plik

ROZDZIAŁ l

Tomek szuka nowych przygód

Czy sądzicie, Ŝe Tomek, po tych tam wszystkich przygodach

, uspokoił się wreszcie?

Myślę o tych, które przeŜywaliśmy na rzece, i o tych, które nas spotkały, gdyśmy uwalniali
czarnego Jima, a Tomka postrzelono w nogę. Ale gdzie tam! Co rusz brała go chętka, by mieć
ich jeszcze więcej. I to był cały skutek. No. bo widzicie, kiedy juŜ wróciliśmy do siebie, w
górę rzeki, sławni jak nie wiem co, z tej naszej, Ŝe tak powiem, bardzo długiej podróŜy, a całe
miasto wyległo nas powitać niosąc pochodnie i wygłaszając mowy, gdy wszyscy wiwatowali
i krzyczeli „Hurra!", zrobiono z nas wielkich bohaterów, a przecieŜ Tomasz Sawyer zawsze
głównie to miał na uwadze.

Przez jakiś czas, i owszem, był zadowolony. Wszyscy koło niego skakali, a on zadzierał

nosa i łaził po całym mieście, jakby wszystko tu wokół do niego naleŜało. Ten i ów nazywał
go  Tomkiem  Sawyerem  Wielkim  PodróŜnikiem,  więc  kiedy  tego  słuchał,  nadymał  się  tak
bardzo,  Ŝe  o  mało  nie  pękł.  Sami  chyba  widzicie,  Ŝe  miał  nade  mną  i  Jimem  nielichą
przewagę,  bo  przecieŜ  my  spłynęliśmy  w  dół  rzeki  na  tratwie,  a  tylko  w  górę  wracaliśmy
parowcem,  podczas  gdy  Tomek  podróŜował  statkiem  w  obie  strony.  Owszem,  chłopaki
zazdrościli Jimowi i mnie ile wlezie, ale przed T o m k i e m — tam do kata! —— płaszczyli
się aŜ wstyd.

No cóŜ, moŜe by jakoś w końcu nawet się tym zadowolił, gdyby nie stary Nat Parsons,

poczmistrz; był to chłopina diabelnie długi i chudy, z racji wieku całkiem juŜ wyłysiały, ni to
poczciwy,  ni  to  cokolwiek  przygłupi,  a  w  dodatku  największy  gaduła,  jakiego  w  Ŝyciu
widziałem. Przez całe trzydzieści lat on jeden w miasteczku cieszył się sławą — rzecz jasna,
sławą podróŜnika — i oczywiście był z tego straszliwie dumny, a przy tym wyliczono, Ŝe w
ciągu tych właśnie ostatnich trzydziestu lat zdąŜył juŜ opowiedzieć o swojej wędrówce ponad
milion razy, przy czym za kaŜdym razem sprawiało mu to przyjemność. AŜ tu ci nagle ni z
tego,  ni  z  owego  pojawia  się  jakiś  chłopak,  lat  niespełna  piętnaście,  i  sprawia,  Ŝe  wszyscy
wytrzeszczają  ślepia  i  zaczynają  podziwiać  te  jego  podróŜe,  więc  biednego  staruszka  mało
szlag nie trafiał. ToteŜ aŜ zieleniał na twarzy słuchając Tomka i słysząc, jak ludzie mówią „O,
do diaska!", „Naprawdę?!", „A niech to licho weźmie!" i takie tam róŜne rzeczy, ale jakoś za
nic nie mógł się od tego oderwać, zupełnie tak samo jak mucha, co tylnymi łapkami wpadła
do  melasy.  Ale  jak  tylko  Tomek  choć  na  chwilę  przerwał,  Ŝeby  trochę  odsapnąć,  biedny
staruszek  od  razu  pakował  się  ze  swoimi  starymi  podróŜami,  no  i  bajdurzył  o  nich,  ile  się
tylko dało. Tyle Ŝe jego podróŜe zdąŜyły się juŜ osłuchać i niewiele na nie zwaŜano, więc aŜ
Ŝ

al brał na niego patrzeć. No więc Tomek czym prędzej znów przejmował pałeczkę, a potem

znowuŜ ten stary — i tak dalej, i dalej, przez dobrą godzinę czy więcej jeden próbował
przegadać drugiego.

Bo widzicie, z tymi podróŜami Parsonsa to było tak: Kiedy został poczmistrzem i nie miał

jeszcze pojęcia o całym interesie, przyszedł list adresowany do kogoś, kogo on wcale nie znał,
bo nikogo takiego w miasteczku w ogóle nie było. CóŜ, nie wiedział, c o   p o c z ą ć  ani jak
się  zachować,  a  list  leŜał  i  leŜał  całymi  tygodniami,  a  on  juŜ  na  sam  jego  widok  dostawał
białej  gorączki.  List  nie miał  znaczka,  więc  o  to musiał  się  martwić jeszcze  dodatkowo.  Bo
nie  było  sposobu,  aŜeby  jakoś  pobrać  naleŜne  dziesięć  centów,  dlatego  teŜ  uwaŜał,  Ŝe  rząd

Mowa o przygodach opisanych w powieściach Przygody Tomka Sawyera i Przygody Hucka.

pociągnie  go  za  to  do  odpowiedzialności,  a  moŜe  jeszcze  przy  tym  wszystkim  wyleją  go  z
roboty,  kiedy  się  przekonają,  Ŝe  nie  wziął  opłaty.  I  w  końcu  nie  mógł  juŜ  tego  wszystkiego
wytrzymać.  Nie  spał  po  nocach,  nie  jadł,  schudł  tak,  Ŝe  wyglądał  jak  cień,  a  jednak  nie
poprosił  nikogo  o  radę,  bo  ta  sama  osoba,  którą  by  poprosił,  mogłaby  się  przecieŜ  jeszcze
zwrócić  przeciwko  niemu  i  donieść  rządowi  o  tej  historii  z  listem.  Wziął  i  zakopał  list  pod
podłogą,  ale  i  tak  na  nic  się  to  zdało;  kiedy  tylko  się  spostrzegł,  Ŝe  ktoś,  zupełnie
przypadkowo,  stanął  właśnie  w  tym  miejscu,  zaraz  przenikał  go  dreszcz  i  opadały  róŜne
podejrzenia, toteŜ, czuwał tak długo, dopóki całe miasto nie opustoszało i nie pogasły w nim
ś

wiatła, a potem zakradał się tam, wydostawał list i zakopywał go w zupełnie innym miejscu.

Rzecz prosta, ludzie zaczęli go unikać, kręcili tylko głowami, szeptali coś do siebie, bo sądząc
po tym, jak się zachowywał i jak wyglądał, moŜna by dojść do wniosku, Ŝe musiał kogoś
zabić albo uczynić jakąś inną straszną rzecz, tyle Ŝe nikt nie wiedział co. I gdyby był tu obcy,
pewnie by go zlinczowali.

No więc, jak mówiłem, skończyło się na tym, Ŝe dłuŜej nie mógł tego wytrzymać; dlatego

postanowił udać się do Waszyngtonu i pójść najzwyczajniej do Prezydenta Stanów, wyznać
mu  wszystko  szczerze  nie  zatajając  niczego,  o,  ani  na  tyle,  a  później  wyjąć  list,  połoŜyć  go
przed całym rządem  i powiedzieć: „No, trudno, oto on; moŜecie ze mną zrobić, co wam się
tylko spodoba, ale Niebiosa i tak mnie osądzą, bo ja jestem bez winy i wcale nie zasługuję,
aŜeby  mnie  dosięgło  karzące  ramię  prawa,  a  przy  tym  zostawiam  rodzinę,  która  gotowa
jeszcze umrzeć z głodu, choć z całą sprawą nie miała nic wspólnego, i mogę przysiąc, Ŝe to
cała prawda." Tak teŜ i zrobił. Przejechał się kawałek parostatkiem, ciupinę dyliŜansem, ale
całą resztę drogi odbył w siodle i ta droga do Waszyngtonu zabrała mu aŜ trzy tygodnie. Po
drodze obejrzał sobie szmat kraju, całe mnóstwo wsi i ze cztery miasta. Nie było go prawie
osiem  tygodni,  a  potem,  kiedy  juŜ  wrócił,  w  całym  miasteczku  nie  znalazłbyś  większego
zarozumialca. Te podróŜe zrobiły z niego największą znakomitość w całej okolicy, bo o. nim
najwięcej mówiono, a ludzie ściągali do nas z miejscowości odległych aŜ o trzydzieści mil i z
róŜnych  zapadłych  dziur  w  stanie  Ilinois,  a  wszystko  tylko  po to,  by  na  niego  popatrzeć  —
stali i wytrzeszczali gały, a on trajkotał swoje. Chybaście jeszcze niczego takiego nie oglądali.

I nie było sposobu, Ŝeby jakoś ustalić, który z nich jest większym podróŜnikiem; jedni

mówili, Ŝe Nat, inni znowuŜ — Ŝe Tomek. Wszyscy przyznawali, Ŝe Nat widział więcej, gdy
idzie  o  długość  geograficzną,  ale  musieli  się  teŜ  zgodzić,  Ŝe  wszystko,  co  Tomek  stracił  na
długości,  to  odbił  sobie  jakoś  na  szerokości  oraz  na  klimacie.  To  był  mniej  więcej  punkt
wyjścia; obaj więc musieli wykrzykiwać historie swoich mroŜących krew w Ŝyłach przygód,
aŜeby w ten sposób jakoś wysforować się naprzód. Tamta blizna po kuli w Tomkowej nodze
była nie lada przeszkodą dla Nata Parsonsa, ale Nat wprost wyłaził ze skóry, choć był w dość
kiepskiej sytuacji, bo kiedy opisywał tę swoją przygodę, którą to o n przeŜył w Waszyngtonie,
Tomek  wcale  nie  siedział  spokojnie,  tak  jak  powinien  robić,  Ŝeby  wszystko  wypadło  po
sprawiedliwości,  poniewaŜ  co  rusz  wstawał  i  spacerował  sobie  powoli  tuŜ  obok,  ciągle
kuśtykając. A tego utykania Tomek nie pozbył się nigdy, bo kiedy noga juŜ mu się zagoiła,
ć

wiczył je w domu nocami, toteŜ zawsze kuśtykał zupełnie na świeŜo.

A z tą przygodą Nata to było tak, choć nie wiem, na ile jest ona prawdziwa; być moŜe

wyczytał ją w gazecie albo jeszcze gdzieś indziej, chociaŜ trzeba mu przyznać, Ŝe umiał ją
opowiadać. Sprawiał, Ŝe kaŜdemu ciarki przechodziły po plecach, Ŝe kaŜdy, słuchając tego,
bladł i wstrzymywał oddech, a zdarzało się czasem, Ŝe kobiety i dziewczyny to aŜ mdlały z
wraŜenia. No więc, jeŜeli dobrze pamiętam, to było właśnie tak:

Wpadł pełnym galopem do Waszyngtonu, odstawił konia do stajni i dawaj ze swoim

listem do domu Prezydenta, ale tam powiedzieli mu, Ŝe Prezydent jest akurat na Kapitolu

właśnie szykuje się w drogę do Filadelfii, więc jeśli Nat chce go jeszcze dołapać, to nie ma

Kapitol — siedziba Kongresu Stanów Zjednoczonych w Waszyngtonie.

ani minuty do stracenia. Nat o mało trupem nie padł, tak go to rąbnęło. No bo konia miał w
stajni i nie wiedział, co począć. Ale właśnie jak raz przejeŜdŜał obok rozklekotaną dryndą
jakiś czarnuch i wtedy Nat pomyślał, Ŝe to moŜe być szansa. No więc podbiega i krzyczy:
„Pół dolara, jeśli podrzucisz mnie na Kapitol w pół godziny i jeszcze dwadzieścia pięć centów
ekstra, jeśli uwiniesz się w dwadzieścia minut!"

— Zrobione! — powiada czarnuch.
Nat wskoczył, zatrzasnął drzwiczki i popędzili przed siebie, gnając na łeb, na szyję po

najbardziej wyboistej drodze, jaką kiedykolwiek zdarzyło mu się widzieć, a hurkot i łomot był
przy  tym  jak  nie  wiem  co.  Nat  wsunął  ręce  w  takie  tam  uchwyty  i  trzymał  się  ile  siły,  ale
zaraz potem drynda wyrŜnęła o kamień i podskoczyła w górę, tak Ŝe wyleciało z niej calutkie
dno, a kiedy znowu opadła na koła, stopy Nata grzmotnęły o ziemię, i wtedy się połapał, co
mu grozi, jeŜeli nie da rady dotrzymać kroku dryndzie. Był ledwie Ŝywy ze strachu, ale starał
się, jak mógł, uczepił się tych uchwytów, a jego nogi to tylko migały w powietrzu. Wołał na
woźnicę, wrzeszczał ile siły; wołały teŜ tłumy ludzi zebrane na ulicy, no bo wszyscy widzieli,
jak  przebierał  nogami  pod  wozem  i  jak  jego  ręce  i  głowa  podskakiwały  tam,  w  środku,
widzieli  przez  okna,  w  jak  wielkim  jest  niebezpieczeństwie,  ale  im  więcej  krzyczeli,  tym
głośniej wydzierał się Murzyn, który okładał swoje konie batem i uspokajał Nata: „ Nie ma
strachu, szefie, podrzucę pana na czas, podrzucę, a jakŜe!" Bo on, widzicie, myślał, Ŝe tamci
jeszcze  go  -popędzają,  a  rzecz  jasna  niczego  nie  mógł  słyszeć,  taki  był  straszny  har-mider.
Tak więc pędzili przed siebie, a ludzie aŜ kamienieli ze zgrozy na sam ich widok. I kiedy w
końcu wpadli na Kapitol, wszyscy zapewniali, Ŝe była to najszybsza jazda, jaką ktokolwiek tu
odbył. Konie padły bez sił,, Nat wyskoczył ze środka, teŜ ledwie Ŝywy, cały pokryty kurzem,
bosy i w łachmanach, ale dotarł na czas, i to w ostatniej chwili. Dopadł Prezydenta, wcisnął
mu  list,  a  Prezydent  zaraz  od  ręki  go  ułaskawił  i  wtedy  Nat  dał  Murzynowi  aŜ  dwie
ć

wierćdolarówki ekstra, zamiast jednej, bo wiedział, Ŝe gdyby nie ta drynda, to nie zdąŜyłby

w porę, Ŝeby nie wiem co.

Tak, to b y ł a diabelnie morowa przygoda i Tomek Sawyer, chcąc zakasować tamtego,

musiał obnosić swoją bliznę po kuli aŜ do siódmych potów.

