Medyczne Studium Zawodowe
w Biłgoraju.
UzaleŜnienie od alkoholu jako przejaw
patologii społecznej
Opracowanie:
mgr ANNA SCHMIDT
Biłgoraj 2004
2
DEFINICJE:
Od chwili, kiedy alkoholizm zaczął być uznawany za chorobę, podjęto liczne
próby zdefiniowania go.
E. M. Jellinek - ,,Alkoholizm jest to wszelkie uŜywanie napojów alkoholowych,
które powoduje szkody indywidualne, społeczne lub jedne i drugie.”
Marty Man - ,,Alkoholik jest cięŜko chorą osobą, ofiarą podstępnej, postępującej
choroby, nader często mającej fatalny koniec. Alkoholik moŜe być
rozpoznawany i skutecznie leczony.”
Ś
wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) (1951) - ,,KaŜda forma picia, która
przekracza tradycyjne i zwyczajowe stosowanie alkoholu, wykraczające poza
istniejące w danej wspólnocie normy społeczne dotyczące picia, niezaleŜnie od
czynników etiologicznych prowadzących do tego rodzaju zachowań, niezaleŜnie
równieŜ od tego, w jakim stopniu te czynniki etiologiczne związane są
z dziedzicznością, konstytucją czy nabytymi wpływami patofizjologicznymi
i metabolicznymi.”
Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (1968) - ,,Definicja alkoholizmu
obejmuje osoby, których spoŜycie alkoholu jest tak duŜe, iŜ niszczy ich zdrowie
fizyczne lub zaburza osobiste czy społeczne funkcjonowanie, albo teŜ kiedy
picie jest wstępnym warunkiem do normalnego funkcjonowania.”
Amerykańskie Towarzystwo Lekarskie (1977) - ,,Alkoholizm jest chorobą,
która charakteryzuje się istotnym upośledzeniem związanym bezpośrednio ze
stałym i nadmiernym spoŜywaniem alkoholu. Upośledzenie to moŜe mieć postać
zaburzeń fizjologicznych, psychologicznych lub społecznych.”
(,,Zrozumieć
alkohol”)
W VIII wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Przyczyn
Zgonów z 1965 roku alkoholizm, zdefiniowano jako ,,stan psychicznego
i fizycznego uzaleŜnienia, a w nim zwiększenie się tolerancji, zespół
abstynencyjny, utrata kontroli picia tj. niemoŜność powstrzymywania się od
picia, a w nałogu dalej posuniętym – zmniejszenie tolerancji”.
(Alkoholizm jest
chorobą”)
3
ICD - 10
Obowiązująca w Polsce od 1997 roku wersja Międzynarodowej Statystycznej
Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD – 10), wyodrębnia grupę
zaburzeń spowodowanych uŜywaniem substancji psychoaktywnych.
UzaleŜnienie potraktowane zostało jako konglomerat zjawisk fizjologicznych,
poznawczych i związanych z zachowaniem, które poprzednio miały większe
znaczenie dla danej osoby.
Rozpoznanie stawia się na podstawie stwierdzenia występowania co najmniej
trzech z poniŜszej listy objawów, przez jakiś czas w ciągu ostatniego roku lub
utrzymywanie się ich w ciągu jednego miesiąca:
1.
silne pragnienie (,,głód”) lub poczucie przymusu picia alkoholu;
2.
subiektywne przekonanie o mniejszej moŜliwości kontrolowania
zachowań związanych z piciem alkoholu tj. trudności w:
- powstrzymywaniu się od picia,
-
kontrolowaniu długości picia (ciągu),
-
kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu;
3. występowanie, przy próbach przerwania lub ograniczenia picia,
objawów zespołu abstynencyjnego lub kontynuowania picia albo
przyjmowania substancji o podobnym działaniu w celu złagodzenia lub
uniknięcia objawów abstynencyjnych;
4. występowanie zjawiska tolerancji polegającego na konieczności
przyjmowania coraz większych dawek alkoholu w celu uzyskania
efektu uzyskiwanego poprzednio przy pomocy dawek mniejszych;
5. postępujące zaniedbywanie innych przyjemności lub zainteresowań
na rzecz picia;
6.
picie alkoholu pomimo szkód, o których wiadomo, Ŝe mają wyraźny
związek z piciem alkoholu.
