegodziwo

ci tego

wiata nigdy

jej nie dosi

gły. A jednak

yła na szerokim morzu; a tragiczne i

mieszne

morze, morze ze swoj

ohyd

i osobliwymi skandalami, morze, po którym

pływaj

ludzie, rz

dzone przez

elazn

konieczno

ść

, jest niew

tpliwie cz

ęś

wiata. Ale nic z tego nie docierało do tej patriarchalnej starej balii, niby do

jakiego

tego zak

tka. Była

wiatoodporna. Widocznie jej czcigodna

niewinno

ść

okiełznała rycz

żą

dze morza. A jednak zbyt długo znałem

morze, aby wierzy

w jego szacunek dla zacno

ci.

ywiołowa moc jest

bezlito

nie szczera. Mo

e był to skutek marynarskiej sprawno

ci Hermanna,

ale ja miałem wra

enie, jak gdyby zjednoczone oceany same si

powstrzymywały od zmia

enia wysokiego nadburcia, wyrwania ci

ęż

kiego

steru, przej

cia zgroz

dzieci i w ogóle otwarcia oczu całej rodzinie - po

prostu przez pow

gliwo

ść

. To wygl

dało jak pow

gliwo

ść

. Bezwzgl

dne

wyjawienie prawdy przypadło w ko

cu człowiekowi; człowiekowi do

ść

na to

silnemu i

ywiołowemu, którego pchn

ła do odsłoni

cia niektórych tajemnic

morza pot

ga prostego i

ywiołowego pragnienia.

Stało si

to jednak znacznie pó

niej, a tymczasem chroniłem si

prawie co wieczór na ten pogodny stary okr

t. Jedyn

osob

spo

ród jego

mieszka

ców, która robiła wra

enie zatroskanej, była mała Lena i niebawem

zauwa

yłem,

e zdrowie lalki z gałganków jest wi

cej ni

delikatne. Ów obiekt

ywał niejako ostatka swych dni - w drewnianym pudełku ustawionym przy

pachołkach na prawej burcie - dozorowany i piel

gnowany z najwi

kszym

współczuciem i troskliwo

przez wszystkie dzieci, którym przybieranie

smutnego wyrazu twarzy i chodzenie na palcach sprawiało wielk

rado

ść

Tylko najmłodsze bobo, Nicholas, rzucało na lalk

z ukosa spojrzenia zimne i

brutalne, jakby nale

ało do zupełnie innego plemienia. Lena wci

ąż

martwiła nad swoim pudełkiem, a i cała dzieciarnia brała to bardzo powa

nie.

Cudowne było, jak te dzieci wywoływały u siebie współczucie dla tego

utytłanego przedmiotu, którego bym nie dotkn

ł nawet szczypcami; s

wiczyły i rozwijały na owej kukle wła

ciwy swojemu narodowi

sentymentalizm. Ta wi

zka gałganów była tak bardzo, tak podejrzanie

brudna,

e nie mogłem wyj

ść

z podziwu, i

pani Hermann pozwala Lenie

piel

gnowa

i tuli

z takim oddaniem. A pani Hermann podnosiła znad

roboty swe pi

kne, bardzo kobiece oczy i przypatrywała si

dzieciom z

artobliwym współczuciem, nie dostrzegaj

c jako

e przedmiot ich miło

rzuca cie

na nieskazitelno

ść

statku. Nieskazitelno

ść

, nie czysto

ść

, jest tu

wła

ciwym słowem. Posuni

ta była tak daleko,

e i w tym zdawałem si

odkrywa

sentymentaln

przesad

, jak gdyby usuwanie brudu ze statku

wypływało z samej miło

ci.

Niepodobna da

wyobra

enia o schludno

ci tak drobiazgowej.

Zdawałoby si

e ka

dego ranka czyszczono pracowicie ten okr

t za

pomoc

... za pomoc

szczoteczek do z

bów. Nawet toalet

bukszprytu

zajmowano si

trzy razy na tydzie

, szoruj

c go mydłem i kawałkiem mi

kkiej

flaneli. Statek był przystrojony bez pretensji, musz

powiedzie

przystrojony,

w dwa kolory: drewniane cz

ęś

ci w ol

niewaj

biał

farb

, a

elazne w

ciemnozielon

; prostoduszne rozmieszczenie tych barw przywodziło na my

obrazy niewinnego spokoju arkadyjskiej szcz

ęś

liwo

ci, a dziecinna komedia

choroby i smutku uderzała mnie czasem jak wstr

tnie rzeczywista plama na

tym idealnym stanie rzeczy.

Bardzo si

nim rozkoszowałem i ze swej strony wprowadziłem do

atmosfery troch

łagodnego podniecenia. Nasza za

yło

ść

rozpocz

ła si

cigania owego złodzieja. Działo si

to wieczorem i Hermann, który wbrew

swym przyzwyczajeniom długo bawił tego dnia na l

dzie, gramolił si

wła

nie

tyłem z małej łodzi u brzegu rzeki, kiedy po

cig go mijał. Hermann połapał si

szybko w poło

eniu, jakby miał oczy na łopatkach, dopadł nas jednym

skokiem i wysforował si

naprzód. Chi

czyk leciał bezgło

nie jak r

czy cie

po kurzu niezmiernie wschodniej drogi. Biegłem za nim. Daleko z tyłu mój

pierwszy oficer pohukiwał jak dzikus.

Młody ksi

ęż

yc rzucał nie

miałe

wiatło na równin

podobn

potwornie wielkiego ugoru; w oddali architektoniczna masa buddyjskiej

tyni rysowała si

na niebie głuch

czerni

Złodziej uszedł nam, naturalnie, ale mimo i

doznałem zawodu,

musiałem podziwia

przytomno

ść

umysłu Hermanna. Szybko

ść

, na jak

ten

oci

ęż

ały m

ęż

czyzna si

zdobył w interesie zupełnie obcego człowieka,

wzbudziła moj

gor

wdzi

czno

ść

; w jego wysiłku było co

szczerze

yczliwego.

Zdawał si

równie zawiedziony jak ja,

e nie udało nam si

schwyta

złodzieja, i nie słuchał prawie mych podzi

kowa

. Odrzekł,

e to

„drobnostek”, i z miejsca zaprosił mnie, abym przyszedł do niego na pokład i

wypił kufel piwa. Przez chwil

przetrz

sali

my jeszcze sceptycznie krzaki,

zajrzeli

my bez przekonania do paru rowów. Nic si

tam nie ruszało; płaty

szlamu przebłyskiwały niewyra

nie w

ród trzciny. Gdy

my si

wlekli oci

ęż

ale

z powrotem, schyleni pod cienkim sierpem ksi

ęż

yca, posłyszałem, jak

Hermann mruczy pod nosem: Himmel!

Zwei und dreissig Pfund! Był pod wra

eniem rozmiarów mojej straty.

od dłu

szego czasu przestały nas dochodzi

pohukiwania i wrzaski

pierwszego oficera.

- Ka

dy ma swoje kłopoty - rzekł do mnie Hermann i gdy

my szli dalej,

zauwa

ył,

e nigdy by si

nie dowiedział o moich, gdyby go jakim

niezwykłym zbiegiem okoliczno

ci kapitan Falk nie przetrzymał na brzegu.

Dodał z westchnieniem,

e siedzie

długo na l

dzie nie lubi. Cie

smutku w

jego głosie przypisałem oczywi

cie współczuciu dla mojej niedoli.

Na pokładzie „Diany” pi

kne oczy pani Hermann wyra

ały du

zainteresowanie i współczucie. Zastali

my obie kobiety szyj

ce naprzeciwko

siebie pod otwartym lukiem

wietlnym w silnym blasku lampy. Hermann

wszedł pierwszy, zaczynaj

c ju

we drzwiach

marynark

zapraszaj

c mnie gło

nymi, go

cinnymi wykrzyknikami: „Niech pan wejdzie!

dy!

Niech pan wejdzie, kapitanie!” Z marynark

w r

ku zacz

ł natychmiast

wszystko opowiada

onie. Pani Hermann zło

yła pulchne dłonie; ja si

kłaniałem, u

miechaj

c si

z ci

ęż

kim sercem; bratanica wstała od szycia, aby

przynie

ść

pantofle Hermanna i jego haftowan

czapeczk

, któr

wło

ył

pontyfikalnie, rozprawiaj

c cały czas (o mnie). Fale białego materiału le

ały

dzy krzesłami na podłodze kajuty; uchwyciłem słowa: „Zwei und dreissig

Pfund”, powtórzone po kilka razy, i wkrótce przyniesiono piwo, które piłem z

rozkosz

, gdy

zaschło mi w gardle od biegu i wzrusze

cigu.

Wyszedłem od nich dopiero dobrze po północy, długo po udaniu si

kobiet na spoczynek.

Hermann uprawiał

eglug

na Wschodzie przez trzy lata lub wi

cej,

żą

c głównie ładunki ry

u i budulca. „Diana”, znana dobrze we wszystkich

portach od Władywostoku do Singapuru, była jego własno

. Dochody

przynosiła umiarkowane, lecz wystarczało to na potrzeby rodziny, póki dzieci

były jeszcze małe. Za rok mniej wi

cej Hermann spodziewał si

sprzeda

star

„Dian

” za porz

cen

firmie japo

skiej. Zamierzał wróci

do kraju,

do Bremy, parowcem, drug

klas

, z

i dzie

mi. Mówił to wszystko

flegmatycznie, pykaj

c z wolna z fajki. Zmartwiłem si

, kiedy wytrz

ł tyto

i zacz

ł sobie przeciera

oczy. Byłbym siedział z nim do samego rana. Po co

miałem spieszy

na pokład swojego statku? Aby zobaczy

w kajucie

wyłaman

, ograbion

szuflad

? Brr! Na sam

l o tym słabo mi si

robiło.

Stałem si

codziennym ich go

ciem, jak ju

wiecie. Zdaje mi si

Hermannowa uwa

ała mnie od samego pocz

tku za człowieka

romantycznego. Oczywi

cie nie wyrywałem sobie włosów z głowy coram

populo nad swoj

strat

, a ona to brała za wielkopa

oboj

tno

ść

Opowiedziałem im pó

niej niektóre z moich przygód, jakie tam miałem

do opowiedzenia, i dziwowali si

wielce mojemu rozległemu do

wiadczeniu.

Hermann tłumaczył ust

py, które uwa

ał za najbardziej uderzaj

ce. Wstawał

z krzesła i jakby wygłaszaj

c odczyt o jakim

fenomenie, zwracał si

gestykuluj

c, do obu kobiet, które powoli opuszczały robot

na kolana.

A ja tymczasem siedziałem nad kuflem piwa, usiłuj

c przybra

skromn

min

. Pani Hermann spogl

dała na mnie przelotnie od czasu do

czasu, wykrzykuj

c z lekka: „Ach!” Dziewczyna nie odzywała si

nigdy. Nigdy!

Ale i ona wznosiła czasem blade oczy, aby spojrze

na mnie łagodnym, jakby

niewidz

cym spojrzeniem. Jej wzrok nie był wcale głupi, promieniał mi

kko i

rozlewnie jak ksi

ęż

wiec

cy nad krajobrazem, zupełnie inaczej ni

badawcze,

ledz

ce nas gwiazdy. Człowiek ton

ł w tych oczach i miał

wra

enie,

e jego kontury si

rozpływaj

A jednak ten sam wzrok, skierowany na Christiana Falka, musiał

działa

równie silnie jak reflektor okr

tu wojennego.

Falk był drugim go

ciem odwiedzaj

cym pilnie statek, ale z jego

zachowania mo

na było wnioskowa

e przychodzi z wizyt

do kabestanu na

rufie. Nie ulega w

tpliwo

ci, i

wpatrywał si

w niego cz

sto, dotrzymuj

nam towarzystwa przed drzwiami kajuty. Muskularne rami

Falka było

przerzucone przez por

cz krzesła; drugie, kształtne nogi w bardzo ciasnych

białych spodniach wyci

gał daleko przed siebie, a obuty był w czarne trzewiki

obszerne jak łódki. Znalazłszy si

na pokładzie, Falk potrz

sał, mrucz

c, r

Hermanna, kłaniał si

kobietom i zasiadał przy nas ze zwykł

sobie niedbał

min

odludka. Odchodził za

, raptownie zrywaj

c si

z krzesła, i dopełniał

jakby w popłochu ceremonii mrukni

ęć

, u

cisków r

ki, ukłonów. Niekiedy

podchodził do kobiet z pewnego rodzaju dyskretnym a konwulsyjnym

wysiłkiem i zamieniał z nimi kilka cichych słów, najwy

ej z jakie pół tuzina. W

takich razach zwykłe spojrzenie Hermanna stawało si

szkliste, a na pełn

dobroci twarz Hermannowej wybijał si

rumieniec. Dziewczyna nigdy nawet

nie drgn

ła.

Falk był Du

czykiem, a mo

e Norwegiem, tego ju

sobie nie

przypominam. W ka

dym razie pochodził ze Skandynawii, poza tym był

nad

tym monopolist

. Mo

e nie znał tego słowa, ale o samej rzeczy miał

jasne wyobra

enie. Jego taryfa cen, pobieranych za holowanie statków w

gór

i w dół rzeki, stanowiła najbardziej brutalnie bezwzgl

dny dokument tego

rodzaju, jaki kiedykolwiek widziałem. Był dowódc

i wła

cicielem jedynego

holownika w tym porcie, bardzo schludnego białego statku o wyporno

ci stu

ęć

dziesi

ciu ton lub wi

cej, wymuskanego jak jacht, z okr

gł

sterówk

wznosz

niby oszklona wie

yczka wysoko nad spiczastym dziobem,

gdzie stał jeden jedyny smukły maszt powleczony pokostem. Przypuszczam,

e jest jeszcze kilku dowódców na morzu, pami

taj

cych bardzo dobrze

Falka i jego holownik. Wydzierał swoje półtora funta mi

sa nam wszystkim,

kapitanom statków, z pewnego rodzaju nieugi

oboj

tno

, za któr

nie cierpiano, a nawet bano si

. Schomberg rzucał cz

sto uwag

: „Nie b

mówił o tym człowieku. Przez rok okr

gły nie wypije pewnie i sze

ciu szklanek

w moim zakładzie. Ale radz

wam, panowie, nie zadawajcie si

z nim, bro

e, je

li tylko mo

ecie”.

Ta rada - pomin

wszy nieuniknione stosunki z Falkiem z powodu

interesów - łatwa była do wykonania, poniewa

nie narzucał si

nikomu.

Porównanie szypra holowniczego statku do centaura wydaje si

absurdem, a

jednak Falk przypominał mi rycin

przedstawiaj

centaury nad strumieniem

z małej ksi

ąż

eczki, któr

miałem, b

c chłopcem; otó

był tam jeden centaur

na pierwszym planie, wspinaj

cy si

na tylne kopyta, z łukiem i strzałami w

ku, o regularnych surowych rysach i olbrzymiej, kr

conej, falistej brodzie

spływaj

cej na piersi.

Twarz Falka przypominała mi owego centaura. W dodatku Falk robił

wra

enie istoty zło

onej. Nie był człowiekiem-koniem, to prawda, ale był

człowiekiem-statkiem. Mieszkał na swoim holowniku, który p

dził wiecznie w

gór

albo w dół rzeki, od wczesnego ranka a

do rosistego wieczoru. W

ostatnich promieniach zachodz

cego sło

ca mo

na było dostrzec daleko w

dole rzeki jego brod

powiewaj

wysoko na białej budowli, sun

cej pod

d w

ród spienionej wody, aby rzuci

na noc kotwic

. Na mostku wida

było tors biało ubranego m

ęż

czyzny i ciepł

plam

zowej brody, ale od

pasa ów m

ęż

czyzna był ukryty za poprzecznymi białymi liniami brezentów na

barierkach mostkowych, które prowadziły oko do spiczastych, białych zarysów

dziobu pruj

cego błotnist

wod

rzeki. Rozł

czony ze swoim statkiem, Falk

robił wra

enie, przynajmniej na mnie, czego

niekompletnego. A i holownik

bez głowy i torsu swego dowódcy na mostku wygl

dał jak okaleczały. Ale Falk

opuszczał go bardzo rzadko.

Przez cały czas mego pobytu w porcie widziałem Falka tylko dwa razy

na brzegu. Pierwszy raz spotkałem go u czarteruj

cych mój statek; wszedł z

min

mizantropa, aby odebra

nale

ść

za holowanie francuskiego barku w

dniu poprzednim. Za drugim razem ledwie mogłem uwierzy

własnym oczom,

bo zobaczyłem go w bilardowym pokoju Schomberga, siedz

cego na

trzcinowym krze

le, z brod

wspart

na łokciu.

Bardzo było zabawnie patrze

, jak wyra

nie Schomberg ignoruje

Falka. Sztuczno

ść

tego ignorowania odbijała jaskrawo od naturalnej

oboj

tno

ci Skandynawa. Okazały Alzatczyk rozmawiał gło

no ze swymi

ść

mi, chodz

c od stolika do stolika, tylko obok krzesła Falka przechodził z

oczami utkwionymi prosto przed siebie. Falk siedział z nie tkni

szklank

łokcia. Musiał zna

z widzenia i nazwiska ka

dego z białych znajduj

cych si

w pokoju, ale nie odzywał si

absolutnie do nikogo. Zareagował na moj

obecno

ść

opuszczeniem powiek, i to było wszystko. Siedział na krze

le,

wyci

wszy nogi przed siebie i niekiedy przesuwał r

koma po twarzy z góry

na dół, wzdrygaj

c si

przy tym z lekka, prawie niedostrzegalnym ruchem.

Takie miał przyzwyczajenie i znałem je oczywi

cie doskonale,

poniewa

nie mo

na było sp

dzi

godziny w towarzystwie Falka, nie dziwi

temu gestowi, przerywaj

cemu cz

sto długi okres bezruchu. Był to gest

nami

tny i niewytłumaczalny. Zjawiał si

w najró

niejszych okoliczno

ciach,

na przykład po wysłuchaniu przez Falka szczebiotu małej Leny o cierpi

cej

lalce. Dzieciarnia oblegała zawsze szczelnie jego nogi, cho

troch

przed

cofał w łagodny sposób. Odnosiło si

jednak wra

enie,

e Falk bardzo

jest przywi

zany do całej rodziny. Szczególniej do samego Hermanna.

Ubiegał si

o jego towarzystwo. Na przykład w wypadku, o którym mówi

musiał wła

nie czeka

na Hermanna, bo z chwil

gdy ten si

pokazał, wstał

spiesznie i obaj wyszli razem. Po ich odej

ciu Schomberg wykładał w mojej

obecno

ci trzem czy czterem go

ciom swoj

teori

o Falku; zapewniał,

Falk kocha si

w bratanicy kapitana Hermanna, i twierdził z cał

pewno

e nic z tego nie b

dzie. Zupełnie to samo było zeszłego roku, kiedy kapitan

Hermann przyjechał tu po ładunek.

Nie wierzyłem oczywi

cie Schombergowi, ale przyznaj

e przez

pewien czas obserwowałem pilnie, co si

dzieje. Nie spostrzegłem nic poza

pewnym zniecierpliwieniem Hermanna. Na widok Falka wchodz

cego po

trapie zacny ten człowiek zaczynał mrucze

pod nosem i

w z

bach co

co wygl

dało na niemieckie przekle

stwa. Ale jak ju

zaznaczyłem, nie znam

tego j

zyka, a z łagodnej, okr

głookiej fizjonomii Hermanna nic si

nie dało

wyczyta

Patrz

c t

po przed siebie, witał Falka słowami: „Wie geht's”, albo

angielskim: ,How are you?”, wypowiadanym gardłowym tonem. Dziewczyna

podnosiła na chwil

oczy, poruszaj

c z lekka wargami; pani Hermann

opuszczała r

ce na kolana i mówiła płynnie do Falka przez jak

minut

lub

dwie swym miłym głosem, zanim znów si

wzi

ła do szycia. Falk rzucał si

krzesło, wyci

gał długie nogi i zwykle przesuwał nami

tnie r

kami w dół po

twarzy. W stosunku do mnie nie był wyra

nie impertynencki, wygl

dało to

raczej,

e si

nie mo

e zaprz

takimi drobnostkami jak moja. egzystencja;

w gruncie rzeczy za

, maj

c w r

ku monopol, nie potrzebował wysila

uprzejmo

ść

. Był i tak pewien,

e otrzyma wymuszon

przez siebie opłat

holowanie - czy b

dzie si

krzywił, czy u

miechał.

le mówi

c, nie robił ani

jednego, ani drugiego; ale wkrótce zdołał porz

dnie zadziwi

i roztrajkota

bardziej ni

kiedykolwiek Schomberga.

Stało si

to w sposób nast

puj

cy. Przy uj

ciu rzeki znajdowała si

płytka mielizna, któr

nale

ało usun

ąć

; tymczasem władze pa

stwa były

pobo

nie zaj

te złoceniem na nowo wielkiej buddyjskiej pagody i nie miały

pieni

dzy na pogł

bianie rzeki. Nie wiem, jak to tam teraz wygl

da, ale w

czasach, o których mówi

, mielizna ta była wielk

przeszkod

dla

eglugi.

Wynikało st

d mi

dzy innymi,

e statki o pewnym zanurzeniu, jak na

przykład statek Hermanna i mój, nie mogły przyj

ąć

całego towaru na miejscu.

Zabrawszy ze sob

ładunku, ile si

tylko dało, musiały opuszcza

rzek

, aby

ładowanie doprowadzi

do ko

ca. Cała ta procedura była niesko

czenie

uci

ąż

liwa. Kiedy si

uznało,

e na statku jest ju

tyle towaru, ile mo

przewie

źć

bezpiecznie przez mielizn

, szło si

i zawiadamiało swoich

agentów. Ci z kolei zawiadamiali Falka,

e taki a taki gotów jest do wyj

cia.

Wówczas Falk (który uzale

niał holowanie niby to od ogólnego rozkładu swej

pracy, ale Bogiem a prawd

post

pował dowolnie według własnego

widzimisi

), upewniwszy si

w biurze dokładnie,

e maj

dosy

pieni

dzy na

uregulowanie rachunku, podpływał niech

tnie, wpatruj

c si

z mostka w

człowieka

ółtymi oczami, po czym wyholowawszy statek z nieczułym

piechem, jakby na egzekucj

, zostawiał go z popl

tanymi linami i

pokładem w nieładzie. W dodatku zmuszał nas do u

ycia jego własnej

stalowej liny holowniczej, za któr

naznaczona była oczywi

cie specjalna

dopłata. Kiedy si

wykrzykiwało, protestuj

c przeciw temu wymuszeniu, ten

wielki tułów z r

na telegrafie do maszynowni potrz

sał tylko brodat

głow

ponad pluskiem, hałasem i kł

bami dymu. Holownik za

, cofaj

c si

na swoje

miejsce w

ród wodnego pyłu wznieconego przez obracaj

ce si

koła

łopatkowe, zachowywał si

jak dzikie i niecierpliwe stworzenie.

Załoga jego składała si

z bandy najbezczelniejszych krajowców,

jakich kiedykolwiek widziałem, a Falk pozwalał im krzycze

impertynencko na

swoich klientów. Po umocowaniu liny porywał statek z miejsca, jakby mu było

oboj

tne, co si

na pokładzie potrzaska. Trzeba było wlec si

za nim

osiemna

cie mil w dół rzeki, a potem jeszcze trzy wzdłu

wybrze

a, do

miejsca, gdzie grupa nie zamieszkanych, skalistych wysepek otaczała

zaciszne kotwicowisko.

Okr

t stał tam na kotwicy, z nagimi rejami zwróconymi w stron

bardzo

bł

kitnego morza, usianego jałowymi fragmentami l

du. Nic tam zreszt

nie

było do ogl

dania prócz gołego wybrze

a, błotnistego skraju brunatnej

równiny z wij

po niej ciemnozielon

rzek

, któr

dopiero co

opu

ciło, i Wielk

Pagod

, wznosz

samotnie i masywnie, połyskuj

na falistych wygi

ciach oraz szczytach jak wspaniały, kamienny wykwit

podzwrotnikowych skał. Nie miało si

tam nic do roboty, tylko trzeba było

czeka

z irytacj

na doko

czenie ładunku, który nadsyłano rzek

najnieregularniej w

wiecie. I wolno było człowiekowi pociesza

ostatecznie ten kłopotliwy okres zwiastuje, i

opuszczenie tych brzegów

naprawd

wreszcie si

zbli

Obaj z Hermannem musieli

my przej

ść

przez t

faz

i było mi

dzy

nami pewnego rodzaju ciche współzawodnictwo co do tego, czyj okr

t b

dzie

pierwszy gotów. Trzymali

my si

na jednej linii prawie a

do ko

ca, gdy

wygrałem ostatecznie wy

cig, id

c osobi

cie do biura przed południem, aby

zawiadomi

e jestem gotów; tymczasem Hermami, który z trudem si

decydował na odwiedzenie l

du, dotarł do biura swoich agentów dopiero pod

wieczór. Powiedziano mu,

e mój statek jest pierwszy z kolei i wyrusza

nazajutrz rano; odparł - o ile pami

tam -

e mu si

nie

pieszy. Dogadzało mu

wyruszy

dzie

pó

niej.