Ale cóŜ, z czasem sława Tomka zaczęła powolutku blednąc, a to z powodu przeróŜnych

innych rzeczy, które się wydarzyły i przysporzyły tematu do rozmów. Najsam-przód wyścigi
konne, a na dobitkę jeszcze poŜar domu, potem cyrk, wreszcie zaćmienie słońca, i tak
stopniowo zaczął się powrót do normalnego Ŝycia, ot, jak to zwykle bywa. Wtedy nikt juŜ
wcale nie mówił o Tomku, a ja, Ŝe tak powiem, nigdy jeszcze nie widziałem nikogo bardziej
przygnębionego i zmarkotniałego.

Wkrótce teŜ zaczął się trapić; zamartwiał się całymi dniami, a kiedy go zapytałem, czemu

się tak gryzie, odpowiedział, Ŝe omal serce mu nie pęknie, kiedy sobie pomyśli, Ŝe czas nie
stoi w miejscu, Ŝe on sam wciąŜ się starzeje, a tu nie wybuchają Ŝadne krwawe wojny, więc
nie widzi sposobu okrycia się sławą. CóŜ, chłopcy zawsze rozumują podobnie, ale on był
pierwszym, jakiego widziałem, co wyjawił to zupełnie otwarcie.

Dlatego teŜ przystąpił do pracy nad planem, który mógłby uczynić go sławnym; szybko

to sobie wymyślił, a takŜe zaproponował Jimowi i mnie, Ŝe i nas tam włączy. Taki juŜ był ten
Tomek, wspaniałomyślny i szczodry. Tak, sporo jest chłopaków, którzy są dla ciebie od razu
diabelnie dobrzy i przyjacielscy, gdy ty masz akurat jakąś niekiepską rzecz w garści; ale jak
tylko i m się coś morowego przytrafi, to cześć i mają cię w nosie. Nie da się ukryć: Tomek
Sawyer  nigdy  tak  nie  postępował.  Całe  mnóstwo  chłopaków  będzie  się  zaraz  łasić  i
podlizywać,  jeśli  zobaczą,  Ŝe  zajadasz  jabłko  i  będą  mieli  ochotę  wyłudzić  spory  ogryzek,
lecz kiedy akurat oni mają jabłko, a ty poprosisz,  Ŝeby ci dali ugryźć, i przypominasz,  Ŝe ty
kiedyś przecieŜ im dałeś, to mówią: piękne dzięki, ale nici z tego. Tylko Ŝe spostrzegłem, Ŝe
oni i tak w końcu przychodzą na twoje podwórko, byle cierpliwie poczekać.

No więc poszliśmy do lasu na wzgórzu i Tomek powiedział nam, w czym rzecz. To miała

być krucjata.

— A co to takiego ta krucjata? — zapytałem. Spojrzał na mnie z pogardą, jak zawsze,

kiedy było mu za kogoś wstyd, i powiedział:

— Huckelberry Finnie, czy chcesz przez to powiedzieć, Ŝe nie wiesz, co to jest krucjata?
— A tak — odrzekłem. — Nie wiem. I wcale o to nie dbam. śyłem do' tej pory, jakoś się

bez  tego  obchodziłem  i  jestem  zdrów.  Ale  jak  mi  powiesz,  to  wtedy  będę  wiedział  i  to  mi
wystarczy.  Nie  widzę  Ŝadnego  sensu  w  wynajdywaniu  jakichś  tam  róŜnych  rzeczy  i
napychaniu sobie nimi głowy, skoro nawet nie wiem,  czy będzie kiedyś okazja, Ŝeby z nich
skorzystać. Był kiedyś taki jeden, zwał się Lance Williams, który nauczył się mówić w języku
Indian Czoktawów. No i co? Zjawił się ktoś inny i zafundował mu miejsce na cmentarzu. No,
ale  dobra,  więc  co  to  jest  ta  krucjata?  Tyle  Ŝe  zanim  zaczniesz,  powiem  ci  jeszcze  jedno:
jeŜeli  ta  sprawa  została  juŜ  opatentowana,  to  Ŝadnej  forsy  z  tego  nie  wy-ciśniesz.  Bill
Thompson...

— Opatentowana! — wykrzyknął w odpowiedzi. — Jak Ŝyję, nie widziałem takiego

idioty! Krucjata to taki rodzaj wojny.

Pomyślałem, Ŝe chyba z nim coś niedobrze. Ale gdzie tam, mówił całkiem serio i teraz

ciągnął swoje, zupełnie juŜ uspokojony.

— Krucjata to taka wojna, w której idzie o to, Ŝeby wyzwolić Ziemię Świętą.
— J a k ą znów Ziemię Świętą?
— Do licha! Jest tylko jedna.
— Ale co n a m do tego?
— Co? To nie rozumiesz? Jest teraz w rękach niewiernych i naszym obowiązkiem będzie

ją im wydrzeć.

— A w jaki to niby sposób pozwoliliśmy ją im zagarnąć?
— Wcale nie pozwoliliśmy. Oni zawsze ją mieli.
— Do licha, Tomku, no to przecieŜ i teraz musi do nich naleŜeć, nieprawda?
— CóŜ, oczywiście, naleŜy. Kto powiedział, Ŝe nie? Myślałem długo, ale jakoś nie

mogłem się w tym wszystkim połapać. Więc mówię mu:

— Jak dla mnie, to juŜ trochę za wiele, Tomaszu Sawyerze. Gdybym, powiedzmy, miał

farmę i ona byłaby moja, a ktoś tam chciałby mi ją odebrać, to czy miałby rację, gdyby...

— Ech, do diaska! Za mało wiesz, Ŝeby to zrozumieć, Hucku Finnie! ToŜ to przecieŜ nie

farma, ale coś zupełnie innego. Bo widzisz, to jest tak. Oni mają tam ziemię, po prostu .sarną
ziemię, i to juŜ w ogóle w s z y s t k o , co mogą posiadać; ale to nasi Ŝydzi i nasi
chrześcijanie uczynili tę ziemię świętą, dlatego tamci nie mają Ŝadnego interesu, Ŝeby na niej
siedzieć i wciąŜ ją plugawić. To hańba i ani przez jedną chwilę nie powinniśmy do tego
dopuszczać. Winniśmy na nich wyruszyć i odebrać ją.

— No, dobra, ale to wszystko wydaje mi się najbardziej pokiełbaszoną rzeczą, o jakiej

tylko słyszałem. Bo gdybym miał farmę, a ktoś tam...

— Czy nie mówiłem ci juŜ, Ŝe to nie ma nic wspólnego z Ŝadną farmą? Farma to tylko

interes, zwykły przyziemny interes i cześć, i to w ogóle wszystko, co moŜesz o tym
powiedzieć; a tu, to coś wyŜszego, to sprawa religijna, no i zupełnie inna.

— I to ma być religijne, jechać gdzieś i zabierać ziemię ludziom, którzy ją uprawiają?
— Jasne, zawsze tak uwaŜano.
A Jim pokręcił tylko głową i powiedział:

— Paniczu Tomku, tutaj z całą pewnością musi być coś nie tak, tutaj z całą pewnością

jest coś nie w porządku. Bo ja teŜ jestem religijny; do tego znam całe mnóstwo bardzo
religijnych osób, ale jeszcze nigdy nie spotkałem nikogo, co by tak postępował.

To rozwścieczyło Tomka, więc oświadczył:
— Do kata, to juŜ moŜe przyprawić człowieka o mdłości, takie zakute, takie ośle łby!

Gdyby  tak  któryś  z  was  przeczytał  kiedyś  cokolwiek  o  historii,  to  by  wiedział,  Ŝe  sam
Ryszard  Rwie  Serce,  sam  papieŜ  i  Godfrey  Bulion  czy  jak  mu  tam  było,  i  całe  mnóstwo
innych  ludzi  na  świecie,  tak  samo  szalenie  szlachetnych  i  poboŜnych,  ciachało  i  tłukło
niewiernych przez ponad dwieście lat, próbując im odebrać tę całą ich ziemię, przy tym przez
cały czas pławili się aŜ po uszy we krwi. A tutaj ni stąd, ni zowąd wyskakuje dwóch zakutych
tępaków z ostępów nad Missouri i w dodatku twierdzą, Ŝe wiedzą, co jest złe, a co dobre, i to
lepiej niŜ tamci! To juŜ zbytnia bezczelność!

No cóŜ, to oczywiście ukazało nam sprawę z trochę innej strony, toteŜ i Jim, i ja

poczuliśmy się nagle nieukami, z r o b i ł o nam się wstyd, a ja poŜałowałem, Ŝeśmy się tak
zbłaźnili. Zapomniałem języka w gębie i Jim teŜ na jakiś czas go zapomniał, ale niedługo
potem odezwał się znowu:

— No to chyba wszystko w porządku. Bo jeŜeli oni nic o tym nie wiedzieli, to tym

bardziej my, biedni ciemni ludzie, ■nie musieliśmy wiedzieć, a teraz, kiedy juŜ wiemy, Ŝe to
nasz  obowiązek,  musimy  tam  pojechać  i  uporać  się  z  tą  robotą  najlepiej,  jak  umiemy.  A
jednak,  tak  czy  owak,  Ŝal  mi  tych  niewiernych,  tak  samo  jak  i  pewnikiem  paniczowi
Tomkowi. Najtrudniej to chyba przyjdzie nam zabijać ludzi, których wcześniej nawet nie było
kiedy  poznać  i  którzy  nie zrobili  nam  nijakiej  krzywdy.  No  bo  to  tak,  sami  chyba widzicie.
Gdybyśmy tylko wg trzech poszli do nich i powiedzieli, Ŝe jesteśmy głodni i poprosili, Ŝeby
dali nam coś przekąsić, to moŜe oni by się okazali tacy sami jak wszyscy ludzie. Nie wydaje
się wam? Bo jakŜe tak, pewnie by nam dali, wiem Ŝe tak by było, no a wtedy?

— Co wtedy?
— No bo, paniczu Tomku, idzie mi właśnie o to, Ŝe pewnie nie da rady, Ŝe n i e

p o t r a f i m y zabijać tych biedaków, co to nie zrobili nam przecieŜ Ŝadnej krzywdy, chyba
Ŝ

ebyśmy złapali dryg do tej roboty. I wiem o tym na pewno, o, tak, paniczu Tomku, wiem o

tym bardzo dobrze. Ale gdybyśmy tak wzięli siekierę albo nawet dwie, tylko ty, ja i Huck, i
gdybyśmy przepłynęli rzekę podczas nowiu i zatłukli całą tę przeklętą rodzinę, co mieszka na
brzegu Sny, a potem jeszcze spalili im chałupę i...

— Mocny BoŜe, ale z was nudziarze! — odrzekł na to Tomek. — Dosyć mam juŜ

gadania z takimi jak wy, jak ty i Huck Finn, co to nic, tylko próbujecie obracać kota ogonem i
zamiast okazać choć trochę zdrowego rozsądku, wciąŜ tylko wywlekacie same jakieś
przeróŜne teologie i inne tam majestaty w świetle porządku prawa!

Ale tu Tomek Sawyer nie był zupełnie w porządku. Jim nie chciał przecieŜ nic złego, a ja

takŜe nie. I dobrze wiedzieliśmy, Ŝe to właśnie on ma rację, a nie my, ale przecieŜ my tylko
chcieliśmy się dowiedzieć, jak się do tego zabrać, i to wszystko; a jedynym powodem, dla
którego nie chciał nam sprawy wyjaśnić tak, byśmy zrozumieli, było wyłącznie to, Ŝe my obaj
byliśmy nieukami, a do tego tacy ciemni, czemu nie zaprzeczę, tyle Ŝe — tam do licha! —
myślę, Ŝe to jeszcze nie Ŝadna zbrodnia.

Ale Tomek nie chciał juŜ więcej nawet o tym słuchać, powiedział tylko, Ŝe gdybyśmy tak

zabrali  się  do  rzeczy  z  naleŜytym  animuszem,  on  zebrałby  wówczas  parę  tysięcy  rycerzy,
zakuł  ich  od  stóp  do  głów  w  stalowe  zbroje,  mnie  by  zrobił  porucznikiem,  a  Jima
markietantem, sam zaś by objął dowództwo i zmiótł tę całą pogańską hałastrę do morza jak
muchy  i  wracałby  później  do  domu  przez  cały  świat  promieniejący  chwałą  niczym  zachód
słońca. I powiedział jeszcze, Ŝe nie potrafiliśmy wyczuć naszej szansy, gdyśmy ją mieli pod

nosem, dlatego on juŜ nie zaofiaruje nam jej po raz drugi. A kiedy juŜ się uparł, nie było
Ŝ

adnej siły, Ŝeby zmienił zdanie.

Tyle Ŝe aŜ tak bardzo mi na tym nie zaleŜało. Jestem z natury spokojny i nie lubię

adnych awantur z ludźmi, którzy i ze mną nie szukają zwady. I jeŜeli niewierny będzie miał

się dobrze, to i ja będę z tego zadowolony, i niech juŜ tak zostanie.

Ten cały pomysł Tomek wziął z ksiąŜki Waltera Scotta, którą stale czytał. A był to

pomysł zupełnie szalony, bo moim zdaniem nikt nigdy by nie potrafił zwołać tylu chłopa, a
nawet  gdyby  ich  zwołał,  to  i  tak  pewnie  by  jak  nic  oberwał  w  skórę.  Wziąłem  tę  ksiąŜkę  i
wszystko  to  sobie  przeczytałem,  ale  jak  na  mój  rozum,  większość  tych  jegomościów,  co
porzucili  farmy,  Ŝeby  iść  na  krucjatę,  nieźle  się  tam  musiała  namordować.

ROZDZIAŁ II

Balon idzie w górę

Tomek wyskakiwał co rusz to z innym pomysłem, ale kaŜdy z nich miał gdzieś jakiś

feler, toteŜ musiał je po kolei odrzucać. Tak Ŝe na koniec niewiele brakowało, a wpadłby w
prawdziwą rozpacz. I właśnie wtedy gazety z St. Louis zaczęły się rozpisywać o balonie, co
miał  lecieć  aŜ  do  Europy,  i  Tomek  umyślił  sobie,  Ŝe  musi  tam  pojechać  i  zobaczyć,  jak  ten
balon wygląda, tylko jakoś nie mógł się zdecydować. Ale gazety trąbiły wciąŜ swoje, więc w
końcu  doszedł  do  wniosku,  Ŝe  jeśli  się  nie  wybierze,  to  straci  jedyną  taką  okazję;  potem
wywiedział się jeszcze, Ŝe Nat Parsons sposobi się do drogi, Ŝeby obejrzeć ten balon, i to go,
rzecz  jasna,  ruszyło.  Nie  mógł  pozwolić  na  to,  Ŝeby  Nat  Parsons  wrócił  i  chełpił  się  wobec
wszystkich,  Ŝe  widział, co  trzeba,  i  Ŝeby  on  musiał tego  słuchać  i siedzieć jak trusia.  Chciał
jednak, abyśmy Jim i ja równieŜ tam pojechali, no więc pojechaliśmy.