(,,Alkoholizm jest chorobą” )
4
DSM – IV
W 1990 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne przedstawiło kolejna
propozycję
kryteriów
diagnostycznych
uzaleŜnienia
od
substancji
psychoaktywnych ( DSM – IV ).
Według DSM – IV o uzaleŜnieniu od substancji psychoaktywnych ( w tym takŜe
od alkoholu ) moŜemy mówić wówczas, kiedy stwierdzimy szkodliwy model
stosowania substancji prowadzący do istotnego klinicznie upośledzenia lub
uszkodzenia manifestującego się w ciągu minionych 12 miesięcy co najmniej
trzema spośród niŜej wyszczególnionych objawów:
1.
Tolerancja określona jako:
a) zapotrzebowanie na znacznie większe dawki substancji konieczne
do osiągnięcia stanu intoksykacji lub poŜądanego efektu
b)
znacznie osłabiony efekt działania dotychczasowej dawki substancji.
2. Objawy odstawienia manifestujące się:
a)
zespołem odstawiennym charakterystycznym dla danej substancji
b)
przyjmowaniem tej samej (lub zbliŜonej) substancji w celu zmniejszenia
lub uniknięcia objawów odstawienia.
3. Częste przekraczanie zamierzonej dawki lub zaplanowanego czasu uŜywania
substancji.
4. Utrwalona potrzeba stosowania lub nieudane próby ograniczenia lub
kontrolowania uŜywania substancji.
5.
Poświęcanie duŜej ilości czasu na działania konieczne dla uzyskiwania
substancji (np. odwiedzanie wielu lekarzy lub dalekie wyjazdy), jej
uŜywania (np. wspólne palenie) lub uwolnienia się od jej działania.
6.
Ograniczenie bądź rezygnacja z aktywności społecznej, zawodowej lub
rekreacyjnej na rzecz uŜywania substancji.
7.
Kontynuowanie uŜywania substancji pomimo świadomości doświadczania
trwałych lub nawracających problemów somatycznych lub psychicznych
spowodowanych lub nasilanych przez tę substancję (np. kontynuowanie
picia pomimo świadomości, Ŝe alkohol zaostrza chorobę wrzodową).
(,,Alkoholizm jest chorobą” )
5
Fazy uzaleŜnienia od alkoholu.
1.
Faza picia towarzyskiego.
Motywy
skłaniające
do
spoŜywania
alkoholu
mają
charakter
socjologiczny. Przyszły alkoholik zaczyna doświadczać złagodzenia napięcia
psychicznego pod wpływem picia. Stopniowo rozwija się tolerancja alkoholowa.
(,,Zrozumieć alkohol”)
2.
Faza ostrzegawcza.
Charakteryzuje się szukaniem i tworzeniem okazji do picia. Zdarzają się
sytuacje braku świadomości, klinowania, picia w samotności, upijania się.
Następuje wzrost tolerancji na alkohol.
3.
Faza krytyczna.
Rozpoczyna się koniecznością klinowania, kończy zupełną utratą kontroli
nad piciem. Następuje stopniowe obniŜenie tolerancji na alkohol, pojawiają się
konflikty w domu i pracy, coraz silniej objawia się zaniedbywanie dbałości
o jedzenie, zdrowie, wygląd zewnętrzny. Postępuje utrata zainteresowań
niezwiązanych z piciem, oszukiwanie i agresja w stosunku do innych.
4.
Faza chroniczna.
Charakteryzuje się przede wszystkim długotrwałymi okresami upijania
się – tzw. ciągi alkoholowe. Następuje rozpad więzi rodzinnej, picie staje się
jedyną waŜną sprawą w Ŝyciu. Chorobom somatycznym towarzyszą zaburzenia
psychiczne: osłabiona zdolność rozumowania, otępienie, psychozy alkoholowe,
padaczka i inne. Nie leczony alkoholizm prowadzi do śmierci.
(,,Metoda warsztat.”)
6
Kryteria patologii wg. Rosenana i Seligmana:
1.
Cierpienie.
2.
Nieracjonalność i dziwaczność.
3.
Utrata kontroli i nieprzewidywalność.
4.
Trudności przystosowawcze.
5.
Nietypowość i jaskrawość zachowań.
6.
Naruszanie ideałów i norm moralnych obserwatora.