Tego wieczoru siedział na pokładzie „Diany”, rozstawiwszy szeroko

grube kolana, wpatruj

c si

przed siebie i pykaj

c z wygi

tego ustnika fajki.

Niebawem odezwał si

do bratanicy z pewn

niecierpliwo

e czas ju

aby dzieci szły spa

. Pani Hermami, która mówiła wła

nie do Falka,

zatrzymała si

nagle i spojrzała niespokojnie na m

ęż

a, ale dziewczyna wstała

natychmiast i zap

dziła dzieci do kajuty. Po krótkiej chwili Hermannowa

musiała nas opu

, bo s

c po odgłosach dochodz

cych z kajuty,

wybuchn

ł tam niebezpieczny rokosz, który nale

ało poskromi

. Na to

Hermann zamruczał co

pod nosem. Jeszcze przez jakie

pół godziny Falk,

zostawiony z nami sam na sam, kr

cił si

na krze

le, wzdychał lekko,

wreszcie, przesun

wszy r

kami w dół po twarzy, wstał i jakby porzuciwszy

nadziej

e potrafi si

wypowiedzie

(nie otworzył ust ani razu), rzekł po

angielsku: „No wi

c... dobranoc, panie kapitanie Hermann”. Zatrzymał si

chwil

przed moim krzesłem i spojrzał na mnie przeci

gle, mog

powiedzie

e utkwił we mnie wzrok i nawet wydobył z siebie gł

boki, gardłowy pomruk.

Było w tym wszystkim co

tak znacz

cego,

e po raz pierwszy w ci

gu naszej

znajomo

ci, ograniczonej do kiwania głow

i pomruków, wzbudził we mnie

w rodzaju zaciekawienia. Ale rozczarował mnie natychmiast, bo odszedł

spiesznie wielkim krokiem, nie kiwn

wszy mi nawet głow

Obej

cie jego było zazwyczaj dziwaczne i nie zwracałem na nie

oczywi

cie wielkiej uwagi, ale tym razem zastanowiło mnie w nim to co

szczególnego, co niby ukryty zamysł zdawało si

zawsze czyha

w gł

bi jego

nonszalancji jak ostro

ny stary karp w stawie; otó

to co

jeszcze nigdy nie

znalazło si

tak blisko powierzchni. Wyra

nie zacz

łem si

po nim czego

spodziewa

. Nie byłbym w stanie powiedzie

, czego, ale w

adnym razie nie

spodziewałem si

idiotycznych wypadków, które spadły na mnie ju

nazajutrz

o samym

wicie.

Pami

tam tylko, i

owego wieczoru zachowanie Falka było tak

znacz

ce,

e po jego ucieczce wyraziłem gło

no ciekawo

ść

, o co wła

ciwie

mu chodzi. Na to Hermann odrzekł, zakładaj

c z rozmachem nog

na nog

przy czym ze zło

odwrócił si

ode mnie na krze

le:

- Ten facet sam nie wie, o co mu chodzi. Powy

sza uwaga nie była

pozbawiona wnikliwo

ci. Nie odpowiedziałem nic, a on dodał, wci

ąż

odwrócony:

- Taki sam był i zeszłego roku, kiedy tu stali

my. Kł

b tytoniowego

dymu owion

ł mu głow

, jak gdyby jego zniecierpliwienie wybuchło na kształt

prochu.

Przez chwil

chciałem zapyta

go prosto z mostu, czy nie wie

przynajmniej, dlaczego Falk, znany odludek, odwiedza tak pilnie jego statek.

Przyszło mi nagle na my

e to jest jednak rzecz niezmiernie dziwna.

Ciekaw jestem, co by Hermann był wówczas odpowiedział. Tymczasem stało

tak,

e nie dopu

cił do tego pytania. Zapominaj

c jakby o Falku, zacz

monologowa

o swoich planach na przyszło

ść

: o sprzeda

y okr

tu, o

powrocie do kraju, i wpadaj

c w nastrój pełen rozwagi i przezorno

ci, mruczał

przez z

by o kosztach, miarowo wypuszczaj

c kł

by dymu. Konieczno

ść

wydatku na podró

całego plemienia zdawała si

go nurtowa

w sposób tym

bardziej uderzaj

cy,

e sk

din

adnych przejawów sk

pstwa nie zdradzał.

A jednak rozwodził si

markotnie nad perspektyw

tej podró

y parowcem do

kraju jak nieruchawy kupiec korzenny, który postanowił wyruszy

zwiedzenie

wiata. Przypuszczam,

e był z natury oszcz

dny, jak wi

kszo

ść

jego współziomków, i zapewne stanowiło to dla niego zupełn

nowo

ść

musiał płaci

za podró

, która była normalnym trybem

ycia dla jego rodziny,

a dla wi

kszo

ci jej członków nawet od samej kolebki. Widziałem,

ałował

z góry ka

dego szylinga, który b

dzie musiał wyda

w tak idiotyczny

sposób. Było to dosy

zabawne. Rozwodził si

nad tym

ało

nie, a potem

znowu wzdychał z irytacj

i wyra

ał przypuszczenie,

e nie ma na to

adnej

rady; b

dzie musiał wzi

ąć

trzy bilety drugiej klasy - a tu jeszcze i za czworo

dzieci przyjdzie zapłaci

. Taki wielki jednorazowy wydatek. Kupa pieni

dzy.

Siedziałem z nim, przysłuchuj

c si

(nie po raz pierwszy) tym

zwierzeniom, póki nie ogarn

ła mnie senno

ść

; wówczas po

egnałem go i

wróciłem na pokład mojego statku. O

wicie obudził mnie jazgot wrzaskliwych

głosów, któremu towarzyszył wielki ruch na wodzie i krótkie, nagl

wisty

parowego gwizdka. Falk zjawił si

po nas na holowniku.

Zacz

łem si

ubiera

. Zastanowiło mnie,

e hała

liwy odzew na moim

statku i tupot nóg nad głow

nagle ustały. Posłyszałem natomiast oddalone,

gardłowe głosy, które zdawały si

wyra

zdumienie i rozdra

nienie. Potem

doszedł mnie głos mego pierwszego oficera, wyj

cy na odległo

ść

jakie

wymówki. Przył

czyły si

do niego inne głosy, najwidoczniej oburzone;

odpowiedział chór zło

ony jakby z wymy

. Od czasu do czasu rozlegał si

skrzek parowego gwizdka.

Ten niepotrzebny zgiełk był na ogół m

cy, ale tam na dole, w

kajucie, brałem go spokojnie. Za chwil

, mówiłem sobie, b

płyn

ł w dół po

tej n

dznej rzece, a najdalej za tydzie

porzuc

na dobre to wstr

tne miejsce

i wszystkich tych wstr

tnych ludzi.

Pokrzepiony wielce t

chwyciłem szczotki do włosów i patrz

c w

lustro, zacz

łem si

czesa

. Nagła cisza zapadła po zgiełku i usłyszałem

(iluminatory mojej kajuty były otwarte), usłyszałem - ale nie na pokładzie

mojego statku - gł

boki, spokojny głos wołaj

cy stanowczym tonem po

angielsku, z mocnym cudzoziemskim akcentem: „Naprzód!”

e i zdarzaj

w ludzkich sprawach przypływy, które, je

li je w

odpowiedniej chwili wykorzysta

... i tak dalej. Ja osobi

cie wygl

dam wci

ąż

takiego wa

nego zwrotu. Ale obawiam si

e wi

kszo

ść

z nas jest skazana

na wieczne miotanie si

w martwej wodzie stawu, którego brzegi s

zaiste

jałowe. Natomiast wiem,

e przychodz

sto na człowieka niespodziane, a

nawet irracjonalne chwile dziwnej przenikliwo

ci, kiedy d

k nic nie

znacz

cy sk

din

d, a mo

e tylko jaki

na wskro

pospolity gest, wystarcza do

odsłoni

cia nam całej głupoty, całej zarozumiałej głupoty naszego

zadowolenia. Słowo „naprzód” nie jest szczególnie uderzaj

ce, nawet je

li je

wymówi

z cudzoziemska, a jednak obróciło mnie w kamie

, i to w chwili gdy

miechałem si

do siebie w lustrze. Nie chc

c wierzy

własnym uszom, ale

kipi

c ju

z oburzenia, wypadłem z kabiny i pobiegłem w gór

na pokład.

Było to niewiarogodne, lecz prawdziwe. Najzupełniej prawdziwe. Oczy

moje nie widziały nic prócz „Diany”. To j

zabierał holownik. Opu

ciła ju

swoje miejsce postoju i p

dziła w poprzek rzeki.

- Jak ten wariat szarpn

ł statkiem! To dla nas ostrze

enie - powiedział

nad moim uchem przera

ony głos pierwszego oficera.

- Hej tam! halo! Falk! Hermami! Có

to za podły kawał? - wrzeszczałem

w furii.

Nikt mnie nie słyszał. Falk na pewno nie mógł mnie słysze

. Holownik

zawracał całym p

dem u drugiego brzegu. Stalowa lina holownicza mi

dzy

nim a „Dian

”, naci

gni

ta jak struna, drgała niepokoj

co.

Wysoki czarny statek przechylił si

przy tym strasznym wysiłku. Gło

trzask rozległ si

na jego pokładzie, po czym nast

piło p

kanie i rozpadanie

drewna.

- Masz tobie! - powiedział przera

ony głos prosto w moje ucho. -

Oderwał im przewlok

dziobow

. - I mój pierwszy oficer ci

ł dalej z

zapałem: - O, niech pan patrzy, panie kapitanie! Widzi pan, o tam, na

dziobówce, jak te Germany zmykaj

. Mam w Bogu nadziej

e poprzetr

im kilka kulasów, nim si

ta heca sko

czy!

Darmo wrzeszczałem, protestuj

c. Promienie wschodz

cego sło

ca,

c poziomo nad równin

, grzały mi plecy, ale i tak gotowało si

we mnie

z w

ciekło

ci. Nie byłbym nigdy uwierzył,

e zwykły manewr holowniczy mo

przypomina

tak wyra

nie uprowadzenie sił

, gwałt. Falk po prostu uciekał z

„Dian

”.

Biały holownik gnał ku

rodkowi rzeki. Czerwone łopatki kół kr

ciły si

z obł

kan

szybko

, przemieniaj

c w pian

cał

wodn

przestrze

„Diana”, znalazłszy si

rodku rzeki, obróciła si

jak w walcu z wdzi

kiem

starej stodoły i pop

dziła za swoim gwałtownikiem.

Poprzez poszarpan

mgł

dymu p

po rzece mign

ły

kwadratowe, nieruchome ramiona

Falka pod białym kapeluszem wielkim jak koło od wozu, jego czerwona

twarz,

ółte wyt

ęż

one oczy, wielka broda. Zamiast uwa

, co si

dzieje

przed nim, odwrócił si

umy

lnie plecami do rzeki, aby wpatrywa

holowan

przez siebie „Dian

”. Wysoki, ci

ęż

ki statek, z którym si

nigdy

jeszcze nikt tak nie obszedł, wygl

dał, jakby stracił zmysły; zboczył z drogi,

niby szalony, wbrew swemu sterowi, i przez chwil

leciał wprost na nas,

gro

ny i niezgrabny jak zbiegła góra. Gnał przed sob

trz

, sycz

kipi

fal

, która si

gała do połowy t

pej dziobnicy; moja załoga zawyła

jednym wielkim głosem i wstrzymali

my oddech w piersiach. O mało na nas

nie wpadł. Ale Falk trzymał „Dian

”! Miał j

w swych szponach. Zdawało mi

e słysz

czenie stalowej liny holowniczej, przesuwaj

cej si

poprzek dziobówki „Diany” w

ród majtków uciekaj

cych przed ni

wszystkich kierunkach. O mało na nas nie wpadł. Hermann ze zwichrzonymi

włosami, w tabaczkowej flanelowej koszuli i spodniach koloru musztardy,

rzucił si

z pomoc

do koła sterowego. Widziałem jego okr

gł

twarz pełn

zgrozy; widziałem nawet z

by, odsłoni

te w okropnym, nieruchomym

grymasie; i w

ród pot

ęż

nego zgiełku wody wytryskuj

cej mi

dzy obu statkami

„Diana” przesun

ła si

tak blisko,

e byłbym mógł rzuci

szczotk

w głow

Hermanna, bo zdaje mi si

e przez cały czas trzymałem obie szczotki w

kach. Jednocze

nie za

pani Hermann siedziała spokojnie na luku

wietlnym z wełnianym szalem na plecach. Zacna kobieta w odpowiedzi na

moje gesty pełne oburzenia powiała ku mnie chustk

, kiwaj

c głow

miechaj

c si

w najuprzejmiejszy sposób. Chłopcy, na wpół ubrani, skakali

po rufówce w niezmiernym rozradowaniu, pokazuj

c jaskrawe szelki; a Lena

w krótkiej, szkarłatnej haleczce nia

czyła z oddaniem lalk

z gałganów, tul

cienkimi, gołymi ramionkami o spiczastych łokciach. Cała rodzina

przesun

ła si

przede mn

, jakby wleczona przez scen

niezwykłej

przemocy. Na ostatku zobaczyłem bratanic

Hermanna, stoj

oddzielnie z

najmłodszym Hermanni

tkiem na r

ku. Wygl

dała wspaniale w obcisłej sukni

w rzucik, a z jawnej doskonało

ci jej kształtów biło co

tak władczego,

sło

ce zdawało si

wstawa

wył

cznie dla niej. Potok

wiatła uwydatniał i

otaczał chwał

bujno

ść

i młodzie

sił

postaci. Przesun

ła si

w zupełnym

bezruchu, jakby pogr

ąż

ona w zamy

leniu, tylko kraj sukni kołysał si

powiewie; promienie sło

ca załamywały si

na gładkich, płowych włosach; a

ten łysogłowy brutal, Nicholas, bił j

po karku. Widziałem jego drobne, tłuste

ramionko wznosz

ce si

i opadaj

ce ruchem robotnika przy pracy. Potem za

cztery wiejskie okienka „Diany” ukazały si

, sun

c szybko w dół rzeki. Ramy

okienne były podniesione i jedna z białych perkalowych firanek powiewała

poziomo jak proporzec nad skł

bion

wod

ladu torowego statku.

eby kogo

tak nabra

i złama

prawo kolejno

ci, to był wypadek

niesłychany. W biurze mojego agenta, dok

d poszedłem natychmiast, aby si

poskar

, zapewnili mnie, w

ród przeprosin,

e nie mog

zrozumie

, jakim

sposobem taka pomyłka mogła si

wydarzy

; ale Schomberg, kiedy wpadłem

pó

niej do restauracji, aby przełkn

ąć

niadanie, chocia

zdziwił si

mój widok, wyja

nienie miał zaraz gotowe. Zastałem go siedz

cego przy

cu długiego, w

skiego stołu naprzeciwko

ony, wychudzonej kobieciny o

długich lokach i niebieskim z

bie, u

miechaj

cej si

idiotycznie w przestrze

;

robiła zawsze przestraszon

min

, kiedy kto

do niej odezwał. Mi

dzy

nimi rozkołysane punkah wachlowało dwadzie

cia pustych trzcinowych

krzeseł i dwa rz

dy błyszcz

cych talerzy. Trzech Chi

czyków w białych

kurtkach wał

sało si

z serwetami w r

ku naokoło pustego stołu. Ukochany

table d'hóte Schomberga nie miał tego wieczoru wielkiego powodzenia.

Schomberg opychał si

zapami

tale i wygl

dał na przepełnionego gorycz

Rozkazał brutalnym głosem,

eby mi przyniesiono kotlety, po czym

rzekł odwracaj

c si

na krze

le:

- Powiedzieli panu,

e to pomyłka? Nic podobnego! Niech pan nie

wierzy w to ani na chwil

, panie kapitanie! Falk to nie jest taki człowiek,

eby

myli

, chyba

e pomyli si

naumy

lnie. - Miał nieugi

te przekonanie,

ten Falk przez cały czas usiłował wkra

ść

tanim kosztem w łaski

Hermanna. - Tanim kosztem, niech pan to zapami

ta! Nie zapłaci ani centa

za wyrz

dzenie panu tej zniewagi, a kapitan Hermann wyprzedzi o dzie

ski statek.

Czas to pieni

dz! Co? Zdaje mi si

e pan jest na bardzo dobrej

stopie z kapitanem Hermannem, ale có

z tego, człowiek musi si

cieszy

dej drobnej korzy

ci, jak

e uzyska

Kapitan Hermann zna si

na interesie, a w interesach przyja

źń

nie

istnieje. Czy nie mam racji?

-Pochylił si

naprzód i jak zwykle zacz

ł zerka

ukradkiem. -Ale Falk

jest i był zawsze n

dznikiem. Ja bym nim pogardzał.

Mrukn

łem kwa

no,

e nie mam szczególnego szacunku dla Falka.

- Ja bym nim pogardzał - powtórzył z naciskiem, jakby niespokojnie, co

byłoby mnie ubawiło, gdybym nie był tak szczodrze zgryziony. Ka

dy młody

człowiek, dosy

sumienny i tak pełen dobrej woli, jak to si

zdarza tylko u

młodych, bierze zwykłe przeciwno

ycia za szczególne okrucie

stwo.

Młodo

ść

, która jest do

ść

mało do

wiadczona, by wierzy

w win

, w

niewinno

ść

i w siebie, gotowa jest zawsze przypuszcza

e zasłu

yła mo

na swój los. Walczyłem z kotletem, chmurny i pozbawiony apetytu; pani

Schomberg siedziała ze swoim wiecznym głupim grymasem na ustach, a stek

głupstw wypowiadanych przez Schomberga rósł z ka

chwil

- Co

panu powiem. Tu chodzi o t

dziewczyn

. Nie wiem, na co

kapitan Hermann czeka, ale gdyby si

mnie zapytał, mógłbym mu co

nieco

o Falku powiedzie

. To kutwa. I zupełny niewolnik. Tak go wła

nie nazywam.

Niewolnik. Zeszłego roku zacz

łem prowadzi

ten table d'hóte i porozsyłałem

zawiadomienia, jak pan wie. My

li pan,

e cho

raz przyszedł tu co

zje

ść

e cho

raz spróbował? Nic podobnego. Wynalazł sobie teraz kucharza z

Madrasu, sko

czonego oszuka

ca, którego wygnałem z kuchni trzcin

. Nie

nadaje si

na kucharza dla białych. Nawet i nie dla psów białych ludzi; ale,

uwa

a pan, panu Falkowi wystarczy byle jaki parszywy krajowiec, który potrafi

ugotowa

garnek ry

u. Falk kupuje sobie za par

centów ry

u i kawałek ryby

na łodzi rybackiej w porcie i to jest jego po

ywienie. Trudno temu uwierzy

prawda?

eby biały człowiek tak post

pował...

Obtarł usta, wywieraj

c swój gniew na serwecie i spogl

daj

c na mnie.

Mimo zgn

bienia, przyszło mi na my

e je

li wszystko mi

so w mie

cie

podobne jest do tych kotletów, to Falk wła

ciwie ma słuszno

ść

. Miałem to ju

na ko

cu j

zyka, ale wzrok Schomberga był onie

mielaj

cy. Mrukn

łem wi

zamiast tego:

- Mo

e on jest wegetarianinem?

- On jest sk

pcem. N

dznym sk

pcem - twierdził hotelarz z wielk

sił

- Naturalnie,

e mi

so nie jest tu takie dobre jak w kraju. I drogie w dodatku.

Ale przecie

pan widzi. Bior

tylko dolara za obiad, a dolara pi

ęć

dziesi

centów za kolacj

. Niech mi pan poka

e, gdzie jest taniej. A dlaczego ja to

robi

? Korzy

ci z tej zabawy mam mało. Falk nie chciałby nawet spojrze

taki zarobek. A ja to robi

dla tutejszej białej młodzie

y, która nie miałaby

gdzie zje

ść

porz

dnego posiłku w przyzwoitym, szanuj

cym si

towarzystwie.

Przy moim stole jest zawsze pierwszorz

dne towarzystwo.

Ogarn

ł puste krzesła tak pewnym spojrzeniem,

e si

poczułem, jak

gdybym wtargn

ł do towarzystwa obiaduj

cych duchów znakomito

ci.

- Biały powinien je

ść

, jak białemu przystoi, do stu diabłów - wybuchn

gwałtownie. -

Powinien je

ść

so, musi je

ść

so. Ja umiem zdobywa

so dla

moich klientów przez cały rok. Mo

e nie? U mnie si

nie pitrasi dla bandy

dznych kulisów; mo

e jeszcze kotlet, panie kapitanie?... Nie? Ej, kelner

zabra

to!

Oparł si

gwałtownym ruchem o tyln

por

cz krzesła i czekał pos

pnie

na curry.

Na wpół zamkni

aluzje przyciemniały pokój przesi

kni

zapachem

wie

ej farby; rój much brz

czał i opadał kolejno, a u

miech

biednej pani Schomberg zdawał si

ogniskowa

głupot

wszystkich durniów,

jacy tylko w tych gołych

cianach zabierali głos, oddychali i byli karmieni

wstr

tnym bawolim mi

sem. Schomberg zamilkł i otworzył usta dopiero po to,

aby w nie wsun

ąć

ły

tłustego ry

u. Przewrócił

miesznie oczyma przy

połykaniu gor

cego pokarmu i zacz

ł mówi

na nowo.

- To jest wprost poni

ce. Zanosz

mu do sterówki tac

z półmiskiem

i nakryciem, a on zamyka jedne i drugie drzwi, zanim si

mie do jedzenia.

Naprawd

! Musi si

sam siebie wstydzi

. Niech pan zapyta mechanika. Nie

e si

obej

ść

bez mechanika - rozumie pan - a poniewa

adnego

szanuj

cego si

człowieka nie mo

na oczekiwa

, by si

zgodził na taki wikt,

Falk dodaje im na strawne jeszcze pi

tna

cie dolarów miesi

cznie. R

panu,

e to prawda! Niech pan tylko zapyta pana Ferdinanda da Costa. Tak

nazywa mechanik, którego Falk ma teraz na statku. Musiał go pan widzie

w moim zakładzie; delikatny, ciemnowłosy młodzieniec o bardzo pi

knych

oczach i małym w

siku. Przybył tu przed rokiem z Kalkuty. Mówi

c mi

dzy

nami, domy

lam si

e tamtejsi lichwiarze musieli go przycisn

ąć

Chwyta ka

okazj

eby wpa

ść

do mnie na obiad czy

niadanie, bo

niech

e mi pan powie, có

to za przyjemno

ść

dla wykształconego młodzie

jada

samotnie w swojej kajucie -jak dzika bestia? Falk sobie wyobra

jego mechanicy b

znosili takie rzeczy za pi

tna

cie dolarów pensji ekstra.

A te krzyki na statku za ka

dym razem, gdy jaki

zapaszek kuchenny

rozejdzie si

po pokładzie! Nie uwierzyłby pan! Którego

dnia da Costa

namówił kucharza,

eby mu usma

ył kotlet, i to kotlet z

ółwia, wcale nie

wołowy, no i tłuszcz si

przypalił czy co

w tym rodzaju. Młody da Costa sam

mi to opowiadał tu, w tym pokoju. „Panie Schomberg - mówi do mnie - gdyby

pokrywa od cylindra wyleciała przez luk

wietlny z powodu mojego

niedbalstwa, kapitan Falk nie byłby mógł bardziej si

cieka

. Tak kucharza

nastraszył,

e ten ju

nic nie chce dla mnie gotowa

”. Biedny da Costa miał

łzy w oczach. Niech

e pan spróbuje postawi

na jego miejscu, panie

kapitanie; to taki wra

liwy i dobrze wychowany chłopiec. Czy ma je

ść

wszystko na surowo? Ale to wła

nie cały Falk. Niech si

pan zapyta, kogo

pan tylko chce. Przypuszczam,

e te pi

tna

cie dolarów ekstra, które musi

wyło

, gryz

go, o tutaj.

I Schomberg uderzył si

w m

pier

. Siedziałem na wpół ogłuszony

jego niedorzeczn

paplanin

. Nagle wzi

ł mnie ostro

nie za rami

znacz

cy sposób, jakby naprawd

chciał mnie wprowadzi

do jakiej

jaskini

zwierze

- Wszystko to nic innego, tylko zawi

ść

- powiedział zni

onym tonem,

który podniecił mój zm

czony słuch. - Nie zdaje mi si

eby w tym całym

mie

cie była jedna jedyna osoba, o któr

by nie był zazdrosny. Mówi

panu,

e on jest gro

ny. Nawet ja przed nim nie jestem bezpieczny. Wiem z

pewno

e usiłował otru

...

- Eh, co

takiego - wykrzykn

łem z oburzeniem.

- Ale

ja wiem to na pewno. Sami ci ludzie przyszli i opowiedzieli mi o

tym. Chodził wsz

dzie i rozpowiadał,

e jestem dla tego miasta gorsz

zaraz

cholera. Wygaduje na mnie od samego pocz

tku, od chwili kiedy

otworzyłem ten hotel. Kapitana Hermanna tak

e jak najgorzej do mnie

nastawił. Poprzednim razem, kiedy „Diana” przyjmowała tu ładunek, kapitan

Hermann przychodził dzie

w dzie

eby co

wypi

albo wypali

cygaro. A

teraz nie przychodzi nawet dwa razy na tydzie

. Jak mi to pan wytłumaczy?

ciskał mi rami

, a

wydusił ze mnie co

w rodzaju pomruku.

