Technik_5_2013

/ 2 0 1 3

C A D / C A M

Eliminuje to wiele niedogodności
powodowanych przez metal, w tym
zagrożenie brakiem biozgodności
z organizmem pacjenta. Wydaje się,
że przyszłość należy do materiałów
ceramicznych, tym bardziej że ich pa-
rametry wytrzymałościowe są zbliżo-
ne do elementów wykonanych z me-
talu. Bezwzględna przewaga ceramiki
polega na dobrej estetyce i na naśla-
dowaniu natury w kwestii odporności
na ścieranie oraz innych elementach
związanych z akceptacją pacjenta.

Koncepcję CAD/CAM wykorzysta-

no w systemach pełnoceramicznych
Procera, KaVo Everest, Cerec, Cercon,
Wieland Zeno Tec System oraz Brux-
Zir.

ROCERA

W tej wspomaganej komputerowo
technologii z lat 90. ubiegłego stule-
cia wykonuje się pełnoceramiczne
korony, mosty i licówki. System ten
jest bardzo wszechstronny, a dzięki
zastosowaniu tlenku cyrkonu rozle-
głość wytwarzanego przęsła mostu
bez podbudowy metalowej mogła ulec
zwiększeniu powyżej trzech członów.

Preparacja zębów pod podbudo-

wę wykonaną techniką CAD/CAM
nie odbiega znacząco od klasycznej
techniki opracowania zęba pod ko-
ronę. Ząb należy opracować przez
zmniejszenie jego wymiarów, zacho-
wując charakterystyczny kształt, bez
pozostawienia podcieni. W przypad-
ku uzupełnień pełnoceramicznych
pożądanym kształtem okolicy szyjki
jest wyraźny stopień typu chamfer

Dzięki zastosowaniu systemów
CAD/CAM stworzono alternatywę
dla metod laboratoryjnych takich jak
technika traconego wosku i odlewa-
nia stopów dentystycznych. CAD jest
akronimem od Computer-Aided De-
sign – komputerowo wspomaganego
projektowania oznaczającego opro-
gramowanie stosowane powszechnie
w przemyśle, architekturze i sztuce.
CAM natomiast oznacza Computer-
-Aided Manufacturing – komputero-
wo wspomagane wykonanie projektu
(1, 2, 3).

Systemy komputerowego projek-

towania umożliwiają planowanie
konstrukcji protetycznej w świecie
wirtualnym. W stomatologii znacze-
nie praktyczne mają tylko systemy
projektowania komputerowego 3D.
Proces komputerowego wytwarza-
nia uzupełnień protetycznych CAM
umożliwia wykonanie prac prote-
tycznych w sposób bardzo precyzyj-
ny i przy zachowaniu optymalnych
wartości dla szczelności brzeżnej
w zakresie poniżej 100 μm. Wpro-
wadzenie do użytku systemów CAD/
CAM miało niewątpliwie bardzo duży
wpływ na wygląd dzisiejszej stomato-
logii. Technologia cyfrowej obróbki
modeli roboczych i komputerowego
frezowania wzbogaciła protetykę sto-
matologiczną o możliwość wykonania
koron i mostów z biologicznie kom-
patybilnych materiałów w zupełnie
nowy sposób (1, 4, 5).

Nowoczesne rozwiązania protetycz-

ne powinny być pozbawione metalu
wszędzie tam, gdzie to jest możliwe.

Systemy pełnoceramiczne
w technologii CAD/CAM

TITLE

All-ceramic systems

in CAD/CAM technology

SŁOWA KLUCZOWE

CAD/CAM,

ceramika, Procera, Cerec, Cercon, KaVo
Everest, Zeno Tec, BruxZir

STRESZCZENIE

W artykule

przedstawiono systemy
pełnoceramiczne wykonywane
w technologii CAD/CAM. Omówiono
nowoczesne technologie Procera, Cerec,
Cercon, KaVo Everest, Zeno Tec oraz
BruxZir.