7.
Dyskomfort obserwatora.
Cierpienie – jest kryterium o charakterze niesamodzielnym.
Cierpi osoba pijąca -,,Następną planetę zajmował Pijak. Te odwiedziny trwały
bardzo krótko, pogrąŜyły jednak Małego Księcia w głębokim smutku. – Co ty tu
robisz ? – spytał Pijaka, którego zastał siedzącego w milczeniu przed baterią
butelek pełnych i baterią butelek pustych. – Piję – Dlaczego pijesz? – Aby
zapomnieć – O czym zapomnieć? – Aby zapomnieć, Ŝe się wstydzę – Czego się
wstydzisz? – Wstydzę się, Ŝe piję.”
(,,Mały KsiąŜę”)
Cierpi cała rodzina – zamknięta w swojej tragedii i cierpieniu odizolowuje się
od innych.
(,,Tajemnice ETOH”)
Cierpienie moŜe być fizyczne i psychiczne.
Nieracjonalność i dziwaczność – są to najwaŜniejsze kryteria
funkcjonowania społecznego i orzekania o normie i patologii.
Alkoholik zachowuje się niezgodnie ze zdrowym rozsądkiem np. kupuje drogie
zabawki dla dzieciaków, a równocześnie nie płaci za mieszkanie.
(,,Zrozumieć
alkohol”)
7
Utrata kontroli i nieprzewidywalność – powodują lęk społeczny.
Zachowanie alkoholika, u którego występuje zespół abstynencyjny, jest
niekontrolowane. W stanie głodu alkoholowego alkoholik moŜe postępować
nieodpowiedzialnie, agresywnie.
(,,Ryzyko uzaleŜnień”)
Trudności przystosowawcze – te kryterium było podstawą definicji
zdrowia psychicznego WHO i na terenie USA. Badania nad frustracją
u alkoholików wykazały, Ŝe 79% badanych ujawniło znaczną frustrację
egzystencjalną, 69% nie miało celów na przyszłość, 67% negatywnie oceniało
swoje Ŝycie, a 21% nie widziało Ŝadnych szans na znalezienie celu i sensu
Ŝ
ycia.( Kulpa 1980). To moŜe prowadzić do samobójstw. W stanie upojenia
nierzadko maltretowali członków rodziny, bili Ŝony, dzieci i znęcali się nad
nimi. AŜ 72% było karanych za wykroczenia (zakłócanie spokoju) lub
przestępstwa.
(,,Ryzyko uzaleŜnień”)
Nietypowość i jaskrawość – kryterium waŜne dla obserwatora. Ocena
z tzw. typowości. Im bardziej zachowanie róŜni się od zachowania
preferowanego w populacji, tym bardziej uwaŜamy je za dewiacyjne. Człowiek,
który się upije poniŜa sam siebie w sposób jak bardziej niegodny, gdy się
zatacza, wygaduje wulgarne słowa, wymiotuje przy drzewie, przewraca się
i leŜy w rowie.
Jaskrawość dotyczy spostrzegania róŜnic, inności zachowania, – gdy róŜni się
od nas, jest nieodpowiedzialny, nie moŜna na niego liczyć, gdy rządzi nim
wszechwładnie alkohol – nie jest to normalne.
(,,Powróć do godnego Ŝycia”)
Naruszenie ideałów i norm moralnych obserwatora – wiąŜe się z pojęciem
konformizmu (zew.) oraz poruszenie sumienia (wew.).
W alkoholizmie występują płytkie lub głębokie zmiany psychiczne, zwane
psychodegradacją alkoholową, objawiającą się spadkiem aktywności woli,
uczuć moralnych, osłabieniem sprawności intelektualnej, pojawieniem się
urojeń niewierności. Alkoholika charakteryzuje postawa agresywności wobec
najbliŜszych.
(,,Ryzyko uzaleŜnień”)
Dyskomfort obserwatora – kryterium wiąŜące się z poprzednim. Obraz
człowieka nadmiernie pijącego w naszej wyobraźni – jest to człowiek brudny,
cuchnący, odraŜający, innymi słowy - ,,ludzkie zero”.
(,,Alkoholizm”)
Gdy zobaczymy pijanego, to tracimy szacunek dla niego – co najwyŜej moŜe
nas wzbudzić litość.