- Zarabia dziesi

ęć

razy wi

cej ode mnie. Jest tu jeszcze drugi hotel, z

którym musz

walczy

, a drugiego holownika na rzece nie ma. Przecie

nie wchodz

w drog

, prawda? Nie umiałby prowadzi

hotelu, gdyby si

tego wzi

ł. Ale taka ju

jego natura. Nie mo

e znie

ść

li,

e zarabiam na

ycie. Mam tylko nadziej

e mu to porz

dnie dopieka. I taki jest pod ka

dym

wzgl

dem. Ch

tnie by si

porz

dnie najadał. Ale nie robi tego dla

zaoszcz

dzenia kilku centów. Nie mo

e si

na to zdoby

. To przechodzi jego

siły. Ja to nazywam niewolnictwem. A taki jest niegodziwy,

e zaraz robi

skandal, kiedy mu co

połaskocze powonienie.

Rozumie pan? To go

wietnie maluje. Sk

py i zawistny. Nie mo

sobie tego w inny sposób wytłumaczy

. Czy nieprawda? Obserwowałem go

pilnie przez ostatnie trzy lata.

Chciał koniecznie,

ebym si

zgodził na jego teori

. I rzeczywi

cie,

kiedy si

zastanowiłem, wygl

dało mi to do

ść

prawdopodobnie, tylko

e w

paplaninie Schomberga czuło si

zawsze zasadniczy fałsz i brak

odpowiedzialno

ci. Nie byłem jednak usposobiony do zgł

biania psychologii

Falka. W owej chwili jadłem z rozpacz

kawałek wyschłego holenderskiego

sera, a byłem taki zw

tpiały,

e nie obchodziło mnie nawet, co sam łykałem,

tym bardziej wi

c nie mogłem sobie zaprz

głowy stosunkiem Falka do

gastronomii. Nie miałem nadziei,

e studiuj

c ów stosunek, znajd

klucz do

post

powania Falka w interesach, które nie miało według mnie nic wspólnego

z moralno

czy nawet najpospolitszym gatunkiem przyzwoito

ci. Jak

e ja

musz

wygl

mamie i nic nie znacz

co, je

li ten człowiek o

miela si

mnie w taki sposób traktowa

- rozmy

lałem, skr

caj

c si

w duchu z niemej

udr

ki. I tak gorliwie posyłałem w my

li do wszystkich diabłów Falka i jego

dziwactwa,

e zapomniałem o egzystencji Schomberga, póki mnie nie chwycił

nagl

co za rami

- No, panie kapitanie, mo

e pan my

i my

, a

wszystkie włosy z

głowy panu wypadn

, ale w

aden inny sposób pan tego nie wytłumaczy.

Dla

tego spokoju i ciszy zgodziłem si

z nim spiesznie, w nadziei

e mnie ju

teraz zostawi w spokoju. Ale moje słowa odniosły tylko ten

skutek,

e wilgotna twarz Schomberga rozja

niła si

przebiegł

dum

. Cofn

na chwil

, aby sp

dzi

czarn

mas

much z cukiernicy, i znów chwycił

mnie za rami

- Z cał

pewno

. Wszyscy wiedz

e Falk chciałby si

eni

. Ale

nie mo

e. Przytocz

panu jeden przykład. Otó

dwa lata temu niejaka panna

Vanlo, bardzo dystyngowana młoda osoba, przyjechała tu,

eby prowadzi

dom swemu bratu, Fredowi, który miał na wybrze

u warsztat dla mniejszych

reperacji. Nagle Falk zaczyna chodzi

po obiedzie do ich willi i siadywa

godzinami na werandzie, nic nie mówi

c. Biedna dziewczyna nie miała

poj

cia, co z takim człowiekiem robi

, wi

c wci

ąż

grała na fortepianie i

piewała mu co wieczór, ledwie nie padła ze zm

czenia. A przy tym zdaje si

e wcale nie była silna. Miała ju

trzydziestk

, a klimat porz

dnie dał si

jej

we znaki. No i, uwa

a pan, Fred musiał siadywa

z nimi dla przyzwoito

ci;

przez całe tygodnie nie mógł si

ani razu przed dwunast

poło

do łó

ka.

To chyba nie nale

y do przyjemno

ci, je

li człowiek jest zm

czony, no nie? W

dodatku Fred miał wtedy wielkie kłopoty, bo przepuszczał szybko pieni

dze, a

warsztat dochodów nie dawał.

Marzył o tym,

eby si

d wydosta

i spróbowa

szcz

ęś

cia gdzie

indziej, ale ze wzgl

du na siostr

zwlekał i zwlekał, póki nie wp

dził si

długi powy

ej uszu - mówi

panu. Ja sam mógłbym pokaza

u siebie w

szufladzie gar

ść

rachunków Freda za jedzenie i picie w moim hotelu. Ale

nigdy nie mogłem wybada

, sk

d wytrzasn

ł przed wyjazdem te wszystkie

pieni

dze. Nic innego, tylko musiał naci

ąć

tego swojego brata, kupca

glowego w Port Saldzie. W ka

dym razie spłacił wszystkich przed

wyjazdem, ale dziewczynie mało serce nie p

kło. Nic dziwnego, taki zawód, i

to jeszcze w jej wieku, rozumie pan... Moja

ona była dla niej bardzo dobra;

mogłaby panu wszystko to opowiedzie

. Okropna rozpacz. Dziewczyna

mdlała. Skandal w całym tego słowa znaczeniu. Do tego stopnia,

e stary

Siegers - nie ten, co teraz czarteruje pa

ski statek, ale ojciec Siegers - stary

pan, który wycofał si

z interesów, zrobiwszy maj

tek, i został pochowany w

morzu w drodze powrotnej do kraju - otó

stary Siegers musiał wzi

ąć

Falka na

rozmow

do własnego gabinetu. To był człowiek, który umiał serdecznie

wygarn

ąć

, a w dodatku firma Siegers dopomogła kiedy

Falkowi, daj

c mu na

pocz

tek ładny kawał grosza. Po prawdzie to mo

na powiedzie

e go

postawili na nogi. Tak si

zło

yło,

e w tym samym czasie, kiedy Falk tu si

zjawił, firma Siegers czarterowała co rok mnóstwo

aglowców i le

ało w ich

interesie,

eby na rzece łatwo było o holowanie. Rozumie pan?... No wi

wracaj

c do rozmowy Falka z Siegersem, zawsze si

znajdzie jakie

ucho

przy dziurce od klucza, no nie? I rzeczywi

cie - zni

ył ton poufnie - w tym

wypadku ucho nale

ało do mojego dobrego znajomego; mo

e go pan tu

spotka

dego wieczoru, tylko

e niestety rozmawiali do

ść

cicho. W

dym razie mój przyjaciel jest pewien,

e Falk usiłował si

tłumaczy

wszelkie sposoby, a stary Siegers bardzo kaszlał. A przecie

Falk przez cały

ten czas chciał si

eni

. Jak

e! Wszyscy wiedz

e ten człowiek od lat

skni do zało

enia rodziny. Ale nie chce si

narazi

na wydatki i kiedy

przyjdzie wło

do kieszeni, po prostu go odrzuca. To jest

najprawdziwsza prawda. Zawsze to mówiłem, a dzisiaj ka

dy ze mn

zgodzi. Co pan o tym my

li, no?

Odwoływał si

do mego oburzenia, ale miałem ochot

mu dokuczy

zauwa

yłem,

e „wydaje mi si

to bardzo

ałosne, je

eli tak jest naprawd

”.

Skoczył na krze

le, jak gdybym wbił w niego szpilk

. Nie wiem, co

byłby mi odpowiedział, ale w tej chwili usłyszeli

my przez na wpół otwarte

drzwi pokoju bilardowego kroki dwóch ludzi wchodz

cych z werandy, gwar

dwóch głosów; rozległo si

ostre stukanie monet

w stolik i Schombergowa z

niezdecydowaniem na wpół podniosła si

z krzesła. „Sied

spokojnie”, sykn

ąż

, po czym krzykn

ł dono

nie go

cinnym, jowialnym tonem, pozostaj

cym

w jaskrawej sprzeczno

ci z gniewnym spojrzeniem, po którym jego

ona

znów opadła na krzesło.

- Prosz

, jeszcze podajemy obiady.

Nie było na to odpowiedzi, ale głosy nagle ucichły. Główny kelner,

Chi

czyk, wyszedł do pokoju bilardowego. Usłyszeli

my, jak lód uderzył o

szklanki, potem kto

nalewał wod

; rozległo si

szurganie nogami i zgrzyt

krzeseł. Schomberg, wyraziwszy cichym szeptem zdziwienie, kto, u diabła,

mógł przyle

źć

o tej porze, wstał z serwet

w r

ku, aby zajrze

ostro

nie przez

drzwi. Cofn

ł si

szybko na palcach i szepcz

c z ustami osłoni

tymi r

powiadomił mnie,

e to jest Falk. Falk we własnej osobie jest tam i, co wi

cej,

w towarzystwie kapitana Hermanna.

Powrót Falka z redy zewn

trznej był nieoczekiwany, ale mo

liwy, bo

Falk zabrał „Dian

” o wpół do pi

tej, a teraz była ju

druga. Schomberg

zwrócił moj

uwag

aden z tych ludzi nie chce wyda

dolara na obiad,

cho

musz

przecie

głodni. Ale nim si

zebrałem do odej

cia, Falk

wyszedł. Słyszałem jego wielkie buty, oddalaj

ce si

po deskach werandy.

Hermann siedział samotnie w obszernym, drewnianym pokoju, gdzie

stały dwa bezduszne bilardy spowite w pasiaste pokrowce, i wycierał pilnie

pot z twarzy. Miał na sobie najlepsze ubranie, które nosił podczas l

dowych

wycieczek: sztywny kołnierzyk, czarny surdut, obszern

biał

kamizelk

popielate spodnie. Biały bawełniany parasol z trzcinow

czk

spoczywał

dzy jego nogami, bokobrody były zaczesane starannie, podbródek

wie

wygolony; bardzo odległe przypominał rozczochranego, przera

onego

człowieka w nocnej koszuli powalanej tabak

i ohydnych starych spodniach,

którego widziałem z rana, jak szamotał si

u koła „Diany”.

Drgn

ł na mój widok i zwrócił si

do mnie natychmiast z pewnym

zmieszaniem, ale jednocze

nie ze szczer

skwapliwo

. Pragn

ł mi

wyja

e nie ma nic wspólnego z tym, co nazwał „ta pseklenta historia”,

która miała miejsce dzi

rano. Było mu to bardzo nie na r

Spodziewał si

e sp

dzi jeszcze jeden dzie

w mie

cie, aby

uregulowa

rachunki i podpisa

pewne papiery. Miało jeszcze nadej

ść

troch

zapasów oraz kilka sztuk „mojego

elastwa”, jak si

dziwnie wyraził, które

znajdowało si

na brzegu dla naprawy i tam zostało. Teraz jest zmuszony

wynaj

ąć

krajow

łód

eby przewie

źć

to wszystko na statek. B

dzie to

kosztowało z pi

ęć

albo sze

ść

dolarów. Falk nie uprzedził go o niczym. Nie

powiedział mu ani słowa...

Uderzył w stół swoj

krótk

, grub

ęś

... Der verfluchte Kerl zjawił

rano jak „jaki spój pseklenty” z wielkim hałasem i zabrał ich. Pierwszy

oficer nie był gotów, statek był mocno zacumowany, to haniebne tak

człowieka napastowa

. Haniebne! Ale Falk stanowił na rzece tak

pot

kiedy powiedziałem lodowatym tonem, i

Hermann mógł si

przecie

nie

zgodzi

na ruszenie swego statku z miejsca, poczciwiec przestraszył si

prostu tej my

li.

Nigdy przedtem nie zdałem sobie tak jasno sprawy z tego,

yjemy w

wieku pary. Wył

czne posiadanie kotła parowego na okr

cie dało Pałkowi

władz

nad nami wszystkimi. Hermann, przyszedłszy do siebie, tłumaczył mi

błagalnie,

e wiem bardzo dobrze, jak niebezpiecznie jest sprzeciwia

temu drabowi. Na to si

tylko chłodno u

miechn

łem.

- Der Kerl! - krzykn

ł. Przykro mu teraz,

e nie odmówił. Bardzo

przykro. Co za szkody!

Co za szkody! I po co te wszystkie szkody! Nie było

adnego powodu

do szkód. Czy wiem, jakie mu szkody wyrz

dził? Odrzekłem z pewn

przyjemno

e słyszałem, jak cała jego stara buda, mijaj

c nas,

trzeszczała na baku i rufie.

- Przeszli

cie koło nas wcale blisko - dodałem znacz

co. Na to

wspomnienie podniósł obie r

ce do nieba. W jednej z nich trzymał przez

rodek biały parasol, i dziwnie był podobny do karykatury obywatela

kupieckiego stanu z jego rodzimych niemieckich pism humorystycznych.

- Ach! To było niebezpieczne - zawołał. Ubawiło mnie to. Ale

natychmiast dodał niby to z prostot

: - Burta waszego

elaznego statku

byłaby zgnieciona jak... jak to pudełko zapałek.

- Doprawdy? - burkn

łem ze znacznie mniejszym humorem, ale zanim

zorientowałem,

e to nie miał by

docinek, Hermann wybuchł wielkim

rozgoryczeniem na Falka. Co za niewygoda, co za szkody, co za wydatek!

„Gottverdammt! Niech go diabli wezm

”. Za lad

baru Schomberg z cygarem

w z

bach udawał, i

pisze co

ołówkiem na du

ym arkuszu papieru; a w

miar

jak podniecenie Hermanna wci

ąż

rosło, poczucie własnego spokoju i

szo

ci działało na mnie pokrzepiaj

co. Ale kiedy słuchałem jego

wymy

, przyszło mi nagle na my

e jednak poczciwiec przypłyn

ł na

holowniku. Pod tym wzgl

dem nie miał wolnego wyboru, poniewa

musiał by

w mie

cie. Ale przecie

pili co

razem z Falkiem, zaprosił go lub te

został

zaproszony. Osadziłem go tedy na miejscu, mówi

c wynio

le,

e spodziewam

, i

e Pałkowi zapłaci

koszta naprawy a

do ostatniego pensa.

- Otó

to! Otó

to wła

nie! We

cie si

do niego! - zawołał Schomberg

od baru, rzucaj

c ołówek i zacieraj

c r

ce.

Udali

my,

e go nie słyszymy. Lecz podniecenie Hermanna nagle

opadło jak kipi

ca woda w garnku odsuni

tym z ognia. Zacz

łem mu

przekłada

e sko

czył ju

teraz z Falkiem i jego przekl

tym holownikiem.

Przecie

on, Hermann, nie pojawi si

e całymi latami w tej cz

ęś

wiata,

poniewa

zamierza sprzeda

„Dian

” przy ko

cu tej podró

y. („Wrócimy do

domu parowcem jako pasa

erowie”, mrukn

ł machinalnie). Był zatem

zabezpieczony przed zło

liwo

Falka. Pozostaje mu tylko pop

dzi

swoich agentów i wstrzyma

zapłat

rachunku za holowanie, póki jeszcze

Falk nie miał czasu tam pój

ść

i podj

ąć

pieni

dzy.

Zaduma, z jak

Hermann zabrał si

do ustawiania swego parasola,

opieraj

c si

o brzeg stołu, była kra

cowo sprzeczna z duchem tej mojej rady.

Gdy

ledziłem ze zdziwieniem jego skupione wysiłki, rzucił na mnie

jedno czy dwa zakłopotane, na wpół nie

miałe spojrzenia. Potem usiadł.

Wszystko to bardzo pi

knie - powiedział z namysłem. Nie ulegało

tpliwo

ci,

e wyholowanie Hermanna z portu wbrew jego woli wyprowadziło

go z równowagi. Jego flegma została gł

boko wstrz

ąś

ta, bo inaczej nie

byłby si

nigdy zdecydował spyta

mnie nagle, czy nie zauwa

yłem,

e Falk

zerka na jego siostrzenic

- Nie wi

cej ode mnie - odpowiedziałem ze

cisł

prawd

. Dziewczyna

miała powierzchowno

ść

tego rodzaju,

e w pewnym sensie musiało si

na ni

spogl

. Nie mówiła nic, ale wypełniała w sposób jak najprzyjemniejszy dla

oka dobry kawał przestrzeni.

- Ale pan, panie kapitanie, nie jest człowiekiem tego samego pokroju -

zauwa

ył Hermann.

Stwierdzam z przyjemno

e nie potrzebowałem temu przeczy

Nie mogłem si

jednak powstrzyma

od zapytania:

- No, a có

ona na to? - Hermann spojrzał na mnie przeci

gle z

powag

, jak gdyby chciał zmieni

temat. Nagle zacz

ł nieoczekiwanie co

mrucze

o swoich dzieciach, które wkrótce ju

tak wyrosn

e trzeba je

dzie posyła

do szkoły. B

dzie musiał zostawi

je z babk

na l

dzie, gdy

obejmie to nowe dowództwo, które spodziewa si

dosta

w Niemczech.

Zabawnie brzmiały te jego ci

głe nawroty do spraw domowych. Wida

musiał to by

dla niego jakby zasadniczy przełom w

yciu. Nowa epoka. Przy

tym miał rozsta

z „Dian

”!

Słu

ył na niej od lat. Dostał j

w spadku. Po jakim

wuju, je

li dobrze

pami

tam. A teraz przyszło

ść

majaczyła przed nim, wyolbrzymiona,

zaprz

taj

c wszystkie jego my

li, rozwa

ał ró

ne mo

liwo

ci, jak w

przeddzie

jakiego

ryzykownego przedsi

wzi

cia. Siedział zmarszczony,

gryz

c warg

i nagle zacz

ł si

irytowa

i zrz

dzi

Zabawiło mnie na chwil

odkrycie: oto Hermann zdawał si

sobie

wyobra

e mogłem czy powinienem był doprowadzi

w jaki

sposób Falka

do tego, aby si

wypowiedział. Taka nadzieja była niezrozumiała, lecz

zabawna. Zniecierpliwiło mnie zetkni

cie si

z cał

głupot

. Powiedziałem

kwa

no,

e nie zauwa

yłem w Falku

adnych oznak zakochania, a je

li jakie

były, skoro on, Hermann, tak twierdzi - to tym gorzej. Dalej mówiłem,

e nie

rozumiem, co za przyjemno

ść

Falk znajduje w takim nabieraniu ludzi, ale

moim naj

tszym obowi

zkiem jest przestrzec Hermanna. I powiedziałem

mu,

e doszło do mojej wiadomo

ci, jakoby istniał człowiek, który niedawno

temu został nabrany wła

nie w taki sam sposób.

Wszystko to było mówione półgłosem i w tej wła

nie chwili Schomberg,

rozj

trzony nasz

tajemniczo

, wyszedł z pokoju, zatrzaskuj

c drzwi z

hukiem, na który poderwali

my si

z krzeseł. Mo

e to podziałało na

Hermanna, a mo

e moje słowa, do

ść

e si

obraził. Wskazuj

c pogardliwie

na drzwi, które chwiały si

jeszcze, wyraził przypuszczenie,

e słyszałem

któr

ąś

z idiotycznych bzdur tego człowieka. To wygl

dało naprawd

, jakby go

kto

do Schomberga uprzedził.

- Te jego opowiadania to s

... to s

- powtarzał, szukaj

c słowa -

miecie. - Powtórzył jeszcze raz,

e to s

miecie i

e w dodatku ja, b

jeszcze młody...

Ta okropna potwarz (

ałuj

e nie jestem ju

dzi

nara

ony na tego

rodzaju zniewag

) obraziła mnie tak

e. Poczułem w sobie gotowo

ść

poparcia ka

dego twierdzenia Schomberga na jakikolwiek temat. W jednej

chwili. Bóg wie dlaczego, Hermann i ja zacz

my na siebie spogl

jak

najbardziej wrogo. On, niewiele my

c, schwycił kapelusz, a ja zrobiłem

sobie t

przyjemno

ść

e krzykn

łem w

lad za nim:

- Niech pan posłucha mojej rady i zmusi Falka,

eby zapłacił za

uszkodzenie pa

skiego statku. Nie zdaje mi si

, aby pan mógł z niego

jeszcze co innego wyd

Kiedy znalazłem si

pó

niej na swoim okr

cie, pierwszy oficer,

staruszek, który był bardzo przej

ty rannymi wypadkami, zauwa

ył:

- Widziałem, jak holownik wracał z redy zewn

trznej akurat przed

drug

p.m. (Nie u

ywał nigdy, w

adnym wypadku słów: rano albo po

południu. Mówił zawsze p.m. albo a.m., stylem dziennika okr

towego). -

Szybka robota. Człowiek ci

gle musi si

pieszy

. Có

to za ordynarny

wykidajło, prawda, panie kapitanie? Znam ja w Londynie na East Endzie par

szynków, gdzie taki jak on akurat by si

przydał za lad

. -Zachichotał ze

swego

artu. -

Sko

czony cham. Teraz, kiedy wykopał tego Szwaba, przypuszczam,

e nasza kolej jutro rano.

wicie byli

my wszyscy na pokładzie (wyczołgali si

nawet chorzy,

nieboraki), gotowi odrzuci

cumy w mgnieniu oka. Nie pokazał si

aden

statek. Falk si

nie pokazał. Wreszcie kiedy zacz

łem my

e ma pewnie

jak

ąś

awari

maszynowni, spostrzegli

my holownik płyn

cy pełn

par

w dół

rzeki, jak gdyby

my w ogóle nie istnieli. Przez chwil

ywiłem szalon

nadziej

e zawróci za nast

pnym zakr

tem. Potem

ledziłem dym

ukazuj

cy si

nad równin

to tu, to tam, zgodnie z zakr

tami rzeki. Znikł.

Wówczas bez słowa zszedłem na dół na

niadanie. Po prostu zszedłem na

dół na

niadanie.

aden z nas nie odezwał si

ani słowem, a

wreszcie pierwszy oficer,

który sko

czył wchłania

nast

fili

ank

herbaty, wessawszy j

spodka, wykrzykn

ł:

- Gdzie

go, u diabła, poniosło?

- W konkury! - krzykn

łem z tak szata

skim

miechem,

e staruszek

nie o

mielił si

cej ust otworzy

Ruszyłem do biura z zupełnym spokojem. Ze spokojem nadmiernej

ciekło

ci. Tam widocznie ju

wszystko wiedzieli i przyj

li mnie z

konsternacj

. Dyrektor, otyły, st

paj

cy cicho człowiek o krótkim oddechu,

wstał i podszedł, aby si

ze mn

przywita

, a młodzi urz

dnicy siedz

naokoło pokoju, pochyłem nad robot

, spojrzeli ku mnie w gór

znad swoich

papierów. Tłu

cioch nie czekał na moj

skarg

i, sapi

c ci

ęż

ko, udzielił mi

wiadomo

ci takim tonem, jakby sam nie chciał temu wierzy

e Falk...

kapitan Falk... o

wiadczył... o

wiadczył stanowczo,

e nie b

dzie holował

mojego statku...

e nie chce mie

nic do czynienia z moim statkiem... ani dzi

ani jakiegokolwiek innego dnia. Nigdy!

Ze wszystkich sił starałem si

zachowa

zimn

krew, ale musiało by

jednak widoczne, jak bardzo jestem zaskoczony. Rozmawiali

my na

rodku

pokoju. Nagle za moimi plecami jaki

osioł wytarł nos z wielkim hałasem, a

jednocze

nie inny gryzipiórek zerwał si

i wyszedł po

piesznie na schody.

Przyszło mi na my

e musz

mie

bardzo głupi

min

. Za

żą

dałem gniewnie

widzenia si

z pryncypałem w jego własnym gabinecie.

Skóra na głowie pana Siegersa prze

witywała trupi

biało

dzy

stalowosiwymi pasmami włosów, zaczesanymi gładko na krzy

na wierzchu

czaszki od ucha do ucha, na kształt banda

a. Jego w

ska, zapadła twarz była

jednostajnego trwałego koloru terakoty, jak naczynie z gliny. Był chorowity,

chudy i mały, a przeguby r

k miał jak dziesi

cioletni chłopiec. Ale z tego

słabego ciała wydobywał si

gniewny głos, niesłychanie dono

ny, szorstki i

cy, głos o wielkim rezonansie, jakby wydawany przez jaki

pot

ęż

mechanizm w rodzaju rogu. Nie wiem, co robił z tym głosem w prywatnym,

domowym

yciu, ale w szerszym zakresie interesów ów głos miał t

zalet

umo

liwiał odpieranie argumentów bez najl

ejszego umysłowego wysiłku, po

prostu sam

sił

ku. Mieli

my z sob

kilka utarczek. Robiłem zawsze,

co mogłem,

eby obroni

interesy moich wła

cicieli, których notabene nie

widziałem nigdy na oczy, gdy tymczasem Siegers (który poznał ich przed kilku

laty, podró

c w interesach po Australii) udawał,

e zna najtajniejsze ich

li, i ci

gle

wiecił mi w oczy znajomo

z nimi jako jego „bardzo bliskimi

przyjaciółmi”.

