english in your laboratory | 

laboratory of the liver...

Laboratorium | 

5

/2006

58

Laboratory of the liver 

and biliary system

Oprac. dr Brygida Beck

Wątroba jest skomplikowanym narządem o wzajemnie zależnych 
funkcjach – metabolicznej, wydzielniczej i immunologicznej. Nie ma 
jednego prostego testu, za pomocą którego można ocenić wszystkie 
te funkcje; czułość i specyficzność jednego badania są ograniczone. 
Użycie kilku testów przesiewowych usprawnia wykrywalność zabu-
rzeń wątrobowo-żółciowych, ułatwia różnicowanie przyczyn klinicznie 
podejrzewanej choroby wątroby, pozwala również ocenić stopień jej 
zaawansowania. Mimo powszechnej dostępności wielu testów jedynie 
nieliczne usprawniają opiekę nad pacjentem.
Laboratoria kliniczne zwykle dysponują zestawem testów przeznaczo-
nych do automatycznej analizy. Do najbardziej użytecznych zalicza 
się pomiary stężenia bilirubiny, aktywności fosfatazy alkalicznej 
i aminotransferaz  w surowicy krwi, natomiast oznaczanie stężenia 
cholesterolu i aktywności dehydrogenazy mleczanowej w surowicy 
jest mniej wartościowe. Pomiar czasu protrombinowego, wykonywany 
na żądanie, wykazuje stopień uszkodzenia miąższu wątroby. Tylko 
nieliczne testy biochemiczne i serologiczne wykonywane pojedynczo 
mają wartość diagnostyczną (np. HBsAg przy wykrywaniu zakażenia 
wirusem  hepatitis B, stężenie miedzi i ceruloplazminy w surowicy 
przy podejrzeniu choroby Wilsona czy stężenie alfa-1-antytrypsyny 
przy jej niedoborze).

Testy stosowane w rutynowej 
ocenie klinicznej

Stężenie bilirubiny w surowicy: Hiperbilirubinemia powstaje w wy-
niku wzrostu produkcji bilirubiny, upośledzenia wychwytu i/lub 
sprzęgania w wątrobie bądź upośledzenia wydzielania bilirubiny. 
Upośledzenie syntezy bilirubiny, wychwytu przez wątrobę lub sprzę-
gania to przyczyny wzrostu stężenia bilirubiny niezwiązanej (wolnej) 
w surowicy krwi, co z czasem może podwyższać stężenie bilirubiny 
związanej w surowicy i ułatwiać jej wydalanie z moczem. Oznaczanie 
stężenia bilirubiny w surowicy krwi oparte jest na reakcji podanej 
przez van den Bergha: bezpośrednią reakcję daje bilirubina sprzężona, 
a dodanie metanolu (uwolnienie bilirubiny z połączenia z albuminami) 
umożliwia ukończenie reakcji, w wyniku której uzyskuje się pomiar 
całkowitego stężenia bilirubiny (sprzężonej i niesprzężonej). Różnica 
między tymi rodzajami bilirubiny odpowiada wartości stężenia bili-
rubiny niesprzężonej (wartość pośrednia).
Badanie bilirubiny w surowicy krwi nie jest szczególnie czułym wy-
kładnikiem choroby wątroby czy też czynnikiem prognostycznym, 
niemniej jednak jest powszechnie uznawane i wykonywane. Całkowite 
stężenie bilirubiny w surowicy krwi wynosi około 17 μmol/l (1 mg/dl). 
Oznaczanie stężenia bilirubiny całkowitej i związanej jest celowe jedynie 
w diagnostyce hiperbilirubinemii niesprzężonej (obecnej wtedy, gdy 
stężenie frakcji niesprzężonej > 15% bilirubiny całkowitej). Badanie 
frakcji bilirubiny jest zwykle wymagane w sytuacji izolowanego wzrostu 
stężenia bilirubiny (gdy rutynowe testy wątrobowe są prawidłowe) 
lub w przypadku żółtaczki noworodków. Ocena możliwości wiązania 
bilirubiny przez albuminę surowicy jest ważna w leczeniu żółtaczki 
noworodków i w zapobieganiu żółtaczce jąder podkorowych.

Diagnostyka 

laboratoryjna wątroby 

i dróg żółciowych

The liver is a complex organ with interdependent metabolic, excretory, 
and defense functions. No single or simple test assesses overall liver func-
tion; sensitivity and specificity are limited. Use of several screening tests 
improves the detection of hepatobiliary abnormalities, helps differentiate 
the basis for clinically suspected disease, and determines the severity of liver 
disease. Many tests are available, but relatively few improve patient care.
Clinical laboratories usually select a battery of automatic analyses. 
The most useful are serum bilirubin, alkaline phosphatase, and 
aminotransferase (transaminase); cholesterol and lactate dehydrogenase 
are less valuable. The prothrombin time, done on request, indicates 
the severity of hepatocellular disease. Only a. few biochemical and 
serologic tests are diagnostic by themselves (eg, HBsAg for presence of 
hepatitis virus, serum copper and ceruloplasmin for suspected Wilson’s 
disease, and alpha-1-antitrypsin levels for deficiency).

Tests Useful for Routine Evaluation

Bilirubin: Hyperbilirubinemia results from increased bilirubin 
production, decreased liver uptake and/or conjugation, or decreased 
biliary excretion. Defects in bilirubin production, hepatic uptake, or 
conjugation cause unconjugated (or free) bilirubin in serum to incre-
ase; the last elevates conjugated bilirubin in serum and allows hile to 
appear in urine. Serum bilirubin measurements are based on the van 
den Bergh reaction: a direct reaction gives conjugated bilirubin; the 
addition of methanol (separation of bilirubin binding from serum 
albumine) allows a complete reaction, which measures total bilirubin 
(conjugated plus unconjugated), while the difference represents un-
conjugated bilirubin (an indirect value).
Serum bilirubin may not be a particularly sensitive index of liver di-
sease or prognosis, but it is established and necessary. Total bilirubin 
is normally < 17 μmol/L (1 mg/dL). The only value of fractionating 
bilirubin into the total and direct-reacting components is to determine 
unconjugated hyperbilirubinemia (present when the unconjugated 
fraction is > 15% of total bilirubin). This is usually required only 
when finding an isolated bilirubin elevation (with other conventional 
liver tests normal) or for neonatal jaundice. Estimation of the reserve 
bilirubin binding capacity of serum albumin is important in managing 
neonatal jaundice and preventing kernicterus.