(,,Powróć do godnego Ŝycia”)
8
Przyczyny alkoholizmu.
Etiologia
alkoholizmu
jako
zjawiska
społecznego,
psychologicznego
i klinicznego naleŜy poszukiwać w kilku czynnikach:
-
w uwarunkowaniach socjologicznych,
-
osobowościowych,
-
organicznych,
-
a nawet biochemicznych i faktorach genetycznych.
Z socjologicznych uwarunkowań alkoholizmu naleŜy brać pod uwagę
bardzo silne tradycje zakorzenione w wielu społeczeństwach, w pokoleniach,
sferach geograficznych, w niektórych zawodach.
Uwarunkowania
kulturowe,
religijne,
obyczaje,
obrzędy
mogą
być
stymulatorem do uŜywania alkoholu.
Nieobojętne tu będzie prawodawstwo danego kraju, zbyt liberalne lub
restrykcyjne. Produkcja legalna i nielegalna oraz łatwy dostęp do alkoholu
sprzyja rozwojowi alkoholizmu.
WaŜnym czynnikiem jest zbyt tolerancyjna postawa społeczna wobec tego
zjawiska.
Alkoholizm w koncepcji psychologicznej naleŜy traktować jako
niedostosowanie społeczne i jako zaburzenie osobowości.
Zaburzenia w rozwoju osobowości moŜe dotyczyć cech charakteru, braku
systemu wartości, określonych celów w Ŝyciu, moŜe być związany z procesami
motywacyjnymi i decyzyjnymi, brakiem silnej woli i umiejętności mówienia
,,nie” tam, gdzie alkohol jest zbyt łatwo dostępny i naduŜywany.
Niedojrzała osobowość z niekontrolowaną emocjonalnością moŜe łatwo
sprzyjać sięganiu po alkohol w kaŜdej sytuacji stresu, konfliktów, napięć
emocjonalnych.
Alkoholizm łatwo rozwija się u osób chwiejnych emocjonalnie, z obniŜoną
kontrolą i samokontrola oraz tendencją do stosowania mechanizmów
obronnych, reakcji pozornych, niedojrzałych.
Alkoholizm w aspekcie klinicznym jest zaburzeniem psychofizycznym,
jest chorobą w ścisłym sensie i określoną jednostka nozologiczną. Objawy
alkoholizmu są sklasyfikowane, a symptomy i syndromy zaburzeń
psychicznych, fizycznych i społecznych opisane.
Obecne badania biomedyczne nad alkoholizmem koncentrują się nad
biogenetycznymi uwarunkowaniami alkoholizmu.
(,,Ryzyko uzaleŜnień”)
Dziedziczność odgrywa istotna rolę w rozwoju alkoholizmu u niektórych
osób, a więc istnieją podstawowe róŜnice biochemiczne pomiędzy
ludźmi.
(,,Zrozumieć alkohol”)
9
Skutki alkoholizmu.
Systematyczne naduŜywanie alkoholu wywołuje stan uzaleŜnienia
psychicznego i fizycznego, który prowadzi do pojawienia się chorób
psychicznych i fizycznych związanych z nadmierną intoksykacją alkoholową.
Silne zatrucie wywołuje zaburzenia orientacji w czasie i miejscu, amnezję
wsteczną, prowadzi do utraty świadomości.
Do najczęstszych chorób spowodowanych alkoholizmem naleŜą:
marskość wątroby, choroba wrzodowa Ŝołądka i dwunastnicy, uszkodzenie
trzustki oraz wiele zespołów psychotycznych alkoholowych – psychoza
Korsakowa, halucynoza alkoholowa, psychoza alkoholowa paranoidalna, zespół
encefaliczny Wernickiego oraz inne. Ostre zatrucie alkoholowe moŜe
spowodować zejście śmiertelne.
(,,Ryzyko uzaleŜnień”)
Inne choroby powodowane i nasilane przez alkohol: AIDS,
niedokrwistość, zapalenie stawów, zaburzenia krzepliwości, wzrost ilości
związków tłuszczowych we krwi, rak, arytmie, alkoholowa kardiomiopatia,
depresja, cukrzyca, zaburzenia łaknienia, padaczka i choroby drgawkowe,
zapalenie przełyku, stłuszczenie wątroby, feminizacja cech męskich,
zmniejszenie płodności, impotencja, dna, nadciśnienie, zakaŜenia, osteoporoza,
choroby przenoszone drogą płciową, choroby skóry, kłopoty ze snem, zespoły
odstawienia.