KEY WORDS

CAD/CAM, all-

ceramics, Procera, Cerec, Cercon, KaVo
Everest, Zeno Tec, BruxZir

SUMMARY

The article contains

information about all-ceramic systems
in CAD/CAM technologie. Modern
systems Procera, Cerec, Cercon, KaVo
Everest, Zeno Tec and BruxZir are
widely depicted.

dr n. med. Przemysław Rosak

, lek. dent. Kamil Polak

, lek. dent. Rafał Rój

, dr Aleksandra Czelakowska

spółcześnie wyma-

gania pacjentów

odnośnie estetyki
uzupełnień protetycznych
są bardzo wysokie.
Od wielu lat trwają poszu-
kiwania precyzyjnej
metody wytwarzania

wysokiej jakości uzupełnień

protetycznych zarówno

stałych, jak i ruchomych.

Nowoczesne technologie

komputerowe zrewolucjo-
nizowały stomatologię.

O W O C Z E S N Y

E C H N I K

E N T Y S T Y C Z N Y

C A D / C A M

w celu zmniejszenia naprężeń w li-
cującej porcelanie. Stopień przydzią-
słowy powinien być zaznaczony w ob-
rębie całego obwodu oszlifowanego
zęba i nie powinien być większy niż
1,5 mm. Stwarza to optymalne warun-
ki adaptacji przyszłej korony. Przej-
ścia pomiędzy ścianami osiowymi
a powierzchnią żującą należy zaokrą-
glić. Zbieżność każdej ściany osiowej
powinna wynosić około 3-4 stopni.
Powierzchnia żująca powinna mieć
uproszczony kształt, a obniżenie jej
lub brzegu siecznego powinno wyno-
sić około 1,5-2 mm (1, 2).

W systemie Procera po opracowa-

niu zęba pobierany jest wycisk w celu
przygotowania modelu roboczego,
wycisk zębów przeciwstawnych oraz
rejestrowane jest zwarcie. Uzyska-
ny model składany (segmentowany)
montowany jest w artykulatorze,
a model opracowanego zęba (filar zę-
bowy) zostaje wyjęty i przygotowany
do skanowania. Filar zęba najpierw
opracowywany jest poniżej szyjki, dla
jasnego określenia zakresu prepara-
cji, a następnie jest skanowany me-
chanicznie. Skaner jest wyposażony
w sondę w kształcie kuleczki, która
odczytuje kształt zęba przez okrężne
skanowanie, opisując ząb przy użyciu
około 50 000 punktów. Nacisk sondy
skanera na powierzchnię obracają-
cego się filaru wynosi około 5 g/cm

Podczas jednego obrotu notowanych
jest 360 punktów pomiarowych. Przy
każdym następnym obrocie sonda
unoszona jest o 0,2 mm i automa-
tycznie odczytywana jest następna
linia skanowania. Po zakończeniu
skanowania następuje projektowanie
czapeczki. Projektowanie w systemie
Procera odbywa się na monitorze
komputera. Przygotowanie czapecz-
ki rozpoczyna się od zaznaczenia jej
zasięgu i brzegu preparacji na ekra-
nie komputera. Modelowany jest jej
zewnętrzny kształt o grubości około
600 μm. Dane dotyczące kształtu
opracowanego zęba i projektu cza-

peczki są przesyłane drogą elektro-
niczną do laboratorium Procera San-
dvik w Sztokholmie lub analogicznej
pracowni w Stanach Zjednoczonych.
Oznacza to, że sam model nie musi
być wysyłany, a proces wykonania
czapeczki można rozpocząć w dowol-
nym punkcie na świecie. Ze względu
na 20-proc. skurcz tlenku glinu pod-
czas spiekania dane cyfrowe filaru
zęba i projektu czapki są odpowied-
nio powiększane (1, 2, 6).

