Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

27 stycznia 2011, 13:17

Autor: Dawid Petka
czytano: 23090 razy

Tematem trzeciego już odcinka serii "Zapanuj nad
swoim sprzętem" będzie stabilizacja drgań
aparatu. Omówimy sposoby korzystania z
najbardziej

tradycyjnego

systemu

stabilizacyjnego, czyli ze statywu.
Zapraszamy.

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. I. Wpływ obiektywu na jakość fotografii

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość zdjęć

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. IV. Ekspozycja - podstawy

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. V. Histogram

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VI. Filtry w fotografii cyfrowej

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VIII. Filtry polaryzacyjne w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. X. Filtry neutralnie szare w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. XI. Filtry tradycyjne kontra cyfrowe

W pierwszej części cyklu "Zapanuj nad swoim sprzętem" wspominaliśmy o problemie poruszonych na
skutek użycia długich czasów zdjęć. Zauważyliśmy też, że obiektyw najlepsze parametry osiąga, gdy
domkniemy mu nieco przysłonę. Co zatem zrobić, gdy w zastanych warunkach świetlnych nie będziemy
mieli możliwości zrobić zdjęcia z ręki, a nie chcemy używać lampy błyskowej? Odpowiedź jest prosta –
musimy wykorzystać stabilizację!

Pod pojęciem tym kryje się zarówno mechaniczna, zewnętrzna stabilizacja (jaką są statywy i inne
proste metody unieruchamiające aparat), jak i nowoczesne, elektroniczne systemy stabilizacji obrazu.
Oczywiste jest, że najpewniej unieruchomi nasz aparat porządny, solidny statyw, ale i stabilizacja
wbudowana w aparat bądź obiektyw może okazać się przydatna.

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-iii-statyw-i...

1 z 11

2015-08-15 15:55

Klasyczny statyw z zamontowaną głowicą, fot. Silk

Klasyczny statyw ma postać trójnogiego stelaża – w takiej formie używany był od początków fotografii.
W   dzisiejszych   czasach   użycie   statywu   łączone   jest   przede   wszystkim  z   fotografią  nocną,  jednak   w
początkowym  okresie kształtowania się sztuki  robienia zdjęć statyw był  używany zawsze i  wszędzie.
Brak   mobilności   spowodował,   że   konstruktorzy   rozpoczęli   poszukiwania   aparatów   mniejszych   i
lżejszych, takich, które można było schować w kieszeni i fotografować bezpośrednio po wyjęciu z niej –
bez żmudnego rozkładania sztywnej podstawy. W taki sposób powstał aparat małoobrazkowy, do dziś
najbardziej popularny rodzaj aparatu (współczesne konstrukcje cyfrowych lustrzanek w znacznej mierze
bazują na rozwiązaniach z właśnie aparatów małoobrazkowych).

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-iii-statyw-i...

2 z 11

2015-08-15 15:55

Średniej klasy lustrzanka zainstalowana na lekkim statywie zaopatrzonym w głowicę kulową. Fot. M.

Woźniak

A co ze statywem? Nie został jednak zapomniany i bardziej ambitni fotografowie wciąż pozostawali mu
wierni. Umożliwiał swobodne fotografowanie w całym zakresie dostępnych przysłon, a trzeba pamiętać,
że ówczesne materiały światłoczułe nie oferowały zbyt wysokich czułości. Często nawet w dzień należało
użyć   czasów   zbyt   długich,   by   uzyskać   ostre   zdjęcie.   Dodatkowo   stare   obiektywy   wymagały   dużo
mocniejszego domknięcia przysłony, by uzyskać akceptowalną jakość. Fotografowie krajobrazu do dziś
nie  potrafią  sobie  wyobrazić  pracy  bez   tego  rodzaju   wyposażenia. W   większości   przypadków  jest   to
uzasadnione – pracując z aparatem wielkiego formatu (np. 4x5 cali, najpowszechniej stosowany w tego
rodzaju   fotografii  format), używa  się, w   celu   osiągnięcia pożądanej  głębi  ostrości,  wartości   przysłon
rzędu   f/32–f/45. Co  więcej  –   ogniskowe  obiektywów  używanych   w  tych  aparatach  są  dłuższe  niż   w
analogicznych   konstrukcjach,   dających   podobne   pole   widzenia   w   małoobrazkowych   kamerach   –   np.
standard dla formatu 4x5 to obiektyw o ogniskowej 150 mm. Swego czasu krążyło wśród użytkowników
aparatów wielkoformatowych powiedzenie – "jeśli używasz czasów krótszych niż 1/15s, to z pewnością
robisz coś źle". Innym aspektem – często podkreślanym przy argumentowaniu wartości korzystania ze
statywu – jest przykładanie dużo większej pracy do precyzyjnego kadrowania. Praca z taką podstawą
wręcz wymusza dużo większą staranność kompozycji.