(,,Zrozumieć alkohol”)
Alkohol: wciąga umysł osoby pijącej w pułapki – rozwija myślenie
magiczne i Ŝyczeniowe, w którym pragnienia i zamiary mylą się z faktami,
wyjaławia i rozregulowuje Ŝycie uczuciowe, zmienia zachowanie i Ŝycie.
Alkohol oszukuje.
(,,Tajemnice ETOH”)
JeŜeli ktoś z członków rodziny pije w sposób chorobliwy to cała rodzina
doznaje szkody.
Obszary Ŝycia rodzinnego podlegające szczególnym zagroŜeniom:
-
Niszczenie Ŝycia uczuciowego. Zamiast poczucia bezpieczeństwa, zaufania
i miłości, rodzina przeŜywa lęk i zagroŜenie, gniew i wstyd, poczucie
krzywdy i poczucie winy.
-
Brak źródeł oparcia i wzajemnej pomocy. śycie rodzinne zamiast dostarczać
oparcia, staje się największym obciąŜeniem i źródłem problemów.
-
Utrata kontaktu i zrozumienia. Zamiast otwartości i prawdy pojawiają się
coraz więcej kłamstw, manipulacji i udawania.
-
Izolacja od świata zewnętrznego. Rodzina staje się zamknięta w swojej
tragedii i cierpieniu, odizolowuje się od innych.
-
Wyczerpanie zasobów materialnych.
10
Uwikłanie w chorobę alkoholową małŜonka lub rodzica prowadzi
do współuzaleŜnienia, które moŜe ujawniać się:
-
Uporczywą koncentracją myśli, uczuć i postępowania wokół picia
współmałŜonka.
-
Poczuciem konieczności kontrolowania jego postępowania i odciągania
od alkoholu oraz odpowiedzialności za niewłaściwe jego postępowanie
po wypiciu.
-
Próbami ochraniania go przed konsekwencjami picia, rezygnacją z własnych
potrzeb i pragnień oraz gotowość do poświęcenia siebie.
-
Lękiem przed porzuceniem i negowaniem własnej wartości oraz obsesyjnym
zamartwianiem się o przyszłe wydarzenia.
-
,,Huśtawką
emocjonalną”(rozpacz
i
utrata
nadziei,
rozczarowania
i złudzenia, naiwna wiara w przyrzeczenia poprawy i poczucie
skrzywdzenia).
-
Próbami dominacji i przejmowania wszystkich obowiązków związanych
z domem.
-
Problemami seksualnymi i niechęcią współŜycia.
-
Złością i kłótniami wybuchającymi z byle powodu oraz zapadaniem w stany
letargu, z poczuciem beznadziejności i uŜalaniem się nad sobą.
Dzieci, które wychowują się w rodzinach, w których ktoś naduŜywa napojów
alkoholowych, Ŝyją z poczuciem zagroŜenia, cierpią i uczą się szczególnych
sposobów postępowania, które im utrudniają Ŝycie.
(,,Tajemnice ETOH”)
ś
ycie w warunkach długoletniego stresu psychicznego doprowadza
do destrukcyjnych wzorów zachowań:
1.
Bohater rodzinny – bierze na siebie zadania wyrównania braków rodziny
przez Ŝycie pełne działania i poświęcenia się rodzinie.
2.
Wyrzutek rodzinny, często nazywany ,,Kozłem ofiarnym” – dziecko, które
zabłąkało się na margines społeczny.
3.
Zagubione dziecko, nazywane ,,Niewidzialnym dzieckiem” lub Aniołkiem –
to osoba wycofana z Ŝycia rodzinnego, ktoś, kogo psychicznie nie ma.
4.
Maskotka – to osoba, której specjalnością jest rozładowywanie rodzinnych
napięć.
11
Dziecko Ŝyjące w rodzinie alkoholowej uczy się trzech rzeczy:
-
po pierwsze: nie moŜna opierać się na dorosłych.
-
po drugie: najlepiej nic nie mówić.
-
po trzecie: nie wolno odczuwać.