W laboratorium Procera powstaje

powiększony model filaru zęba drogą
techniki frezowania. Specjalna fre-
zarka wycina jego kształt w materiale
ogniotrwałym. Sproszkowany tlenek
glinu jest napylany na model. Odpo-
wiednie ciśnienie podczas napylania
zapewnia dużą gęstość przyszłej cza-
peczki. Zewnętrzny kształt jest frezo-
wany, a czapeczka ulega spiekaniu
aż do osiągnięcia pełnej gęstości.
W temperaturze 1550°C czapka kur-
czy się do pierwotnych rozmiarów.
W efekcie otrzymujemy czapecz-
kę o niemal homogennej budowie
(99,5% tlenku glinu), co przekłada
się na wytrzymałość przyszłej kon-
strukcji. Optymalna grubość czapecz-
ki dla koron Procera to 0,4-0,5 mm.
Czapeczka ma kolor kości słoniowej,
co odpowiada kolorowi naturalnej
zębiny. Jest ona kontrolowana pod
względem jakości i wysyłana pocztą
do pracowni. Tutaj technik kończy
wykonanie korony poprzez napalenie
licowania z porcelany Procera AllCe-
ram w celu stworzenia właściwego
kształtu anatomicznego i walorów
estetycznych. Dla potrzeb techniki
Procera opracowano nowy materiał
ceramiczny (Porcelain AllCeram)
ze współczynnikiem termorozszerzal-
ności dostosowanym do rozszerzalno-
ści tlenku glinu. Korony Procera mają
szereg zalet, do których należą: wy-
trzymałość czapki na zginanie (przy
gęstości 3,95 g/cm

) wynosi 600 MPa,

odporność na złamanie – średnie ob-
ciążenie łamiące dla czapki o grubo-

ści 0,5 mm wynosi 225 kg, szczelność
brzeżna – wielkość szczeliny brzeżnej
jest mniejsza od 70 μm, biokompaty-
bilność, odpowiednie cechy optyczne
(przezierność, fluorescencja, opali-
zowanie), bardzo dobre walory este-
tyczne (1, 6).

Cementowanie gotowych prac pro-

tetycznych może odbywać się zarów-
no przy użyciu cementów konwencjo-
nalnych, jak i metodami adhezyjnymi.
W przypadku uzupełnień Procera
ze względu na szorstkość powierzch-
ni wewnętrznej czapeczki nie ma po-
trzeby wstępnego opracowania pod-
budowy przed zacementowaniem.
Natomiast uzupełnienia z tlenku cyr-
konu przeznaczone do zacementowa-
nia należy najpierw wypiaskować,
co wykonywane jest w laboratorium.
Powiększenie powierzchni kontaktu
z materiałem zapewnia lepsze połą-
czenie w przypadku konwencjonalne-
go oraz adhezyjnego cementowania.
Do konwencjonalnego osadzania uzu-
pełnień na bazie tlenku glinu i tlenku
cyrkonu nadają się zarówno cemen-
ty na bazie fosforanu cynkowego, jak
i cementy szkłojonomerowe. Do adhe-
zyjnego cementowania tych uzupeł-
nień można zalecić cementy kompo-
zytowe, jak na przykład: Panavia 21,
Panavia F, Variolink, Multilink lub
Vivaglass. Tymczasowe cementowa-
nie uzupełnień z tlenku glinu i tlenku
cyrkonu można wykonać za pomocą
każdego cementu do prowizoryczne-
go osadzania. Jeśli planowane jest ad-
hezyjne cementowanie uzupełnienia
w późniejszym terminie, zalecane jest
użycie cementu niezawierającego eu-
genolu (1, 2, 6).

EREC

Cerec przeszedł długą drogę ewolu-
cyjną w zakresie oprogramowania
i wyposażenia technologicznego. Po-
czątkowo występował pod nazwą Ce-
rec 1. Następnie wprowadzono udo-
skonaloną wersję Cerec 2. W ostat-
nim czasie na rynku pojawiły się naj-

/ 2 0 1 3

C A D / C A M

nowsze wersje Cerec 3D i Cerec Scan. System ten pozwala
na wykonanie odbudowy pełnoceramicznej w zaskakują-
co krótkim czasie.