Ten balon był całkiem nielichy i miał do tego takie skrzydła i wachlarze i inne przeróŜne

rzeczy,  i  wcale  nie  był  podobny  do  balonów,  jakie  widuje  się  na  obrazkach.  Stał  sobie  na
skraju  miasta,  dość  daleko,  pośrodku  pustej  parceli  na  rogu  Dwunastej  Ulicy.  A  dookoła
kłębił się tłum i naśmiewał się ile wlezie, z niego i z tego jegomościa, co to miał nim lecieć
—  bladego  chudeusza,  w  którego  oczach  widać  było,  wiecie,  coś  jakby  delikatny  odblask
promieni  księŜyca.  Wszyscy  mu  w  kółko  powtarzali,  Ŝe  nigdzie  nie  poleci.  Jego  to
rozwścieczało;  odwracał  się  do  ludzi,  wygraŜał  im  pięścią  i  mówił,  Ŝe  są  ślepym
zbydlęciałym motłochem, ale pewnego dnia przekonają się jeszcze, Ŝe oto mieli moŜność stać
twarzą  w  twarz  z  jednym  z  tych,  co  dźwigają  narody  i  tworzą  cywilizację,  tyle  Ŝe  byli  za
głupi,  aby  o  tym  wiedzieć,  i  Ŝe  kiedyś  tutaj,  dokładnie  w  tym  samym  miejscu,  ich  własne
dzieci  i  wnuki  wystawią  mu  pomnik,  który  przetrwa  tysiąclecia,  podczas  gdy  jego  imię
przetrwa nawet pomnik. A wtedy tłum wybuchał śmiechem i wykrzykiwał pod jego adresem;
ludzie  dopytywali,  jak  się  nazywał,  zanim  wyszedł  za  mąŜ,  i  radzili,  co  trzeba  zaŜyć,  Ŝeby
tego  nie  robić,  i  jak  miała  na  imię  babka  kota  jego  siostry,  i  takie  tam  inne  rzeczy,  jak  to
zwykle  tłum,  kiedy  dorwie  gościa  i  natrząsa  się  z  niego.  No  cóŜ,  niektóre  te  historie  były
n a p r a w d ę  śmieszne i diablo zmyślne, tego nie da się ukryć — ale tak czy inaczej to nie
było w porządku ani za bardzo po męsku, Ŝe taka kupa luda czepiała się jednego, a do tego aŜ
tyłu  wygadanych  spryciarzy,  podczas  gdy  tamten  widać  nie  miał  daru-mowy,  aŜeby  im
wygarnąć  i  odgryźć  się  jak  trzeba.  Ale,  na  Boga,  właściwie  po  kiego  licha  miałby  się  im
odgryzać?  Nic  by  mu  to  nie  dało,  bo  dla  nich  był  przecieŜ  po  prostu  półgłówkiem.  CóŜ,
najzwyczajniej  sam  się  nadstawiał  na  cięgi.  Ale  taki  juŜ  b y ł .  I  myślę,  Ŝe  choćby  nawet
chciał,  nic  by  temu  wszystkiemu  nie  potrafił  zaradzić,  bo  właściwie  taką,  jak  sądzę,  musiał
juŜ  mieć  naturę.  Jako jegomość  dosyć  przyzwoity,  nie  chciał  nikomu  robić  Ŝadnej  krzywdy;
był po prostu geniuszem, jak to mówią w gazetach, a to przecieŜ nie z jego winy. Widać nie
kaŜdy moŜe być normalny: musimy być ot, tacy, jak nas Pan Bóg stworzył. O ile wiem, tacy
geniusze to myślą, Ŝe zjedli wszystkie rozumy, dlatego nie chcą słuchać Ŝadnych cudzych rad
i zawsze tylko idą swoją drogą, dlatego ludzie się od nich odsuwają i pogardzają nimi, i tak
juŜ być musi. Ale gdyby tak byli trochę pokorniejsi, słuchali czasami innych i próbowali się
czegoś nauczyć, wyszłoby im to na zdrowie.

Ta część balonu, gdzie siedział profesor, duŜa i przestronna, całkiem przypominała łódź,

a po wewnętrznej stronie miała wodoszczelne schowki, na których moŜna było sobie usiąść

czy  nawet  się  przespać.  Weszliśmy  na  pokład,  gdzie  kręciło  się  juŜ  chyba  ze  dwudziestu
chłopa  —  wszędzie  węszyli  i  wszystko  obmacywali  —  a  pośród  nich  był  tam  równieŜ  stary
Nat  Parsons.  Profesor  zwijał  się  jak  w  ukropie,  przygotowywał  wszystko  do  odlotu,  toteŜ
ludzie powoli zaczęli się stamtąd zabierać wychodząc kolejno z łodzi, a stary Nat na końcu.
Rzecz jasna, nie mogliśmy pozwolić, aby wyszedł p o   n a s . Nie mogliśmy się nawet ruszyć
z miejsca, dopóki nie zlazł na dół, tak Ŝebyśmy to właśnie my byli tymi ostatnimi.

Ale Nat juŜ poszedł i była najwyŜsza pora, byśmy się i my stąd zabierali. Nagle

usłyszałem jakiś straszny krzyk i odwróciłem się: całe miasto lotem błyskawicy zapadało się
pod  nami  gdzieś  w  dół!  śołądek  podskoczył  mi  aŜ  do  gardła,  tak  się  przestraszyłem.  Jim
poszarzał na twarzy i nie mógł wydusić z siebie ani słowa. A Tomek w ogóle nic nie mówił,
lecz  wyglądał  na  bardzo  podnieconego.  Miasto  dalej  spadało  gdzieś  w  dół  i  w  dół,  i  w  dół,
choć  mogło  się  wydawać,  Ŝe  my,  jakby  nigdy  nic,  wisimy  sobie  w  powietrzu,  i  to  zupełnie
nieruchomo.  Domy  robiły  się  coraz  mniejsze,  miasto  jakoś  dziwnie  kurczyło  się  w  sobie,
wciąŜ bardziej i bardziej; wszystkie wozy i ludzie wyglądali teraz jak mrówki i Ŝuki uwijające
się  dokoła,  ulice  —  jak  nitki  albo  drobne  szparki;  a  potem  wszystko  tak  jakoś  zlało  się  do
kupy  i  wtedy  nie  było  juŜ  Ŝadnego  miasta,  tylko jakby  spora  blizna  na  powierzchni  ziemi,  i
wydawało się, Ŝe moŜesz sięgnąć okiem na jakie tysiąc mil w dół i w górę rzeki, choć — ma
się chyba rozumieć — aŜ tak daleko to na pewno nie. Pomału ziemia stała się kulą, zwyczajną
kulą  mętnego  koloru,  i  cała  była  pocięta  błyszczącymi  wstąŜeczkami,  które  wiły  się  po  niej
tam i sam; były to rzeki. Wdowa Douglas zawsze mi kładła do głowy, Ŝe ziemia jest jak kula,
tyle Ŝe ja tam nigdy nie brałem powaŜnie tych róŜnych jej przesądów i oczywiście mało mnie
to  obchodziło,  bo  przecieŜ  sam  widziałem,  Ŝe  świat  jest  płaski  jak  talerz.  Wychodziłem  na
wzgórze,  rozglądałem  się  wkoło  i  wtedy  widziałem,  jak  jest.  Bo  uwaŜam,  Ŝe  najlepszy
sposób, aby się upewnić co do jakiejś sprawy, to pójść i sprawdzić samemu, a nie wierzyć w
coś  tylko  dlatego,  Ŝe  ktoś  inny  tak  akurat  mówi.  Ale  teraz  musiałem  przyznać,  Ŝe  wdowa
miała rację. To znaczy miała rację co do reszty  świata, ale nie do tej jego części, gdzie leŜy
nasze  miasteczko,  bo  ono  leŜy  płasko,  zupełnie jak  na  talerzu,  i  niech  mnie  dunder  świśnie,
jeśli kłamię!

Profesor przez cały ten czas siedział zupełnie cicho, tak jakby drzemał, lecz teraz nagle

wybuchnął i aŜ bluzgał jadem. A gadał mniej więcej tak:

— Głupcy! Mówili, Ŝe nie poleci i chcieli go sprawdzać, chcieli szpiegować i wydrzeć mi

mój sekret. Ale ja ich przechytrzyłem! Nikt nie zna tej tajemnicy, tylko ja jeden! Nikt nie wie,
jaka siła porusza ten statek, nikt poza mną! A jest to nowa siła, nowa siła tysiąckroć silniejsza
niŜ wszystkie inne na ziemi! Para to przy niej błahostka! Mówili, Ŝe nie zdołam polecieć do
Europy. Do Europy! Do kata! Energii na pokładzie wystarczy na pięć lat. a zapasów Ŝywności
na jakie trzy miesiące. Ale durnie! CóŜ oni mogą o tym wiedzieć? No tak, a mówili, Ŝe mój
statek to zwyczajny szmelc. Tam do licha, wytrzyma i pięćdziesiąt lat! I jeśli zechcę, mogę
sobie Ŝeglować po przestworzach całe Ŝycie, lecieć, dokąd tylko zapragnę, choć tamci się
naśmiewali i mówili, Ŝe nic z tego nie będzie. śe nie mogę sterować! Ano, zobaczymy. Pójdź
no tu, chłopcze. Przyciskaj te guziki tak, jak ci powiem.

Kazał Tomkowi sterować całym statkiem, tam i sam, w tę i z powrotem, i w bardzo

krótkim czasie wyuczył go tej sztuki, a Tomek później mówił, Ŝe to dziecinnie proste. Kazał
mu zniŜyć lot prawie do ziemi i prowadzić statek tuŜ nad preriami stanu Illinois, tak Ŝe moŜna
było sobie pogadać z farmerami, słyszeć całkiem wyraźnie, co oni wywrzaskują, a tymczasem
profesor  zrzucał  im  ulotki,  na  których  była  mowa  o  balonie  i  o  tym,  Ŝe  właśnie  leci  nim  do
Europy.  Tomek  tak  się  w  tym  wszystkim  wyćwiczył,  Ŝe  mógł  teraz  poprowadzić  statek
wprost na pierwsze lepsze drzewo, o mało się z nim nie zderzyć i później, w ostatniej chwili,
skierować go do góry i przelecieć tuŜ nad jego wierzchołkiem. Tak, i jeszcze profesor pokazał
Tomkowi, jak się ląduje, a Tomek zrobił to pierwsza klasa, a jakŜe, i usadowił aparat na prerii
niczym  na  puchowej  pierzynie.  Ale  kiedy  chcieliśmy  wyleźć,  profesor  się  temu  sprzeciwił:

„O, nie, co to, to nie!" — i balon wystrzelił znów w górę. To było straszne. Więc zacząłem go
błagać, a Jim teŜ, ale jego tylko to rozsierdziło; miotał się i miał jakiś taki dziki wyraz oczu,
Ŝ

e mnie przestraszył.

A potem znów się zajął swoimi kłopotami, biadolił i narzekał, jak to niegodziwie go

potraktowano, i w Ŝaden sposób nie mógł tego wszystkiego przeboleć, a juŜ szczególnie
gadania, Ŝe jego statek to szmelc. Ale on ma to w nosie, chociaŜby nie wiem ile gardłowali,
Ŝ

e balon jest zbyt skomplikowany i Ŝe bez przerwy będzie się psuć. Psuć! TeŜ coś! Równie

dobrze mogłoby się zepsuć słońce i ustać w swoim biegu!

Było z nim coraz gorzej; nigdy jeszcze nie widziałem kogoś, kto by aŜ tak się ciskał. AŜ

mi  ciarki  chodziły  po  grzbiecie,  kiedy  na  niego  patrzyłem,  i  Jimowi  teŜ.  W  końcu  zaczął
warczeć  i  wrzeszczeć,  a  potem  zaklinać  się  na  wszystko,  Ŝe  teraz  świat,  skoro  tak  podle  go
potraktował,  nigdy  nie  pozna  jego  sekretu.  Powiedział,  Ŝe  obleci  swym  balonem  całą  kulę
ziemską, a zrobi to tylko po to, Ŝeby pokazać, na co w ogóle go stać, ale potem zatopi go w
morzu, a nas razem z nim. Do diaska, wpakowaliśmy się w niezgorszą kabałę, a tu jeszcze do
tego zapadła noc.

Dał nam coś do zjedzenia, kazał przejść na drugi koniec łodzi, a sam ułoŜył się na

pokrywie  schowka,  skąd  mógł doglądać  wszystkich  urządzeń;  wsunął  pod  głowę  jakąś  starą
bębenkową  pukawkę  i  powiedział,  Ŝe  jeŜeli  ktoś  z  nas  będzie  się  wygłupiał  i  spróbuje
lądować,  to  go  zastrzeli  jak  psa.  Siedzieliśmy  zbici  w  gromadkę  i  coś  tam  nawet
próbowaliśmy  wymyślić,  tyle  Ŝe  mówiliśmy  niewiele,  ledwie  od  czasu  do  czasu  ktoś  rzucił
jakieś  słowo,  kiedy  juŜ  było  trzeba,  bo  jakby  człowiek  w  ogóle  nic  nie  mówił,  to  by  chyba
pękł.  Tacy  byliśmy  zmartwieni  i  wystraszeni.  Noc  upływała  powoli i  niewesoło.  Lecieliśmy
dość nisko, a światło księŜyca sprawiało, Ŝe wszystko było jakieś takie miłe i łagodne; mijane
farmy  wyglądały  bardzo  przytulnie  i  po  domowemu;  słyszeliśmy  przeróŜne  odgłosy  z
gospodarstw  i  bardzośmy  chcieli  tam  się  wtedy  znaleźć,  lecz  —  do  licha!  —tylko
przemykaliśmy ponad nimi jak duchy, nie zostawiając nawet najmniejszego śladu.

JuŜ w nocy, kiedy to kaŜdy dźwięk wydaje się niestosowny, a w powietrzu czuć późną

porę, gdyŜ późna pora takŜe ma swój zapach — mogło być wtedy coś około drugiej —
Tomek powiedział, Ŝe tym razem profesor uciszył się juŜ na dobre, więc pewnie śpi, i Ŝe
byłoby lepiej...