(,,Poza kontrolą”)
Są częstymi ofiarami przemocy psychicznej i fizycznej, a nieraz stają się
równieŜ ofiarami naduŜyć seksualnych.
U dorosłych dzieci alkoholików, występują zaburzenia somatyczne i emoc-
jonalne spowodowane wychowaniem się w przeszłości w takich rodzinach.
(,,Tajemnice ETOH”)
Właściwości Dorosłych Dzieci Alkoholików
1.
Nieumiejętność nawiązywania intymnych związków i obawa przed utratą
własnego ja w bliskich związkach uczuciowych.
2.
Obawa przed zdemaskowaniem własnej nieatrakcyjności i porzuceniem.
3.
Ukrywanie uczuć i podatność na zranienie.
4.
Obawa przed sytuacja konfliktowa i gniewem.
5.
Kłopoty
przed
odpowiedzialnością:
nadmierne
podejmowanie
odpowiedzialności lub uchylanie się od niej.
6.
Poczucie odmienności i izolacji od ludzi.
7.
Nieumiejętność radowania się i bawienia.
8.
Trudności w odróŜnieniu tego, co normalne od tego, co nienormalne.
9.
Szukanie trudności i kryzysów w miejsce spokojnego Ŝycia.
10.
Nadmierne poczucie lojalności.
11.
Obawa przed utratą kontroli.
12.
Tendencje do kłamstwa ,,bez powodu” – nawet wtedy, gdy łatwiej byłoby
powiedzieć prawdę.
(,,Poza kontrolą”)
W środowisku pracy następuje alkoholowa dezorganizacja:
-
Absencja i wypadki.
-
ObniŜenie wydajności w pracy.
-
Alkoholowa patologizacja populacji bezrobotnych
12
Następuje naruszanie prawa i porządku przez osoby nietrzeźwe:
-
Przestępczość osób nietrzeźwych.
-
Prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwym.
-
Alkoholowe zaburzenia zachowania.
(,,Tajemnice ETOH”)
Dochodzi do niszczenia kontaktów z osobami bliskimi, z przyjaciółmi,
sąsiadami.
Nasilenie zjawiska alkoholizmu.
W wieku dojrzewania picie alkoholu jest zjawiskiem powszechnym.
Przed 13-tym rokiem Ŝycia alkohol pije 30% chłopców i 22% dziewcząt.
Następnie te liczby dramatycznie rosną – w wieku 18 lat pije 92% chłopców
i 73% dziewcząt.
Badania wykazały, Ŝe 42% młodzieŜy uwaŜa, Ŝe moŜna w ciągu dwóch godzin
wypić 7 puszek piwa, bez ryzyka upicia się. Tylko 8% spośród nich jest
ś
wiadoma tego, Ŝe pod wpływem alkoholu znacznie pogarsza się zdolność
prowadzenia samochodu.
Szacuje się, Ŝe 3 miliony osób w przedziale wiekowym od 13 do 17 lat
naduŜywa
alkoholu,
z
czego
ponad
300
tys.
nastolatków
jest
alkoholikami.(USA)
(,,Zrozumieć alkohol”)
Dorosły człowiek, gdy pije, to wpada po kilku latach w chorobę alkoholową,
a młody człowiek wpada w tę chorobę po kilku miesiącach. Leczenie
młodocianych alkoholików jest bardzo trudne i rzadko skuteczne.
(,,Powróć do
godnego Ŝycia”)
Badania socjologiczne (Hołyst, 1991), Wykazują negatywne zjawiska:
ponad stuprocentowy w ostatnim 15-leciu wzrost spoŜycia alkoholu
w róŜnych grupach młodzieŜy;
obniŜenie się granicy wieku, w którym, następuje pierwszy kontakt
z alkoholem;
rozpowszechnienie się szkodliwego obyczaju picia:
wśród osób nadmiernie pijących największa grupę stanowią ludzie młodzi
(do 29 lat ).
13
Badania wykazały, Ŝe wśród młodzieŜy szkół podstawowych 51%
spoŜywała alkohol (w tym 57,8% chłopców i 45,3% dziewcząt.
Około 70% młodzieŜy z warszawskich szkół podstawowych deklarowało
picie alkoholu kilka razy w roku.
Z danych Ministerstwa Edukacji Narodowej wynika, Ŝe liczba uczniów
naduŜywających alkoholu wzrosła ostatnio z 16 tys. do ponad 17 tys.