Korzystając z systemu Cerec 3D, zamiast tradycyjnego

wycisku posługujemy się kamerą skanującą zintegrowaną
z konsolą projektową. Precyzyjny układ optyczny kamery
wyposażonej w widzialne światło niebieskie wprowadza
niespotykany dotąd poziom precyzji. Skanujemy zęby
filarowe i przeciwstawne (3, 5, 8, 9, 12). Proces pobierania
wycisku optycznego w ustach pacjenta jest dość skompli-
kowany. Rozpoczyna się od przygotowania powierzchni
pola protetycznego. W celu wyeliminowania odblasków
świetlnych i zapewnienia odpowiedniego poziomu kontra-
stu, zwłaszcza w okolicy przyszyjkowej, obszar preparacji
pokrywany jest cienką warstwą specjalnego proszku. War-
stwa ta nie może być zbyt gruba, aby zapewnić dokładne
odwzorowanie i późniejszą adaptację brzeżną uzupeł-
nienia. Zasadniczą rolę odgrywa również kąt ustawienia
kamery Cerec 3D, który musi pokrywać się z torem wpro-
wadzania uzupełnienia. Odpowiednia stabilizacja kamery
podczas wykonywania zdjęć pozwala uzyskać poprawę
dokładności odwzorowania zębów dolnych o 25,3% i zę-
bów górnych o 36,4%. Taką poprawę dokładności uzyskuje
się, gdy zmiana kątów nachylenia kamery względem osi
wprowadzenia planowanej pracy na opracowany filar nie
przekracza 3 stopni (10). Niekiedy problematyczna jest
kwestia odwzorowania okolicy przyszyjkowej, wynikają-
ca z konieczności dobrego jej uwidocznienia dla wiązki
światła (1). Takie postępowanie w stosunku do pobierania
klasycznego wycisku charakteryzuje się dużo większą
dokładnością. Rejestrowane są bowiem tkanki twarde
i miękkie w położeniu prawidłowym, niezmienionym uci-
skiem masy wyciskowej. Wyklucza to również błąd ludzki,
np. przeciągnięcie. Unikamy także błędów wynikających
ze zmiany konsystencji w trakcie zastygania masy, kie-
dy może dojść do minimalnych zmian wymiarów. Nie
ma również ryzyka niedokładności, które pojawiają się
w trakcie wykonywania modelu u technika. W systemie
Cerec Scan istnieje również możliwość zeskanowania
obszaru preparacji na modelu roboczym (1, 2, 5, 9, 12).

Po skanowaniu lekarz rozpoczyna pracę projektową.

Może to robić w obecności pacjenta. Projektowanie roz-
poczyna się od wyznaczenia granic preparacji. Gdy jest
to zrobione, system na podstawie zebranych informacji
oraz danych biometrycznych proponuje odbudowę w pra-
widłowych relacjach z zębami sąsiednimi i przeciwstaw-
nymi (9). Dzięki systemowi Cerec Scan i specjalnemu
oprogramowaniu Cerec 3D Crown Upgrade możliwe jest
zaprojektowanie powierzchni kontaktów okluzyjnych
korony. Wykorzystuje się w tym celu skan modelu zębów
przeciwstawnych, który podlega obróbce elektronicz-

nej. Modelowanie powierzchni okluzyjnej naśladuje pro-
ces naturalnej erupcji zęba. W sposób wirtualny kreuje
się punkty kontaktowe i usuwa przedwczesne kontakty.
Ponadto system Cerec Scan umożliwia określenie punk-
tów stycznych z zębami sąsiednimi projektowanej koro-
ny (1).

Po zakończeniu projektowania należy dobrać typ blocz-

ka, z którego wykonamy odbudowę. Bloczki są produko-
wane z różnych materiałów ceramicznych: IPS-Express
CAD (z ceramiki szklanej), IPS e.max CAD (z dwukrze-
mianu litu), Vitablocks Mark II (z mączki skaleniowej) (11).
Materiały te łączy idealna jednolitość struktury (jednako-
wa wytrzymałość w każdym kierunku) i brak artefaktów
w mikro- i makrostrukturze (brak pęcherzyków powietrza,
wewnętrznych niejednorodności i pęknięć). Występują
w wielu odcieniach kolorystycznych, są translucentne,
łatwe do polerowania i wykazują efekt adaptacji barwy
do otoczenia, tzw. efekt kameleona. Wielkość i typ bloczka
proponuje komputer, możemy wpłynąć na dobór miejsca
wycięcia z bloczka. Dane te są bezprzewodowo wysyła-
ne do obrabiarki (9). Gotowe prace wypala się w piecu
w temp. 1120°C. Po dobarwieniu i cieniowaniu z zasto-
sowaniem zestawu Vita Shading prace są wypalane po-
nownie w piecu w temp. 930°C przez 15 minut i pokry-
wane glazurą (1). Cementowanie prac w systemie Cerec

O W O C Z E S N Y

E C H N I K

E N T Y S T Y C Z N Y

C A D / C A M

najczęściej odbywa się przy użyciu
cementów fosforanowych bądź szkło-
jonomerowych, alternatywnie można
wykorzystać metody adhezyjne.

