48.Królestwo Polskie w okresie międzypowstaniowym (1831-
1863). 
 
w  organizacji  administracyjnej  Królestwa  Wielopolski 
nawiązał  się  nie  tylko  do  statutu  z  1832  r  ale  częściowo 
również  do  konstytucji  z  1815r.  Nie  doszło  jednak  do 
utworzenia  odrębnej  władzy  ustawodawczej  w  postaci 
choćby  surogatu  sejmu  i  dlatego  nie  można,wbrew  utartym 
sądom,mówić  o  autonomii  Królestwa.  Natomiast  w  1861  r 
przywrócono  odrębne  organy  rządowe,przede  wszystkim 
Komisję Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Zarząd 
oświaty  już  przyjęty  przez  organy  centralne  w  Petersburgu 
odzyskał charakter polski i pewną samodzielność. Przy Komisji 
powołano  do  życia  Radę  Duchowną  Rzymskokatolicką,która 
miała  służyć  Wielopolskiemu  do  porozumienia  z  Kościołem  i 
uznania poparcia z jego strony. Ustawa o szkolnictwie z 1862r 
powoływała  szkoły  ludowe,gimnazja,jak  również  szkoły 
wyższe  z  uniwersytetem  w  Warszawie,pod  zapożyczoną  z 
doby Oświecenia nazwą Szkoły Głównej. Szkoły ludowe miały 
być  utrzymywane  w  części  kosztem  proboszczów,właścicieli 
dóbr i miast:na koszt skarbu miano ich utworzyć trzy tysiące. 
Poddawano  je  kierownictwu  dozorów  szkolnych,złożonych  z 
wójta  lub  burmistrza,dwóch  właścicieli  nieruchomości  pod 
przewodnictwem  proboszcza.  Szkoła  ludowa  miała  dawać 
oświatę  elementarną  i  kształtować  światopogląd  młodzieży. 
Drugim  torem  miało  iść  szkolnictwo  średnie,zapewniające 
wykształcenie  ogólne  i  przygotowujące  do  szkół  wyższych. 
Liczbę gimnazjów podwyższono do trzynastu. Utworzono też 
obok  Szkoły  Głównej  –  która istniała  z  dużym  pożytkiem  dla 
Królestwa  i  z  istotnym  dorobkiem  m.in.  w  zakresie  nauk 
prawnych  i  historycznych  w  latach  1862-1869-  Instytut 
Politechniczny  i  Rolniczo-  Leśny  w  Puławach.  Naczelnym 
organem  władzy  w  Królestwie  stała  się  w  1861  r  utworzona 
na nowo,po raz trzeci,Rada Stanu,złożona- jak w latach 1815-
1830-  z  Rady  Administracyjnej  i  Ogólnego  Zgromadzenia  o 
rozległych 

kompetencjach. 

Weszła 

ona 

w 

miejsce 

Zgromadzenia  Ogólnego  Warszawskich  Departamentów 
Senatu  Rządzącego,które  uległy  likwidacji.  Do  Rady  Stanu 
krajowego,przedkładanymi  gubernatorów  i  naczelników 
powiatów,rad gubernialnych i rady miejskiej Warszawy. Rada 
Stanu  miała  rozstrzygać,jak  uprzednio,spory  kompetencyjne 
pomiędzy 

organami 

administracji 

i 

sądownictwem,sprawować  kontrolę  nad  postępowaniem 
urzędników i ewentualnie oddawać ich pod sąd za nadużycie 
prawa i władzy. Przewodniczył Radzie Stanu namiestnik. Rada 

Stanu  składać  się  miała  z  radców  stanu  oraz  powoływanych 
na  stałe  lub  czasowo  członków  Rady  spośród  członków  rad 
gubernialnych  oraz  wyższego  duchowieństwa,wszystkich 
mianowanych  przez  cesarza.  Wchodziło  też  w  skład  Rady 
Stanu  6  referendarzy  i  4  podreferendarzy.  Ożywiła  się 
Komisja  Spraw  Wewnętrznych,wznowiono  odrębne  zarządy 
poczty  i  komunikacji.  W  1862r  dodano  namiestnikowi  dwu 
zastępców,do  spraw  wojskowych  i  cywilnych.  Ten 
drugi,którym 

był 

Wielopolski,przewodniczył 

Radzie 

Administracyjnej  i  był  naczelnikiem  Rządu  Cywilnego. 
Pewnym  ujściem  dla  dążeń  i  interesów  społeczeństwa,a 
równocześnie 

instrumentem 

oddziaływania 

władzy 

państwowej miały stać się orany samorządowe,pochodzące z 
wyborów. 

I 

tak 

w 

powiatach 

powołano 

rady 

powiatowe,złożone  z  15-18  członków,wybierane  na  6  lat. 
Przewodniczący  był  mianowany.  Wśród  ich  kompetencji 
znalazła  się  pomoc  organów  wykonawczych,znalazły  się    w 
zupełności  w  ręku  naczelnika  powiatu.  Jeszcze  szczuplejszy 
był zakres działalności rad gubernialnych,które rządowi opinie 
o  stanie  guberni.  Charakterystyczne,ze  posiedzenia  rad 
powiatowych  i  gubernialnych  miały  być  tajne.  W  33 
większych  miastach  wprowadzono  samorząd.  Rady  miejskie 
wybierały  e  swojego  grona  magistrat,zatwierdzony  przez 
rząd.  Wszystkie  ważniejsze  uchwały,w  tym  natury 
finansowej,musiały uzyskać zgodę organów rządowych. Rada 
Administracyjna  mogła je  też  w  każdej  chwili  rozwiązać.  I  tu 
posiedzenia były niejawne,z wyjątkiem tego,na którym raz w 
roku  magistrat  składał  sprawozdanie  ze  swoich  czynności  i 
stanu  miasta.  Cenzus  wyborczy  o  charakterze majątkowym i 
dochodowym  był  wysoki,nieco  niższy  przy  wyborach  do  rad 
miejskich.  Ale  i  w  tym  ostatnim  przypadku  zdarzyło  się,że 
liczba  wyborców  uprawnionych  do  głosowania  niewiele 
przeważyła  liczbę  obieranych  członków  rady.  W  projekcie 
Wielopolskiego  znalazło  się  także  wprowadzenie  po  wsiach 
rad gminnych. Powoływać je miano w wyborach opartych na 
cenzusie majątkowym. W skład ich ponadto mieli wchodzić z 
urzędu  jako  wiryliści  proboszczowie  i  nauczyciele.  Wójtowie 
mieli być mianowani spośród trzech kandydatów zgłoszonych 
przez radę.