— Co lepiej? — spytałem szeptem i zaczęło mnie aŜ mdlić, bo wiedziałem, co takiego

chodzi Tomkowi po głowie.

— Lepiej podkraść się tam, związać go i wylądować. A ja mu na to;
— O, nie, co to, to nie. I ani mi się waŜ, Tomaszu Sawyerze.
A Jim? CóŜ, Jim z trudem łapał powietrze, taki był zalękniony. Lecz w końcu powiedział:
— Och, nie, paniczu Tomku, nawet nie próbuj! Ledwie go tylko tkniesz, zrobi z nami

koniec! Tak zrobi, z całą pewnością! Za Ŝadne skarby świata do niego nie podejdę. Paniczu
Tomku, to zupełny wariat.

Tomek wyszeptał:
— Właśnie d l a t e g o musimy coś zrobić. Gdyby nie był wariatem, to za nic w świecie

bym się stąd nie ruszył;  nie namówilibyście mnie, Ŝebym wysiadł, tym bardziej teraz, kiedy
się juŜ przyzwyczaiłem do balonu i do tego,  Ŝe wiszę sobie nad ziemią. No ale tylko wtedy,
gdyby ten tutaj był zdrowy na umyśle. Bo to Ŝaden interes latać z takim, co ma nie po kolei w
głowie  i  na  dodatek  gada,  Ŝe  obleci  cały  świat  dokoła,  a  później  nas  wszystkich  potopi.
Dlatego  mówię  wam,  musimy  coś  z  tym  zrobić,  i  to  juŜ,  zanim  się  obudzi,  bo  potem  taka
okazja moŜe się więcej nie trafić. No, dalej!

Lecz na samą myśl o tym aŜ mróz przeszedł nam po kościach i chłodny dreszcz po

plecach, toteŜ powiedzieliśmy, Ŝe nie ruszymy się z miejsca. Więc Tomek postanowił pójść

sam  i  sprawdzić,  czy  nie  da  rady  się  dobrać  do  urządzeń  sterowniczych  i posadzić  balon  na
ziemi. Prosiliśmy go, zaklinali na wszystko, tyle Ŝe na nic się to nie zdało; opadł na podłogę i
cal po calu popełznął przed siebie, a my przyglądaliśmy się temu wstrzymując oddech. Gdy
dotarł na środek łodzi, zaczął się czołgać o wiele wolniej, a mnie się wydawało, Ŝe trwa to juŜ
całe  lata.  Ale  w  końcu  zobaczyliśmy,  Ŝe  dotarł  do  głowy  profesora,  uniósł  się  odrobinę,  po
czym  przez  dobrą  chwilę  wpatrywał  mu  się  w  twarz  i  nadsłuchiwał.  A  później  znów  ruszył
powoli  w  kierunku  jego  stóp,  poniewaŜ  tam  właśnie  były  te  wszystkie  przyciski.  No  i  cóŜ,
dobrnął bezpiecznie i akurat sięgał pewną ręką w kierunku guzika, ale potrącił coś, zrzucił i
narobił  hałasu,  więc  zaraz  padł  plackiem  na  podłogę,  i  ani  mru-mru.  Profesor  poruszył  się  i
zapytał: „Co tam?" — ale Ŝe siedzieliśmy jak myszy pod miotłą, zaczął tylko mamrotać coś i
szeptać, a przy tym kokosić się jak ktoś, kto budzi się ze snu. Zdawało mi się, Ŝe zaraz trupem
padnę, tak się tym martwiłem i takiego miałem pietra.

Ale wtedy nagle chmura przesłoniła księŜyc i niewiele brakowało, Ŝebym się rozbeczał z

radości. Bo księŜyc brnął w tę chmurę coraz głębiej i zrobiło się tak ciemno, Ŝe wcale juŜ nie
widzieliśmy Tomka. A później zaczęło kropić i słyszeliśmy, jak profesor uwija się przy
swoich linach i tych tam innych rzeczach, i psioczy na pogodę. I cały czas baliśmy się tylko,
Ŝ

e zaraz wpadnie na Tomka, a wtedy będzie po nas, jak amen w pacierzu. Tyle Ŝe Tomek

akurat do nas wracał i kiedy nagle poczułem jego ręce na kolanach, to aŜ mnie do reszty
zatkało, a serce skoczyło mi do gardła, bo po ciemku nic nie było widać i równie dobrze mógł
to być profesor. Ja myślałem Ŝe to właśnie on.

Do licha! Tak bardzo się ucieszyłem, Ŝe Tomek jest juŜ przy nas i byłem tak szczęśliwy,

jak  tylko  moŜe  być  szczęśliwy  ktoś,  komu  przyszło  Ŝeglować  w  powietrzu  z  wariatem.  Po
ciemku nie dałoby się w Ŝaden sposób lądować, toteŜ miałem nadzieję, Ŝe deszcz nie ustanie,
bo  bardzo  się  bałem,  Ŝe  Tomek  z  powrotem  pójdzie  majstrować  tam,  przy  sterach,  a  wtedy
my  znów  będziemy  się  czuli  okropnie  nijako.  No  i  stało  się  tak,  jak  chciałem.  Przez  całą
resztę nocy siąpiło i siąpiło — choć nie aŜ tak długo, jak by się mogło  wydawać — za to o
ś

wicie przetarło się trochę i cały świat wyglądał tak jakoś szaro, spokojnie i miło; w ogóle

dobrze było znów zobaczyć pola, lasy, konie i bydło, które stało sobie i nad czymś tam
rozmyślało. A później wzeszło słońce, takie gorące, wspaniałe i wesołe, tyle Ŝe my, na
odwrót, czuliśmy się jacyś pogięci i zardzewiali, i nawet się nie obejrzeliśmy, jak zmorzył nas
sen.

ROZDZIAŁ III

Tomek wyjaśnia

Zasnęliśmy gdzieś koło czwartej, a zbudziliśmy się przed ósmą. Profesor siedział w

swoim kącie i wyglądał ponuro. Przyniósł nam jakieś śniadanie, ale powiedział, Ŝe nie wolno
nam się zbliŜać do kompasu na śródokręciu. Bo kompas był tak mniej więcej pośrodku łodzi.
No cóŜ, kiedy jesteś głodny niczym wilk, a w końcu sobie podjesz, wszystko zaczyna
wyglądać całkiem inaczej niŜ przedtem. Człowiek czuje się wtedy nie najpodlej, choćby
nawet leciał w jednym balonie z geniuszem. Więc zaczęliśmy rozmawiać.

Jedna rzecz nie dawała mi spokoju i w końcu zapytałem:
— Tomku, czy my aby przypadkiem nie lecimy na wschód?
— Tak.
— Jak szybko lecieliśmy?
— Hm, sam przecieŜ słyszałeś, co wygadywał profesor, kiedy wpadł w ten swój szał.

Mówił, Ŝe czasem robimy pięćdziesiąt mil na godzinę, czasami dziewięćdziesiąt albo i sto; Ŝe
przy dość silnym wietrze wyciągnie bez trudu nawet trzysta, a oprócz tego, Ŝe jeśli tylko
trzeba mu wiatru, takiego, co by jeszcze wiał w odpowiednią stronę, to wystarczy opuścić się
niŜej albo wzbić w górę i zawsze go jakoś znajdzie.

— Tak, tak właśnie myślałem. Profesor łgał jak z nut.
— A to niby dlaczego?
— Bo gdybyśmy lecieli tak szybko, powinniśmy juŜ minąć Illinois.
— Z pewnością.
— To czemu jeszcze go nie minęliśmy?
— A dlaczegóŜ to nie?
— Bo widzę to po kolorze. Lecimy akuratnie nad samym Illinois. Sam moŜesz się

przekonać, Ŝe Indiany pod nami jeszcze ani widu.

— Sam nie wiem, co się z tobą dzieje, Huck. Poznajesz to po k o l o r z e ?
— Tak, jasne, Ŝe poznaję.
— A cóŜ ma do tego kolor?
— Bardzo wiele. Stan Illinois jest zielony, za to Indiana róŜowa. A pokaŜ mi tam, w dole,

choć odrobinę koloru róŜowego. Co to, to nie, mój drogi, tam jest sama zieleń.

— Indiana ma być r ó Ŝ o w a ? Tam do diaska, a cóŜ to za nowa bzdura?
— śadna bzdura. Sam widziałem na mapie, jest właśnie róŜowiuteńka.
Nigdy chyba nie widzieliście osoby w równym stopniu zgorszonej i oburzonej jak

Tomek. Powiedział tylko:

— No właśnie, gdybym był takim tępym i zakutym łbem, jak ty, Hucku Finnie, to pewnie

bym nawet nie czekał i zaraz skoczył tam, w dół. On widział to na mapie! Ech, Huckelberry
Finnie, czyŜby ci przyszło do głowy, Ŝe stany, tak naprawdę, są tego samego koloru, jakim je
znaczą na mapie?

— Tomaszu Sawyerze! Więc po co jest mapa? Czy przypadkiem nie po to, aŜebyś się

nauczył, co jest, a czego nie ma?

— To chyba oczywiste!
— Więc niby jak byś miał się nauczyć, jeśli mapa kłamie? MoŜe mi to wytłumaczysz?
— Do kroćset, ty prostaku! Ona wcale nie kłamie!
— A więc nie kłamie, czyŜ tak?
— Nie, nie kłamie.
— Więc dobra; jeŜeli nie kłamie, to przecieŜ nie ma dwóch stanów, które by były

jednakowego koloru. I co ty na to, Tomku Sawyerze?

Widział, Ŝe mam go w garści i Jim teŜ to widział. I mówię wam, od razu poczułem się

wspaniale, bo Tomka niełatwo było zapędzić w kozi róg. ToteŜ Jim klepnął się dłonią w udo i
powiada:

— Tam do licha! To zmyślne, to dostatecznie zmyślne! Nie da rady, paniczu Tomku,

t y m r a z e m to cię dopadł, a niech mnie! — Znowu wyrŜnął się w udo i dalej ciągnął

swo

-_ Do licha, ale to sobie zmyślnie wykoncypował!

Nigdy jeszcze w Ŝyciu nie czułem się tak cudownie, a jednak sam nie wiedziałem, Ŝe

mówię coś aŜ tak ogromnie waŜnego, dopóki mu tego do końca nie wyłuszczyłem. Człowiek
Ŝ

ył sobie ot, tak, jakby nigdy nic, i nawet się nie spodziewał, Ŝe coś takiego się stanie, bo

wcale  o  tym  nie  myślał,  a  tutaj  nagle  samo  jakoś  wyszło.  No,  tak,  to  było  równie  wielką
niespodzianką  dla  mnie,  jak  i  dla  tamtych  dwóch.  Bo  to  zupełnie  tak  samo,  jak  gdybyś
pogryzał  sobie  pajdę  kukurydzianego  chleba  jakby  nigdy  nic  i  nagle  trach,  wyłamał  ząb  o
brylant. Z początku byś pomyślał, Ŝe to jakiś kamyk, dopóki byś go nie wyjął i nie otrzepał z
piasku,  z  okruszyn  i  w  ogóle.  A  kiedy  juŜ  byś  się  przyjrzał,  byłbyś  wtedy  zdziwiony  i
zadowolony, o tak, nawet dumny. Ale gdyby tak spojrzeć prawdzie prosto w oczy, to jednak
wówczas  człowiek  nie  miałby  prawa  aŜ  do  takiej  dumy,  jak  wtedy,  gdyby  s p e c j a l n i e
poszukiwał  diamentów.  Przemyślcie  to,  a  sami  łatwo  zauwaŜycie  róŜnicę.  Bo  widzicie,
przypadek,  to  niezupełnie  to  samo, co  ta  sama  rzecz, ale  zrobiona  świadomie. Bo  właściwie
kaŜdy  mógłby  nadgryźć  ten  diament  w  chlebie,  tyle  Ŝe  jednak  musi  to  być  ktoś,  kto  akurat
natrafił na o d p o w i e d n i ą  pajdę. W tym będzie jego zasługa, no a w moim wypadku to ja
się tak właśnie zasłuŜyłem; do tego, jak sądzę mam prawo. I wcale mi nawet przez myśl nie
przeszło,  Ŝe mógłbym się na coś takiego porwać i nie zastanawiałem się nad tym więcej niŜ
choćby  wy  w  tej  chwili.  Nie,  byłem  po  prostu  tak  spokojny,  Ŝe  trudno  o  większy  spokój,  a
jednak;  całkiem  niespodziewanie,  samo  mi  jakoś  wyszło.  Często  sobie  rozmyślam  o  tym
całym  zajściu,  a  tak  wszyściutko  pamiętam,  jakby  to  było  najwyŜej  tydzień  temu.  I  mam  to
wszystko  przed  oczami:  falujący  krajobraz  —  lasy,  pola,  jeziora  —  ciągnący  się  przez  całe
setki  mil  dokoła,  miasta  i  wsie  rozsiane  gdzieś  pod  nami,  to  tu,  to  tam  i  w  ogóle  wszędzie;
profesor zamyślony nad mapą leŜącą na małym stoliczku i czapka Tomka łopocząca w linach
takielunku, gdzie powiesiliśmy ją, Ŝeby sobie przeschła. I jeszcze jedna rzecz: równo z nami
leciał  ptak,  oddalony  najwyŜej  o  dziesięć  stóp,  i  próbował  nadąŜyć,  tyle  Ŝe  cały  czas
pozostawał w tyle, i pociąg, tam, w dole, który teŜ się jakby z nami ścigał, przemykał wśród
drzew  i  farm,  przy  czym  wypuszczał  długą,  czarną  smugę  dymu,  a  od  czasu  do  czasu  mały
obłok bieli, i kiedy ten obłok zniknął, tak Ŝe nawet zdąŜyłeś juŜ o nim zapomnieć, dobiegał ci
jeszcze  do  uszu  słabiutki  gwizd  parowozu.  Zostawiliśmy  w  tyle  i  ptaka,  i  pociąg,  o,  tak,
d a l e k o  w tyle, choć przyszło nam to bez wielkiej mitręgi.

Ale Tomek był wściekły; powiedział, Ŝe Jim i ja jesteśmy tylko parą głupich krzykaczy, a

później jeszcze dodał:

— Wyobraźcie sobie, Ŝe jest brązowe cielę i duŜy brązowy pies, a jakiś malarz chce

zrobić obrazek. I jaka wtedy będzie n a j w a Ŝ n i e j s z a   r z e c z , którą ten malarz będzie
musiał zrobić? Musi je namalować tak, Ŝeby na pierwszy rzut oka moŜna było odróŜnić jedno
od  drugiego,  nie?  To  chyba  jasne.  Więc  jak,  chcielibyście,  Ŝeby  obydwa  zamalował  na
brązowo?  Oczywiście,  Ŝe  nie.  Jedno  z  nich  machnie  na  niebiesko  i  wtedy  juŜ  moŜna  się

będzie połapać. Tak samo jest z mapami. Dlatego kaŜdy stan robią w innym kolorze; nie po
to, Ŝeby cię nabrać, lecz właśnie po to, Ŝebyś się sam nie naciął.