Stabilizacja dawniej i dziś

Jak wybrać statyw
Korzystanie ze statywu ze współczesną lustrzanką cyfrową umożliwi nam osiąganie najlepszych
technicznie rezultatów, warto więc zaznajomić się z tym rodzajem sprzętu. Jaki jednak wybrać statyw?
Okazuje się, że nie jest to proste, a koszt zakupu tego urządzenia może być całkiem spory.

Przede   wszystkim,   musimy   dobrać   statyw   do   naszej   wysokości.   Urządzenie   to   powinno   umożliwiać
komfortową pracę  bez   wysuniętej   kolumny  centralnej.  Pod  pojęciem   "komfortowa  praca"   rozumiemy
taką wysokość, która umożliwia swobodny dostęp  do wizjera aparatu, bez  zbytniego pochylania się.
Należy mieć na uwadze, że statyw nie zawsze będzie stał trzema nogami na jednakowej wysokości, w
terenie często okazywać się będzie że faktyczna wysokość trójnogu będzie dużo niższa – np. gdy w celu
wypoziomowania   dwie   nogi   skrócimy,   a   trzecia   będzie   stała   w   zagłębieniu,   możemy   stracić   nawet
kilkanaście centymetrów. Jako że najlepiej kupować osobno statyw i głowicę, trójnóg o wysokości np.
160 cm bez wysunięcia kolumny, w praktyce będzie miał wysokość kilkanaście centymetrów wyższą –
po doliczeniu wysokości głowicy. Ponadto sam aparat ma zwykle wizjer umieszczony w górnej części,
więc tu znów zyskujemy centymetry.

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-iii-statyw-i...

3 z 11

2015-08-15 15:55

Odwrócona kolumna centralna umożliwia fotografowanie z nieskiego poziomu. Fot. M. Woźniak

Drugą sprawą, na którą koniecznie trzeba uważać jest maksymalny udźwig, który zestaw statyw plus
głowica może utrzymać. Przyjąć należy, że wartość ta powinna być ok. 2–3 kg (w zależności od
wielkości i wagi naszego sprzętu) większa niż deklarowana przez producenta. Przykładowo, jeśli
posiadamy statyw o udźwigu 8 kg, głowicę – 5 kg, to spokojnie możemy na niej zamocować zestaw
składający się z aparatu i obiektywu o łącznej wadze 3 kg. Cięższy sprzęt też umocujemy, ale mogą
wystąpić problemy ze stabilnością. Nie należy natomiast nigdy przekraczać maksymalnej dopuszczalnej
wagi.

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-iii-statyw-i...

4 z 11

2015-08-15 15:55

Poziomice ułatwiają ustawienie aparatu. Fot. M. Woźniak

Jeśli chodzi o konstrukcję, najlepiej wybrać statyw składający się z mniejszej ilości sekcji nóg – będzie
trochę   dłuższy   po  złożeniu,   ale   na   pewno   stabilniejszy.  Zwróćmy   też   uwagę   na   sposób   blokowania
poszczególnych   sekcji   –   odradzamy   statywy,   które   rozwiązują   ten   problem   za   pomocą   obrotowych
pierścieni. System ten nie sprawdza się zbyt dobrze, zwłaszcza w trudnym terenie – wystarczy, że w
gwint   wejdzie   piasek,   by   uniemożliwić   zablokowanie   statywu.   Przydatną   funkcją   jest   możliwość
pionowego   zamocowania   kolumny   centralnej.   Możliwość   ta   szczególnie   polecana   jest   przy   fotografii
makro.

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-iii-statyw-i...

5 z 11

2015-08-15 15:55

Zatrzaski blokujące sekcję nóg. Fot. M.Woźniak

Dobierając   głowicę,   kierować   się   już   musimy   naszymi   indywidualnymi   preferencjami   –   mamy   do
wyboru głowice kulowe, 3D, panoramiczne, itp. Najpopularniejsze – i mające najszersze zastosowanie –
są   dwa   pierwsze   rodzaje.   Największą   swobodę   ruchów   daje   głowica   kulowa,   niestety   z   cięższymi
teleobiektywami   nie   spisuje   się   najlepiej   –   widoczna   jest   wtedy   pewna   bezwładność   głowicy,
objawiająca się delikatnym luzem po jej zablokowaniu. W przypadku korzystania z długoogniskowych
obiektywów   jest   to   szczególnie   przeszkadzające,   ponieważ   występują   znaczne   zmiany   w   kadrze.
Zjawisko to występuje – choć w małym  stopniu – nawet  w najlepszych  produktach tego rodzaju. Z
zasady   im   większa   kula   w   tego   rodzaju   głowicy,   tym   stabilniejsza   i   pewniejsza  ona   będzie.   Proste
konstrukcje   posiadają   jedną,   uniwersalną   dźwignię,   która   blokuje   ruchy   we   wszystkich   kierunkach.
Bardziej zaawansowane konstrukcje posiadają więcej dźwigni – np. jedna z nich odpowiedzialna jest za
obrót   całej   głowicy,   druga   reguluje   pozostałe   ruchy.   Często   mamy   też   możliwość   regulowania   siły
docisku.