Oprócz systemu przeznaczonego

dla stomatologów do pracy bezpo-
średnio w gabinecie istnieje system
dla pracowni protetycznych. Za jego
pomocą można wykonać podbudowy
z cyrkonu do łącznej długości mostu
85 mm.

ERCON

Dzięki systemowi Cercon, ze wzglę-
du na możliwość obróbki materiału
w stanie przed synteryzacją, pojawiły
się nowe perspektywy wytwarzania
koron i mostów. W przypadku tego
systemu wycisk pola protetycznego
pobierany jest zgodnie z ogólnie przy-
jętą metodyką. W systemie Cercon
projektowanie kształtu przyszłego
uzupełnienia protetycznego przebiega
według metod standardowych, wyko-
rzystując wosk modelowy i artyku-

lator. Proces projektowania korony
czy mostu zależy całkowicie od zdol-
ności manualnych technika. Dzięki
unikalnym właściwościom tlenku cyr-
konu istnieje możliwość delikatnego
ukształtowania elementów łączących
przęsło mostu z filarem. Powierzch-
nia przekroju tego elementu powinna
mieć minimalnie 9 mm

. Kształt mo-

delu woskowego korony lub mostu
jest rejestrowany przez skaner optycz-
ny zintegrowany z frezarką w postaci
urządzenia Cercon Brain. Skanowa-
nie odbywa się w sposób bezkontak-
towy (1, 2, 7).

W systemie Cercon komputer wy-

korzystuje dane przekazane przez
laser do sterowania bardzo precy-
zyjną frezarką, która rzeźbi kształt
woskowej korony w sztabce z tlenku
cyrkonu. Następnie wyfrezowany
most lub korona poddawane są syn-
teryzacji. Dane dotyczące wielkości
30% skurczu tlenku cyrkonu w pro-
cesie synteryzacji są automatycznie

uwzględniane przez urządzenie Cer-
con Brain. Wyfrezowanie pojedynczej
korony w systemie Cercon zajmuje
26 minut, trzyczłonowego mostu –
50 minut, a mostu czteroczłonowe-
go – 65 minut. Wyfrezowana praca
zostaje włożona do pieca Cercon heat
i tam poddana synteryzacji w temp.
1350°C. Cały proces spiekania trwa
około 6 godzin. Do licowania kon-
strukcji cyrkonowych nadaje się spe-
cjalnie opracowana ceramika Cercon
Ceram S (1, 7).

VEREST

Umożliwia zastosowanie różnorod-
nych materiałów takich jak tytan,
szkło ceramiczne lub tlenek cyrkonu.
W skład tego systemu wchodzą ska-
ner, frezarka, piec i zestaw materiałów
do obróbki. Wszystkie te elementy
zlokalizowane są w jednym laborato-
rium, bez konieczności internetowego
przesyłania danych, jak to ma miejsce
w systemie Procera (1, 6).

fot. Thinks

tock

Cementowanie

gotowych

prac protetycznych

może

odbywać się zarówno
przy użyciu cementów
konwencjonalnych, jak
i metodami adhezyjnymi.
W przypadku uzupełnień
Procera ze względu
na szorstkość powierzchni
wewnętrznej czapeczki nie
ma potrzeby wstępnego
opracowania podbudowy
przed zacementowaniem.

/ 2 0 1 3

C A D / C A M

W skanerze dokonuje się cyfrowy

pomiar modelu metodą pomiarową
wykorzystującą zmienną częstotli-
wość pasm światła. Pole, jakie obej-
muje skaner, to obszar 40 x 60 mm.
W skanerze zamontowano obroto-
wy stolik z możliwością ustawiania
w przechyle, co umożliwia wykrywa-
nie podcieni na skanowanym obsza-
rze modelu. Pomiary wykonywane
są z dokładnością 20 μm, a czas po-
miaru wynosi około cztery minuty.
W trakcie skanowania automatycznie
wykrywana jest granica preparacji
z możliwością jej korekty manualnej
(2, 6).