Ale to jeszcze nie był Ŝaden dowód i Jim teŜ tak uwaŜał. Dlatego pokręcił głową i

powiedział:

— No, niby tak, paniczu Tomku, ale gdybyś wiedział, jakie to wierutne cymbały z tych

całych  malarzy,  to  byś  chyba  nigdy  nie  stawiał  ich  za  przykład.  Powiem  ci,  to  wtedy  sam
zobaczysz.  Kiedyś  tam  widziałem  jednego,  jak  paćkał  sobie  na  podwórku  starego  Hanka
Wilsona, a malował akurat tę starą dropiatą krowę, co to nie ma jednego rogu, wiesz, o którą
mi chodzi. No to go pytam, czemu ją niby maluje, a on, Ŝe jak juŜ zmaluje, co trzeba, to ten
obrazek  wart  będzie  sto  dolarów.  Paniczu,  przecie  on  mógłby  dostać  Ŝywą  krowę  za
piętnaście,  więc  p o w i e d z i a ł e m   mu  to.  No  i  co,  proszę  was,  czy  mi  uwierzycie?
Pokręcił tylko głową i dalej paćkał swoje. Na Boga, paniczu Tomku, o n i przecieŜ nie mają
zielonego pojęcia.

Tomek rozsierdził się na dobre. ZauwaŜyłem juŜ, Ŝe ludzie prawie zawsze się wściekają,

jeŜeli  dobrze  im  przysolić  w  jakiejś  dyspucie.  Powiedział  nam,  Ŝebyśmy  przestali  gadać,  to
moŜe  lepiej  zrobi  nam  to  na  umysł.  Potem  gdzieś,  hen,  tam  w  dole,  dojrzał  miejski  zegar,
więc  wziął  lunetę,  przyjrzał  mu  się  dobrze,  a  później  zerknął  na  swoją  kieszonkową  cebulę,
potem znowu na zegar i znów na cebulę, i orzekł:

— Bardzo dziwne! Tamten zegar spieszy prawie o godzinę.
Trzymał więc swój zegarek w pogotowiu. Zobaczył jeszcze jakiś inny zegar, ale ten takŜe

spieszył o godzinę. To go zastanowiło.

— Diabelnie dziwna sprawa! — powiada. — Nic a nic z tego nie rozumiem.
Wtedy znów wziął lunetę i zaczął wypatrywać jeszcze innego zegara, ale ten, oczywiście,

teŜ spieszył tak samo. Wówczas oczy o mało nie wyszły mu na wierzch, zaczął tak jakby
trochę posapywać i w końcu powiedział:

— Do krrroćset! To przecieŜ sprawka d ł u g o ś c i ! A wtedy ja, trochę juŜ wystraszony:
— Ale właściwie co takiego się stało?
— A to, Ŝe ten stary strzęp dmuchanego pęcherza przemknął jak strzała nad całym

Illinois, Indianą i Ohio, a teraz mija wschodni kraniec Pensylwanii albo Nowego Jorku, albo
sam juŜ nie wiem.

— Tomaszu Sawyerze, nie mówisz chyba powaŜnie!
— Tak, zupełnie powaŜnie, i w dodatku to wszystko jest pewne na mur. Odkąd

opuściliśmy St. Louis wczoraj po południu, zdąŜyliśmy przelecieć jakieś piętnaście stopni
długości geograficznej i wszystkie tamte zegary są w jak największym p o r z ą d k u .
Przelecieliśmy blisko osiemset mil.

Nie bardzo mu wierzyłem, ale mimo to zimne struŜki potu zaczęły mi ciec po plecach. Z

własnego doświadczenia wiedziałem, Ŝe tratwą, w dół Missisipi, zabrałoby nam to blisko dwa
tygodnie.

Jim rozwaŜał to wszystko w milczeniu. Lecz później powiedział:
— Paniczu Tomku, czy nie mówiłeś nam, Ŝe te tam wszystkie zegary są jak najbardziej w

porządku?

— Tak, są w porządku.
— No, a czy twój zegarek teŜ jest całkiem w porządku?
— W porządku, gdy szło o St. Louis, ale tutaj jest o godzinę do tyłu.
— Paniczu, więc chcesz powiedzieć, Ŝe czas nie bywa wszędzie t a k i s a m ?
— Nie, taki sam wszędzie nie jest, i to wcale a wcale. Jim wyglądał na bardzo

zgnębionego. I powiada:

— Bardzo mi przykro, kiedy słyszę, Ŝe to mówisz, paniczu Tomku. Do tego mi bardzo

wstyd, bo przecieŜ wiem, jak byłeś wychowany. Tak, tak, mój drogi, twojej ciotce Polly serce
by pękło z Ŝalu, gdyby słyszała, co tu wygadujesz.

Tomek był zaskoczony. Zmierzył Jima wzrokiem od góry do dołu, nad czymś

pomedytował, lecz nic mu nie powiedział, a Jim ciągnął swoje:

— Paniczu Tomku, a kto sprowadził ludzi hen, aŜ do St. Louis? Sam Pan Nasz to uczynił.

No, a kto ich osiedlił tu, gdzie teraz jesteśmy? TakŜe Pan. Czy nie są zatem wszyscy Jego
dziećmi? Pewnie, Ŝe są. Więc jak? Czy wobec tego mógłby ich s k r y m i n o w a ć ?

— Skryminować! Jak Ŝyję, nie słyszałem takiej głupoty. AleŜ skąd, nie ma w tym ani

krzty dyskryminacji. A jeśli stworzył ciebie i jeszcze paru innych jako czarnych, nas zaś
uczynił białymi, to jak byś to chciał nazwać?

Jim pojął, w czym rzecz. I aŜ go zatkało. Nie wiedział, co odpowiedzieć. A Tomek

ciągnął dalej:

— Widzisz. On, jeśli zechce, moŜe dyskryminować do woli, tyle Ŝe w tym wypadku to

nie On, tylko ludzie. Bóg stworzył dzień i noc, ale nie stwarzał godzin i nie rozkładał ich w
Ŝ

aden sposób ^po świecie. To zrobił dopiero człowiek.

— Więc jakŜe to tak, paniczu? To zrobił człowiek?
— Z całą pewnością.
— A kto mu powiedział, Ŝe moŜna?
— Nikt. Nigdy o to nie pytał.
Jim dumał przez dłuŜszą chwilę i wreszcie powiedział:
— Do licha. Nic z tego nie łapię. Ja bym się tam na to nie porwał. Ale są róŜni tacy,

którzy przed niczym Ŝadnego respektu nie czują. Pchają się, byle naprzód, i wcale się nie
trapią o to, co będzie później. A więc, paniczu Tomku, ta godzina do tyłu to tak wszędzie i
zawsze?

— Godzina? Ale skąd! Cztery minuty róŜnicy na kaŜdy stopień długości, to pewne.

Piętnaście stopni — to godzina, trzydzieści — dwie i tak dalej. Kiedy we wtorek w Anglii jest
pierwsza w nocy, to w Nowym Jorku jest ósma wieczorem, i to poprzedniego dnia.

Jim odsunął się trochę wzdłuŜ pokrywy schowka i widać było, Ŝe jest uraŜony. Kręcił

głową i coś tam mamrotał; pod-pełzłem więc w jego stronę i klepnąłem go parę razy po
kolanie, Ŝeby się udobruchał. A kiedy najgorsze juŜ mu przeszło, powiedział:

— I Ŝe to akurat panicz Tomek wygaduje takie rzeczy! Wtorek tu, a poniedziałek gdzie

indziej,  zamiast  jednego  i  tego  samego  dnia!  Huck,  tu,  gdzie  jesteśmy,  w  górze,  nie  ma
miejsca na Ŝarty. Dwa dni w jednym, do kupy! Jakim to niby cudem pomieścisz dwa dni w
jednym? PrzecieŜ nie moŜna zmieścić dwóch godzin w jednej, no nie? Ani upchać aŜ dwóch
czarnuchów  w  jedną  czarną  skórę.  Ani  wlać  dwóch  galonów  whisky  w  jednogalonowy
dzbanek.  Dobrze  mówię,  prawda?  Nie,  bracie,  bo  ten  dzbanek  rozleciałby  się  w  drzazgi.  I
nawet  nie  ma  o  czym  gadać,  nie  wierzę.  No  bo  sam  popatrz,  Huck,  przypuśćmy,  Ŝe  w  ten
wtorek  to  akurat  był  Nowy  Rok.  I  co  wtedy?  Chyba  mi  nie  powiesz,  Ŝe  w  jednym  miejscu
moŜe  być  akurat  ten  rok,  jaki  jest,  a  w  innym  jeszcze  zeszły,  zamiast  Ŝeby  wszyściutko
zgadzało się co do minuty? Toć to zwyczajne bzdury! A ja tego nie zniosę; nie zniosę, Ŝeby
mi ktoś mełł o tym ozorem.

Zaczął drŜeć i aŜ zszarzał na twarzy, a Tomek powiedział:
— Co się z n ó w z wami dzieje? O co wam chodzi?
Jim ledwie był w stanie mówić, ale wyjąkał:
— Paniczu Tomku, a więc ty nie Ŝartujesz i t a k jest naprawdę?
— Nie, to nie Ŝarty i tak jest naprawdę. Jim znowu zadygotał i powiada:

— Wobec tego ten właśnie poniedziałek mógłby być akurat dniem ostatnim i wtedy w

Anglii nie byłoby Sądnego Dnia i zmarli by nie powstali z grobów. O, nie, paniczu Tomku,
nie moŜemy tam jechać. Błagam, kaŜ mu zawrócić, chcę być tam, gdzie...

I wtedy nagle coś zobaczyliśmy, coś, co aŜ kazało nam podskoczyć w górę i zapomnieć o

wszystkim. Zaczęliśmy się przyglądać. A Tomek powiedział:

— Czy to aby przypadkiem nie... — wstrzymał na chwilę oddech i później dokończył. —

Tak, to jasne jak słońce! To przecieŜ o c e a n !

Wtedy nam z Jimem równieŜ zaparło dech w piersi. Staliśmy jak skamieniali, ale za to

szczęśliwi, bo Ŝaden z nas nigdy przedtem nie widział oceanu, ba, nawet się nie spodziewał,
Ŝ

e go kiedyś zobaczy. Tomek cały czas szeptał:

— Ocean Atlantycki... Atlantyk. Tam do kata, czyŜ to nie brzmi wspaniale? To właśnie

on we własnej osobie... a m y go oglądamy! Do licha, to zbyt wspaniałe, Ŝeby w to
uwierzyć!

I wtedy ujrzeliśmy chmurę czarnego dymu, a kiedy nadlecieliśmy bliŜej, wówczas się

okazało, Ŝe to miasto, ogromne, prawdziwy kolos, z gęstą obwódką statków u jednego skraju.
Zaczęliśmy się wtedy zastanawiać, czy to aby przypadkiem nie Nowy Jork, kłócić się i
wydzierać, i nim się połapaliśmy, to miasto przepłynęło gdzieś tam w dole pod nami i
pozostało w tyle, a my lecieliśmy teraz nad samym oceanem, gnaliśmy niczym cyklon. No i
wtedy dopiero jakoś ocknęliśmy się do reszty. Słowo wam daję!

Popędziliśmy na rufę i uderzyliśmy w wielki lament; zaczęliśmy błagać profesora, Ŝeby

zawrócił i Ŝeby nas wysadził, ale on porwał tylko swój wielki pistolet i kazał wracać na
miejsce. ToteŜ wróciliśmy, ale Ŝaden z nas nigdy jeszcze nie czuł się tak podle.

JuŜ prawie wcale nie było widać lądu, tylko małe pasemko, cieniuchne jak wąŜ, gdzieś

tam,  na  skraju  wody,  a  za  to  w  dole  rozpościerał  się  tylko  ocean;  ocean,  tak,  ocean,  całe
miliony  mil,  dyszący,  rozhukany,  rozhuśtany  sam  w  sobie;  na  grzbietach  jego  fal
rozpryskiwała  się  piana,  a  pośród  niej  pływało  ledwie  parę  statków,  kołyszących  się,
pokładających  to  na  jeden,  to  znów  na  drugi  bok,  zanurzających  w  toni  wpierw  dziób,  a
później  rufę.  Lecz  potem  nie  było  juŜ  nawet  tych  statków  i  mieliśmy  dla  siebie  calutkie
ogromne niebo i cały ocean. I było to najprzestronniejsze miejsce, jakie w Ŝyciu widziałem, a
przy tym najbardziej opuszczone.

ROZDZIAŁ IV

Burza

Ale stawało się jeszcze bardziej samotne i opuszczone. Tam, w górze, widzieliśmy

jedynie wielkie niebo, puste i strasznie głębokie, a w dole, na oceanie, nic tylko fale i fale.
Dookoła nas był tylko przeogromny krąg, ta linia, gdzie niebo styka się z wodą, krąg
niesamowicie wprost wielki, a my — w samym jego środku, dokładnie, jakby kto odmierzył.
Pędziliśmy przed siebie niby wiatr po prerii, choć to i tak nie miało znaczenia, bo wydawało
się ciągle, Ŝe w Ŝaden sposób nie uda nam się wyrwać z tego środka. Jakoś nie zauwaŜyłem,
Ŝ

ebyśmy choć o cal zbliŜyli się do krawędzi koła. Człowieka aŜ dreszcz przechodził, takie to

wszystko było niezwykłe i niepojęte.

No, ale w sumie było tak upiornie spokojnie, Ŝe w końcu zaczęliśmy rozmawiać ze sobą

szeptem, bo czuliśmy się coraz bardziej niepewni i samotni. W końcu jednak i tego nam się /
odechciało, rozmowa całkiem przygasła i tylko kaŜdy z nas siedział i „maglował sobie
mózgownicę", jak powiada Jim, przez dłuŜszy czas nie odzywając się słowem.