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-iii-statyw-i...

6 z 11

2015-08-15 15:55

Głowica 3D, fot. Manfrotto

Praktycznym  wypsoażeniem  każdej   głowicy  jest  poziomica  –  dzięki   niej  z   łatwością wypoziomujemy
aparat  w każdych  warunkach. Warto zwrócić też uwagę na sposób  mocowania aparatu do głowicy –
niektóre   systemy   posiadają   bardzo   sprawnie   działające   szybkozłączki,   niektóre   jednak   oferują
rozwiązania   bardzo   niepraktyczne.   Sprawdzić   koniecznie   należy   też   dostępność   zapasowych
szybkozłączek – każdorazowe jej przykręcanie do aparatu jest kłopotliwe, lepiej mięć przykręcony na
stałe   zestaw   –   np.   przy   teleobiektywach   i   dwóch   korpusach.   Umożliwi   to   szybką   zmianę   sprzętu
mocowanego na statywie.

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. I. Wpływ obiektywu na jakość fotografii

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość zdjęć

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. IV. Ekspozycja - podstawy

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. V. Histogram

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VI. Filtry w fotografii cyfrowej

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VIII. Filtry polaryzacyjne w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. X. Filtry neutralnie szare w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. XI. Filtry tradycyjne kontra cyfrowe

Użycie statywu w praktyce
Jak fotografować ze statywu? Wydaje się, że nie ma nic prostszego – jest to jednak mniemanie mylne.
Zacznijmy   od   sprawy   najbardziej   podstawowej,   to   jest   od   nastawiania   ostrości.   Prawdobodobnie
będziemy   korzystali   ze   statywu,   gdy   zapadnie   mrok,   warto   więc   korzystać   z   najskuteczniejszych
czujników autofokusa, czyli z sensorów krzyżowych – w zależności od modelu aparatu, możemy mieć
dostępnych   od   jednego   do   kilku   pól   nastawiania   ostrości,   które   udostępniają   pomiar   krzyżowy.
Wykorzystujmy   je   dla   szybszego   i   pewniejszego   nastawiania   ostrości.   Zatem   pracując   w   trybie
automatycznego   nastawiania   ostrości,   najlepiej   jest   –   po   prawidłowym   jej   ustawieniu   –   odłączyć
mechanizm autofokusa. Da nam to możliwość swobodnego ustawiania kadru przy ustalonej ostrości.

Bardzo praktyczną, lecz często ignorowaną opcją, w którą większość współcześnie produkowanych
cyfrowych lustrzanek jest zaopatrzona, jest tryb podglądu na żywo (Live View). Przy korzystaniu ze
statywu jest ona wyjątkowo użyteczna, daje bowiem dużo wygodniejszy sposób na kadrowanie niż przy
użyciu wizjera.

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-iii-statyw-i...

8 z 11

2015-08-15 15:55

Kompletny zestaw do fotografowania przy długich czasach naświetlania. Fot. J. Zachwieja

Fotografując   ze  statywu,  możemy  często  być   zawiedzeni,  gdy  zdjęcia  na  długich   czasach   wychodzą
nieostre.   Bywa,   że   zrzucamy   winę   na   kiepski   statyw,   tymczasem   okazuje   się,   że   w   większości
przypadków   niesłusznie.   Żeby   uzyskać   ostre   zdjęcie   ze   statywu,   trzeba   bowiem   przestrzegać   kilku
zasad:

1.    Po pierwsze, używajmy zawsze zdalnego wyzwalania – może to być wężyk spustowy bądź też pilot
na  podczerwień.   Gdy   nie   posiadamy   tego   rodzaju   sprzętu,  użyjmy   samowyzwalacza.  W   ten   sposób
wyeliminujemy   potencjalne   źródło   drgań,   jakim   jest   nacisk   na   aparat   w   chwili   wciśnięcia   spustu.
Zwłaszcza w przypadku korzystania z długich obiektywów, może wystąpić ruch stabilizujący się przez
pewien czas.