W tej chwili alkoholizmem zagroŜonych jest około 2 mln. uczniów, z rodzin
patologicznych.
(,,Promocja zdrowia”)
Liczbę osób z problemem alkoholowym ocenia się w Polsce na około 3 mln.,
w tym uzaleŜnionych na 600 tys. osób.
(,,Psychiatria”)
Wielkość spoŜycia alkoholu w niektórych krajach europejskich w 1994 roku
(litry czystego alkoholu na 1 mieszkańca):
1.
Francja
12
2.
Portugalia
11
3. Dania
12,1
4. Wielka Brytania
7,5
5. Czechy
10
6. Holandia
9
7. Szwajcaria
17,1
8. Izrael
2
9. Polska
9,5
10. Ukraina
11
11. Grecja
11,5
12. Turcja
1
(,,Elementy socjologii dla pielęgniarek”)
Globalną ilość 100% alkoholu etylowego na głowę mieszkańca szacuje się
aktualnie (1993 r.) na około 11 litrów. Oznacza to wzrost spoŜycia, o co
najmniej 40% w stosunku do roku 1989.
(,,Tajemnice ETOH”)
Dane GUS z 1992r. wykazały, Ŝe wśród kobiet najczęstszym motywem rozwodu
był alkoholizm współmałŜonka.
(,,Ryzyko uzaleŜnień”)
14
Profilaktyka.
Działania profilaktyczne powinny być wielostopniowe i obejmować:
-
zapobieganie pierwotne polegające na niedopuszczeniu do powstawania
problemów alkoholowych m. in. poprzez wpływanie na podaŜ i dostępność
alkoholu, podwyŜszanie poziomu wiedzy o nim, kształtowanie postaw
preferujących trzeźwość oraz abstynencję itd.;
-
zapobieganie drugorzędowe czyli wczesne wykrywanie i interwencja
w stosunku do osób zagroŜonych wystąpieniem problemów alkoholowych
i tych, u których podejrzewa się ich obecność;
-
zapobieganie trzeciorzędowe czyli wszelkie działania mające na celu
minimalizację następstw nadmiernego spoŜywania alkoholu (głównie
leczenie i rehabilitacja).
(,,Alkoholizm jest chorobą”)
Celem zapobiegania alkoholizmowi Sejm 26 października 1982 uchwalił ustawę
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35,
poz. 230 z późniejszymi zmianami).
W ciągu ostatnich kilkunastu lat wyodrębniono cztery sposoby podejścia
do konstruowania edukacyjnych programów profilaktyki uzaleŜnień wśród
młodzieŜy:
a)
model racjonalno – poznawczy;
b)
model ,,ćwiczenia umiejętności odmawiania i podejmowania samodzielnych
decyzji”;
c)
model ,,promocji zdrowia”;
d)
model ,,psychologiczny”.
15
Przykładowy program profilaktyczny – PROGRAM SIEDMIU KROKÓW
Krok pierwszy – poszukiwanie szczęścia.
Krok drugi – chemiczna pułapka.
Krok trzeci – uŜywanie i naduŜywanie.
Krok czwarty – uzaleŜnienie jest śmiertelną choroba.
Krok piąty – alkohol i nasze uczucia.
Krok szósty – sztuka odmawiania.
Krok siódmy – zdrowie i dobre Ŝycie.
(,,Promocja zdrowia”)
Od czerwca 1993 roku obowiązujące ustawy nakazują kaŜdej gminie utworzenie
własnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
(,,Tajemnice ETOH”)
Wśród modeli teoretycznych wczesnej profilaktyki uzaleŜnień oraz profilaktyki
przeznaczonej dla tzw. grup ryzyka wyróŜniamy:
1.
Model oświaty zdrowotnej.
2.
Model edukacji humanistycznej.
3.
Model edukacji społecznej.
4.
Model edukacji w zakresie umiejętności Ŝyciowych.
5.
Model form alternatywnych.
6.
Model promocji zdrowia.
W działaniach profilaktycznych nie jest waŜna ,,walka z alkoholizmem”
lecz ,,wychowanie do trzeźwości”.
(,,Alkoholizm jest chorobą”)
W profilaktyce trzeciorzędowej najwaŜniejsza jest terapia osoby uzaleŜnionej.