Profesor nie poruszył się ani razu, dopóki słońce nie stanęło wprost nad naszymi

głowami,  a  wtedy  wstał  i  przyłoŜył  sobie  do  oka  jakiś  trójkąt.  Tomek  powiedział,  Ŝe  to
sekstans  i  Ŝe  profesor  namierza  właśnie  słońce,  Ŝeby  się  dowiedzieć,  w  którym  miejscu  jest
teraz  balon.  A  później  coś  tam  liczył,  coś  posprawdzał  w  ksiąŜce,  no  i  znów  go  poniosło.
Wygadywał  przeróŜne  zwariowane  rzeczy,  jak  na  przykład  to,  Ŝe ąŜ  do jutra,  do  wczesnego
popołudnia, zdoła utrzymać ten stumilowy krok i wtedy wyląduje dokładnie w Londynie.

Powiedzieliśmy mu, Ŝe bardzo mu będziemy za to wdzięczni.
Właśnie odwrócił się od nas, lecz — ledwie to usłyszał — znowu zmierzył nas długim,

straszliwie ponurym spojrzeniem, jednym z najbardziej złośliwych i podejrzanych spojrzeń,
jakie w Ŝyciu zdarzyło mi się napotkać. I powiedział:

— Chcecie mnie zostawić. Nawet nie próbujcie zaprzeczać.
Nie wiedzieliśmy, co mu odpowiedzieć, toteŜ nie puściliśmy juŜ więcej pary z gęby.
Odszedł na rufę i usiadł, ale wydaje mi się, Ŝe to podejrzenie jakoś nie chciało wywietrzeć

mu  z  głowy.  Co  chwila  przygadywał  coś  na  tęn  temat  i  czekał,  co  odpowiemy,  ale  my  ani
mru,  mru.  Robiło  się  coraz  to  bardziej  samotnie  i  myślałem,  Ŝe  juŜ  chyba  tego  nie
wytrzymam.  A  zrobiło  się  jeszcze  gorzej,  kiedy  zaczęło  się  ściemniać.  Tomek  uszczypnął
mnie nagle i wyszeptał:

— Popatrz no tylko!
Rzuciłem okiem na rufę i spostrzegłem, Ŝe profesor pociąga sobie z butelki. Nie powiem,

eby mi się to spodobało. Po chwili golnął znowu, a za jakiś czas zaczął podśpiewywać. Było

juŜ  teraz  całkiem  ciemno  i  pochmurno,  zbierało  się  na  burzę.  On  śpiewał  przez  cały  czas,
coraz  to  bardziej  po  wariacku, a  tu  tymczasem  rozległy  się  pierwsze  grzmoty,  do  tego  wiatr
zaczął gwizdać i pojękiwać wśród lin. Dość powiedzieć, Ŝe było przeokropnie. Nastały takie
ciemności, Ŝe straciliśmy z oczu profesora i bardzo  Ŝałowaliśmy, Ŝe na dobitkę wcale go nie
słyszymy, ale cóŜ było począć. Bo dziwnie jakoś ucichł i nie minęło nawet dziesięć minut, a
juŜ zaczęliśmy go podejrzewać o to i owo; zapragnęliśmy nagle, Ŝeby znów zaczął hałasować
jak  przedtem,  Ŝebyśmy  mogli  wiedzieć,  gdzie  akurat  jest.  Niebawem  przecięła  niebo

błyskawica i wtedy zobaczyliśmy, Ŝe profesor dźwiga się na nogi; ale nie dał rady, zatoczył
się i upadł. Usłyszeliśmy, jak się wydziera w ciemności:

— Nie chcą jechać do Anglii? W porząsiu, zmienię kurs. Chcą mnie opuścić? A wiem, Ŝe

chcą. Świetnie, niech mnie opuszczą, byle j u Ŝ !

Mało nie padłem trupem, kiedy to powiedział. Zaraz potem znowu się uspokoił i siedział

całkiem cicho, i to tak długo, Ŝe juŜ nie mogłem tego znieść; myślałem, Ŝe chyba nigdy nie
doczekam się na nową błyskawicę. Ale w końcu oświetlił nas ten błogosławiony blask i oto
zobaczyłem profesora: pełzł na czworakach i był od nas nie dalej niŜ o jakie cztery stopy. O
BoŜe, aleŜ on miał ślepia! Rzucił się nagle na Tomka i wrzasnął: „HOP za burtę". I zaraz na
nowo zupełnie pociemniało i nie dojrzałem, czy go dopadł, czy nie, bo Tomek siedział cicho i
nawet nie pisnął.

Potem znów było to straszne i długie czekanie, a później nowy błysk i wtedy

spostrzegłem, Ŝe głowa Tomka kryje się gdzieś za burtą i znika. Stał na sznurowej drabince,
która dyndała na wietrze zwisając z okręŜnicy. Profesor wrzasnął i skoczył ku niemu, ale
dokładnie w tej samej chwili znów się zrobiło ciemno. Jim jęknął: — Biedny panicz Tomek!
JuŜ po nim! — i rzucił się na profesora, tyle Ŝe profesora tam nie było.

Później rozległo się kilka potwornych wrzasków, po nich jeszcze jeden, juŜ nie taki

głośny, a potem jeszcze, gdzieś tam daleko w dole, juŜ zupełnie słaby, i zaraz teŜ usłyszałem,
jak Jim powtórzył głośno: — Biedny panicz Tomek!

I wtedy zapadła taka przeokropna cisza i myślę, Ŝe zdąŜyłbym chyba policzyć do czterech

tysięcy, nim się znowu błysnęło. A kiedy się juŜ błysnęło, zobaczyłem Jima; dłonie wsparł na
pokrywie schowka, ukrył w nich twarz i płakał. Zanim zdołałem wychylić się przez burtę,
znów się zrobiło ciemno i nawet się z tego ucieszyłem, bo nie chciałem nic widzieć. Ale gdy
następna błyskawica oświetliła wszystko, spojrzałem w dół i zobaczyłem, Ŝe ktoś huśta się
tam na wietrze uczepiony drabinki. I to był Tomek!

— Właź! — krzyknąłem. — Właź tu, Tomku! Jego głos był taki słaby, a wiatr wył tak

straszliwie, Ŝe

nie mogłem zrozumieć, co mówi, a wydawało mi się, Ŝe pyta, czy profesor jest tam, na

górze. Zawołałem:

— Nie, jest tam na dole, w oceanie! Właź! Czy trzeba ci w czymś pomóc?
Rzecz jasna, wszystko to działo się w ciemnościach.
— Huck, do kogo się tak wydzierasz?
— Wołam do Tomka.
— Och, Huck, to bardzo miło z twojej strony, ale przecieŜ wiesz, Ŝe biedny panicz

Tomek...

I nagle Jim wydał mroŜący krew w Ŝyłach okrzyk, odrzucił w tył głowę i ręce, i wrzasnął

jeszcze raz, bo w tejŜe chwili rozbłysło jaskrawe światło, a on podniósł głowę w sam raz, by
ujrzeć twarz Tomka, bladą niczym papier, która pojawiła się nad okręŜnicą i spojrzała mu
prościuteńko w oczy. Bo widzicie, pomyślał, Ŝe to pewnie duch Tomka.

Tomek wspiął się na pokład, a kiedy Jim się przekonał, Ŝe to tylko o n we własnej osobie,

a nie jego duch, ściskał go ile siły, nazywał wszystkimi czułymi słowami i zachowywał się
tak, jakby do reszty zbzikował. Tak bardzo się ucieszył. Więc ja powiadam:

— Na co czekałeś, Tomku? Czemu od razu nie wlazłeś?
— Nie śmiałem, Huck. Wiedziałem, Ŝe ktoś wypadł, leciał tuŜ koło mnie, ale w

ciemności nie dojrzałem kto. To mogłeś być przecieŜ ty, to mógł być Jim.

Taki juŜ był ten Tomek. Zawsze roztropny. Nie wszedł na górę, póki się nie dowiedział,

gdzie teŜ podziewa się profesor.

Burza szalała wtedy z całą mocą i aŜ strach było słuchać tego huku piorunów, patrzeć, jak

błyskawice  przeszywają  powietrze  i  jarzą  się  blaskiem,  czuć,  Ŝe  wiatr  wyje  i  jęczy  w
takielunku, a deszcz ciurkiem leje się z nieba. W jednej chwili nie mogłeś dojrzeć w mroku
własnej  ręki,  ale  juŜ  w  następnej  —  dało  się  policzyć  wszystkie  nitki  w  rękawie  i  objąć
wzrokiem  pustynię  fal  rwących  się  wzwyŜ  i  spadających  w  dół,  dojrzeć  ją  jakby  poprzez
welon  deszczu.  Taka  burza  to  coś  najśliczniejszego,  co  tylko  moŜe  być,  ale  nie  jest  zbyt
morowo  Ŝeglować  wtedy  po  niebie,  czuć  się  tak  zagubionym,  przemokłym  i  samotnym  i
wiedzieć, Ŝe przed chwilą umarł ktoś znajomy.

Siedzieliśmy skuleni na dziobie i rozprawialiśmy cicho o biednym profesorze; wszystkim

nam  było  go  Ŝal  i  współczuliśmy  mu,  Ŝe  cały  świat  tylko  się  z  niego  natrząsał  i  tak  go  źle
traktował,  podczas  gdy  on  robił,  co  mógł,  najlepiej,  jak  potrafił,  a  nie  miał  przyjaciela  czy
innej  duszy,  co  by  doń  jakoś  przemówiła,  powstrzymała  od  zaprzątania  sobie  głowy
bredniami,  od  których  w  końcu  wziął  i  zwariował.  Po  drugiej  stronie  łodzi  było  mnóstwo
odzieŜy,  koców  i  innych  rzeczy,  ale  my  woleliśmy  juŜ  raczej  znosić  taki  deszcz,  niŜ  w  tym
wszystkim się grzebać.

ROZDZIAŁ V

Ląd

Próbowaliśmy ułoŜyć jakiś plan, ale teŜ Ŝadną miarą nie mogliśmy dojść do zgody. Jim i

ja byliśmy za tym, Ŝe trzeba zawrócić i lecieć do domu, lecz Tomek uwaŜał, Ŝe nim się
rozwidni na tyle, Ŝebyśmy mogli obserwować drogę, zbliŜymy się juŜ tak bardzo do Anglii,
Ŝ

e poręczniej nam będzie dolecieć tam na dobre, a potem wrócić statkiem i móc się

pochwalić, czegośmy to dokonali.

Koło północy burza ucichła; wyjrzał księŜyc i oświetlił fale oceanu, a my poczuliśmy się

jakoś błogo i sennie, toteŜ wyciągnęliśmy się na pokrywach schowków i usnęliśmy, budząc
się dopiero o wschodzie słońca. Morze migotało jak przygarść diamentów, zrobiła się piękna
pogoda, toteŜ nasze ubrania wkrótce znów były suche.

Poszliśmy na rufę, Ŝeby poszukać czegoś na śniadanie, i pierwsza rzecz, jak rzuciła nam

się w oczy, to takie blade światełko palące się w kompasie pod daszkiem. Wtedy Tomek
zaczął się niepokoić. I powiedział:

— Czy wiecie, co to znaczy? To całkiem proste. To znaczy, Ŝe ktoś z nas musi stanąć na

wachcie i sterować całym interesem, zupełnie tak samo, jakby sterował statkiem. Bo inaczej
będziemy się błąkać tam i sam i zalecimy, gdzie nas poniesie wiatr.

— No dobra — powiadam — to co w ogóle robił balon od chwili tego... jak mu tam...

wypadku?

— A błąkał się samopas — odpowiedział mi Tomek, jakby cokolwiek zmartwiony. —

Błąkał się, to pewne. Leci teraz z wiatrem na wschód lub zachód. A my nawet nie wiemy, jak
długo to juŜ trwa.

Tak więc wziął i nakierował balon na wschód i powiedział, Ŝe będziemy lecieć w tym

właśnie  kierunku,  dopóki  nie  wtrząchniemy  śniadania.  Profesor  zgromadził  tu  wszystko,  o
czym tylko moŜna było  zamarzyć, lepiej juŜ chyba nie mógł. Nie było wprawdzie mleka do
kawy, ale za to była woda i wszystko inne, co tylko kto zechciał, i piecyk na węgiel drzewny
wraz  ze  wszystkimi  potrzebnymi  przyborami,  a  oprócz  tego  fajki,  cygara,  zapałki,  wino  i
jeszcze  jakieś  inne  przeróŜne  trunki  —  tyle  Ŝe  to  nas  specjalnie  nie  interesowało;  były  teŜ
ksiąŜki, mapy, wykresy i akordeon, futra i koce i cała masa takich tam rupieci, jak mosięŜne
paciorki i inne świecidełka, o których Tomek powiedział, Ŝe wskazują niechybnie, iŜ profesor
zamierzał takŜe odwiedzić dzikusów. Były równieŜ pieniądze. O, tak, profesor zaopatrzył się
całkiem nielicho.

Po śniadaniu Tomek pokazał Jimowi i mnie, jak się kieruje balonem, i przydzielił nam

wszystkim  czterogodzinne  wachty;  podzielił  czas  na  spanie  i  czuwanie,  toteŜ  kiedy  juŜ  sam
odsłuŜył swoje, musiałem go zluzować, podczas gdy on wyjął papiery i pióro profesora, Ŝeby
napisać list do domu, do swojej ciotki Polly, gdzie opisał jej wszystko, co nam się przytrafiło,
a  u  góry,  przy  dacie,  dodał  jeszcze:  Nieboskłon.  W  drodze  do  Anglii.  ZłoŜył  arkusz  we
czworo, solidnie opieczętował go czerwonym lakiem, zaadresował jak trzeba, a nad adresem
dopisał wielkimi literami: Od Tomasza Sawyera, Aronałty. I jeszcze powiedział, Ŝe stary Nat
Parsons,  poczmistrz,  to  dopiero  będzie  rwał  włosy  z  głowy,  kiedy  ten  cały  pasztet  tam  do
niego dotrze. Więc ja mu na to:

— Tomaszu Sawyerze, to przecieŜ nie Ŝaden nieboskłon, a zwyczajny balon.

— Dobra, ale kto mówi, Ŝe to nieboskłon, mądralo?
— Tak w kaŜdym razie napisałeś w tym liście.
— No i co? To przecieŜ jeszcze nie znaczy, Ŝe balon jest nieboskłonem.
— Ech, bo ja myślałem, Ŝe to właśnie to. No, dobra, a więc co to takiego ten nieboskłon?
Widziałem, Ŝe na dobrą chwilę go zatkało. Łamał sobie głowę coś tam rozwaŜał, ale

niczego jakoś nie wymyślił. Musiał więc się przyznać:

— Nie wiem i nikt tego nie wie. To tylko takie słowo i to całkiem nieliche. Niewiele jest

chyba słów lepszych od tego. A prawdę mówiąc nie sądzę, czy znajdzie się choć jedno.