Oprogramowanie dołączone do sys-

temu umożliwia dokładne zaplano-
wanie kształtu konstrukcji protezy.
Po etapie planowania kształtu i okre-
śleniu rodzaju materiału, z jakiego
proteza ma być wykonana, następu-
je faza frezowania, które odbywa się
w pięciu osiach, co pozwala na uzy-
skanie odpowiedniego kształtu uzu-
pełnienia z uwzględnieniem obecno-
ści podcieni i krzywizny łuku zębowe-
go. We frezarce można zamontować
równocześnie cztery pojedyncze
korony i dwa mniejsze mosty albo
jedną konstrukcję bardziej rozległą.
Przykładowy czas frezowania wyno-
si: dla wkładu koronowego i licówki
z ceramiki szklanej – 25 minut; koro-
na z tego samego materiału wymaga
40-45 minut pracy, szkielet przęsła
6-elementowego mostu – ok. 35 mi-
nut (2, 6).

Osobnym urządzeniem systemu jest

piec do synteryzacji, czyli zagęszcza-
nia ceramiki, w którym wypala się
konstrukcje wycięte z półfabrykatów
w formie bloczków. Do wykonywania
wkładów i nakładów ceramicznych
oraz pojedynczych, jednolitych ko-
ron ceramicznych wykorzystywana
jest ceramika szklana – tworzywo
szklanokrystaliczne (glass ceramic)
o nazwie Everest G-Blank. Tworzywo
szklanokrystaliczne wykazuje natu-
ralną przezierność, biozgodność, wy-

soką odporność na siły mechaniczne
oraz dobrą polerowalność. Fabrycznie
przygotowywane są formy w różnych
rozmiarach i kolorach obejmujących
klasyczne grupy kolorystyczne. Jest
to gotowy półprodukt, który już fa-
brycznie został poddany spiekaniu,
i po frezowaniu z nadaniem pożąda-
nego kształtu, polerowniu i indywidu-
alnej charakteryzacji gotowy element
(wkład, korona, most) może być osa-
dzany w jamie ustnej. Cementowanie
uzupełnień protetycznych wykony-
wanych z tego materiału odbywa się
zgodnie z wymogami cementownia
adhezyjnego. System uzupełnia ze-
staw do indywidualnej charakteryza-
cji Everest G-Stains, złożony z jedena-
stu podbarwiaczy oraz czterech mate-
riałów cieniujących. Do wykonywa-
nia wieloelementowych, rozległych
mostów w bocznych odcinkach łuku
zębowego przeznaczony jest materiał
o nazwie Everest ZH-Blank i ZS-Blank
(tzw. cyrkonia twarda ZH i cyrkonia
miękka ZS) (2, 6).

Tlenek cyrkonu (ZrO

), określany

jako ZS-Blank, stosowany do for-
mowania podbudowy (rdzenia) ko-
ron ceramicznych, dostarczany jest
w formie bloczków uformowanych
w procesie prasowania (przez co jest
zagęszczony) i po wyfrezowaniu pod-
lega procesowi synteryzacji (spieka-
nia). Po zeskanowaniu modelu robo-
czego bloczek jest frezowany tak, aby
uzyskał formę o ok. większą od żą-
danej wielkości docelowej (proporcje
te są obliczane przez program kom-
puterowy), gdyż w procesie spieka-
nia wymiar rdzenia całej konstrukcji
ulega zmniejszeniu do zaplanowanej
wielkości. Bloczki specjalnie syntery-
zowanego tlenku cyrkonu stabilizo-
wanego itrem (materiał KaVo Everest
Z-Blank) wykazują wysoką odporność
na obciążenia mechaniczne (powy-
żej 900 MPa). Materiał dostarczany
w postaci bloczków o wymiarach 12-,
16-, 45- i 33-milimetrowych mostów
ceramicznych w odcinkach bocznych.