Spojrzał na mnie krzywym okiem (nie przepadali

my za sob

) i

wiadczył od razu,

e to jest dziwne, bardzo dziwne. Jego wymowa

angielska była tak cudaczna,

e nie b

nawet usiłował jej odtworzy

. Mówił

na przykład „parco cifne”, co sprawiało, w poł

czeniu z rycz

cym głosem,

zyk dzieci

stwa brzmiał dziwacznie i zastraszaj

co, a nawet je

li si

brało

mow

Siegersa po prostu za rodzaj hałasu bez

adnej tre

ci, przejmowała z

pocz

tku zdumieniem.

- Znamy si

z kapitanem Falkiem - ci

ł -ju

od bardzo dawna i nie

miałem nigdy powodu...

- Wła

nie dlatego przychodz

do pana - przerwałem. -Mam prawo si

dowiedzie

, jaka jest przyczyna tego diabelnego idiotyzmu. - W półcieniu

pokoju, zielonawym od wierzchołków drzew zasłaniaj

cych okno,

zobaczyłem,

e Siegers wzrusza chudymi ramionami. Przyszło mi do głowy -

takie oderwane my

li błyskaj

człowiekowi w najprzeró

niejszych chwilach -

e to jest najprawdopodobniej ten sam pokój, w którym, je

li wierzy

opowiadaniom, Falk dostał nauczk

od Siegersa ojca. Przytłaczaj

cy głos

pana Siegersa (syna), grzmi

c mosi

ęż

nymi tonami, jakby dyrektor usiłował

mówi

przez trombon, otó

głos ów wyra

ał ubolewanie nad obej

ciem,

nacechowanym bardzo wielkim brakiem delikatno

ci... Jako

ywo, i mnie

tak

e dawano nauczk

! Trudno było zrozumie

ogłuszaj

cy szwargot

Siegersa, ale doprawdy, to moje obej

cie... moje! o

mielał si

... Do cholery!

Tego ju

znie

ść

nie mogłem.

- O co panu chodzi, do diabła? - zapytałem z w

ciekło

. Wsadziłem

kapelusz na głow

(Siegers nigdy nikomu nie wskazywał krzesła) i w chwili

gdy zdawało si

e oniemiał na widok tego braku uszanowania, odwróciłem

na pi

cie i wyszedłem. Jego narz

d głosowy zagrzmiał za mn

, rzucaj

pogró

ki,

gnie z okr

tu opłat

za przetrzymanie barek odwo

żą

cych

towar oraz na wszystkie inne wydatki wynikaj

ce ze zwłoki, której powodem

jest moja lekkomy

lno

ść

Kiedy znalazłem si

na dworze, w sło

cu, zakr

ciło mi si

w głowie. Tu

nie chodziło ju

tylko o zwłok

. Poczułem si

w matni beznadziejnych i

poni

cych absurdów, które prowadziły do czego

, co przypominało kl

„Spokojnie, spokojnie”, mrukn

łem do siebie i pobiegłem w cie

padaj

cy od

popstrzonej plamami

ciany. Z tej krótkiej bocznej ulicy wida

było szeroki

główny trakt, zniszczony i wesoły, biegn

cy daleko, daleko, w

ród

rozpadaj

cych si

murów, bambusowych płotów, rz

dów arkad z cegieł i

tynku, lepianek z krokwi i błota, wyniosłych

tynnych bram rze

bionych w

drzewie, szop skleconych ze zgniłych mat - niezmiernie szeroki trakt,

zapełniony lu

no jak okiem si

ąć

grupami bosych i brunatnych ludzi,

brodz

cych w kurzu po kostki. Przez chwil

czułem,

e trac

głow

niepokoju i rozpaczy.

Trzeba mie

troch

pobła

ania dla uczu

młodego człowieka

nieprzywykłego do odpowiedzialno

ci. My

lałem o mojej załodze. Połowa

marynarzy była chora i zaczynałem naprawd

e kilku z nich umrze

na statku, je

li nie da si

ich pr

dko wywie

źć

na morze. Oczywi

cie b

musiał przeprowadzi

statek w dół rzeki albo posługuj

c si

aglami, albo

ywaj

c manewru zwanego wleczeniem kotwicy, które to sposoby, podobnie

jak wielu innych współczesnych marynarzy, znałem tylko teoretycznie. I

wzdragałem si

prawie przed podj

ciem ich bez dostatecznej liczby załogi i

bez lokalnej znajomo

ci koryta rzeki, która jest taka potrzebna do ufnego

kierowania okr

tem. Nie było ani pilotów, ani znaków nawigacyjnych na

rzece, ani jakichkolwiek boi; był tam natomiast diabelski zaiste pr

d, co ka

mógł z łatwo

zobaczy

, mnóstwo płycizn i co najmniej dwa wybitnie

trudne zakr

ty mi

dzy mn

i morzem. Ale poj

cia nie miałem, na ile te

zakr

ty s

niebezpieczne. Nie wiedziałem nawet, do czego mój okr

t jest

zdolny! Nigdy jeszcze nie miałem z nim do czynienia. Nieporozumienie

dzy człowiekiem a jego statkiem na trudnej rzece, gdzie nie ma miejsca,

eby bł

d naprawi

, musi si

sko

czy

le dla człowieka. Z drugiej strony

nale

y przyzna

e nie miałem powodu liczy

na pomy

lne losy. A gdyby

mnie spotkało nieszcz

ęś

cie, gdybym wp

dził statek na jak

ąś

obrzydł

mielizn

? To poło

yłoby kres podró

y. Było jasne,

e je

li Falk odmówił

holowania mojego statku, nie chciałby równie

ąć

mnie z mielizny. A co

by to oznaczało? W najlepszym razie jeden stracony dzie

, ale daleko

prawdopodobniej całe dwa tygodnie pra

enia si

na jakiej

zapowietrzonej,

błotnistej mieli

nie; dwa tygodnie rozpaczliwej pracy wyładowywania towaru; z

pewno

oznaczałoby to równie

yczanie pieni

dzy na lichwiarski

procent, i to w dodatku od sitwy Siegersów. Byli w porcie pot

. A ten mój

starszawy marynarz, Gambril, wygl

dał okropnie, kiedy poszedłem na dziób,

aby da

mu proszek chininy. Z pewno

umrze, nie mówi

c ju

o dwóch czy

trzech innych, którzy wygl

dali na niemal równie ci

ęż

ko chorych, i o reszcie

załogi, która gotowa była złapa

pierwsz

lepsz

podzwrotnikow

chorob

Zgroza, ruina, wieczne wyrzuty sumienia. I

adnej pomocy. Znik

d. Dostałem

dzy nieprzyjaznych wariatów!

W ka

dym razie, je

li czekało mnie przeprowadzenie okr

tu o

własnych siłach, moim obowi

zkiem było w miar

ci zapewni

sobie

troch

lokalnych informacji. Ale to nie było łatwe. Jedyn

osob

odpowiedni

do tego rodzaju usług był niejaki Johnson, dawniej kapitan tubylczego statku,

teraz

cy w stadle z miejscow

kobiet

, który zszedł zupełnie na psy.

Słyszałem o nim,

yje ukryty w

ród dwustu tysi

cy krajowców i wyłania si

wiatło dzienne tylko po to, aby wynale

źć

troch

alkoholu. Wyobra

ałem

sobie,

e gdybym mógł go złapa

, wytrze

wiłbym go na statku i miałbym

pilota. Byłoby to lepsze ni

nic. Marynarz jest zawsze marynarzem, a on znał

rzek

od lat. Ale w naszym konsulacie (dok

d przyszedłem ociekaj

potem od szybkiego chodu) nic mi nie umieli powiedzie

. Urz

duj

cy tam

zacni młodzie

cy, cho

pragn

li mi dopomóc, nale

eli do takich sfer białej

kolonii, dla których ludzie w rodzaju Johnsona wcale nie istniej

. Podsuni

mi my

l, abym go sam wyszukał przy pomocy policjanta konsulatu, byłego

sier

anta huzarów.

Zwykłe obowi

zki owego człowieka polegały najwidoczniej na

siedzeniu za stolikiem w jednym z pierwszych pokoi biur konsularnych. Gdy

mu polecono, aby mi pomógł w wyszukaniu Johnsona, wykazał mnóstwo

energii i niesłychany zasób swego rodzaju lokalnej wiedzy. Nie ukrywał

jednak pełnej sceptycyzmu, niezmiernej wzgardy dla tej całej historii.

Zwiedzili

my razem owego wieczoru niesko

czon

ilo

ść

podłych

szynków z grogiem, szulerskich nor, spelunek do palenia opium. Szli

my w

gór

skimi uliczkami, gdzie nasz wózek - małe pudło na kołach, ci

gni

przez narowistego burma

skiego kucyka - nie mógłby w

aden sposób

przejecha

. Policjant był wida

w stosunkach pogardliwej za

yło

ci z

Malta

czykami, Eurazjatami, Chi

czykami, Klingami i zamiataczami

obsługuj

cymi

tyni

, z którymi rozmawiał przy bramie. Zagadn

tak

e przez krat

cianie muru, zamykaj

cej

lep

uliczk

, niezmiernie

otyłego Włocha, który według uwagi rzuconej mimochodem przez byłego

sier

anta - zabił znów człowieka w zeszłym roku. Co powiedziawszy, sier

ant

zwrócił si

do tego

Włocha, nazywaj

c go „Antonim” i „Starym Kozłem”, cho

to nad

cierwo na oko zapełniaj

ce wi

cej ni

połow

pomieszczenia w

rodzaju celi, przypominało raczej tłust

wini

w chlewie. Poufały i

majestatyczny sier

ant wzi

ł pod brod

, dosłownie wzi

ł pod brod

, ohydnie

pooran

zmarszczkami i pokurczon

star

wied

wspart

na kiju, która

ofiarowała si

z jak

ąś

informacj

; i z równie nieporuszon

twarz

wiódł

ywion

rozmow

z grupami spowitych w tkaniny brunatnych kobiet, które

siedziały, pal

c cygara, na progach przed drzwiami glinianych lepianek

stoj

cych długim rz

dem. Wysiadali

my z wózka i wspinali

my si

mieszka

przewiewnych niby skrzynie do pakowania albo schodzili

my do izb

ponurych jak piwnice. Wsiadali

my do wózka, jechali

my dalej, wysiadali

znów, w jednym jedynym celu, jak si

zdawało, aby zajrze

za kup

rumowisk. Sło

ce zni

yło si

, mój towarzysz dawał mi krótkie i szydercze

odpowiedzi, ale wynikało z nich,

e si

wci

ąż

z Johnsonem rozmijamy.

Wreszcie nasz wehikuł stan

ł raz jeszcze z szarpni

ciem, wo

nica zeskoczył

z kozła i otworzył drzwiczki.

Czarne bajoro przegradzało dró

. Kopiec odpadków ze zdechłym

psem na wierzchu bynajmniej nas nie odstr

czył. Pusta puszka po

australijskich konserwach z wołowego mi

sa podskoczyła wesoło przed moim

butem. Potem przecisn

my si

przez szpar

w ciernistym płocie...

Znale

my si

na bardzo czystym podwórzu krajowców, a wielka

kobieta z tamtejszej rasy, o gołych brunatnych nogach, grubych jak u słonia,

czołgała si

za srebrnym dolarem, który si

wytoczył. Była to pani

Johnson we własnej osobie.

- Twój chłop jest w domu - powiedział były sier

ant i usun

ł si

na bok,

zaznaczaj

c ostentacyjnie zupełn

oboj

tno

ść

w stosunku do wszystkiego, co

mogło nast

. Johnson stał tyłem do chaty o

cianach z mat, zbudowanej

na palach. W lewej r

ce trzymał banana. Praw

rzucił w przestrze

drugiego

dolara. Tym razem kobieta złapała go w lot i od razu opu

ciła si

ęż

ko na

ziemi

, aby si

nam przypatrywa

w wygodniejszej pozycji.

„Mój chłop” miał blad

, nie ogolon

twarz, siwe włosy, a łokcie i plecy

zabłocone; przez rozła

żą

ce si

szwy szewiotowego surduta wida

było jego

biał

nago

ść

. Na szyi miał resztki papierowego kołnierzyka. Spojrzał na nas z

powag

i zdumieniem, chwiej

c si

na nogach.

„Sk

d jeste

cie?” -zapytał. Upadłem na duchu. Jak

e mogłem by

taki

głupi,

eby dla czego

podobnego traci

czas i energi

Ale zabrn

wszy ju

tak daleko, podszedłem do Johnson i wyło

yłem

mu cel mojej wizyty.

Chodzi mi o to, aby zabrał si

ze mn

od razu, sp

dził noc u mnie na

statku i jutro z pocz

tkiem odpływu pomógł mi przeprowadzi

statek przez

rzek

bez u

ycia pary. Mój bark ma sze

ść

set ton pojemno

ci i

dziewi

ciostopowe zanurzenie ruf

. Zaproponowałem Johnsonowi

osiemna

cie dolarów za jego znajomo

ść

miejsca; przez cały ten czas były

marynarz przypatrywał si

uwa

nie ze wszystkich stron bananowi, podnosz

go do oczu to z jednej, to z drugiej strony.

- Pan zapomniał mnie przeprosi

- powiedział wreszcie bardzo

wyra

nie. - Nie b

c sam d

entelmenem, nie czuje pan prawdopodobnie,

kiedy si

pan d

entelmenowi narzuca. Ja jestem d

entelmenem.

ycz

sobie,

aby pan zrozumiał,

e kiedy jestem przy forsie, to nie pracuj

, a teraz...

Byłbym go uznał za zupełnie trze

wego, gdyby si

nie zatrzymał i nie

usiłował zetrze

z wielkim przej

ciem dziury w spodniach na kolanie.

- Mam pieni

dze - i przyjaciół. Tak jak ka

dy d

entelmen. Mo

e by pan

chciał pozna

mojego przyjaciela? Nazywa si

Falk. Mógłby pan po

yczy

troch

pieni

dzy. Niech si

pan stara zapami

: F-A-L-K. Falk. - Zmienił

nagle ton. - Szlachetna dusza - rzekł z roztargnieniem.

- Wi

c Falk dał panu pieni

dze? - spytałem, przera

ony drobiazgowym

wyko

czeniem tego ciemnego spisku.

- Po

yczył mi, mój poczciwcze, a nie dał mi - poprawił ze słodycz

. -

Spotkał mnie na przechadzce wczoraj wieczór, a

e chciał by

, jak zwykle,

usłu

ny... Czyby pan tak nie poszedł sobie do diabła z mojego podwórza?

Co rzekłszy, bez

adnego ostrze

enia cisn

ł banan, który przeleciał

koło mojej głowy i trafił policjanta akurat pod lewym okiem. Ten rzucił si

dznego Johnsona, bełkocz

c z w

ciekło

ci. Upadli obaj... Ale po co si

rozwodzi

nad niedol

, poni

eniem, bezsensem tamtych chwil, nad

czeniem i brakiem tchu, i

mieszno

, i upokorzeniem, i - i kroplistym

potem. Odci

łem byłego huzara. Zachowywał si

jak dzikie zwierz

. Zdaje

e utrata wolnego popołudnia bardzo mu była nie na r

, bo ogród, który

miał przy domku, wymagał jego osobistego dozoru. Lekkie uderzenie

bananem rozp

tało. w nim besti

. Gdy

my odchodzili, Johnson le

ał na

wznak, wci

ąż

jeszcze siny na twarzy, ale z lekka zaczynał kopa

nogami.

Podczas tego wszystkiego gruba kobieta siedziała wci

ąż

na ziemi, widocznie

obezwładniona okropnym strachem.

Przez pół godziny trz

ęś

my si

w sun

cym pudle, milcz

c głucho.

Były sier

ant tamował krew płyn

z długiej kresy na policzku. - Mam

nadziej

e pan jest zadowolony - powiedział nagle. - Ładny koniec tej

błaze

skiej historii! Gdyby pan si

nie pokłócił z kapitanem holownika o jak

ąś

tam dziewczyn

, nigdy by do tego wszystkiego nie doszło.

- Tak pan słyszał - powiedziałem.

- Pewnie,

e słyszałem. I dziwiłbym si

, gdyby to nie doszło do samego

generalnego konsula. Jak ja si

przed nim jutro stawi

z t

krech

na twarzy?

To panu si

nale

ało!

Potem zacz

ł równym głosem sypa

przekle

stwa - okropne, soczyste,

ołnierskie, wobec których najgorsze marynarskie kl

twy brzmiałyby jak

dzieci

cy szczebiot; wreszcie wózek si

zatrzymał i były sier

ant wyskoczył

bez po

egnania. Mnie za

ledwo sił starczyło na dopełzni

cie do kawiarni

Schomberga, gdzie napisałem przy małym stoliku kartk

do pierwszego

oficera, zawiadamiaj

c go,

eby miał wszystko w pogotowiu, bo nazajutrz

rano ruszamy.

Nie mogłem znie

ść

widoku swojego statku. No, no! Ładnego ma

nieborak kapitana, nie ma co mówi

! Có

to za okropna historia! Obj

łem

koma głow

. Chwilami doprowadzała mnie do rozpaczy oczywisto

ść

własnej niewinno

ci. Có

ja takiego zrobiłem? Gdybym popełnił co

, z czego

by to wszystko wynikało, byłbym si

przynajmniej nauczył drugi raz tego nie

robi

Ale czułem si

niewinny jak idiota. Kawiarnia była jeszcze pusta, tylko

Schomberg kr

ąż

ył koło mnie, wybałuszaj

c oczy z pewnego rodzaju l

kliw

ciekawo

i szacunkiem. Nie w

tpiłem,

e to on rozpu

cił ow

histori

, ale

miał dobre serce i jestem doprawdy przekonany,

e dzielił wszystkie moje

troski. Krz

tał si

koło mnie, jak tylko mógł. Usun

ł na bok ci

ęż

kie pudło z

zapałkami, ustawił prosto krzesło, popchn

ł z lekka nog

spluwaczk

, jak to

daje drobne dowody współczucia przyjacielowi, którego dotkn

ł ci

ęż

smutek, wreszcie westchn

ł i powiedział, niezdolny utrzyma

dłu

ej j

zyka za

bami.

- No! Ostrzegałem pana, panie kapitanie. Ma pan za swoje,

e si

pan

porwał na Falka.

Facet jest zdolny do wszystkiego.

Siedziałem bez ruchu; Schomberg obrzucił mnie wzrokiem,

wyra

cym co

w rodzaju współczucia, i wybuchn

ł zachrypłym szeptem:

- Ale pyszny bo pyszny k

sek z tej dziewczyny. - Mlasn

ł gło

grubymi wargami. -

Najpyszniejszy k

sek, jaki kiedykolwiek... - ci

ł z wielkim

namaszczeniem, lecz urwał nie wiadomo dlaczego. Wyobraziłem sobie w

duchu,

e rzucam mu czym

w głow

. - Ja pana nie pot

piam, panie

kapitanie. Nie pot

piam,

ebym tak zdrów był - powtórzył protekcjonalnym

tonem.

- Dzi

kuj

panu - powiedziałem z rezygnacj

. Nie warto było walczy

przeciw tej fałszywej opinii. Nie wiem nawet, czy sam byłem pewien, gdzie si

prawda zaczyna. Kolejne wstrz

sy, którym uległo moje poczucie

bezpiecze

stwa, wpoiły mi przekonanie,

e to wszystko sko

czy si

katastrof

. Zacz

łem przypisywa

nadzwyczajn

pot

czynnikom nie

maj

cym w gruncie rzeczy

adnego znaczenia. Zdawało mi si

e w

bezpodstawnych plotkach Schomberga tkwi jaka

moc, która przemienia je w

rzeczywisto

ść

, albo

e wrogo

ść

Falka sama przez si

mogłaby wp

dzi

mój

statek na mielizn

Wyja

niłem ju

, jak dalece taki wypadek byłby fatalny. To, co teraz

nast

pi, kład

na karb mojej młodo

ci, niedo

wiadczenia i bardzo realnego

niepokoju o zdrowie załogi. Post

pek mój był na wskro

impulsywny. A został

wywołany po prostu przez ukazanie si

Falka w drzwiach kawiarni.

W pokoju pełnym ju

ci panował gwar. Wszyscy spogl

dali na mnie

z ciekawo

, ale jak

e mam opisa

sensacj

wywołan

przez ukazanie si

Falka we własnej osobie; zatarasował drzwi swoj

postaci

. Nat

ęż

one

oczekiwanie obecnych mo

na było zmierzy

gł

boko

ciszy, która

pochłon

ła nawet d

k kuł bilardowych. Je

li chodzi o Schomberga,

wygl

dał na niezmiernie wystraszonego; nienawidził

miertelnie wszelkiego

rodzaju kłótni (nazywał je burdami) w swoim zakładzie. Twierdził,

e burda

jest rzecz

szkodliw

dla interesów,. ale w gruncie rzeczy ten okaz t

giego

ęż

czyzny w

rednim wieku był z usposobienia boja

liwy.

Nie wiem, czego si

wszyscy spodziewali po sytuacji wytworzonej

przez moj

obecno

ść

w kawiarni. Mo

e czego

w rodzaju walki rogaczy. Albo

przypuszczali,

e Falk przybywa, aby mnie zupełnie unicestwi

. W

rzeczywisto

ci za

przyszedł na pro

Hermanna,

eby zapyta

drogocenny biały, bawełniany parasol; w

ród trosk i niepokojów poprzedniego

dnia Hermann zapomniał go na stole, przy którym toczyła si

nasza krótka

rozmowa.

To wła

nie nasun

ło mi okazj

. Nie s

ebym si

był wybrał na

poszukiwanie Falka.

Nie. Nie s

. Wszystko ma jednak pewne granice. Ale trafiła mi si

okazja i chwyciłem j

- starałem si

wyja

, dlaczego. Teraz chc

tylko

stwierdzi

e według mnie kapitanowi wolno uciec si

do wszystkiego i

wszystko powinno mu si

wybaczy

prócz zbrodni, je

li jego celem jest

wywiezienie chorej załogi na morskie powietrze i zapewnienie statkowi

szybkiego odpłyni

cia. W takim wypadku kapitan powinien schowa

kieszeni swoj

dum

; mo

e przyjmowa

zwierzenia; musi usprawiedliwia

ze swej niewinno

ci, jak gdyby to był grzech; ma prawo wykorzysta

cudze

mylne poj

cia, pragnienia, słabo

ci; powinien ukry

swój wstr

t i inne uczucia,

a je

li los ludzkiej istoty - cho

by to była wspaniała, młoda dziewczyna - jest

dziwnie w t

spraw

wpl

tany, tedy powinien patrze

na ów los bez drgnienia

powiek, nie bacz

c na to, jakim by mu si

wydawał. Uciekłem si

do tych

wszystkich sposobów perswazji, wysłuchiwania zwierze

, udawania - a

oboj

tno

ci wł

cznie -i nikt, nie wył

czaj

c nawet bratanicy Hermanna, nie

powinien rzuci

we mnie kamieniem, a Schomberg w

adnym razie, poniewa

od pocz

tku a

do ko

ca nie było na szcz

ęś

cie najmniejszej burdy.

Opanowawszy nerwowy skurcz tchawicy, zdołałem wykrzykn

ąć

: „Panie

kapitanie!”

Drgn

ł, szczerze zdumiony, lecz potem ani si

miechn

ł, ani

zmarszczył. Czekał po prostu.

Wreszcie kiedy powiedziałem: „Musz

z panem pomówi

”, i wskazałem

mu krzesło przy moim stoliku, podszedł do mnie, ale nie usiadł. Tymczasem

Schomberg, z wysok

szklank

w r

ku, kierował si

ostro

nie w nasz

stron

i wówczas to odkryłem w Falku jedyn

oznak

słabo

ci. Miał do Schomberga

odraz

przypominaj

tego rodzaju fizyczny l

k, jakiego do

wiadczaj

niektórzy na widok ropuchy. Mo

e dla człowieka tak zasadniczo skupionego i

tak milcz

cego (cho

umiał do

ść

dobrze mówi

, jak si

wkrótce miałem

przekona

) niepohamowana gadatliwo

ść

Schomberga, nie przepuszczaj

nic

adnemu ludzkiemu stworzeniu, które si

znalazło w zasi

gu jego j

zyka,

mogła si

wydawa

przeciwna naturze, odra

ca i potworna. Otó

Falk

zdradził nagle oznaki narowisto

ci, zupełnie jak ko

, który gotów jest

wierzga

; szepn

ł gor

czkowo, jakby w

ród wielkiego bólu: Nie. Nie mog

znie

ść

tego faceta -i zdawało si

e lada chwila ucieknie. Ta jego słaba

strona dała mi nad nim przewag

od samego pocz

tku. - Chod

my na

werand

- zaproponowałem, jakby chc

c mu odda

przysług

, i

wyprowadziłem go pod rami

. Potkn

my si

o kilka krzeseł; poczuli

przed sob

otwart

przestrze

wie

y oddech rzeki;

wie

y, ale zaka

ony.