— Tam do licha! — powiadam. — Ale co o n o znaczy? — Bo o to mi przede wszystkim

szło.

— PrzecieŜ ci mówię, Ŝe nie wiem. To słowo, którego się uŜywa do... no, cóŜ, tylko tak,

dla ozdoby. Nie przyszywa się chyba Ŝabotu do koszuli, Ŝeby w niej było cieplej. Co, moŜe
nie mam racji?

— Jasne, Ŝe tak.
— Ale się go przyszywa, nie?
— No, owszem.
— Więc wszystko gra; ten list, który napisałem, to jakby, coś w rodzaju koszuli, a

nieboskłon jest w nim czymś na kształt Ŝabotu.

Byłem pewny, Ŝe to poruszy Jima i tak teŜ się stało.
— Ale, paniczu Tomku, to wszystko nie ma sensu, a co więcej, takie gadanie to grzech.

Wiesz chyba, Ŝe list to przecieŜ nie koszula i nie ma przy nim Ŝadnych tych tam Ŝabo-

tów. Bo i jak znaleźć sposób, Ŝeby je tam przyszyć? Choćbyś to nawet zrobił, to i tak by

odpadły.

— Ech, przymknij się juŜ lepiej i poczekaj trochę, aŜ będzie mowa o czymś, o czym

miałbyś choć blade pojęcie.

— AleŜ, paniczu Tomku, nie chcesz powiedzieć, Ŝe ja nie mam bladego pojęcia o

koszulach, bo przecieŜ, Bóg mi świadkiem, robiłem zawsze w domu całe pranie, odkąd
tylko...

— PrzecieŜ ci mówię, Ŝe to wszystko nie ma nic wspólnego z Ŝadnymi koszulami.

Chodziło mi tylko o to...

— Ale, paniczu Tomku, sam mówiłeś, Ŝe ten cały list...
— Ja przy tobie zwariuję! UŜyłem tego tylko jako metafory.
To nowe słowo na chwilę nas zamurowało. A potem Jim — dość nieśmiało, bo widział,

e Tomek jest juŜ mocno rozeźlony — odwaŜył się zapytać:

— Paniczu Tomku, a co to znów takiego, ta metafora?
— Metafora to... hm, jak by tu... Metafora to jakby taka ilustracja. — Zobaczył, Ŝe nic

nam to nie mówi, toteŜ próbował dalej. — Kiedy na przykład mówię, Ŝe ptak się kwapi do
ptaka, gdy pierza maść jednaka, to chcę przez to metaforycznie powiedzieć...

— Ale, paniczu Tomku, one przecieŜ nijak do siebie nie ciągną. O, rety, pewnie, Ŝe nie!

Nie ma piór bardziej podobnych niŜ u kosa i kruka, ale choćbyś nie wiem jak próbował je
przyłapać razem, to...

— A dajŜe mi wreszcie spokój! Nawet najprostsza rzecz nie dotrze do twojej zakutej

pały! PrzestańŜe mnie juŜ męczyć!

Jimowi to wystarczyło i całkiem przestał się odzywać. Był z siebie okropnie dumny, Ŝe w

końcu  udało  mu  się  przyskrzynić  na  czymś  Tomka.  Bo  ledwie  tylko  Tomek  zaczął  o  tych
ptakach,  to  juŜ  wiedziałem,  Ŝe  przepadł,  poniewaŜ  Jim  więcej  wiedział  na  ten  temat  niŜ  my
dwaj  razem  wzięci.  Bo  widzicie,  utłukł  ich  całe  setki,  a  to  teŜ  jakiś  sposób,  Ŝeby  się  o  nich

czegoś  tam  dowiedzieć.  Tak  właśnie  robią  wszyscy  ci,  co  piszą  całe  ksiąŜki  o  ptakach;  tak
bardzo  je  kochają,  Ŝe  nie  dojedzą,  nie  dośpią,  nie  cofną  się  przed  Ŝadnym  kłopotem,  byle
tylko wyszukać jakiegoś nowego ptaka i ukatrupić go. Tacy ludzie nazywają się ornitologiści
i  ja  sam  mógłbym  chyba  zostać  takim  ornitologistą,  bo  zawsze  kochałem  ptaki  i  przeróŜne
inne stworzenia. Chciałem się nawet na coś takiego wykierować i zacząłem się uczyć, aŜ raz
zobaczyłem jak jakiś taki ptaszek przysiadł sobie na gałęzi wysokiego drzewa, odchylił łebek
do  tyłu,  rozwarł  dziobek  i  zaczął  wyśpiewywać,  tyle  Ŝe  zanim  zdąŜyłem  się  dobrze
zastanowić, a juŜ sam palec pociągnął mi za spust i ptaszek przestał śpiewać, spadł prosto na
dół, bezwładny jak gałganek. A kiedy podbiegłem i podniosłem go, juŜ nie Ŝył, choć czułem,
Ŝ

e ciałko miał jeszcze ciepłe, i główka majtała mu w tę i we w tę, zupełnie jakby miał

skręcony kark; oczka zasnuła mu juŜ cieniuchna biała błonka, a z boku wypłynęła mała
kropelka krwi... I wtedy — tam do licha! — niczego więcej ponad to nie widziałem, bo oczy
miałem pełne łez, i juŜ od tamtej pory nigdy więcej nie zamordowałem Ŝadnego Ŝywego
stworzenia, które mi przecieŜ w niczym nie zawadza, i więcej nie zamorduję.

Tylko Ŝe byłem trochę przygnębiony tym całym nieboskłonem. Bo przecieŜ chciałem się

czegoś dowiedzieć. ToteŜ znowu zacząłem gadać coś na ten temat, a wtedy Tomek wyjaśnił
nam całą rzecz najlepiej, jak potrafił. Powiedział, Ŝe jeśli na ten przykład ktoś wygłosi wielką
mowę, w gazetach później pisze, Ŝe rozgłośne wiwaty wstrząsnęły wprost nieboskłonem.
Powiedział jeszcze, Ŝe gazety zawsze w ten sposób piszą, tyle Ŝe Ŝadna z nich jeszcze nie
wytłumaczyła, co to takiego jest, więc on sam tak sobie wykoncypował, Ŝe to po prostu musi
być coś w górze i pod gołym niebem. No cóŜ, to zabrzmiało dosyć rozsądnie, a więc uznałem,
Ŝ

e to mi wystarczy i powiedziałem mu o tym. Tomek bardzo się ucieszył, znowu odzyskał

dobry humor i oświadczył:

— No dobra, wszystko w porządku. Co było, to było. Ja sam za bardzo nie wiem, jak to

jest z tym nieboskłonem, lecz nie zapominajcie, Ŝe jak tylko wylądujemy w Londynie, to
rozgłośne wiwaty tak czy siak wprost nim wstrząsną.

Powiedział, Ŝe aronałta to ktoś, kto Ŝegluje w balonie i Ŝe bez porównania lepiej być

Tomkiem Sawyerem Aronałta niŜ Tomkiem Sawyerem PodróŜnikiem i Ŝe jeśli nam wszystko
dobrze pójdzie, to będzie o nas głośno na całym świecie, toteŜ ani mu teraz w głowie być
zwykłym podróŜnikiem.

Pod wieczór przygotowaliśmy wszystko do lądowania i humory nam się poprawiły, a do

tego byliśmy z siebie dumni jak nie wiem co i przez cały czas patrzyliśmy tylko przez lunetę,
co  najmniej  jak  jaki  Kolumb  odkrywający  właśnie  Amerykę.  Ale  nie  widzieliśmy  nic  poza
oceanem.  Minęło  popołudnie,  słońce  zaszło,  a  tu  nie  widać  Ŝadnego  lądu.  Zastanawialiśmy
się,  co  teŜ  mogło  się  stać,  ale  mieliśmy  nadzieję,  Ŝe  wszystko  się  dobrze  ułoŜy  i  nadal
Ŝ

eglowaliśmy na wschód, tyle Ŝe podnieśliśmy się trochę wyŜej, Ŝeby po ciemku nie zahaczyć

o jaką wieŜę albo górę.

Moja wachta przypadła przed północą, po mnie miał czuwać Jim, ale Tomek wcale nie

poszedł spać, bo powiedział, Ŝe tak właśnie robią kapitanowie statków, kiedy zbliŜają się do
lądu, choć zwykła wachta akurat ich nie dotyczy.

Nastał świt i wtedy Jim nagle coś głośno wrzasnął. Zerwaliśmy się na równe nogi,

popatrzyliśmy w dół, a tam pod nami, a jakŜe, był juŜ ląd, wszędzie, jak tylko okiem sięgnąć,
do tego całkiem płaski i jakiś taki Ŝółty. I nie wiedzieliśmy, od jak dawna nad nim juŜ lecimy.
Nie było tam Ŝadnych drzew ani wzgórz, ani teŜ skał czy miast, dlatego Jim i Tomek myśleli
wpierw, Ŝe to morze. Myśleli, Ŝe to morze w czasie martwej ciszy, bo przecieŜ byliśmy tak
wysoko w górze, Ŝe gdyby nawet pod nami naprawdę było morze, do tego jeszcze silnie
wzburzone, to my i tak byśmy je uznali za całkiem spokojne. W kaŜdym razie podczas nocy.

Byliśmy teraz okropnie podnieceni i co rusz chwytaliśmy za lunetę, Ŝeby poszukać

Londynu, tyle Ŝe o Londynie ani widu, ani słychu; nie mogliśmy teŜ dojrzeć Ŝadnego innego

miasta ani jeziora czy rzeki. Tomek był teraz kompletnie zdruzgotany. Powiedział, Ŝe całkiem
inaczej  wyobraŜał  sobie  tę  Anglię;  sądził,  Ŝe  Anglia  jest  podobna  do  Ameryki  i  zawsze  tak
uwaŜał.  Powiedział  teŜ,  Ŝe  najlepiej  będzie,  jeśli  zjemy  sobie  teraz  śniadanie,  a  później
opuścimy  się  niŜej  i  zapytamy  kogoś  o  najkrótszą  drogę  do  Londynu.  Śniadanie  zjedliśmy
trochę na łapu-capu, tak bardzo było nam juŜ spieszno. Kiedy opadaliśmy lekkim ukosem w,
dół, powietrze jakby się ociepliło i juŜ niebawem musieliśmy zrzucić futra. I ciągle robiło się
coraz cieplej, a po jakimś czasie to juŜ chyba nawet zanadto ciepło. Byliśmy tuŜ nad ziemią i
skwar po prostu aŜ parzył!

Zawiśliśmy o jakie trzydzieści stóp nad ziemią, jeśli w ogóle moŜna nazwać ziemią kupy

szczerego piachu, bo poza piaskiem niczego tam nie było. Tomek i ja zeszliśmy po drabinie i
przebiegliśmy  się  trochę,  aŜeby  rozprostować  nogi,  i  było  to  cudowne,  to  znaczy  taka
moŜność  rozprostowania  nóg,  tyle  Ŝe  piasek  przypiekał  nam  stopy  jak  rozŜarzone  węgle.
Wtedy zobaczyliśmy, Ŝe ktoś zbliŜa się w naszą stronę i ruszyliśmy mu na spotkanie, ale teŜ
usłyszeliśmy  okropny  krzyk  Jima;  spojrzeliśmy  więc  w  górę,  a  on  wyprawiał  tam  jakieś
dzikie tańce, dawał nam znaki i wrzeszczał. Ńie sposób się było połapać, co tam wykrzykuje,
lecz tak czy owak spietraliśmy się trochę i zawróciliśmy do balonu. A kiedy byliśmy juŜ dość
blisko, na tyle, Ŝeby moŜna było zrozumieć jego słowa, poczułem nagle, Ŝe robi mi się słabo.

— Szybko! Biegiem, ale to juŜ! Toć to lew! Widzę go przez lunetę! Biegiem, chłopaki!

Zaklinam was na wszystko, najszybciej jak tylko moŜecie! Pewnikiem urwał się z jakiej
menaŜerii i nie ma go kto zatrzymać!

Wszystko to razem sprawiło, Ŝe Tomek niemal pofrunął ku drabince, za to mnie nogi

zdrętwiały na nowo. Zupełnie jakby wrosły mi w ziemię, więc stałem tylko w miejscu i
dyszałem z bezsilnego strachu, tak jak to bywa we śnie, kiedy nam się przyśni, Ŝe ściga nas
duch.

Tomek dopadł drabinki, wdrapał się kawałek, odczekał, aŜ i ja stanę na szczeblach, i

wtedy przykazał Jimowi, Ŝeby wzbił się w górę. Ale Jim do reszty stracił głowę i powiedział,
Ŝ

e zapomniał, jak się to robi. Wobec tego Tomek wspiął się wyŜej i kazał mi iść za sobą, lecz

lew był coraz bliŜej i z kaŜdym nowym susem wydawał potworny, przeraŜający ryk, więc tak
mi drŜały nogi, Ŝe nie ośmieliłbym się za nic w świecie oderwać którejś od szczebla ze
strachu, Ŝe ta druga ugnie się pode mną.

Ale Tomek był juŜ wtenczas na pokładzie; poderwał balon cokolwiek w górę i znowu go

zatrzymał,  gdy  tylko  koniec  drabinki  znalazł  się  o  jakieś  dziesięć  albo  dwanaście  stóp  nad
ziemią.  A  tam,  wądole,  był  lew,  miotał  się  gdzieś  pode  mną,  ryczał,  skakał  do  drabinki,  i
wydawało mi się, Ŝe najwyŜej ćwierć cala i dosięgnie jej. To było nawet niezłe, znaleźć się z
dala  od  jego  pazurów,  o,  tak,  wcale  niekiepskie,  więc  —  z  jednej  strony  rzecz  biorąc  —
czułem się całkiem, całkiem i dziękowałem losowi. Tyle Ŝe — z drugiej strony — wisiałem
tam jak kłoda, nie mogąc wspiąć się w górę, zupełnie bezradny, a to wszystko sprawiało,  Ŝe
czułem  się  znów  raczej  podle.  To  bardzo  dziwna  sprawa,  kiedy  w  kimś  pokiełbasi  się
wszystko naraz i dlatego nikomu bym tego nie Ŝyczył.

Tomek zapytał mnie, co chcę, Ŝeby teraz zrobił, ale ja nie wiedziałem. Wobec tego

zapytał, czy zdołam się utrzymać, aŜ on odleci w jakieś inne, bezpieczne miejsce i pozostawi
lwa daleko w tyle. Powiedziałem, Ŝe tak, jeśli nie wzbije się wyŜej, niŜ jest teraz, bo jak
wzniesie się w górę, to ja z całą pewnością stracę głowę i spadnę. Więc on mi na to krzyknął:
„Trzymaj się mocno!" i ruszył.