Wykazuje bikompatybilność potwier-
dzoną testami przeprowadzonymi
in vitro i in vivo, dobre właściwości
estetyczne związane z przeziernością
oraz daje możliwość cementowania
konwencjonalnego. Do nadbudowy-
wania rdzeni protez stałych wyko-
nanych z materiału Everest Z-blank
do pożądanych kształtów docelowych
przeznaczona jest specjalna cerami-
ka, np. D-ceramic f. Vita. (2)

Cementowanie prac w systemie

KaVo Everest uzależnione jest od ro-
dzaju użytego materiału. W przypad-
ku czystego tytanu dostarczanego
w postaci bloczków Everest T-Blank
oraz tlenku cyrkonu Everest Z-Blank
i Everest ZS-Blank możliwe jest ce-
mentowanie według konwencjonalnej
procedury postępowania. Ceramika
szklana dostarczana w postaci blocz-
ków Everest G-Blank cementowana
jest zgodnie z wymogami cementowa-
nia adhezyjnego (2).

ENO

System stworzony przez firmę Wie-
land. Wykorzystuje szeroką gamę
materiałową, począwszy od stopów
metali szlachetnych, poprzez tytan,
akryl i – co najistotniejsze – cera-
mikę na bazie tlenku glinu i tlenku
cyrkonu. Dużymi zaletami tego syste-
mu są efektywność pracy i redukcja
kosztów.

W systemie Zeno Tec preparacja zę-

bów pod uzupełnienia protetyczne nie
odbiega od ogólnie obowiązujących
zasad. W przypadku zastosowania
tlenku cyrkonu istotny jest wyraźnie
zaznaczony brzeg preparacji w posta-
ci stopnia typu chamfer lub shoulder
z zaokrąglonym kątem wewnętrznym.
Nie należy pozostawiać ostrych brze-
gów, co ma znaczenie w procesie wy-
cinania pracy z materiału w formie
bloku. Minimalna grubość podbudo-
wy (czapeczki, kopuły) w przypadku
zębów przednich powinna wynosić
0,4 mm, a dla zębów bocznych –
0,5-0,6 mm. Wymaga pobrania wyci-

O W O C Z E S N Y

E C H N I K

E N T Y S T Y C Z N Y

C A D / C A M

sku metodą standardową. Gotowy mo-
del gipsowy, poruszając się w 3 osiach,
jest skanowany przy użyciu skanera
laserowego (3shape D 200). Proces
ten dla pojedynczej korony trwa około
2 minut. W porównaniu z systemem
Cerec skanowany model nie wymaga
przygotowania powierzchni przy uży-
ciu specjalnego proszku. Wyjątkiem
są powierzchnie błyszczące lub zbyt
przezierne oraz obszary pokryte wo-
skiem blokującym podcienie. Projek-
towanie uzupełnienia protetycznego
wymaga specjalnego oprogramowania
i przebiega na ekranie monitora kom-
putera osobistego (1, 6).

System Zeno Tec umożliwia wyko-

nanie koron i mostów z rozległymi
przęsłami. Istnieją trzy rodzaje urzą-
dzeń CAM: Zeno Premium 4820,
Zeno Premium 3020, Zeno 4030.
Działają one w sposób wysoce efek-
tywny. W przypadku modeli 4820
i 4030 możliwe jest jednorazowe
obrabiane krążków materiału i uzy-
skanie maksymalnie 50 gotowych
prac w ciągu jednego cyklu. Substrat
do obróbki dostarczany jest w postaci
dysków o średnicy 98 mm dla tlenku
cyrkonu oraz 85 mm dla pozostałych
materiałów. W przypadku tlenku cyr-
konu grubość tych krążków waha się
w przedziale 10-25 mm.

Cementowanie prac w systemie

Zeno Tec najczęściej odbywa się
przy użyciu cementów fosforanowych
bądź szkłojonomerowych, alternatyw-
nie można wykorzystać metody adhe-
zyjne (1, 6).

RUX

Jeden z najnowszych systemów wyko-
rzystujących technologie CAD/CAM.
Korony i mosty wykonywane w tym
systemie wyróżnia monolityczna bu-
dowa na bazie cyrkonu, bez warstwy
licującej porcelany. Nadaje to odbu-
dowom protetycznym niespotykaną
dotąd wytrzymałość mechaniczną.
Cecha ta sprawia, że system BruxZir
jest szczególnie polecany w odbu-

dowie zębów w odcinku bocznym
u pacjentów z parafunkcjami takimi
jak bruksizm. Brak warstwy licującej
wyklucza możliwość odpryskiwania
porcelany na skutek naprężeń po-
wstających w protezie w akcie żucia.
Monolityczna budowa pozwala ogra-
niczyć ilość szlifowanych tkanek zęba
i wykonanie estetycznych, pełnoce-
ramicznych protez stałych przy bra-
ku miejsca dla odbudowy metalowej
z napalaną porcelaną.