Terapię moŜna by zdefiniować jako sumę wszystkich interwencji mających na
celu zatrzymanie rozwoju choroby alkoholowej oraz prowadzących alkoholika
do skutecznego wytrwania w trzeźwości.
(,,Zrozumieć alkohol”)
16
Alkoholicy, którym udało się powrócić do trzeźwości, subiektywnie mają
poczucie zdrowia, choć nadal nazywają się alkoholikami.
Droga do trzeźwego Ŝycia zawiera cztery fazy:
I.
Podjęcie abstynencji.
II.
Utrzymanie abstynencji.
III.
Wprowadzenie konstruktywnych zmian w Ŝyciu.
IV.
Rozwój osobisty.
(,,Poza kontrolą”)
Podjęciu decyzji abstynencji oraz utrzymaniu abstynencji sprzyja,
Dwanaście Kroków Anonimowych Alkoholików, czyli zbiór zasad duchowych,
które stosowane jako sposób Ŝycia, mogą uwolnić od obsesji picia i dopomóc
cierpiącemu, by stał się zdrowym, szczęśliwym i poŜytecznym człowiekiem.
W 1996 r. ponad dwa miliony osób powracało do zdrowia we Wspólnocie
Anonimowych Alkoholików.
Dwanaście Tradycji AA odnosi się do Ŝycia wspólnoty. Określają one metody,
za pomocą których AA utrzymuje jedność wewnętrzną oraz kształtuje swoje
stosunki ze światem zewnętrznym; przedstawia sposób w jaki AA Ŝyje
i rozwija się.
(,,Dwanaście kroków...”)
Techniki stosowane w leczeniu alkoholizmu:
-
Terapia grupowa.
-
Terapia rodzinna.
-
Al- Anon.
-
Al.-Aten.
-
Anonimowi Alkoholicy.
-
Doradzanie w zakresie sfery duchowej.
-
Terapia behawioralna.
-
Medytacja.
(,,Zrozumieć alkohol”)
Terapię
psychologiczną
wspiera
się
ś
rodkami
farmakologicznymi
i odpowiednią dietą.
Skuteczność leczenia zespołu uzaleŜnienia od alkoholu, mierzone jest kryterium
długości abstynencji . Stąd w programach kładzie się nacisk na zasadę
utrzymywania, przez pacjenta, całkowitej abstynencji od alkoholu.
(,,Alkoholizm
jest chorobą”)
17
Bibliografia:
1.
Cekiera
Cz.
(1993).
Psychoprofilaktyka
uzaleŜnień
oraz
terapia
i resocjalizacja osób uzaleŜnionych. Lublin. Towarzystwo naukowe KUL.
2.
Cekiera Cz. (1994). Ryzyko uzaleŜnień. Lublin. Towarzystwo Naukowe
KUL.
3.
Dwanaście kroków i dwanaście tradycji. (1996). Warszawa. Fundacja Biuro
SłuŜby Krajowej Anonimowych Alkoholików w Polsce.
4.
Ks. Głuszek W. (1998). Powróć do godnego Ŝycia. Przemyśl.
5.
Karski J.B. (1999). Promocja zdrowia. Warszawa. Wydawnictwo IGNIS.
6.
Kinney J. , Leaton G. (1996). Zrozumieć alkohol. Warszawa. Państwowa
Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
7.
Kulisiewicz T. (1982). UzaleŜnienie alkoholowe. Warszawa. PZWL.
8.
Majewska- Gałęziak A. (1998). Metoda warsztatowa w kształceniu
umiejętności interpersonalnych. Katowice. Wydawnictwo ,,Śląsk”.
9.
Mellibruda J. (1995). Tajemnice ETOH. Warszawa. Państwowa Agencja
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
10.
Saint-Exupery A. (2001). Mały KsiąŜę. Warszawa. MUZA S.A.
11.
Sokołowski J. (1999). Alkoholizm. Wychowawca Nr.4 (76). Kraków.
12.
Sztander W. (1999). Poza kontrolą. Warszawa. Państwowa Agencja
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
13.
Taranowicz I.(2000). Elementy socjologii dla pielęgniarek. Lublin.
Wydawnictwo Czelej.
14.
Woronowicz B.T. (1998). Alkoholizm jest chorobą. Warszawa. Państwowa
Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.