2.    Używając teleobiektywu, koniecznie włączmy tryb wstępnego podniesienia lustra (Mirror Lock-Up).
Funkcja ta rozdziela moment podniesienia lustra i zwolnienia migawki. Dzięki temu zyskujemy czas na
wytłumienie drgań powstających na skutek podniesienia się lustra. Migawka zostanie zwolniona dopiero
przy powtórnym wciśnięciu spustu – oczywiście ma to sens jedynie wtedy, gdy korzystamy z wężyka.
Niektóre   modele   aparatów   (np.  lustrzanki   Nikona)   posiadają  funkcję,   która  przy   korzystaniu   z   tego
trybu,   po   podniesieniu   lustra   po   minięciu   połowy   minuty   wyzwala   migawkę.   Dzięki   temu   możemy
uzyskać zdjęcie bez drgań, nie używając wężyka.

3.    Najniebezpieczniejsze czasy, to czasy rzędu 1/10–2 s. Powyżej tych wartości, drgania pochodzące
z   wyżej   wymienionych   źródeł   nie   mają   wielkiego   wpływu   na   ekspozycję.   Cały   czas   jednak   należy
pamiętać,  o innych   potencjalnych  drganiach   –  najczęściej  będziemy walczyli  z  wiatrem. Najlepiej   w
trakcie wietrznej pogody osłaniać zestaw własnym ciałem, przydatny może być np. długi płaszcz, który
efektownie rozwiniemy zasłaniając aparat. Problemem w zasadzie nie do wyeliminowania są natomiast
drgania  powstające  np.  na  skutek   przejeżdżających   samochodów   –   najbardziej   widoczne   jest   to  na
mostach.

4. Używając statywu, zawsze wyłączajmy stabilizację elektroniczną.

Stabilizacja elektroniczna. Podsumowanie
Ten rodzaj wytłumiania drgań przydatny jest przy fotografowaniu z ręki. Dzięki niemu – w zależności od
producenta i rozwiązań – możemy przedłużyć czas naświetlania nawet do kilku razy. Stabilizacja taka
występuje w dwóch podstawowych wariantach – montowana w obiektywach (system Nikon i Canon)
oraz w korpusach (Pentax i Sony). Zaletą tego drugiego systemu jest oczywiście dostęp do stabilizacji
w przypadku użycia wszystkich obiektywów, drugi system natomiast oferuje większą skuteczność
(między innymi dzięki dopasowaniu układu do konkretnego obiektywu).

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-iii-statyw-i...

9 z 11

2015-08-15 15:55

Obiektyw typu zoom ze stabilizacją optyczną, fot. Canon

Użycie   stabilizacji   elektronicznej   jest   bardzo   proste,   pamiętajmy   jednak,   że   jest   to   system
wspomagający,   a   nie   zastępujący,   wobec   czego   cały   czas   należy   pamiętać   o   pewnym   i   stabilnym
chwycie   aparatu.   W   niektórych   przypadkach,   gdy   fotografujący   może   uzyskać   wystarczająco   ostre
zdjęcie   przy   czasie   1/15s   (np.   w   przypadku   szerokokątnych   obiektywów),   użycie   stabilizacji
niekoniecznie musi poprawić zdjęcie – zdarzyć się może, że wręcz uzyskamy dużo gorszą ostrość.

STATYW

ZALETY

WADY

KIEDY KORZYSTAĆ

bardzo stabilna i
pewna metoda
pozwala na użycie
dowolnie długich
czasów

ogranicza

nieco

kadrowanie
konieczne

noszenie

dodatkowego
wyposażenia

Ten   rodzaj   stabilizacji   wybieramy,   gdy
potrzebujemy   fotografować   z   długimi   lub
bardzo długimi czasami naświetlania, np. w
nocy.   Nie   nadaje   się   on   do   zdjęć
reportażowych.

ELEKTRONICZNE SYSTEMY STABILIZACJI OPTYCZNEJ

ZALETY

WADY

KIEDY KORZYSTAĆ

praktyczne

intuicyjne
umożliwiają
szybkie
fotografowanie

zwiększają możliwości
fotografowania

dłuższymi

czasami

jedynie w pewnym
zakresie

Systemy stabilizacji wykorzystujemy w
codziennej pracy nawet w dzień - np. przy
korzystaniu z superteleobiektywów. Po
zmroku możliwości ich stosowania znacznie
spadają.

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. I. Wpływ obiektywu na jakość fotografii

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość zdjęć

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. IV. Ekspozycja - podstawy

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. V. Histogram

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VI. Filtry w fotografii cyfrowej

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VIII. Filtry polaryzacyjne w praktyce

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-iii-statyw-i...

10 z 11

2015-08-15 15:55