Chi

skie teatry za wod

znaczyły si

niej

cymi o

rodkami blasku i

odległego wyj

cego zgiełku w

ród g

stych mroków, usianych z rzadka

migotliwymi

wiatłami, co jest charakterystyczne dla wschodnich miast w

nocy. Poczułem,

e Falk staje si

znowu powolny jak zwierz

, jak

dobroduszny ko

, po usuni

ciu przedmiotu, którego si

stracha. Tak. Czułem

tam w ciemno

ciach, do jakiego stopnia Falk stał si

powolny, cho

moje

przekonanie o jego nieugi

ci, a mo

e raczej zawzi

ci, bynajmniej si

nie zachwiało. Nawet jego rami

, poddaj

ce si

chwytowi mych palców, było

twarde jak marmur, jak rami

elaza. Wtem usłyszałem wewn

trz kawiarni

hała

liwe szurganie nogami. Siedz

cy tam beznadziejni idioci tłoczyli si

przy

oknach i za spuszczonymi roletami włazili jeden drugiemu na plecy, nie

wypuszczaj

c z r

ki kijów bilardowych. Kto

stłukł szyb

i jednocze

nie z

kiem padaj

cego szkła, przypominaj

cym zamieszki i spustoszenie,

Schomberg wytoczył si

za nami w takim strachu,

e si

nie rozstał ze swym

koniakiem i wod

sodow

. Musiał si

trz

ąść

jak li

ść

osiki. Kawałek lodu w

wysokiej szklance, któr

trzymał w r

ku, d

czał jak szcz

kaj

ce z

by.

- Ja panów prosz

- upominał nas, bełkocz

c niewyra

nie -niech

panowie... No, no!

Doprawdy, ja musz

nalega

... Jak

e jestem dumny ze swojej

przytomno

ci umysłu!

- Halo - powiedziałem natychmiast gło

nym i naiwnym tonem - kto

tłucze pa

skie okna, panie Schomberg. Mo

e pan powie któremu z kelnerów,

eby tu przyniósł tali

kart i

wiece. I dwie whisky z wod

sodow

. Dobrze?

Usłyszawszy zamówienie, Schomberg natychmiast si

uspokoił. To

wchodziło w zakres jego zawodu.

- Prosz

bardzo - odpowiedział tonem niezmiernej ulgi. Noc była

ysta, chwilami zrywał si

silny wiatr i gdy

my tak czekali na

wiece, Falk

powiedział, jakby chc

c usprawiedliwi

swój popłoch:

- Nie wtr

cam si

do niczyich spraw. Nie daj

nigdy okazji do plotek.

Jestem porz

dnym człowiekiem. Ale ten drab wietrzy wsz

dzie co

złego i nie

e si

uspokoi

, póki nie znajdzie kogo

, kto by mu uwierzył.

Była to pierwsza rzecz, której si

dowiedziałem o Falku. Jego

pragnienie szacunku, upodobnienia si

do wszystkich innych ludzi, było

jedynym dowodem uznania, którego udzielał zorganizowanej ludzko

ci. Poza

tym mógł by

równie dobrze członkiem stada jak społecze

stwa. Chodziło mu

wył

cznie o samoobron

. Nie był to egoizm, ale po prostu instynkt

samozachowawczy. Samolubstwo zakłada

wiadomo

ść

, wybór i obecno

ść

innych ludzi; tymczasem jego instynkt działał, jakby Falk był ostatnim

człowiekiem i przechowywał prawo do zachowania własnego

ycia niby

jedyn

iskr

tego ognia. Nie chc

przez to powiedzie

e zadowoliłby si

mieszkaniem nago w jaskini. Był najoczywi

ciej wytworem warunków, w

ród

których si

urodził. Nie ulega w

tpliwo

ci,

e zachowanie własnego

ycia

oznaczało tak

e zachowanie owych warunków. Jednak zasadniczo było

jednoznaczne z czym

daleko prostszym, naturalniejszym i bardziej

pot

ęż

nym. Jak by to wyrazi

? Oznaczało - powiedzmy - zachowanie jego

ciu zmysłów, bior

c to i w najw

ęż

szym, i w najszerszym znaczeniu. My

e przyznacie mi wkrótce słuszno

ść

. Ale kiedy

my tam stali razem na ciemnej

werandzie, nie wyrobiłem sobie jeszcze o Falku

adnego zdania - i nie

miałem wcale ochoty go s

dzi

- co jest i tak zaj

ciem jałowym. Prawda

docierała do mnie bardzo wolno.

- Naturalnie nie chodzi mi wła

ciwie o to,

eby gra

z panem w karty -

powiedziałem porozumiewawczym tonem.

Zobaczyłem,

e Falk przesun

ł r

ce po twarzy (podchwyciłem ten

niewyra

ny ruch, nami

tny i pozbawiony znaczenia), a potem czekał, milcz

cierpliwie. Otworzył usta dopiero, kiedy przyniesiono

wiatła. Jego mrukni

cie

miało oznacza

e „nie umie wcale gra

w karty”.

- To tylko taki sposób,

eby Schomberg i tamci dumie trzymali si

daleka - powiedziałem, otwieraj

c tali

. - Czy pan słyszał,

e wszyscy nas

pos

dzaj

, jakoby

my si

kłócili o dziewczyn

? Pan wie naturalnie, o kogo.

Wstyd mi doprawdy pana pyta

, ale czy to mo

liwe,

eby pan mi robił ten

zaszczyt i uwa

ał mnie za niebezpiecznego?

Mówi

c to, czułem si

bardzo głupio, a jednocze

nie pochlebiało mi to

przypuszczenie, bo istotnie có

by innego mogło oznacza

jego zachowanie?

Odpowied

Falka, wypowiedziana jak zwykle półgłosem i beznami

tnie,

wyja

niła,

e si

nie myl

, ale niekoniecznie jest to dla mnie takie pochlebne,

jak przypuszczam. Otó

uwa

ał mnie za niebezpiecznego nie tyle ze wzgl

na dziewczyn

, ile na Hermanna; co si

tyczy przypuszczalnej kłótni

dzy nami, zobaczyłem od razu, jakie to słowo jest nieodpowiednie. Nie

było mi

dzy nami

adnej kłótni. Siły przyrody nie s

kłótliwe. Nie mo

na si

kłóci

z wiatrem, który spłatał człowiekowi figla i okrył go

mieszno

zdmuchuj

c mu z głowy kapelusz na ulicy pełnej ludzi.

Falk nie kłócił si

ze mn

. Kamie

spadaj

cy mi na głow

tak

e by si

ze mn

nie kłócił. Falk porwał si

na mnie zgodnie z prawem, które nim

dziło - nie prawem ci

ąż

enia, lecz prawem instynktu samozachowawczego.

Ta interpretacja jest oczywi

cie do

ść

na.

le bior

c, Falk istniał i mógł w

dalszym ci

gu istnie

, nie

eni

c si

wcale. Ale powiedział mi,

e coraz

trudniej mu

w samotno

ci. Tak. Po upływie pół godziny take

my si

pokumali,

e powiedział mi to swym cichym, oboj

tnym głosem.

Tyle czasu mniej wi

cej potrzebowałem, aby go przekona

e nie

mign

ło mi nawet przez my

eni

z bratanic

Hermanna. Czy mo

sobie wyobrazi

dziwaczniejsze poło

enie?

A trudno mi przyszło Falka przekona

, bo był tak zakochany,

e nie

umiał sobie wcale wyobrazi

, aby ktokolwiek mógł pozosta

oboj

tny dla jego

ideału. Zdawał si

e ka

dy m

ęż

czyzna maj

cy oczy ku patrzeniu

musi po

żą

tej wspaniałej obfito

ci ciała. Ta jego niezachwiana wiara

przebijała ze sposobu, w jaki mi si

przysłuchiwał, siedz

c bokiem do stołu i

bawi

c si

z roztargnieniem kilku kartami, które mu dałem na chybił trafił. A

im gł

biej w niego wgl

dałem, tym dokładniej go widziałem. Wiatr chwiał

płomieniami

wiec, a twarz Falka spalona przez sło

ce, zaro

ta a

oczy, zdawała si

kolejno rozpala

szkarłatem i gasn

ąć

. Widziałem niezwykł

szeroko

ść

jego wysokich ko

ci policzkowych, jego prostopadłe rysy, masywne

czoło strome jak skała, wyłysiało u góry, o szeroko odkrytych skroniach. Nie

widziałem go nigdy przedtem bez kapelusza, a teraz wła

nie, jakby rozgrzany

moim ferworem, zdj

ł go i poło

ył ostro

nie na podłodze. Co

szczególnego

w kształcie i osadzeniu

ółtych oczu nadawało im t

wyzywaj

głuch

sił

która cechowała jego spojrzenie. Ale twarz była szczupła, poorana

zmarszczkami, zniszczona; odkryłem to poprzez g

szcz włosów, jak si

odnajduje s

katy kształt pnia zagubiony w g

stym podszyciu. Zaro

policzki były zapadłe. To ko

cista głowa pustelnika o kapucy

skiej brodzie

tkwiła na ciele Herkulesa. Ale nie na ciele atlety. Herkules według mnie nie

był atlet

, tylko człowiekiem silnym, wra

liwym na wdzi

ki kobiece i nie

kaj

cym si

znoju. I to samo mo

na powiedzie

o Falku, który był silnym

człowiekiem. Niezmiernie był silny, tak jak dziewczyna (skoro musz

czy

ich w my

li) była nieodparcie poci

gaj

ca przez pot

ęż

ny czar ciała i krwi

tkwi

cy w jej budowie, obj

ci, postawie -poci

gaj

ca przez bezpo

redni

apel do zmysłów.

Otó

Falk, któremu zale

ało na ludzkim uznaniu, tchórzył wobec j

zyka

Schomberga i wydawał si

zupełnie niedost

pny dla moich argumentów;

tote

posun

łem si

do zapewnienia go,

e pr

dzej pomy

lałbym o

enieniu si

z wiern

kuchark

mojej matki (kochanej staruszki) ni

bratanic

Hermanna. Pr

dzej - zapewniałem z rozpacz

- daleko pr

dzej, ale

jako

nie wygl

dało na to, aby Falk widział co

ubli

cego w takim

twierdzeniu; trwaj

c w sceptycznym bezruchu, zdawał si

hołubi

w gł

ducha argument,

e w ka

dym razie kucharka jest bardzo, bardzo daleko.

Musz

doda

e chwil

przedtem zrobiłem fałszywy krok, powołuj

c si

swoje zachowanie podczas odwiedzin na pokładzie „Diany”. Przecie

nie

usiłowałem nigdy zbli

do dziewczyny ani mówi

do niej, ani nawet

patrze

na ni

w znacz

cy sposób. To jasne jak sło

ce! Ale poniewa

wyobra

enie Falka o, powiedzmy, zalotach zdawało si

polega

wła

nie na

milcz

cym przesiadywaniu godzinami w blisko

ci ukochanego obiektu, wi

mój argument wzbudził w nim nieufno

ść

. Patrz

c w dół na swoje

wyci

gni

te nogi, chrz

ł, jakby chciał powiedzie

: „Wszystko to pi

kne,

ale mnie pan oczu nie zamydli”. Doprowadzony do ostateczno

ci, zapytałem

go wreszcie:

- Dlaczego pan nie porozmawia z Hermannem,

eby spraw

wyja

- i dodałem z ironi

: - Chyba si

pan nie spodziewa,

e wyst

w pana

imieniu?

Na to powiedział, jak na niego, bardzo gło

no:

- A zrobiłby pan to?

I pierwszy raz podniósł głow

, aby spojrze

na mnie z ciekawo

niedowierzaniem.

Podniósł głow

tak gwałtownie,

e nie mogłem si

myli

. Dotkn

łem w

nim jakiej

struny.

Oceniłem nale

ycie t

pomy

dla siebie okoliczno

ść

, nie

mia

prawie w ni

uwierzy

- Ach tak! Pomówi

z... No, oczywi

cie - ci

łem bardzo wolno,

ledz

c go bacznie, bo, słowo daj

, obawiałem si

artuje. - Mo

e nie z

sam

pann

. Pan wie, ja nie mówi

po niemiecku. Ale...

Przerwał mi solennym zapewnieniem,

e Hermann ma o mnie jak

najlepsz

opini

, i poczułem od razu,

e w tym wypadku trzeba post

powa

liwie najwi

ksz

dyplomacj

Tedy dro

yłem si

w sam

miar

, aby go poci

ąć

za j

zyk. Falk

wyprostował si

na krze

le, ale jego twarz była niezdolna do wyra

ania

wzrusze

, tylko

renice rozszerzyły mu si

bardzo widocznie, do tego stopnia,

e t

czówki wygl

dały jak dwa w

skie,

ółte pier

cienie.

- O tak! Hermann ma doprawdy jak najwi

kszy...

- Niech pan we

mie karty do r

ki, Schomberg podgl

da nas zza rolety!

- powiedziałem.

Zrobili

my kilka ruchów, które mogły uchodzi

za parti

ecarte.

Wkrótce niemo

liwy plotkarz wycofał si

, prawdopodobnie, aby tamtym

z bilardowego pokoju udzieli

wiadomo

ci,

e obaj gramy na werandzie jak

szaleni.

Nie była to wprawdzie gra w karty, ale jednak była to gra; i w trakcie jej

czułem,

e trzymam w r

ku atuty. Stawk

było w gruncie rzeczy powodzenie

podró

y - dla mnie; a co do niego, uwa

ałem,

e nie miał nic do przegrania.

Nasza za

yło

ść

dojrzewała szybko i ju

na pocz

tku rozmowy zrozumiałem,

e zacny Hermann u

ył mnie za narz

dzie. Zdaje si

e ten prostoduszny i

przebiegły Germanin wygrywał mnie przeciw Falkowi, przedstawiaj

c mnie w

wietle rywala. Byłem do

ść

młody,

eby zgorszy

takim fałszem.

- Czy mówił to panu wyra

nie? - spytałem z oburzeniem.

Nie mówił tego wyra

nie. Dawał mu to jednak do zrozumienia i

oczywi

cie niewiele było potrzeba,

eby Falka zaniepokoi

; ale zamiast si

wiadczy

, przedsi

wzi

ł kroki, aby usun

ąć

rodzin

spod mojego wpływu.

Był najzupełniej otwarty, tak otwarty jak dachówka spadaj

ca komu

głow

. Nie było fałszu w tym człowieku, a kiedy mu winszowałem

skuteczno

ci jego poczyna

- a

do przekupienia nieszcz

snego Johnsona

wł

cznie - szczerze przeciw temu zaprotestował. Nikogo nie przekupywał.

Wiedział,

e tamten nie we

mie si

do pracy, póki b

dzie miał w kieszeni

kilka centów,

eby si

upi

, i naturalnie (powiedział „n a t u r a l n i e”) dał mu

par

dolarów. Dalej mówił,

e sam jest marynarzem i przewidywał z góry, jak

inny marynarz, taki jak ja, zachowa w tym wypadku. Z drugiej za

strony

nie w

tpił,

e byłoby si

to dla mnie

le sko

czyło. Nie na pró

no tłukł si

gór

i w dół po tej rzece przez ostatnich siedem lat. Nie okryłoby mnie to

wstydem, ale - twierdził z cał

pewno

- byłbym wp

dził bardzo

niefortunnie swój statek na mielizn

, dwie mile poni

ej Wielkiej Pagody.

A z tym wszystkim nie czuł wrogo

ci. To było wyra

ne. W tej

decyduj

cej chwili jedynym jego celem było zyska

na czasie - tak s

Wspomniał nast

pnie,

e pisał do Hongkongu,

eby mu przysłano troch

uterii, prawdziwie ładnej bi

uterii. Odbierze j

za dzie

lub dwa.

- No wi

c - rzekłem wesoło - wszystko w porz

dku. Nie pozostaje panu

nic innego, tylko ofiarowa

pannie klejnoty razem z sercem i

potem w

wiecznej szcz

ęś

liwo

ci.

Miałem wra

enie,

e Falk zgadza si

na ogół z moim pogl

dem, co si

tyczy dziewczyny, ale nagle spu

cił powieki. Jeszcze co

stoi na

przeszkodzie. Przede wszystkim to,

e Hermann tak bardzo go nie lubi. Co

mnie tyczy, przeciwnie, nie mo

e si

mnie dosy

nachwali

Tak samo i pani Hermann. Falk nie wie, dlaczego oboje go tak nie

lubi

. To ogromnie wszystko utrudnia.

Słuchałem z oboj

min

, czuj

c si

coraz bardziej i bardziej

dyplomat

. Jego słowa nie były przejrzyste. Nale

ał do tych ludzi, którzy zdaj

, czu

, cierpie

w pewnego rodzaju duchowym półmroku. Ale jedno

było jasne jak sło

ce:

e uległ czarowi dziewczyny i

e owładn

ła nim ch

ęć

zało

enia z ni

domu. Poniewa

rzecz była takiej doniosło

ci, l

kał si

wystawi

na niebezpieczn

prób

wiadczyn. Przy tym wchodziło tu w gr

jeszcze co

innego. A

e Hermann taki jest na niego zawzi

ty...

- Rozumiem - powiedziałem w zamy

leniu, a tak byłem podniecony

własn

dyplomacj

e czułem, jak serce mi wali. - Nie mam nic przeciw

wybadaniu Hermanna. Nawet gotów jestem wszystko dla pana zrobi

w tym

wzgl

dzie,

eby dowie

ść

, jak dalece pan si

mylił.

Lekkie westchnienie wymkn

ło mu si

z piersi. Przesun

ł r

ce w dół po

twarzy, odsłaniaj

c ko

ciste, nie zmienione oblicze, jakby o skamieniałych

tkankach. Cała nami

tno

ść

była w tych wielkich, brunatnych r

kach.

wiadczył,

e jest zadowolony. Ale wchodzi w gr

jeszcze ta druga sprawa.

Otó

ze wszystkich ludzi na

wiecie ja jeden mógłbym nakłoni

Hermanna,

aby odniósł si

do tego rozs

dnie! Znam

wiat i mam mnóstwo

wiadczenia. Sam Hermann to przyznaje. A przy tym jestem marynarzem.

Falk uwa

ał,

e marynarz potrafi najlepiej zrozumie

niektóre rzeczy...

Mówił to, jakby Hermannowie sp

dzili całe

ycie w sielskiej wiosce i

jakbym ja jeden, dzi

ki memu do

wiadczeniu, umiał si

odnie

ść

wyrozumiale i

pobła

liwie do pewnych faktów. Taki był skutek mojej dyplomacji. Zacz

ło mi

to nagle nie podoba

- Słuchaj no pan - zapytałem wr

cz ostrym tonem - mo

e pan ma ju

gdzie

jak

ąś

w ukryciu?

Ból i wstr

t, z jakim zaprzeczył, był bardzo uderzaj

cy. Czy

nie mog

tego zrozumie

e on jest równie godny szacunku jak ka

dy z tutejszych

białych, zarabiaj

cych uczciwie na

ycie? Wida

cierpiał nad moim

podejrzeniem, a niski półton głosu nadawał jego zapewnieniom co

bardzo

przejmuj

cego. Zawstydził mnie na chwil

, ale wbrew mojej dyplomacji

zaczynało si

we mnie budzi

sumienie, jak gdyby pomy

lny wynik tego

matrymonialnego przedsi

wzi

cia doprawdy ode mnie zale

ał. Udaj

c co

dosy

gorliwie, mo

na doj

ść

do tego,

e si

we wszystko uwierzy, byleby to

było co

dla nas pochlebnego. A ja udawałem bardzo gorliwie, poniewa

wci

ąż

yłem do tego, aby mi Falk bezpiecznie wyholował statek. Ale przez

sumienno

ść

czy te

głupot

nie mogłem si

powstrzyma

od napomkni

cia o

sprawie Vanlo.

- Pan do

ść

nieładnie wtedy post

pił. Mo

e nie? - o

mieliłem si

powiedzie

, albowiem logika naszego post

powania jest zawsze na łasce

ciemnych i nieprzewidzianych pop

dów.

Rozszerzone

renice Falka zsun

ły si

z mojej twarzy, spogl

daj

c ku

oknu z pewnego rodzaju w

ciekło

pomieszan

z l

kiem. Słyszeli

my zza

rolet powtarzaj

cy si

gle d

k ko

ci słoniowej, wesoły gwar wielu

głosów i gł

boki, m

ski

miech Schomberga.

- Wi

c ta stara pleciuga, ten przekl

ty hotelarz nigdy ju

nie zostawi

mnie w spokoju! - wykrzykn

ł Falk. No wi

c tak! To si

stało przed dwoma

laty. Okazało si

e kiedy przyszło co do czego, Falk nie mógł si

zdoby

to, aby zaufa

Fredowi Vanlo, który nie był marynarzem, a przy tym robił

wra

enie troch

głupawego. Nie mógł mu zaufa

, ale

eby zatka

mu g

yczył Fredowi na zapłacenie wszystkich długów przed wyjazdem. Bardzo

mnie to zdumiało. Wi

c mimo wszystko Falk nie mógł by

takim sk

pcem.

Tym lepiej dla dziewczyny. Siedział przez chwil

, milcz

c, potem wzi

ł do r

kart

i rzekł, patrz

c na ni

- Niech pan nic złego o mnie nie my

li. To był wypadek. Spotkało mnie

raz nieszcz

ęś

cie.

- Wi

c, na miło

ść

bosk

, niech pan nic o tym nie mówi. Kiedy mi si

słowa wymkn

ły z ust, wydało mi si

natychmiast,

e powiedziałem co

niemoralnego. Falk potrz

ł głow

On to musi powiedzie

. Wypada, aby krewni panny o tym wiedzieli. A

mnie przyszło na my

e gdyby panna Vanlo nie miała trzydziestki i gdyby

klimat nie podkopał jej zdrowia, Falk byłby uznał, i

e si

zwierzy

przed

Fredem Vanlo. Posta

bratanicy Hermanna stan

ła mi w oczach, wspaniale

młodzie

cza, tryskaj

ca hojn

sił

i bogactwem bujnych kształtów. Ta

dziewcz

ca posta

o pot

ęż

nej i nieskalanej

ywotno

ci musiała krzycze

gło

no o

yciu do tego m

ęż

czyzny, podczas gdy biedna panna Vanlo umiała

tylko

piewa

sentymentalne piosenki, brzd

kaj

c na fortepianie.

- A ten Hermann nienawidzi mnie, wiem o tym! - zawołał półgłosem w

nagłym przypływie niepokoju. - Musz

im to powiedzie

. Wypada,

eby

wiedzieli. Pan by mi sam to poradził.

Potem zacz

ł szepta

, napomykaj

c tajemniczo o konieczno

pewnych specjalnych domowych urz

dze

. Cho

pobudził moj

ciekawo

ść

nie miałem ju

ochoty wysłuchiwa

adnych jego zwierze

. Bałem si

, aby mi

nie opowiedział czego

takiego, co by mi mogło zohydzi

przybran

rol

swata, mimo jej całej nierealno

ci. Zdawałem sobie spraw

e Hermannowie

daliby mu dziewczyn

z pocałowaniem r

ki, i powstrzymuj

c si

parskni

cia mu

miechem w twarz, o

wiadczyłem,

e potrafi

bezwzgl

dnie

wyperswadowa

Hermannowi antypati

do niego, Falka.

- Jestem pewien,

e mi si

to uda - powiedziałem. Falk wygl

dał na

bardzo zadowolonego.

Wstali

my; ani jedno słowo nie padło w sprawie holowania! Ani jedno!

Stawka była wygrana i honor ocalony. O błogosławiony biały, bawełniany

parasolu! Podali

my sobie r

ce i wła

nie powstrzymywałem si

z trudno

od puszczenia si

w taniec rado

ci, gdy Falk zawrócił, przeszedł wielkimi

krokami przez cał

długo

ść

werandy i powiedział podejrzliwie:

- Ale, panie kapitanie, mam pa

skie słowo? Pan... pan... mnie nie

zawiedzie?

O nieba! Jak

e on mnie nastraszył. W jego podejrzliwym tonie było co

rozpaczliwego i gro

nego. Zadurzony osioł. Ale stałem na wysoko

ci zadania.

- Kochany panie - powiedziałem, zaczynaj

c kłama

tak gładko i z tak

czelno

e zdziwiło mnie to nawet w owej chwili - zwierzenie za

zwierzenie. (Wcale mi si

nie zwierzał). Musz

panu powiedzie

e jestem

zar

czony z niezmiernie urocz

pann

w kraju, wi

c rozumie pan...

Chwycił moj

i zgniótł j

w mia

żą

cym u

cisku.

- Niech mi pan wybaczy. Czuj

e z ka

dym dniem trudniej mi

samotnie...

- Rybami i ry

em - przerwałem zr

cznie, chichocz

c ze zdenerwowania

jak po unikni

ciu niebezpiecze

stwa.

cił moj

, jakby rozpaliła si

nagle do czerwono

ci. Nastała

chwila gł

bokiego milczenia; rzekłby

e stało si

nadzwyczajnego.

- Obiecuj

panu uzyska

zgod

Hermanna - wybełkotałem nareszcie i

wydało mi si

niepodobie

stwem, aby nie przejrzał na wylot tej oszuka

czej

obietnicy. - Je

li co

jeszcze stanie na przeszkodzie, b

starał panu

dopomóc - ust

powałem w dalszym ci

gu, czuj

c si

jakby pokonany i

pogn

biony -ale i pan ze swej strony musi zrobi

wszystko, co si

tylko da.

- Spotkało mnie raz nieszcz

ęś

cie - mrukn

ł beznami

tnie i

odwróciwszy si

, odszedł, st

paj

c powoli i ci

ęż

ko po podłodze z desek,

jakby miał nogi podkute

elazem.