System BruxZir jest wskazany do

wykonywania koron, mostów, koron
na implantach, wkładów i nakładów.
Podczas preparacji wykonywanie
schodka prostego nie jest konieczne,
jak w przypadku innych systemów
pełnoceramicznych. Co więcej, wy-
starczająca jest redukcja powierzchni
okluzyjnej o 0,5-1,0 mm. Projektowa-
nie i frezowanie odbywa się z wyko-
rzystaniem technologii CAD/CAM.
Wyfrezowane prace podlegają spie-
kaniu przez 6,5 h w temperaturze
1530

C, przez co uzyskuje się odpor-

ną na pęknięcia strukturę oraz gładką,
glazurowaną powierzchnię, zapobie-
gającą odkładaniu się płytki nazębnej.

Do cementowania gotowych protez

stosuje się cementy glass-jonomerowe
wzmocnione żywicą, a w przypadku
niewystarczającej retencji makrome-
chanicznej (krótkie filary, stożkowe
opracowanie filaru) – cementy ad-
hezyjne. Przed cementowaniem po-
lecane jest oczyszczenie wewnętrz-
nej powierzchni korony za pomocą
preparatu Ivoclean (z firmy Ivoclar)
(13, 14).

ODSUMOWANIE

Obok niewątpliwych zalet pełnoce-
ramicznych systemów CAD/CAM
istnieją również pewne niedogodno-
ści i wady. Sukces kliniczny gotowej
pracy uzależniony jest od wielu czyn-
ników. Podstawową rolę odgrywa
nadal czynnik ludzki sprowadzają-
cy się do precyzji opracowania zęba
i jakości wycisku. Czułość skanera

i możliwości programu CAD to dalsze
ograniczenia tej metody. Czynnikiem
ograniczającym rozpowszechnienie
metody są koszty związane z wypo-
sażeniem laboratorium, nabyciem
oprogramowania komputerowego
oraz materiału ceramicznego. W na-
szych realiach sfinansowanie inwesty-
cji nie stanowi takiego wyzwania, jak
osiągnięcie stopy zwrotu pozwalającej
utrzymać i rozwijać praktykę lekar-
ską. Należy wkalkulować również wy-
sokie koszty eksploatacji CAD/CAM
w gabinecie (10). Negatywną stroną
jest też skomplikowana technologia
modelowania i wykonawstwa oraz
konieczność dodatkowego szkolenia
personelu z zakresu informatyki.
W odniesieniu do prac pełnocera-
micznych w piśmiennictwie można
znaleźć liczne, nierzadko rozbieżne
doniesienia dotyczące klinicznej wy-
trzymałości prac wykonanych w tech-
nologii CAD/CAM. Stosunkowo wyso-
ki odsetek niepowodzeń w przypadku
takich uzupełnień należy jednak przy-
pisać faktowi wykorzystania przez
lata różnych materiałów, które nie
spełniały kryteriów wytrzymałościo-
wych stawianych koronom i mostom
protetycznym, oraz błędom klinicz-
nym związanym z ich szeroko rozu-
mianą obróbką i cementowaniem (8).

Pomimo przytoczonych wad nie

można podważyć tego, że omówio-
ne systemy CAD/CAM są istotnym
krokiem w kierunku wykonywania
estetycznych, biokompatybilnych,
precyzyjnych i trwałych pełnocera-
micznych koron i mostów. Wybór
właściwego systemu oraz doświad-
czenie pracy na nim pozwolą uzy-
skać prace protetyczne o jakości
znacznie przewyższającej tradycyjne
metody.

1, 2, 3, 4

Specjalistyczny Gabinet Stomatologiczny

Przemysław Rosak

41-300 Dąbrowa Górnicza

ul. Piłsudskiego 13

www.stomatologiarosak.pl

Piśmiennictwo dostępne w redakcji.