Jednak

e nast

pnego ranka poczynał sobie do

ść

ochoczo jako

człowiek-statek, istota zło

ona, na któr

składały si

pluski i krzyki, krz

tanina

bezczelnych marynarzy na pokładzie i spokojne, dumne spojrzenie

milcz

cego popiersia u góry. Przypłyn

ł po nas najniepotrzebniej w

wiecie o

niemo

liwej godzinie, a była ju

prawie jedenasta rano, kiedy nas przyholował

na odległo

ść

kabla od statku Hermanna. W dodatku zrobił to bardzo

le,

piesz

c si

, i o włos byłby min

ł obszar dobrego gruntu kotwicznego, a to

wszystko z powodu,

e spostrzegł na rufie bratanic

Hermanna. Ja j

tak

spostrzegłem i prawdopodobnie w tej samej chwili. Ujrzałem skromn

, gładk

wspaniało

ść

płowej główki, kr

głe kształty obleczone w popielat

dziewcz

sukni

w rzucik, któr

wypełniała tak idealnie, tak zadowalaj

co, czaruj

niezawodnie wypukłym zarysem swych kształtów, istna nimfa Diany

Łowczyni. A „Diana” - okr

t o wysokich burtach, solidny jak jaka instytucja,

ał na gładkiej powierzchni wody, najmniej interesuj

cy i najszanowniejszy

statek pod sło

cem, po

yteczny i brzydki, miejsce piel

gnowania domowych

cnót, jak pierwszy lepszy sklep kolonialny na l

dzie. Falk odpłyn

natychmiast, bo czekała na niego jaka

robota. Miał wróci

wieczorem.

Przepłyn

ł tu

obok nas, bardzo wolno, bez okrzykni

cia si

. Bełkot

kół, odbijaj

cy si

od kamiennych wysepek jak od rozwalonych

cian rozległej

areny, napełniał kotwicowisko chaotycznym klekotem, na kształt pot

ęż

nych,

wolnych oklasków. Zrównawszy si

ze statkiem Hermanna, Falk zatrzymał

maszyny; gł

bokie milczenie panowało nad skałami, wybrze

em i morzem,

kiedy zdj

ł kapelusz przed nimf

w szarej perkalowej sukni. Porwałem za

lornetk

i mog

zar

czy

e dziewczyna nie poruszyła si

wcale, gdy stała

tam u por

czy, kształtna i wyprostowana, trzymaj

c jedn

lin

poziomie swej głowy; a holownik sun

ł przed ni

z wolna wraz z gł

bokim

hołdem m

ęż

czyzny. Ta scena miała dla mnie olbrzymie znaczenie; poczułem,

e jestem

wiadkiem uroczystych o

wiadczyn. Ko

ci były rzucone. Po takiej

manifestacji Falk ju

nie mógł wycofa

. I pomy

lałem,

e teraz jest mi ju

wszystko jedno.

Nagle komin wyrzucił kł

by czarnego dymu, szalony wir kół wybuchn

dziwacznym, po

piesznym klekotem i holownik wypadł z pustej areny.

Skaliste wysepki le

ały na morzu jak stosy jakich

cyklopicznych ruin na

równinie; stonogi i skorpiony czaiły si

pod kamieniami; nigdzie nie było wida

ani

bła trawy, ani jednej jedynej jaszczurki wygrzewaj

cej si

w sło

cu na

głazie nadbrze

nym. Gdy spojrzałem znów na statek Hermanna, dziewczyny

nie było ju

na pokładzie. Nie mogłem odkry

najdrobniejszej c

tki ptaka na

olbrzymim niebie, a płasko

ść

du zlewała si

z płasko

morza a

po nag

lini

horyzontu.

To tło zł

czyło si

dla mnie na zawsze z my

o nieszcz

ęś

ciu Falka.

Znalazłem si

tam na skutek dyplomatycznych zabiegów, a teraz miałem

tylko czeka

sposobnej chwili, aby obj

ąć

rol

ambasadora. Dyplomacja dała

dobre wyniki; mój okr

t był zabezpieczony; stary Gambril prawdopodobnie

yje; słaby odgłos uderze

młotka dochodził od czasu do czasu z pokładu

„Diany”. W czasie popołudnia spogl

dałem niekiedy na stary, przytulny okr

wiern

piastunk

Hermannowego potomstwa, lub te

ziewałem w kierunku

odległej

tyni Buddy wygl

daj

cej jak samotny pagórek na równinie, gdzie

wygoleni kapłani rozkoszuj

o tym Unicestwieniu, które jest godn

nagrod

nas wszystkich. Nieszcz

ęś

cie! Spotkało go raz nieszcz

ęś

cie. No, w

stosunku do całego

ycia nie jest to jeszcze tak

le. I jaki

, u diabła, mógł by

rodzaj tego nieszcz

ęś

cia? Przypomniało mi si

, i

znałem ju

raz człowieka,

który o

wiadczył mi,

e przed laty padł ofiar

nieszcz

ęś

cia; ale to

nieszcz

ęś

cie, którego skutki zdawały si

nieodwołalne (wygl

dał, jakby nie

miał grosza przy duszy), otó

nieszcz

ęś

cie to nie ró

niło si

niczym od

nadu

ycia zaufania, kiedy je było bezstronnie rozpatrzy

. Czy

by to mogło

w tym rodzaju? Ale wydawało mi si

cz niemo

liwe, aby Falk

chciał mówi

o czym

podobnym nawet ze swym przyszłym powinowatym, a

przy tym miałem dziwne uczucie,

e wygl

d Falka nie harmonizuje z tego

rodzaju przewinieniem. Podobnie jak w bratanicy Hermanna uderzał gł

boki,

fizyczny czar kobieco

ci, wielka posta

jej wielbiciela uosabiała w moim

poj

ciu tward

, prost

sko

ść

; czuło si

e mógłby zabi

, ale nigdy zni

do oszustwa. To si

rzucało w oczy. Mógłbym z równ

słuszno

podejrzewa

dziewczyn

o krzywy kr

gosłup. Spostrzegłem si

e sło

zachodzi.

Dym z holownika unosił si

hen daleko u uj

cia rzeki. Trzeba ju

było

wej

ść

w rol

ambasadora; przypuszczałem,

e układy nie b

trudne, byłem

tylko nie dał nic pozna

po sobie.

Wszystko to wygl

dało zbyt dziwacznie i bezsensownie, os

dziłem

e b

dzie najlepiej, je

eli przybior

ton pełen powagi.

wiczyłem si

nim ju

po drodze, płyn

c łodzi

, ale z chwil

gdy si

znalazłem na pokładzie

„Diany”, ogarn

ła mnie nie

miało

ść

wprost niepoj

ta.

Natychmiast po przywitaniu Hermann zapytał skwapliwie, czy aby Falk

nie wspominał o znalezieniu białego parasola.

- Sam go panu zaraz przyniesie - powiedziałem bardzo uroczy

cie. - A

tymczasem poruczył mi po

rednictwo w wa

nej sprawie i prosi o przychylne

jej rozpatrzenie. Jest zakochany w pa

skiej bratanicy...

- Ach so! - sykn

ł z gniewu, który zmienił moj

udan

powag

najszczerszy niepokój.

Co znaczył ten ton? Mówiłem spiesznie dalej:

- Pragnie, oczywi

cie za pa

skim zezwoleniem, prosi

, aby została

jego

zaraz, to znaczy zanim pa

stwo st

d odpłyniecie. Pomówiłby o tym

z konsulem.

Hermann usiadł i zacz

ł gwałtownie pali

. Strawił z pi

ęć

minut na tych

rozmy

laniach, pełnych w

ciekło

ci, a

wreszcie, wyj

wszy z ust dług

fajk

wybuchn

ł gor

filipik

przeciwko Falkowi: przeciw jego chciwo

ci, głupocie

(„człowiek, który ledwie potrafi odpowiedzie

tak albo nie na najzwyklejsze

pytania”), przeciw jego oburzaj

cemu traktowaniu wszystkich okr

tów w

porcie (poniewa

wie,

e s

zdane na jego łask

i niełask

) i przeciw jego

sposobowi chodzenia, który to sposób (według Hermanna) wykazuje wprost

niezno

zarozumiało

ść

. O szkodach wyrz

dzonych „Dianie” oczywi

cie te

nie zapomniał i w ogóle wszystko, co Falk mówił czy robił (a

do pocz

stunku

w hotelu wł

cznie), zdawało si

kamieniem obrazy. „O

mielił si

”

wci

ąć

jego (Hermanna) do tej kawiarni; jakby jakikolwiek pocz

stunek

mógł powetowa

strat

czterdziestu siedmiu dolarów i pi

ęć

dziesi

ciu centów

wydanych na samo drewno, nie licz

c dwóch dni pracy cie

li. Hermann nie

dzie naturalnie dziewczynie przeszkadzał. Wraca z rodzin

do Niemiec,

gdzie si

roi od ubogich dziewcz

- On jest bardzo zakochany - oto wszystko, co znalazłem do

powiedzenia.

- Tak! - zawołał. - Doprawdy, czas najwy

szy; wszyscy na wybrze

gadali o nas, ju

kiedy byłem tu poprzednim razem, a tak

e i teraz.

Przychodził na statek co wieczór, zawracał dziewczynie głow

i nic nie mówił.

Có

to jest za post

powanie?

Siedem tysi

cy dolarów, które ten drab miał zawsze na j

zyku, nie

usprawiedliwiały w opinii Hermanna podobnego zachowania. Co wi

cej, nikt

owych dolarów nigdy nie widział.

On sam (Hermann) w

tpi powa

nie, czy tam jest siedem tysi

centów, a holownik z pewno

zadłu

ony jest w firmie Siegersa a

szczytu komina. Ale niech tam. Nie b

dzie dziewczynie przeszkadzał. Falk tak

jej głow

zawrócił,

e w ostatnich czasach zrobiła si

do niczego. Bez pomocy

ciotki nie potrafi nawet dzieci do łó

ka poło

. Bardzo to

le dla dzieci;

zrobiły si

nieposłuszne, a wczoraj trzeba było da

Gustavowi w skór

Widocznie i za to czynił Fałka odpowiedzialnym. I patrz

c na oci

ęż

ał

nalan

, dobroduszn

twarz mojego Hermanna, wiedziałem, i

musiał si

zdoby

na ten wysiłek dopiero pod wpływem wielkiego rozj

trzenia i st

zapewne bił bardzo mocno, a b

c tłusty, był zły,

e musi to zrobi

. Jakim

sposobem Falk zdołał zawróci

dziewczynie głow

, to było trudniejsze do

zrozumienia. Prawdopodobnie Hermann b

dzie to wiedział. A czy

przedtem

nie było to samo z pann

Vanlo? Nie wchodziły tu w gr

aksamitne słówka

Falka lub subtelny zwodniczy urok jego obej

cia; tego, co nazywamy

„manierami”, nie miał wi

cej od zwierz

cia, które jednak sk

din

d nigdy nie

jest i nie mo

e by

ordynarne. Wi

c nale

ało to przypisa

jego wygl

dowi,

który uderzał nadmiarem m

sko

ci, tak jak jego broda uderzała nadmiern

bujno

: m

sko

ść

ta była podobna do stałej bezwzgl

dno

ci. Przebijała

nawet z jego sposobu wyci

gania si

na krze

le. Nie chciał nikogo urazi

, ale

jego obej

cie było nacechowane czym

w rodzaju otwartego lekcewa

enia w

stosunku do cudzej dra

liwo

ci; człowiek wysoki, obracaj

cy si

wiecie

karłów, zachowywałby si

tak samo z cał

prostot

, nie chc

c wcale by

nieuprzejmy. Ale w

ród ludzi mniej wi

cej wzrostu Falka to jego otwarte

korzystanie ze swojej przewagi - w takich sprawach na przykład jak okropne

rachunki za holowanie - było cz

sto powodem bezsilnego zgrzytania z

bami.

Przy gł

bszym zastanowieniu bezwzgl

dno

ść

Falka wydawała si

niekiedy

przera

ca. Był dziwn

besti

. Ale mo

e kobiety to lubi

Warto było doprawdy go oswoi

i s

e ka

da kobieta w gł

serca uwa

a si

za poskromicielk

dziwnych bestii.

Hermann wstał porywczo, aby zanie

ść

nowin

onie. Ledwie zd

ąż

yłem

go chwyci

za spodnie, w chwili gdy szedł ku drzwiom kabiny. Prosiłem,

eby

poczekał, a

Falk pomówi z nim osobi

cie. O ile zrozumiałem, pozostała do

omówienia jeszcze jaka

drobna sprawa.

Usiadł natychmiast z powrotem, pełen podejrze

. - Có

to za sprawa? -

powiedział kwa

no. - Do

ść

mam ju

jego głupstw. Nie pozostało nic do

omówienia i on to wie bardzo dobrze; dziewczyna nie ma złamanego szel

ga.

Przyjechała do nas w jednej jedynej sukienczynie po

mierci mego brata, a ja

mam małe dzieci.

- To nie mo

e by

nic w tym rodzaju - zawyrokowałem. - On jest

rozkochany na umór w pa

skiej bratanicy. Nie wiem, dlaczego przedtem si

nie o

wiadczył. Słowo daj

, chyba si

bał utraci

szcz

ęś

cie siadywania blisko

niej na pa

skiej rufie.

Dałem Hermannowi do zrozumienia,

e moim zdaniem miło

ść

Falka

jest tak wielka, i

staje si

w pewnym znaczeniu tchórzliwa. Wielka

nami

tno

ść

ma skutki nieobliczalne. Wiadomo,

e mo

e m

ęż

czyzn

onie

mieli

. Ale Hermann patrzył na mnie, jak gdybym bredził bez sensu, a

zmierzch szybko g

stniał.

- Pan nie wierzy w pot

nami

tno

ci, co, kapitanie? -powiedziałem

wesoło. - Pot

ęż

ny strach daje odwag

nawet przypartemu do muru szczurowi.

Falk jest przyparty do muru.

mie j

z waszych r

k w jednej sukienczynie, tak jak do was

przyszła. A po dziesi

ciu latach słu

by to wcale niezły interes - dodałem.

Daleki od obrazy, przybrał z powrotem min

pełn

obywatelskiej cnoty.

Noc spadła na niego nagle, w chwili gdy patrz

c flegmatycznie wzdłu

pokładu, przytykał do grubych warg wygi

ty ustnik cybucha i odejmował go,

wypu

ciwszy kł

b dymu. Noc spadła na niego i zakryła z po

piechem

bokobrody, okr

głe oczy, nalan

blad

twarz, tłuste kolana i obszerne,

płaskie pantofle na patriarchalnych nogach. Tylko krótkie ramiona w

porz

dnych białych r

kawach od koszuli pozostały bardzo widoczne; opierał

na nich jak le

żą

ca na brzegu foka na płetwach.

- Falk nie chciał si

ze mn

porozumie

co do naprawy uszkodze

Powiedział,

eby si

naprzód przekona

, ile drewna b

dzie potrzeba, a potem

zobaczy - rzekł Hermann; splun

ł spokojnie w ciemno

ść

i zaraz potem

posłyszeli

my łoskot kół holownika. W

ród spokojnej nocy nic nie maluje

lepiej dzikiego i

lepego po

piechu ni

szybki odgłos wydawany przez koła

parowca, który młóci wod

, płyn

c przez spokojne morze; i zdawało si

Falk d

ąż

y ku swojemu losowi, naglony przez niecierpliwe, nami

tne

pragnienie. Maszyny były wida

doprowadzone do najwy

szych obrotów.

Posłyszeli

my,

e zwolniły wreszcie i biały kadłub holownika ukazał si

, sun

na tle czarnych wysepek, a jednocze

nie rozległo si

ze wszystkich stron

jakby powolne i rytmiczne klaskanie tysi

cy r

k. Ustało nagle, chwil

przedtem, zanim Falk zatrzymał statek. Po jednorazowym, nagłym plusku

nast

pił przeci

gły grzechot

elaznych ogniw biegn

cych przez kluz

. Potem

uroczysta cisza zaległa red

- Falk zaraz tu b

dzie - mrukn

łem i czekali

my na niego bez słowa.

Tymczasem podniosłem oczy, wpatruj

c si

w blask wyniosłego nieba nad

szczytem masztów „Diany”. Mnóstwo gwiazd zebranych w k

pki, rz

dy, linie,

masy, grupy błyszczało zgodnie razem, a nieliczne gwiazdy samotne,

wiec

oddzielnie po

rodku czarnych plam, zdawały si

nale

do jakiego

szego gatunku i błyszcze

z niewygasł

moc

. Wielkie, spieszne kroki

rozległy si

wzdłu

pokładu; wysokie nadburcia „Diany” znaczyły si

gł

bsz

ciemno

. Wstali

my szybko z krzeseł, a Falk ukazał si

cały w bieli i stan

bez słowa.

Nikt si

z pocz

tku nie odzywał, jakby nas ogarn

ło zmieszanie.

Przybycie Falka pełne było ognia, ale jego biała posta

o niewyra

nym

kształcie i bez twarzy majaczyła przed nami niby człowiek ze

niegu.

- Kapitan powiedział mi wła

nie... - zacz

ł Hermann naturalnym,

przyjaznym tonem, na co Falk za

miał si

cicho i nerwowo. Mówił swoim

zwykłym, równym, zni

onym głosem, chłodno i niedbale, lecz pot

ęż

wzruszenie sprawiało,

e mówił bez zwi

zku. Pragn

ł zawsze domowego

ogniska. Trudno

samemu, chocia

on nie był odpowiedzialny. Jest

domatorem, miał ró

ne trudno

ci; ale odk

d zobaczył bratanic

Hermanna,

przekonał si

e samotne

ycie stało si

dla niego niemo

liwe.

- Powtarzam... niemo

liwe - powiedział bez nacisku, tylko z bardzo

nieznaczn

pauz

dzy tymi wyrazami; jego słowa zapadły we mnie z sił

jakiej

nowej my

li.

- Nic jej jeszcze nie mówiłem - zauwa

ył spokojnie Hermann. Falk

odpowiedział:

- To dobrze. Naturalnie. Tak wypada. - Zupełna szczero

ść

jest

konieczna, zwłaszcza gdy człowiek si

eni. Hermann zdawał si

słucha

uwa

nie, ale schwycił pierwsz

lepsz

sposobno

ść

, aby poprosi

nas do

kabiny.

- Ale, ale, panie kapitanie - powiedział do Falka niewinnie, kiedy

wchodzili - koszt drewna wyniesie nie mniej ni

czterdzie

ci siedem dolarów i

ęć

dziesi

t centów.

Falk, zdejmuj

c czapk

, zatrzymał si

w drzwiach.

- Innym razem - powiedział, a Hermann tr

cił mnie gniewnie łokciem,

nie wiem, dlaczego. Dziewczyna siedziała sama w kajucie, w pewnej

odległo

ci od stołu, i szyła. Falk stan

ł u wej

cia jak wryty. Bez słowa, bez

gestu, bez najl

ejszego pochylenia ko

cistej głowy, jedynie sił

niemej

wyrazisto

ci swych oczu, zdawał si

kła

ść

do jej stóp swoj

herkulesow

posta

ce dziewczyny opadły z wolna na kolana; podniósłszy jasne oczy,

ogarn

ła go od stóp do głów łagodnym, promiennym spojrzeniem niby leniw

blad

pieszczot

. Usiadł, bardzo rozgor

czkowany; dziewczyna szyła dalej ze

spuszczon

głow

; jej szyja była bardzo biała w

wietle lampy. Falk ukrył

twarz w dłoniach i wzdrygn

ł si

z lekka. Zsun

ł r

ce po policzkach a

brody, a jego odsłoni

te oczy zadziwiały mnie nat

ęż

onym i bł

dnym wyrazem;

wygl

dał, jakby wła

nie połkn

ł porz

dny łyk alkoholu. Wyraz ten min

ł z

chwil

, gdy Falk zacz

ł mówi

, zobowi

zuj

c nas do dyskrecji. Wła

ciwie to

wszystko mu było jedno, tylko nie lubił, aby go brano na j

zyki. A ja

przypatrywałem si

włosom dziewczyny, tym cudnym, wspaniałym,

królewskim włosom, splecionym ciasno w jeden zdumiewaj

cy, dziewcz

warkocz.

Gdy odwracała kształtn

głow

, poruszał si

sztywno na jej plecach

tam i z powrotem. Cienki perkalowy r

kaw przylegał niby skóra do

nieskazitelnej kr

gło

ci ramienia, a suknia obci

gaj

ca piersi zdawała si

pulsowa

jak

ywa tkanka od bij

cej z ciała

ywotnej siły. Jak

e pi

kna była

jej cera i mi

kki zarys policzka, i drobna, zaokr

glona koncha ró

owego ucha!

Poci

gała igł

, podnosz

c mały palec; wydało mi si

to trwonieniem sił,

e ta dziewczyna szyje - wiecznie szyje - podnosz

c r

tym pracowitym,

dokładnym ruchem, powtarzaj

cym si

wiecznie na wszystkich oceanach,

pod ka

dym niebem w niezliczonych portach. I nagle usłyszałem głos Falka

wiadczaj

cego,

e nie mógłby po

lubi

kobiety, która by nie wiedziała o

pewnym fakcie z jego

ycia, fakcie, który si

wydarzył przed dziesi

ciu laty.

Był to wypadek. Nieszcz

ęś

liwy wypadek, który wywrze pewien wpływ na ich

ycie domowe, ale gdy zostanie raz wyjawiony, b

dzie mo

na ju

nigdy o nim

nie wspomina

, a

do ko

ca wspólnego

ycia.

- Chciałbym,

eby moja

ona mnie rozumiała - powiedział Falk. - Ten

wypadek mnie unieszcz

ęś

liwił.

I jak

eby mógł to przemilcze

, mówił dalej, mo

e przez długie lata

współ

ycia? Jakie

by to było współ

ycie? Przemy

lał to wszystko

gruntownie.

ona musi o tym wiedzie

. Wi

c dlaczego nie od razu? Liczy na

dobro

Hermanna, na to,

e Hermann przedstawi t

spraw

najkorzystniejszym

wietle. A twarz Hermanna, z pocz

tku zaciekawiona,

nabrała kwa

nego wyrazu. Rzucił mi ukradkiem pytaj

ce spojrzenie.

Potrz

łem głow

na znak,

e nic nie rozumiem. Niektórzy my

, mówił

Falk,

e takie przej

cie zmienia człowieka na reszt

ycia.

On tego nie uwa

a. To było ci

ęż

kie, okropne, niepodobna o tym

zapomnie

, ale Falk nie s

dzi,

eby był gorszym człowiekiem ni

przedtem.

Tylko zdaje mu si

e mówi teraz cz

sto przez sen... Zacz

łem wreszcie

e zabił kogo

wypadkiem; mo

e przyjaciela - mo

e własnego ojca; a

Falk ci

ł dalej, i

wiemy prawdopodobnie,

e nigdy nie jada mi

sa. Mówił

wci

ąż

po angielsku, oczywi

cie ze wzgl

du na mnie.

Pochylił si

ęż

ko naprzód.

Dziewczyna nawlekała igł

, podniósłszy r

ce do bladych oczu. Spojrzał

na ni

; jego pot

ęż

ny tors rzucił cie

na stół, zbli

c ku nam szerokie barki,

gruby kark i t

nieodpowiedni

do jego postaci twarz pustelnika spalonego na

puszczy, zapadł

i chud

, jakby od nadmiernego czuwania i postów,

imponuj

ca broda spływała mu na piersi i gin

ła mi

dzy dwojgiem brunatnych

ciskaj

cych kraw

stołu, a uporczywe spojrzenie, pociemniałe od

rozszerzonych

renic, było przykuwaj

ce.

- Wyobra

cie sobie pa

stwo - powiedział zwykłym głosem -

e jadłem

ludzkie mi

so.

Zdołałem tylko wykrzykn

ąć

z cicha: „Aha!”, bo wszystko mi si

wyja

niło. Ale Hermann, ogłuszony zbyt silnym wstrz

sem, mrukn

ł:

- Himmel! Dlaczego?

- To było dla mnie straszne nieszcz

ęś

cie - powiedział Falk miarowo,

półgłosem. Dziewczyna, nie

wiadoma naszej rozmowy, szyła dalej. Pani

Herrmann nie było, siedziała w innej kajucie przy Lenie, która miała gor

czk

ale Hermann podniósł gwałtownie obie r

ce. Haftowana czapeczka spadła

mu z głowy; w mgnieniu oka potargał sobie włosy w najdziwaczniejszy

sposób. Usiłował co

powiedzie

; zdawało si

e z ka

chwil

oczy wyła

żą

mu bardziej z orbit; głowa wygl

dała jak wieche

. Zabrakło mu tchu, zacz

chwyta

ustami powietrze, przełkn

lin

i zdołał wykrzykn

ąć

tylko jedno

słowo:

- Zwierz

Od tego momentu a

do chwili, kiedy Falk wyszedł z kajuty,

dziewczyna nie odrywała od niego wzroku, zło

ywszy r

ce na kolanach na

swojej robocie. Oczy za

lepionego miło

Falka miotały si

po kabinie,

staraj

c si

tylko omin

ąć

widok szalej

cego Hermanna. Zachowanie kapitana

„Diany” było

mieszne, a stawało si

prawie straszne wskutek milczenia

wszystkich obecnych. Było godne pogardy, a zdawało si

przera

wskutek nieprzepartego wstr

tu Hermanna do owego okropnego zwierzenia,

które go nagle spotkało, przynosz

c wiadomo

ść

o fakcie tego rodzaju.

Chodził wielkimi krokami po kajucie i dyszał ci

ęż

ko. Jak

e Falk

miał przyj

ść

do niego z czym

podobnym? Czy wyobra

a sobie,

e godzien jest

przebywa

w tej samej kajucie, gdzie mieszkaj

jego, Hermanna,

ona i

dzieci? Powiedzie

bratanicy! Falk spodziewa si

e on, Hermann, powie to

swojej bratanicy! Córce własnego brata!

To bezwstydne! Czy słyszałem kiedy o podobnej bezczelno

ci, zwrócił

do mnie.

- Ten człowiek powinien był zej

ść

ludziom z oczu, zamiast...

- Przecie

to jest dla mnie wielkie nieszcz

ęś

cie! Przecie

to jest dla

mnie wielkie nieszcz

ęś

cie! - wykrzykiwał Falk od czasu do czasu.

Ale Hermann biegał wci

ąż

, obijaj

c si

sto o rogi stołu. W ko

zgubił pantofel; skrzy

owawszy ramiona na piersiach, podszedł z jedn

nog

w po

czosze bardzo blisko do Falka i zapytał, czy sobie wyobra

e jest

gdziekolwiek na ziemi kobieta do

ść

na to opuszczona, aby wi

podobnym potworem. Mo

e tak? Mo

e tak? Starałem si

powstrzyma

. Wyrwał mi si

z r

k; znalazł swój pantofel i usiłuj

c go wło

piorunował dalej, stoj

c na jednej nodze -a Falk siedział z twarz

nieporuszon

i odwróconymi oczami, trzymaj

c sw

pot

ęż

brod

obszernej dłoni.

- Wi

c powinienem był umrze

? - powiedział w zadumie. Poło

yłem

mu r

na ramieniu.

- Odejd

pan - szepn

łem rozkazuj

co, bez

adnej wyra

nej

przyczyny, prócz tej,

e chciałem poło

koniec wstr

tnym wrzaskom

Hermanna. - Odejd

pan.

Patrzył przez chwil

badawczo na Hermanna, nim ruszył si

z miejsca.

Wyszedłem za nim z kajuty,

eby go odprowadzi

. Ale zatrzymał si

na rufie.

- To jest moje nieszcz

ęś

cie - powiedział spokojnym głosem.

- Post

pił pan idiotycznie, wyje

c z tym w podobny sposób.

Przecie

co dzie

takich zwierze

nie słyszy.

- O co temu człowiekowi chodzi? - rozwa

ał

ciszonym basem. - Kto

musiał umrze

, ale dlaczego ja?

Stał przez chwil

nieruchomo w ciemno

ciach, milcz

cy, prawie

niewidzialny. Nagle przycisn

ł mi łokcie do boków. Czułem si

zupełnie

bezsilny w jego u

cisku. Drgaj

cy głos szeptał mi do ucha.

- To gorsze od głodu. Kapitanie, czy pan wie, co to znaczy? A ja

wówczas mogłem zabi

albo zosta

zabitym. Szkoda,

e ten łom nie

zmia

ył mi czaszki przed dziesi

ciu laty. A teraz musz

. Bez niej. Czy

pan to rozumie? Mo

e przez wiele lat. Ale jak? Co mam pocz

ąć

? Gdybym był

sobie pozwolił spojrze

na ni

raz jeden, byłbym j

porwał w oczach tego

człowieka - o tak.

Poczułem,

e mnie uniósł z pokładu, potem pu

cił nagle; zatoczyłem

w tył, oszołomiony i obolały. Có

to za człowiek! Zapanowała cisza; Falk

odszedł. Posłyszałem głos Hermanna, rozprawiaj

cego w kajucie, i wszedłem

rodka.

Z pocz

tku nie mogłem zrozumie

ani jednego słowa, ale zobaczyłem,

e pani Hermann - która usłyszała hałas i weszła do kajuty ze zdziwieniem i

łagodnym niezadowoleniem maluj

cym si

wyra

nie na twarzy - ujawnia teraz

gł

bokie, bezradne wzburzenie. M

ąż

przywitał j

potokiem gardłowych słów;

oparła si

natychmiast r

ciank

grodziow

eby nie upa

ść

, drug

chwyciła si

za lu

sukni

na piersi. Hermann przemawiał do obu kobiet z

niezwykł

gwałtowno

; kawał koszuli zwieszał mu si

zza pasa; tupał,

zwracaj

c si

od jednej do drugiej; czasem wyrzucał w gór

ramiona, wprost

nad potargan

głow

, i trzymał je w tej pozycji, wygłaszaj

c ust

p swego

oskar

enia; to znów krzy

ował gwałtownie r

ce na piersiach albo te

syczał z

gniewu, garbi

c si

i wysuwaj

c głow

naprzód. Dziewczyna płakała.

Nie zmieniła pozy. Z jej spokojnych oczu, które utkwiła bacznie we

drzwiach, odprowadziwszy wychodz

cego Falka, płyn

ły szybkie, g

ste łzy na

jej r

ce, na robot

żą

na kolanach, ciepłe i łagodne jak deszcz wiosenny.

Płakała, nie krzywi

c si

wcale, bezgło

nie - bardzo wzruszaj

ca, bardzo

spokojna, z lito

raczej ni

bólem na twarzy, jak si

płacze ze współczucia,

nie ze zmartwienia, a przed ni

Hermann perorował. Pochwyciłem kilka razy

słowo Mensch, człowiek, a tak

e fressen, który to wyraz wyszukałem potem w

słowniku. To znaczy „

”. Hermann zdawał si

prosi

dziewczyn

o jak

ąś

odpowied

; chwiał si

na nogach. Siedziała, milcz

c, bez ruchu, wreszcie

jego wzburzenie i j

ogarn

ło; zło

yła dłonie, jej wydatne wargi rozchyliły si

ale

aden d

k z nich nie wyszedł. Hermann zacz

ł jej piskliwie wymy

jego ramiona chodziły jak skrzydła wiatraka; nagle pogroził jej grub

ęś

Wy buchn

ła gło

nym łkaniem. Hermann jak gdyby osłupiał.

Pani Hermann podbiegła ku nim, paplaj

c pr

dko. Obie kobiety rzuciły

sobie na szyj

; starsza obj

ła wpół dziewczyn

, aby j

wyprowadzi

kajuty. Z oczu pani Hermann łzy ciekły po prostu strumieniem, zalewaj

c cał

twarz. Odwróciła ku mnie głow

i potrz

ła ni

przecz

co, do dzi

dnia nie

wiem, dlaczego. Głowa dziewczyny opadła ci

ęż

ko na rami

pani Hermami.

Znikły razem w drzwiach.

Hermann usiadł i wpatrzył si

w podłog

- Nie wiemy, w

ród jakich okoliczno

ci to si

stało - o

mieliłem si

przerwa

milczenie.

Odparł mi cierpko,

e wcale ich nie chce zna

. Według jego

zapatrywa

adne okoliczno

ci nie mog

usprawiedliwi

zbrodni... i to takiej

zbrodni. To s

ogólnie ustalone poj

cia. Obowi

zkiem ludzkiej istoty jest

umrze

z głodu. I dlatego Falk jest besti

, zwierz

ciem; nikczemnym, lichym,

podłym, godnym pogardy, bezwstydnym i podst

pnym. Oszukiwał go ju

zeszłego roku. Jednak on, Hermann, skłonny jest my

e Falk musiał

dosta

nagle bzika, bo

aden człowiek przy zdrowych zmysłach nie

przyznałby si

bez potrzeby, bez

adnej zrozumiałej przyczyny, bez

najmniejszego wzgl

du na godno

ść

i spokój ducha innych; nie przyznałby si

do tego,

e po

erał ludzkie mi

so. - I po co było to mówi

? - krzykn

ł. - Kto go

o to pytał? - To jest dowód brutalno

ci Falka, który w gruncie rzeczy

post

pił egoistycznie, sprawiaj

c jemu (Hermannowi) wiele zmartwienia.

Hermann byłby wolał nie wiedzie

e takie nieczyste stworzenie pie

ciło

sto jego dzieci. Dalej wyraził nadziej

e nic o tym wszystkim nie powiem

na l

dzie. Nie byłoby mu przyjemnie, gdyby si

rozeszło,

e pozostawał w

yłych stosunkach ze zjadaczem ludzkiego mi

sa, zwykłym ludo

erc

. Co

tyczy sceny, któr

zrobił Pałkowi (a któr

uwa

ałem za zupełnie

niepotrzebn

), ani my

lał zadawa

sobie gwałt i pow

dla

człowieka, który bierze si

do asystowania i zawracania głowy dziewcz

tom,

wiedz

c doskonale,

adna przyzwoita, gospodarna dziewczyna nie

mogłaby nawet pomy

o wyj

ciu za niego. Przynajmniej on (Hermann) nie

mógłby tego zrozumie

. - Lena, co

takiego!... Nie, to niemo

liwe. Co za my

przychodziłyby im do głowy za ka

dym razem, gdyby siadali do stołu!

Ohydne! Ohydne!

- Pan jest przeczulony - powiedziałem. Wygl

dało na to,

e Hermann

uwa

a przeczulenie za wysoce odpowiednie, je

li ten wyraz ma oznacza

wstr

t do zachowania si

Falka.

Przewróciwszy sentymentalnie oczami, zwrócił mi uwag

na straszliwy

los ofiar, ofiar tego Falka. Powiedziałem,

e nic o nich nie wiem. Wydał si

tym zaskoczony. Przecie

, nie wiedz

c, mo

na sobie co

wyobrazi

. Na

przykład on, Hermann, z przyjemno

pom

ciłby te ofiary. A je

eli,

odrzekłem mu,

adnych ofiar nie było? Ci ludzie mogli umrze

mierci

niejako naturaln

, z głodu. Wstrz

ł si

. Ale zosta

zjedzonym... po

mierci! Zosta

artym!

Znowu si

wzdrygn

ł gwałtownie i nagle zapytał:

- Czy pan my

li,

e to prawda?

Oburzenie Hermanna w poł

czeniu z jego wygl

dem mogło poda

tpliwo

ść

fakt najbardziej oczywisty. Spojrzawszy na niego, zacz

łem w

tpi

o tej całej historii; ale wspomnienie słów Falka, jego spojrze

, gestów,

nadawało temu wszystkiemu nie tylko cech

czego

rzeczywistego, lecz

bezwzgl

prawd

nieokiełznanej nami

tno

ci.

- Prawda o tyle, o ile pan w to mo

e uwierzy

; i wygl

da wła

nie tak,

jak si

panu spodoba na ni

zapatrywa

. Co do mnie, kiedy pana słysz

wykrzykuj

cego o tym wszystkim, nie wierz

wcale, aby to była prawda.

Zostawiłem go zamy

lonego. Marynarze w moim gigu, tkwi

cym u

trapu „Diany”, powiedzieli mi,

e kapitan holownika odpłyn

ł swoj

łodzi

chwil

przedtem.

Pozwoliłem moim chłopcom wiosłowa

ść

wolno. Z powodu obfitej

rosy jasny migot gwiazd zdawał si

spływa

zimnem i wilgoci

. Czułem gdzie

w gł

bi duszy czaj

straszn

zgroz

, pomieszan

z wyra

nymi,

groteskowymi obrazami. Winna była temu gastronomiczna pogaw

dka

Schomberga i miałem poniek

d nadziej

e nigdy ju

Falka nie zobacz

Lecz marynarz z wachty kotwicznej na moim statku powiedział mi od razu,

jest kapitan holownika. Odesłał swoj

łód

i czeka na mnie w saloniku.

ał wyci

gni

ty na kanapce w tyle kabiny, z głow

zagrzeban

poduszkach. Spodziewałem si

e twarz jego b

dzie zmieniona,

wykrzywiona rozpacz

. Nic podobnego; była taka sama, jak

dwadzie

cia

razy widziałem, spokojna i patrz

ca szeroko rozwartymi oczyma z mostka na

holowniku. Wida

zastygła w bezruchu, zgłodniała, opanowana przez jeden

jedyny instynkt, tak jak cała istota tego człowieka.

Pragn

. Zawsze pragn

. My wszyscy tak

e pragniemy

tylko

e w nas ten instynkt jest narz

dziem ogólniejszej idei, a w nim istniał

sam jeden. W takiej prostocie psychiki kryje si

olbrzymia siła, podobnie

wzruszaj

ca jak naiwne, nieopanowane pragnienie dziecka. Falk pragn

ł tej

dziewczyny, i co najwy

ej mo

na o nim powiedzie

e pragn

ł wył

cznie jej

jednej. Zdaje mi si

e dojrzałem wówczas niejasny zacz

tek, nasienie

kiełkuj

ce w glebie nie

wiadomej potrzeby, pierwszy p

d tego drzewa

wydaj

cego obecnie dla dojrzałej ludzko

ci kwiaty i owoce, niesko

czon

gam

odcieni i smaków naszej wybrednej miło

ci.

Falk był dzieckiem. Był równie

szczery jak dziecko. Łakn

ł tej

dziewczyny, łakn

ł jej strasznie, tak jak wówczas na statku łakn

ł strasznie

ywienia.

Nie gorszcie si

, je

li o

wiadcz

e w moim poj

ciu była to taka sama

potrzeba, takie samo cierpienie, taka sama tortura. W Falku dane mi było

ogl

podstaw

wszystkich wzrusze

; t

zasadnicz

rado

ść

wypływaj

tego,

e si

istnieje, i ten zasadniczy smutek, tkwi

cy u korzenia

nieprzeliczonych meczami. Wida

to było wyra

nie ze sposobu, w jaki Falk

mówił. Nie cierpiał tak jeszcze nigdy. To go

arło, to go piekło jak ogniem; w

tym miejscu, o, w taki sposób! i przyło

ywszy r

ce poni

ej mostka

piersiowego, pokr

cił nimi gwałtownie. A zapewniam was,

e gdy patrzyłem

na to własnymi oczyma, nie wygl

dało to bynajmniej

miesznie. Wkrótce

potem miał mi powiedzie

(wspominaj

c pocz

tek owej nieszcz

ęś

liwej

podró

y, kiedy trzeba było wyrzuci

pewn

ilo

ść

zepsutego mi

sa),

przyszedł czas, kiedy go serce bolało (u

ył wła

nie tego wyra

enia) i kiedy

gotów był sobie włosy z głowy wyrywa

na my

l o zgniłej wołowinie

wyrzuconej za burt

. Wysłuchałem tego wszystkiego; patrzyłem, jak wił si

torturach, i słyszałem głos prawdziwego bólu. Byłem przez cały ten czas

cierpliwym

wiadkiem, bo kiedy wszedłem do saloniku, wezwał mnie na

pomoc - i zdaje si

e mu j

dyplomatycznie przyrzekłem.

Jego rozpacz robiła przejmuj

ce, niesamowite wra

enie w tej małej

kajucie, niby miotanie si

wielkiego wieloryba zap

dzonego do płytkiej

zatoczki. Zrywał si

, rzucał w dół na o

lep, usiłował drze

bami poduszk

;

to znów przyciskał j

gwałtownie do twarzy i osuwał si

na kanap

. Zdawało

e cały okr

t odczuwa wstrz

sy jego rozpaczy, a ja obserwowałem ze

zdumieniem wyniosłe czoło, szlachetne dotkni

cie czasu na odsłoni

tych

skroniach, niezmienny, zgłodniały wyraz twarzy, tak dziwnie ascetycznej i tak

niezdolnej do wyra

ania wzrusze

Co on ma pocz

ąć

ył jej blisko

Siadywał - wieczorami - czy wiem? - całe swoje

ycie! Szyła. Głow

miała schylon

, o tak. Jej głowa... o, w taki sposób, i jej ramiona. Ach! Czy

widziałem? O, w taki sposób.

Opadł na krzesło, zgi

ł pot

ęż

szyj

o czerwonym karku i kłuł r

kami

powietrze,

mieszny, wznio

le niedorzeczny i zrozumiały.

A teraz miałby j

utraci

? Nie! To ponad jego siły. I jeszcze kiedy

pomy

li,

e... Có

on takiego zrobił? Jak ja mu radz

post

? Wzi

ąć

sił

Nie? Nie wolno? A któ

by mu mógł zabroni

? Zobaczyłem pierwszy raz,

jeden z jego rysów si

poruszył: drapie

ny skurcz wargi odsłonił z

by...

„Chyba nie Hermann”. Pogr

ąż

ył si

w zamy

leniu tak gł

bokim, jakby stracił

kontakt ze

wiatem.

Zaznaczam,

e my

l o samobójstwie najwidoczniej nawet nie postała

mu w głowie. Przyszło mi na my

l zapyta

- Gdzie si

rozbił ten wasz okr

t? Drgn

ł i powiedział z roztargnieniem:

- Daleko na południu.

- Tu pan nie jest na dalekim południu - powiedziałem. -Gwałt panu nic

nie pomo

Odebraliby j

panu natychmiast. A jak si

ten okr

t nazywał?

- „Borgmester Dahl” - odrzekł. - Ale to nie było rozbicie. Zdawał si

budzi

z transu; budził si

uspokojony.

- Wi

c nie rozbicie? A có

to było?

- Uszkodzenie

ruby - odrzekł, z ka

chwil

przychodz

c bardziej do

siebie. St

d si

dopiero dowiedziałem,

e to si

działo na parowcu.

Przypuszczałem do owej chwili,

e marli głodem w łodziach czy te

na tratwie,

a mo

e i na jakiej jałowej skale.

- Wi

c nie zaton

ł? - spytałem ze zdziwieniem. Skin

ł potakuj

głow

- Widzieli

my ju

południowe lodowe pola - o

wiadczył sennie.

- I pan jeden z tego wyszedł? Falk usiadł.

- Tak. To było dla mnie straszne nieszcz

ęś

cie. Wszystko poszło

le.

Wszyscy ludzie przepadli. A ja wy

yłem.

Maj

c w pami

ci to, co czytałem o podobnych wypadkach, z trudem

zdałem sobie spraw

z wła

ciwego znaczenia jego odpowiedzi. Powinienem

był zrozumie

od razu, ale nie zrozumiałem; tak trudno jest naszym umysłom

- pami

taj

cym tak wiele, tak bardzo wykształconym, wiedz

cym o tylu

rzeczach - nawi

kontakt z

rzeczywisto

, o któr

ocieramy.

Maj

c głow

pełn

narzuconych z góry wyobra

, jak nale

y post

powa

sprawie „Ludo

erstwa w

ród rozbitków na morzu”, zapytałem:

- Wi

c pan miał takie szcz

ęś

cie przy ci

gnieniu losów?

- Losów? - powiedział. - Jakich losów? Pan my

li,

e byłbym pozwolił,

aby puszczono moje

ycie na losowanie?

Zrozumiałem,

e oparłby si

temu bezwzgl

dnie, cho

by kosztem

cudzego

ycia.

- To było wielkie nieszcz

ęś

cie. Straszne. Okropne - powiedział. - Wielu

ludzi straciło zmysły, ale najlepsi przetrwali.

- Najtwardsi, chciał pan powiedzie

rzekłem. Zamy

lił si

nad tym

słowem. Mo

e go nie znał, chocia

mówił tak dobrze po angielsku.

- Tak - potwierdził wreszcie. - Najlepsi. Przy ko

cu ka

dy polegał na

sobie, a okr

t był dost

pny dla wszystkich.

I tak od pytania do pytania wydobyłem z niego cał

histori

. Zdaje mi

e tylko w ten sposób mogłem mu pomóc tej nocy. Na pozór przynajmniej

przyszedł zupełnie do siebie; pierwsz

tego oznak

był powrót dziwacznego

gestu, polegaj

cego na przeci

ganiu r

kami po twarzy; ów gest nabrał teraz

dla mnie znaczenia w poł

czeniu z lekkim wstrz

sem całego ciała i

nami

tnym niepokojem tych r

k, odsłaniaj

cych głodn

, nieporuszon

twarz i

rozszerzone

renice spragnionych, niemych, przykuwaj

cych oczu.

Działo si

to na

elaznym parowcu bardzo solidnego pochodzenia.

Zbudował go burmistrz miasta, gdzie si

Falk urodził. Był to pierwszy

wypadek,

e spuszczono tam parowiec na morze. Ochrzciła go córka

burmistrza. Wie

niacy okoliczni przebyli w wózkach całe mile, aby go

obejrze

. Falk opowiedział mi to wszystko. Przyj

to go w charakterze, jak si

u nas mówi, pierwszego oficera. Zdaje si

, i

uwa

ał to za wyró

nienie; a

trzeba doda

e w swojej rodzinnej okolicy ten miło

nik

ycia był dobrze

skoligacony.

Burmistrz miał post

powe poj

cia o zawodzie armatora. W owych

czasach nie ka

dy posiadał do

ść

wiadomo

ci, aby wysła

parowiec z

ładunkiem na Ocean Spokojny. Naładowano statek balami smołowej sosny i

popłyn

ł na poszukiwanie szcz

ęś

cia. Zdaje si

e Wellington był pierwszym

portem, do którego mieli zawin

ąć

. Zreszt

, to nie ma znaczenia, poniewa

czterdziestym czwartym stopniu szeroko

ci południowej, gdzie

wpół drogi

dzy Przyl

dkiem Dobrej Nadziei i Now

, Zelandi

, p

kł wał

rubowy i

ruba odpadła.

Płyn

li wówczas w silnym sztormie od rufy pod wszystkimi

aglami,

eby pomóc maszynom. Ale sama siła p

dna

agli nie wystarczała do

utrzymania sterownej szybko

ci. Kiedy

ruba si

urwała, statek wykr

cił nagle

burt

do wiatru i fali, a maszty zmiotło z pokładu.

Utrata masztów miała t

zł

stron

e nie było na czym wywiesi

sygnałów flagowych, aby da

widzie

na odległo

ść

. W ci

gu paru

pierwszych dni kilka okr

tów nie dostrzegło „Borgmestra Dahla”, a sztorm

znosił statek z ucz

szczanego szlaku. Od pierwszej chwili podró

nie

zapowiadała si

ani bardzo pomy

lnie, ani bardzo harmonijnie. Kłótnie

wybuchały na pokładzie. Kapitan, człowiek zdolny, był melancholikiem i nie

miał wielkiej władzy nad załog

. Okr

t został obficie zaopatrzony w

ywno

ść

ale tak si

jako

stało,

e kilka beczek mi

sa zepsuło si

i wkrótce po

opuszczeniu kraju trzeba je było wyrzuci

za burt

ze wzgl

dów zdrowotnych.

Załoga „Borgmestra Dahla” my

lała potem o tej zgniłej padlinie ze łzami

alu,

żą

dania i rozpaczy.

Statek dryfował na południe. Z pocz

tku zachowywano pozory pewnej

organizacji, ale wkrótce wi

zy karno

ci si

rozlu

niły. Wszystkich ogarn

ło

ponure lenistwo. Patrzyli na widnokr

g pos

pnymi oczami. Sztormy były

coraz cz

stsze, statek le

ał w dolinie fali; grzywacze przewalały si

wci

ąż

pokładzie. Pewnej przera

cej nocy, kiedy si

spodziewano,

e kadłub

wywróci si

lada chwila, olbrzymi grzywacz wdarł si

na pokład, zalał

pomieszczenia z zapasami i zepsuł wi

ksz

ęść

pozostałej

ywno

ci. Zdaje

e luk nie był dostatecznie zabezpieczony. Ten przykład zaniedbania jest

typowy dla ostatecznego upadku ducha. Falk usiłował natchn

ąć

pewn

energi

kapitana, lecz to mu si

nie udało. Od owej chwili zamkn

ł si

bardziej w sobie, staraj

c si

zawsze robi

wszystko, co mógł w danej

sytuacji. Poło

enie si

pogarszało. Sztorm nast

pował po sztormie, czarne

góry wody waliły si

na „Borgmestra Dahla”. Niektórzy z marynarzy nie

opuszczali wcale koi; wielu z nich opanowała kłótliwo

ść

Pierwszy mechanik, człowiek stary, nie chciał z nikim w ogóle mówi

Inni zamykali si

w swych kabinach i płakali. W spokojne dni bezwładny

parowiec przewalał si

po ołowianym morzu pod chmurnym niebem lub

ukazywał w sło

cu niechlujstwo morskich włócz

gów, zaschni

biał

sól,

rdz

, poharatane miejsca na pokładzie. Potem znów przyszły sztormy.

Zmniejszone racje ledwie utrzymywały załog

przy

yciu. Raz fregata

angielska, p

c w gwałtownym wichrze, starała si

ich ratowa

, odwa

nie

ustawiwszy si

dziobem na wiatr po ich stronie podwietrznej. Fale zamiatały

jej pokład; ludzie w nieprzemakalnych płaszczach, uczepieni want, patrzyli na

nich, a oni dawali im rozpaczliwe znaki znad potrzaskanego nadburcia. Wtem

ród straszliwego szkwału oderwał si

na angielskim statku grotmarsel wraz

z rej

; pod masztami bez

agli musiał odpa

ść

od wiatru i znikn

ł.

Kilka fregat obwoływało ju

poprzednio „Borgmestra Dahla”, ale z

pocz

tku załoga nie chciała opuszcza

statku, spodziewaj

c si

pomocy od

jakiego

parowca. Na tej szeroko

ci było wówczas niewiele parowców, a

kiedy ju

postanowili opu

martwy, miotany falami zewłok,

adna fregata

nie ukazała. Zdryfowało ich na południe, poza ucz

szczane szlaki.

Nie udało im si

zwróci

uwagi samotnego statku wielorybniczego;

niebawem zr

b podbiegunowego lodowego pola wyrósł z morza i zamkn

południowy horyzont jak mur. Pewnego ranka ogarn

ł ich l

k, gdy spostrzegli,

e płyn

ród brył lodu. Ale strach przed zatoni

ciem min

ł jak siły tych

ludzi, jak ich nadzieje; uderzenia kry obijaj

cej si

o burty okr

tu nie mogły ich

zbudzi

z apatii; a tymczasem „Borgmester Danl” wypłyn

ł cało spo

ród kry

na wolne morze. Ledwie t

zmian

zauwa

yli.

Podczas którego

z gwałtownych przechyłów poszedł za burt

komin; z

trzech łodzi dwie znikły, zmyte z pokładu przez sztorm, a nie przymocowane

urawiki kołysały si

tam i sam, miotaj

c przetartymi ko

cami lin, które

chwiały si

w takt kołysania statku. Nikt nic nie robił na okr

cie i Falk

przysłuchiwał si

sto pluskaniu wody w ciemnej maszynowni, gdzie

maszyny, znieruchomiałe na zawsze, niszczały z wolna, zamieniaj

c si

rdzaw

mas

, jak uciszone serce niszczeje w martwym ciele. Na samym

pocz

tku, kiedy statek utracił zdolno

ść

poruszania si

, sterownica została

porz

dnie umocowana za pomoc

lin. Ale te z biegiem czasu zbutwiały,

poprzecierały si

, zardzewiały, p

kaj

c jedna po drugiej; uwolniony ster stukał

ęż

ko dniem i noc

, wymierzaj

c t

pe uderzenia, od których cały statek si

wstrz

sał. To było niebezpieczne. Nikogo to nie obchodziło,

aden z

marynarzy palcem nie kiwn

ł. Falk mówił mi,

e nawet jeszcze teraz, kiedy si

budzi w nocy, zdaje mu si

e słyszy t

pe, drgaj

ce, głuche ciosy. Wreszcie

zawiasy pu

ciły i ster odleciał.

Ostateczny cios spadł na nich, kiedy wysłali jedyn

pozostał

łód

Falkowi udało si

zachowa

nietkni

i postanowiono,

e kilku ludzi

popłynie ku okr

towemu szlakowi, aby sprowadzi

pomoc. Zaopatrzono łód

we wszystkie zapasy, jakie tylko mo

na było po

dla tych sze

ciu,

którzy mieli odpłyn

ąć

. Czekano pogodnego dnia. Nie przychodził długo.

Wreszcie pewnego ranka spuszczono łód

na morze.

Natychmiast wybuchły zamieszki w zdemoralizowanym tłumie

marynarzy. Pod pozorem odczepienia talii skoczyło do łodzi dwóch ludzi nie

maj

cych tam nic do roboty, a jednocze

nie powstała sprzeczka na pokładzie

ród wycie

czonych, słaniaj

cych si

widm, z których si

składała załoga.

Do bariery podszedł kapitan, który ju

od wielu dni nie dawał do siebie

przyst

pu i mieszkał w kabinie nawigacyjnej w zupełnym odosobnieniu.

Rozkazał owym dwóm ludziom, aby wrócili na pokład, i zagroził im

rewolwerem. Udali,

e go słuchaj

, lecz nagle przeci

li fale

, odepchn

li łód

od burty i gotowali si

do postawienia

agla.

- Niech pan strzela, panie kapitanie! Niech pan strzela! -krzykn

ł Falk -

a ja skocz

do wody,

eby dogoni

łód

. - Ale kapitan, wzi

wszy ich na cel

niepewn

dłoni

, odwrócił si

nagle.

Rozległo si

wycie w

ciekło

ci. Falk rzucił si

do kajuty po swój

rewolwer. Kiedy wrócił, ju

było za pó

no. Jeszcze dwóch ludzi skoczyło do

morza, ale ci w łodzi odepchn

li ich wiosłami, podnie

agiel i odpłyn

li.

Nigdy wi

cej o nich nie słyszano.

Przera

enie i rozpacz ogarn

ły pozostał

załog

, póki apatia i

ostateczna beznadziejno

ść

nie powróciły do głosu. Tego

dnia jeden z

palaczy targn

ł si

na swoje

ycie i wybiegł na pokład z gardłem

poder

tym od ucha do ucha, ku zgrozie wszystkich obecnych. Wyrzucono

go za burt

. Kapitan zamkn

ł si

znów w kabinie nawigacyjnej, a Falk, który

dobijał si

do niego na pró

no, słyszał go powtarzaj

cego w kółko imiona

ony i dzieci; nie wzywał ich jednak, nie polecał Bogu, tylko powtarzał ich

imiona machinalnym głosem, jakby

wicz

c pami

ęć

. Nast

pnego dnia otwarte

drzwi kabiny kołysały si

w rytm porusze

statku, a kapitana nie było. Pewnie

w nocy skoczył do morza. Falk zamkn

ł oboje drzwi i zatrzymał klucze przy

sobie.

Sko

czyło si

zorganizowane

ycie okr

tu. Solidarno

ść

ludzi

przepadła. Stali si

dla siebie oboj

tni. Podział resztek

ywno

ci wzi

ł Falk na

siebie. Niekiedy szepty nienawi

ci dawały si

słysze

ród tych

wycie

czonych szkieletów, pływaj

cych bez ko

ca na trupie okr

tu tam i z

powrotem, na północ i na południe, na wschód i zachód.

I w tym le

y dziwaczna groza owej ponurej historii. Gdy to najgorsze z

nieszcz

ęść

gro

żą

cych marynarzom spadnie na mał

łód

albo na w

tły

statek, wydaje si

ejsze do zniesienia wskutek bezpo

redniego

niebezpiecze

stwa, którym gro

żą

fale. Ograniczona przestrze

, bliski kontakt

dzy lud

mi, nieuchronna gro

ba fal zdaj

wszystkich jednoczy

przekór obł

dowi, cierpieniom i rozpaczy. Ale oto był okr

t bezpieczny,

wygodny, obszerny; okr

t zaopatrzony w łó

ka, po

ciel, no

e, widelce,

wygodne kabiny, szkło i porcelan

oraz kuchni

z wszelkimi naczyniami; okr

nawiedzony, owładni

ty i rz

dzony przez bezlitosnego upiora głodu. Olej z

lamp został wypity, knoty pokrojone na pokarm,

wiece zjedzone. Noc

ciemno

ść

panowała na statku we wszystkich zakamarkach i pełno tam było

strachu. Pewnego dnia Falk natkn

ł si

na człowieka

cego sosnow

drzazg

. Nagle odrzucił drewno, podszedł chwiejnie do bariery i wpadł do

morza. Falk, który nie zd

ąż

ył temu zapobiec, widział, jak ów rozpaczliwie

czepiał si

burty przed pój

ciem na dno. Nast

pnego dnia drugi zrobił to

samo, wybuchn

wszy strasznymi przekle

stwami. Ale zdołał si

jako

chwyci

porozrywanych sterowych ła

cuchów i wisiał tak, milcz

c. Falk zabrał

do ratowania go i przez cały ten czas człowiek ów, trzymaj

c si

obur

ła

cuchów, patrzył na niego z niepokojem, zapadłymi oczyma. Potem,

wła

nie w chwili gdy Falk miał go dosi

ąć

, pu

cił ła

cuchy i zapadł si

wod

jak kamie

. Falk rozmy

lał o wszystkich tych rzeczach. Serce

buntowało si

w nim przeciw grozie

mierci i powiedział sobie,

e b

dzie

walczył o ka

cenn

minut

ycia.

Pewnego popołudnia - kiedy ludzie, którzy jeszcze ocaleli, porozkładali

na rufie - cie

la, wysoki m

ęż

czyzna o czarnej brodzie, zacz

ł mówi

ostatniej ofierze. Ju

nic jadalnego nie było na statku. Nikt na to słowa nie

odrzekł, ale towarzystwo rozeszło si

szybko; te oboj

tne, słabe widma

wymykały si

jedno po drugim ze strachu przed sob

. Falk i cie

la pozostali

razem na pokładzie. Falk lubił tego rosłego chłopa. Był to najdzielniejszy

człowiek z całej załogi, zaradny, gotów zawsze do pracy, póki było co

roboty; zachował te

najdłu

ej nadziej

oraz pewn

sił

i zdolno

ść

decyzji.

Nic z sob

nie mówili. Odt

d nie słyszano ju

adnych głosów

rozmawiaj

cych pos

pnie na tym statku. Po pewnym czasie cie

la skierował

chwiejnym krokiem ku przodowi; ale nieco pó

niej, kiedy Falk szedł do

pompy ze słodk

wod

, aby si

napi

, tkn

ło go co

, tak

e si

odwrócił.

Cie

la skradał si

za nim i zebrawszy wszystkie siły, zamierzał si

łomem,

celuj

c w jego czaszk

Uchyliwszy si

w por

, Falk uciekł i schronił si

do swojej kabiny.

Podczas gdy nabijał rewolwer, doszły go odgłosy ci

ęż

kich uderze

na mostku.

Słabe zamki kabiny nawigacyjnej pu

ciły i cie

la, zawładn

wszy rewolwerem

kapitana, strzelił wyzywaj

co w powietrze.

Falk chciał wyj

ść

na pokład i rozprawi

z nim od razu, kiedy

spostrzegł,

e jeden z iluminatorów jego kajuty znajduje si

przy pompie ze

słodk

wod

. Zamiast wyj

ść

, pozostał w kajucie i umocnił drzwi.

„Najdzielniejszy człowiek powinien wy

”, powiedział sobie; rozumował,

tamten musi pr

dzej czy pó

niej przej

ść

dy po wod

. Ci wygłodzeni ludzie

pili cz

sto, aby oszuka

głód. Jednak cie

la musiał te

zauwa

poło

enie

iluminatora. Obaj byli najdzielniejszymi lud

mi na statku i rozgrywka musiała

odby

dzy nimi. Przez reszt

dnia Falk nie widział nikogo i nie słyszał

adnego odgłosu. Noc

wyt

ęż

ał oczy. Panowała ciemno

ść

, posłyszał raz

szmer, ale był pewien,

e nikt nie mógł podej

ść

do pompy.

Znajdowała si

po lewej stronie iluminatora; dostrzegłby na pewno

człowieka, bo noc była jasna i gwia

dzista. Nie zobaczył nic; nad ranem drugi

słaby szmer obudził jego podejrzenia.

Powoli i spokojnie odsun

ł zasuwk

u drzwi. Nie spał ani przez chwil

nie ugi

ł si

pod groz

poło

enia. Chciał

Ale w ci

gu nocy cie

la, nie usiłuj

c wcale zbli

do pompy, zdołał

przeczołga

nieznacznie wzdłu

prawostronnego nadburcia i przykucn

wprost pod iluminatorem Falka.

Kiedy si

rozwidniło, wstał nagle, zajrzał do kajuty i wsun

wszy r

przez okr

gły otwór o mosi

ęż

nej ramie, strzelił do Falka z odległo

ci stopy.

Chybił, a Falk, zamiast pochwyci

trzymaj

bro

, otworzył drzwi

znienacka i zastrzelił go, dotykaj

c prawie jego boku dług

luf

rewolweru.

Najlepszy człowiek wy

ył. Obaj od pocz

tku zaledwie mieli do

ść

siły,

aby si

utrzyma

na nogach, i obaj rozwin

li bezlitosn

stanowczo

ść

wytrzymało

ść

, chytro

ść

i odwag

- wszystkie cechy klasycznego bohaterstwa.

Falk wyrzucił od razu za burt

rewolwer kapitana. Był urodzonym

monopolist

. Kiedy przebrzmiały odgłosy dwóch strzałów, po których zapadła

głucha cisza, w zimny, okrutny blask antarktycznej strefy na pokład

ogołoconego trupa okr

tu, który unosił si

na szarym morzu rz

dzonym przez

elazn

konieczno

ść

, przez serce z lodu, wypełzły z ró

nych kryjówek

szkielety; wypełzły na jaw cał

zgraj

, jeden za drugim, sine, o

wytrzeszczonych oczach, ostro

ne, powolne, po

żą

dliwe, nieczyste i głodne.

Wła

ciciel jedynej broni palnej na statku stał naprzeciwko nich, a drugi

najlepszy człowiek, cie

la, le

ał martwy mi

dzy Falkiem a tamtymi.

- Oczywi

cie został zjedzony - powiedziałem. Skłonił powoli głow

wstrz

ł si

z lekka, przeci

gaj

c r

ce po twarzy, i powiedział:

- Nie miałem nigdy

adnej sprzeczki z tym człowiekiem. Ale mi

dzy nim

a mn

było jego i moje

ycie.

I po có

ąć

dalej histori

tego okr

tu, histori

o pompie ze słodk

wod

- tym

ródłem

mierci - o uzbrojonym człowieku, o morzu rz

dzonym

przez

elazn

konieczno

ść

, o widmowej zgrai miotanej przez groz

i nadziej

o niemych i głuchych niebiosach? Bajka o

Lataj

cym Holendrze z jej konwencjonaln

zbrodni

i sentymentaln

odpłat

blednie wobec tej historii jak wdzi

czna girlanda, jak smuga białej

mgły. Có

by tu mo

na powiedzie

, czego by ka

dy z nas sam nie mógł

odgadn

ąć

? S

e Falk zacz

ł od tego, i

obszedł cały okr

t z

rewolwerem w r

ku, aby odebra

wszystkie zapałki. Ci umieraj

cy z głodu

dzarze mieli w bród zapałek! Falk nie chciał, aby mu podpalono okr

t pod

nogami z nienawi

ci albo rozpaczy. Mieszkał pod gołym niebem na mostku,

d ogarniał wzrokiem cały tylny pokład i jedyny dost

p do pompy.

ył!

Niektórzy z tamtych

yli tak

e, ukryci, niespokojni; wychodzili ze swych

kryjówek, jeden za drugim na kusz

cy odgłos wystrzału. A Falk nie był

samolubny. Dzielił si

z nimi, ale trzech tylko pozostało przy

yciu, kiedy

statek wielorybniczy, wracaj

c ze swoich łowisk, uderzył prawie o

przesi

kni

ty wod

kadłub „Borgmestra Dahla”.

Jak si

zdaje, statek zacz

ł w ko

cu przecieka

i woda przybierała w

obu ładowniach, ale

e był naładowany deskami, wi

c nie mógł zaton

ąć

- Umarli wszyscy - powiedział Falk. - Tamci trzej tak

e, pó

niej. Ale ja

nie chciałem umrze

. Wszyscy umarli, wszyscy! Przez to straszliwe

nieszcz

ęś

cie. Ale czy ja miałem te

zmarnowa

swoje

ycie? Czy mogłem

zmarnowa

swoje

ycie? Niech mi pan odpowie, kapitanie. Byłem wówczas

sam, zupełnie sam, tak jak i wszyscy inni. Ka

dy z nas był sam. Czy miałem

odda

swój rewolwer? Komu? Albo czy miałem rzuci

go w morze? Có

d wynikło dobrego? Tylko najlepszy człowiek miał wy

. To było wielkie,

straszliwe, okrutne nieszcz

ęś

cie.

ył! Widziałem go przed sob

, jakby go zachowano, aby

wiadczył

o pot

ęż

nej prawdzie nieomylnej i wiecznej zasady. Wielkie krople potu

wyst

piły mu na czoło. I nagle grzmotn

ł głow

o stół, padaj

c na

wyci

gni

tymi r

kami.

- A to jest gorsze! - krzykn

ł. - To gorszy ból! To jeszcze straszniejsze.

Serce zakołatało we mnie, gdy poczułem, jak gł

bokie przekonanie

brzmi w tym okrzyku.

A kiedy Falk ju

odszedł, wywołałem w my

li obraz dziewczyny

płacz

cej cicho, obficie, cierpliwie i jakby nieodparcie. My

lałem o jej płowych

włosach. My

lałem,

e gdyby je rozple

ść

, zakryłyby j

do bioder jak włosy

syreny. Rzuciła na niego urok. Wyobra

cie sobie człowieka, który strzegł

swojego

ycia nieugi

cie, z bezlitosn

niewzruszalno

losu, i któremu

przyszło w ko

cu rozpacza

nad tym,

e łom chybił kiedy

jego czaszk

Syreny

piewaj

i wabi

mierci, ale ta oto płakała cicho, jakby o

zlitowanie nad jego

yciem. Była tkliw

i niem

syren

tego przera

cego

eglarza. A Falk chciał wida

prze

wszystko, co si

mie

ciło w jego

koncepcji

ycia. Ani o jot

mniej. I ona te

słu

yła temu

yciu, które otoczone

mierci

woła gło

no do naszych zmysłów. Była dla Falka idealnym

wcieleniem kobieco

ci. A bogactwem zmysłowego czaru zdawała si

tak

stwierdza

na swój sposób wieczyst

prawd

nieomylnej zasady.

Nie wiem jednak, jakiego rodzaju zasad

stwierdzał Hermann, kiedy

zjawił si

u mnie wcze

nie na statku z niezmiernie zakłopotan

min

Przyszło mi na my

e i on tak

e zrobiłby wszystko, co by si

dało, aby si

tylko utrzyma

przy

yciu. Wydał mi si

zupełnie uspokojony co do Falka, ale

wci

ąż

bardzo nim przej

ty.

- Jak to pan o mnie powiedział wczoraj wieczorem? Pami

ta pan? -

zapytał po paru wst

pnych zdaniach. -

e ja jestem... nie przypominam sobie.

Bardzo zabawne słowo.

- Przeczulony? - poddałem.

- Tak. Co to znaczy?

e pan sobie ró

ne rzeczy wyolbrzymia. Bez zbadania, i tak dalej.

Zdawał si

prze

uwa

moje słowa. Rozmawiali

my w dalszym ci

gu.

Ten Falk jest plag

jego

ycia.

eby wszystkich tak z równowagi wytr

ona jego nie czuje si

dzisiaj dobrze. Bratanica wci

ąż

płacze. Nie ma komu

pilnowa

dzieci. Stukn

ł parasolem w pokład. I tak b

dzie z dziewczyn

przez

całe miesi

ce. Prosz

sobie wyobrazi

, .jak to przyjemnie wie

źć

z sob

kraju drug

klas

zupełnie bezu

yteczn

dziewczyn

, która wci

ąż

płacze. Dla

Leny to tak

e nie jest dobrze, zauwa

ył, ale nie mogłem odgadn

ąć

, dlaczego.

e ze wzgl

du na zły przykład. Dziecko i tak ju

ść

martwiło i płakało

nad lalk

z gałganów. Nicholas był wła

ciwie najmniej sentymentaln

osob

całej rodziny.

- Dlaczego ona płacze? - zapytałem.

- Z lito

ci! - krzykn

ł Hermami.

Kobiet nie mo

na rozgry

źć

. Jego

ona jest jedyn

, do której rozumienia

ci sobie pretensje. Jest bardzo zdenerwowana i pełna w

tpliwo

ci.

- W

tpliwo

ci? A dlaczego? - zapytałem.

Odwrócił oczy i nic na to nie odpowiedział. Kobiet nie da si

rozgry

źć

Na przykład bratanica płacze z powodu Falka. Otó

on (Hermann) z

przyjemno

skr

ciłby kark temu Falkowi, tylko

e... s

dzi, i

ma na to za

czułe serce.

- Co pan w gruncie rzeczy my

li o tym, co

my wczoraj słyszeli? -

zapytał wreszcie.

- We wszystkich takich opowiadaniach - zauwa

yłem - jest zawsze

o przesady.

I nie daj

c mu przyj

ść

do siebie ze zdziwienia, zapewniłem go,

znam wszystkie szczegóły tej historii. Prosił, abym ich nie powtarzał. On ma

za tkliwe serce. Zrobiłoby mu si

niedobrze. Potem powiedział bardzo wolno,

spogl

daj

c na swoje nogi,

e prawdopodobnie nie b

dzie potrzebował

widywa

sto tej pary, kiedy si

raz pobior

. Bo naprawd

nie mo

znie

ść

widoku Falka. Z drugiej za

strony byłoby

mieszne zabiera

do kraju

dziewczyn

, która ma przewrócone w głowie. Cały czas płacze i nie jest

adn

wyr

dla swojej ciotki.

- Teraz b

dzie pan mógł wzi

ąć

tylko jedn

kajut

w powrotnej drodze -

powiedziałem.

- Tak, my

lałem ju

o tym - potwierdził prawie wesoło. -Tak! Ja, moja

ona, czworo dzieci... wystarczyłaby jedna kajuta. A gdyby i ona jechała...

- A co mówi na to pa

ska

ona? - zapytałem.

ona jego nie uwa

aby człowiek tego rodzaju mógł da

szcz

ęś

cie dziewczynie; rozczarowała si

bardzo do kapitana Falka. Czuła si

bardzo zdenerwowana dzi

w nocy.

Ci dobrzy ludzie nie byli w stanie pozosta

pod jednym wra

eniem

przez całe dwadzie

cia cztery godziny. Zar

czyłem Hermannowi, i

Falk

posiada wszystkie zalety, które mog

zapewni

bratanicy szcz

ęś

liw

przyszło

ść

. Odpowiedział,

e mu bardzo miło to słysze

e powtórzy to

onie. Cel jego wizyty wyja

nił si

w ko

cu. Chciał, abym mu pomógł

nawi

stosunki z Falkiem. Bratanica jego wyraziła nadziej

e nie

odmówi

im tej uprzejmo

ci.

Bardzo tego widocznie pragn

ł, bo chocia

wygl

dało na to,

zapomniał o dziewi

ciu dziesi

tych z tego, co mówił poprzedniego wieczoru, i

o całym swym oburzeniu, ale bał si

najwyra

niej, aby go Falk nie posłał do

wszystkich diabłów.

- Pan mi mówił,

e on jest taki zakochany - zako

czył chytrze i rzucił mi

bokiem co

w rodzaju lirycznego spojrzenia.

Z chwil

gdy opu

cił mój okr

t, wezwałem sygnałem Falka, bo

holownik stał jeszcze wci

ąż

na kotwicy. Wysłuchał tej nowiny ze spokojem i

powag

, jak gdyby przez cały czas spodziewał si

e gwiazdy b

nim

opiekowa

w swym biegu.

Widziałem ich wszystkich jeszcze raz, jeden jedyny, na rufowym

pokładzie „Diany”.

Hermann siedział i palił, a jego łokie

w r

kawie koszuli sterczał na

oparciu krzesła. Pani Hermann szyła samotnie. Kiedy Falk ukazał si

trapie, bratanica Hermanna przesun

ła si

koło mnie z lekkim szelestem

sukni i przyja

nie skin

ła mi głow

Spotkali si

w sło

cu przy grotmaszcie. Falk trzymał jej r

ce i patrzył

na nie spuszczonymi oczami, a ona spogl

dała ku niemu w gór

swym

czystym, niewidz

cym spojrzeniem. Zdawało si

e si

zeszli jakby

poci

gni

ci ku sobie, jakby kierowani i prowadzeni przez jaki

tajemniczy

wpływ. Dopełniali si

idealnie. Ta dziewczyna o bujnych kształtach, odziana w

szar

sukni

, t

tni

yciem, olimpijska i pełna prostoty, była zaiste syren

zdoln

oczarowa

owego pos

pnego marynarza, bezwzgl

dnego miło

nika

ciu zmysłów. Miałem wra

enie,

e czuj

z daleka m

sił

, z jak

chwycił te r

ce, które wyci

ła ku niemu z kobiec

gotowo

. Lena,

troch

jeszcze blada, pobiegła ku swojemu wielkiemu przyjacielowi,

przyciskaj

c do piersi ukochan

lalk

z brudnych gałganów; i wówczas to w

sennej ciszy dobrego, starego statku rozległ si

głos Hermannowej, taki

zmieniony,

e obróciłem si

na krze

le, aby zobaczy

, co si

tam dzieje.

- Leno, chod

tutaj! - krzykn

ła. I zacna kobieta rzuciła mi niepewne

spojrzenie, mroczne i pełne l

kliwej nieufno

ci. Zdziwione dziecko przybiegło

z powrotem do jej kolan. Ale tych dwoje, stoj

cych w sło

cu naprzeciw siebie

ze splecionymi r

kami, nie widziało nic, nie słyszało nic i nikogo.

O trzy stopy od nich, w cieniu, siedział na drzewcu zapasowym

marynarz pochłoni

ty splataniem dwóch ko

ców stropu i maczał palce w

puszce ze smoł

, jakby wcale sobie nie zdawał sprawy z istnienia tej pary.

Kiedy wróciłem tam jako kapitan innego statku, w jakie

ęć

lat-

pó

niej, pa

stwa Falk ju

nie było. Nie dziwiłbym si

, gdyby to j

zyk

Schomberga zdołał wreszcie wypłoszy

Falka; i rzeczywi

cie po mie

cie

chodziła wci

ąż

jeszcze gadka o wła

cicielu holownika, niejakim Falku, który

wygrał

w karty od kapitana angielskiego statku.