— Tylko nie tak szybko! — wołałem do niego. — W głowie mi się kręci!
Ale on ruszył jak najszybszy ekspres. Potem zaraz zwolnił i przelatywaliśmy sobie

spokojnie nad piaskami, tyle Ŝe dalej mnie od tego mdliło. Bo to nic przyjemnego, kiedy
widzisz, Ŝe wszystko tam w dole .umyka i wyślizguje ci się spod nóg, a przy tym zupełnie
cicho, bez Ŝadnego odgłosu.

Ale juŜ niebawem tych odgłosów było aŜ za wiele, poniewaŜ lew zaczął nas doganiać.

Jego ryki ściągnęły ku nam jeszcze inne bestie. Widać je było teraz, jak sadziły susami, kaŜdy
z innej strony, i anim się obejrzał, jak miałem ich pod sobą ładnych parę tuzinów; skakały do
drabinki, warczały głucho i kłapały na siebie kłami. W dalszym ciągu przemykaliśmy tuŜ nad
samym piaskiem, a te bydlęta w dole aŜ wyłaziły ze skóry, byśmy na długo popamiętali naszą
przygodę. A potem pozłaziły się jeszcze inne bestie, choć nikt ich nie zapraszał, i zaraz teŜ
pod nami wybuchła prawdziwa rebelia.

Połapaliśmy się wtedy, Ŝe pomysł był raczej kiepski. Lecąc w takim tempie nie dałoby się

w Ŝaden sposób uciec, a przecieŜ ja nie mogłem tak dyndać bez końca. Więc Tomek podumał
chwilę i raz, dwa wymyślił coś zupełnie innego. Rzecz polegała na tym, by ukatrupić jednego
lwa z wielkiego bębenkowca, a później zaraz zwiać, kiedy te inne zaczną się bić o padlinę.
Zatrzymaliśmy balon w miejscu, zrobiliśmy co trzeba, a kiedy wybuchło spore zamieszanie,
ruszyliśmy przed siebie, by wylądować o ćwierć mili dalej, gdzie Tomek i Jim pomogli mi
wejść na pokład. Tyle tylko Ŝe ledwie zdąŜyliśmy się obejrzeć, a juŜ tamta zgraja znów była
w pobliŜu. I gdy lwy zobaczyły, Ŝe tym razem uciekliśmy na dobre i Ŝe juŜ nas nie dopadną,
poprzysiadały na zadach i tylko gapiły się w górę, takie jakby trochę zawiedzione, jak gdyby
nie do końca przekonane, Ŝe nasze jest jednak na wierzchu.

ROZDZIAŁ VI

To karawana!

Byłem tak bardzo zmęczony, Ŝe jedyne, co miałem w głowie, to się połoŜyć, toteŜ

poszedłem na moje posłanie i wyciągnąłem się tam jak długi. Ale nie było mowy, Ŝeby
człowiek mógł odzyskać siły w takiej okropnej spiekocie, więc Tomek wydał rozkaz, aby
sterować ku górze, co teŜ Jim natychmiast wykonał.

Przyszło nam wzlecieć o jaką milę, zanim natrafiliśmy na chłodniejsze powietrze; było

tam całkiem morowo, dokładnie tak jak trzeba, dmuchał chłodniutki wiaterek i bardzo szybko
przyszedłem do siebie. Tomek siedział spokojnie, nad czymś tam medytował, lecz nagle
zerwał się na równe nogi i powiada:

— Postawię tysiąc przeciwko jednemu, Ŝe wie m, gdzieśmy zalecieli. Jesteśmy teraz

pośrodku Sahary, i to na mur!

Był tym tak podniecony, Ŝe nie mógł usiedzieć na miejscu. Mnie ta jego gorączka jakoś

się nie udzieliła, więc zapytałem spokojnie:

— No, dobra, ale gdzie jest ta cała Sahara? W Anglii czy w Szkocji?
— Ani tu, ani tam; jest po prostu w Afryce.
Jim wybałuszył oczy i zaczął się wpatrywać gdzieś w dół z najwyŜszym

zainteresowaniem, bo przecieŜ właśnie stąd podobno pochodzili jego przodkowie. A ja nie
mogłem w to wszystko uwierzyć. Jakoś nie mogłem tego pojąć, bo wydawało mi się po
prostu niemoŜliwe, Ŝebyśmy mogli dolecieć tak okropnie daleko.

Ale Tomka aŜ roznosiła myśl o wielkim odkryciu, bo tak to nazywał, i powiedział, Ŝe te

lwy i piaski mogą tylko oznaczać Wielką Pustynię, to chyba oczywiste. Mówił teŜ, Ŝe wpadł
juŜ na to, zanim jeszcze zobaczyliśmy ląd, i wiedział, Ŝe znajdujemy się teraz nad ziemią, i Ŝe
teŜ byśmy na to wpadli, gdybyśmy pomyśleli o takiej jednej rzeczy. Kiedy zapytaliśmy, o
czym mieliśmy pomyśleć, odrzekł:

— O tych tu zegarach. To chronometry. Zawsze się o nich czyta w róŜnych podróŜach

morskich. A tu jeden z nich idzie według czasu Green Beach

, natomiast drugi według czasu

z St. Louis, tak samo jak mój zegarek. Kiedy odlecieliśmy z St. Louis, na moim zegarku była
czwarta  po  południu,  i  na  tym  zegarze  teŜ,  a  na  tym  drugim  —  dziesiąta  wieczór  według
zegarków  z  Green  Beach.  Bo  o  tej  porze  roku  słońce  zachodzi  około  siódmej  wieczór.
Wczoraj wieczór, podczas zachodu słońca, takŜe zerknąłem na godzinę, i na zegarze z Green
Beach  było  wpół  do  szóstej,  a  na  moim  i  na  tamtym  drugim  —  wpół  do  dwunastej  przed
południem. Widzicie, słońce wstało i zaszło według mojego zegarka z St. Louis, a zegar idący
według  Green  Beach  wyprzedzał  nasz  czas  o  sześć  godzin;  lecz  zalecieliśmy  tak  daleko  na
wschód,  Ŝe  czas  zachodu  słońca  róŜni  się  od  czasu  według  zegara  z  Green  Beach  o  niecałe
dwa  kwadranse.  Za  to  na  moim  zegarku  —  o  ponad cztery  i  pół  godziny.  No  cóŜ,  to  mogło
tylko znaczyć, Ŝe byliśmy gdzieś na wysokości Irlandii i w,krótce pewnie byśmy tam dotarli,
gdybyśmy utrzymali naleŜyty kierunek, ale tak się nie stało. Nie, moi drodzy, zboczyliśmy z
kursu,  i  to  na  południowy  wschód,  i  według  mojego  mniemania  jesteśmy  teraz  w  Afryce.
Widzicie,  jak  to  wybrzuszenie  Afryki  wciska  się  na  zachód?  Pomyślcie  tylko,  jak  szybko
lecieliśmy!  Gdybyśmy  tak  wędrowali  prościuteńko  na  wschód,  to  do  tej  pory  juŜ  dawno

Tomek miał zapewne na myśli Geenwich (przyp. tłum.).

minęlibyśmy  Anglię.  Musimy  poczekać  do  południa,  wtedy  wszyscy  staniemy  sobie
prościutko,  a  kiedy  juŜ  Ŝaden  z  nas  nie  będzie  rzucał  cienia,  wówczas  okaŜe  się,  Ŝe  zegar  z
Green  Beach  wskazuje  mniej  więcej  dwunastą.  Tak,  moi  drodzy,  uwaŜam,  Ŝe  jesteśmy  w
Afryce! Powiedzcie, czy to nie wspaniałe?!

Jim patrzył w dół przez lunetę. Potrząsnął teraz głową i stwierdził:
— Paniczu Tomku, na mój rozum to coś tu musi być nie tak. Bo ani rusz nie mogę

wypatrzeć choćby jednego czarnucha.

— To nic; oni nie mogą przecieŜ mieszkać na pustyni. A co to takiego? Tam, daleko...

Podaj no mi lunetę.

Przyglądał się przez chwilę i powiedział, Ŝe tamto coś przypomina jak gdyby czarny

sznurek rozciągnięty na piasku, ale za nic nie mógł dojść, co to takiego.

— Coś mi się wydaje — powiedziałem mu na to — Ŝe teraz masz okazję się przekonać,

gdzie naprawdę jesteśmy. Bo to ani chybi jedna z tych czarnych linii zaznaczonych na mapie,
o których ty powiadasz, Ŝe to południki. Nic, tylko opuścić się w dół, sprawdzić jego numer,
no i...

— Do diabła, Hucku Finnie, nigdy jeszcze nie widziałem takiego kapuścianego łba jak ty!

CzyŜbyś sądził, Ŝe południki są zaznaczone na ziemi?

— Tomaszu Sawyerze, one są przecieŜ zaznaczone na mapie, i to całkiem wyraźnie. O,

proszę, sam się moŜesz przekonać, jeśli tylko zechcesz.

— Na mapie są, to jasne, ale to przecieŜ nie znaczy, Ŝe muszą być na ziemi.
— Tomku, czy jesteś tego pewien?
— Jasne, Ŝe tak.
— A więc ta mapa znowu łŜe jak z nut. Nigdym jeszcze nie widział równie załganej

rzeczy, jak ta twoja mapa.

Słysząc to Tomek rozsierdził się nie na Ŝarty, tyle Ŝe ja juŜ byłem na to przygotowany, a

na dodatek Jim równieŜ bardzo ochoczo wtrącał swoje zdanie, toteŜ za chwilę z pewnością by
wybuchła następna kłótnia, gdyby Tomek nie wypuścił nagle z rąk lunety, nie zaczął klaskać
w dłonie niczym wariat, a przy tym wyśpiewywać:

— Wielbłądy! Wielbłądy!
Złapałem więc lunetę, Jim takŜe, spojrzałem przed siebie, ale skrzywiłem się tylko i

powiadam:

— Wielbłądy! Wmawiaj to swojej babci! To są zwyczajne pająki.
— Pająki na pustyni, tumanie? I to jeszcze zasuwające całą procesją? Ty, Huck, nigdy nie

raczysz choć trochę ruszyć głową i tak naprawdę chyba nie miałbyś nawet czym ruszyć.
CzyŜby nie przyszło ci na myśl, Ŝe jesteśmy teraz o milę nad ziemią, a tamten sznur pełzaczy
jest od nas oddalony o jakie dwie lub trzy mile? Pająki! Wielki BoŜe! Pająki! I do tego
wielkie niczym krowy? A moŜe byś tak zechciał zejść na dół i wydoić jedną z nich? Ale tak
czy owak, są to po prostu wielbłądy. Cała ich karawana, ot co, a do tego długa na milę.

— No, dobra, więc zjedźmy odrobinę w dół i przypatrzmy się jej. Nie uwierzę, Ŝeby tam

nie wiem co, dopóki nie zobaczę. Takie jest moje zdanie.

— W porządku — odrzekł Tomek i zaraz wydał rozkaz: — ZniŜyć lot!
Kiedy opadaliśmy ukośnie w sam środek spiekoty, mogliśmy się przekonać, Ŝe to

naprawdę  wielbłądy,  wielbłądy,  a  jakŜe;  człapały  wprost  przed  siebie  nie  kończącym  się
sznurem,  dźwigając  na  grzbietach  jakieś  przypięte  bele.  Wraz  z  nimi  było  chyba  kilkuset
męŜczyzn w długich białych sukniach, z głowami omotanymi czymś w rodzaju szali pełnych
wisiorków  i frędzli.  Niektórzy  z  tych jegomościów  taszczyli  długie  strzelby^  a  inni  byli  bez
broni;  część  z  nich  jechała  wierzchem,  za  to  inni  szli  pieszo.  A  upał...  Hm,  praŜyło  jak  na

jakiej patelni. I oni tak wolniutko posuwali się naprzód! Runęliśmy teraz w dół, zupełnie
znienacka, i zatrzymaliśmy się gdzieś o sto jardów nad ich głowami.

Wszyscy męŜczyźni wydali głośny ryk; część padła plackiem na piasek, część zaczęła do

nas grzać z tych swoich strzelb, a reszta dała dęba i rozbiegła się we wszystkie strony,
podobnie zresztą jak ich wielbłądy.

Zrozumieliśmy wtedy, Ŝe tylko robimy niepotrzebny bałagan i znowu polecieliśmy w

górę,  gdzieś  tak  o  milę  wyŜej,  gdzie  było  trochę  chłodniej,  i  stamtąd  przyglądaliśmy  się  im
nadal. Nim zdąŜyli się jakoś pozbierać i na powrót ustawić w tę swoją procesję, zeszła chyba
godzina,  ale  mogliśmy  dostrzec  przez  lunety,  Ŝe  na  nic  nie  zwracali  uwagi,  bo  gapili  się  na
nas. A my pruliśmy naprzód, spoglądając jeszcze w dół, w ich kierunku, aŜ po pewnym czasie
zobaczyliśmy coś jakby wielką stertę piachu, a za nią ukrytych ludzi. Na samym szczycie ktoś
leŜał,  chyba  jakiś  jegomość;  co  pewien  czas  unosił  głowę  do  góry,  jak  gdyby  komuś  się
bacznie  przypatrywał,  lecz  nie  wiedzieliśmy,  czy  nam,  czy  karawanie.  Kiedy  juŜ  karawana
podjechała  bliŜej,  jegomość  ukradkiem  ześliznął  się  na  drugą  stronę  i  popędził  do  reszty
męŜczyzn  i  koni  —  gdyŜ  byli  to  właśnie  konni  —  i  zobaczyliśmy,  jak  tamci  czym  prędzej
wskakują w siodła, a w chwilę później ruszają przed siebie; jedni byli uzbrojeni w dzidy, inni
w długie strzelby, za to wszyscy wrzeszczeli ile tylko sił w płucach.

Ni stąd, ni zowąd spadli na karawanę i juŜ niebawem obie strony starły się ze sobą;

wszystko się przemieszało i tylko słychać było straszliwą strzelaninę, jakiej na pewno jeszcze
nigdy nie słyszeliście, a powietrze wypełniły wielkie chmury dymu, tak Ŝe tylko od czasu do
czasu moŜna było podglądać, jak się ze sobą tłuką. W tej bitwie musiało brać udział chyba z
sześciuset ludzi i aŜ strach było na to wszystko patrzeć. Później rozdzielili się na mniejsze
grupy, walczyli ze sobą zaŜarcie, galopowali to tu, to tam, starając się sobie za wszelką cenę
dołoŜyć, i kiedy tylko dym rozwiewał się trochę, widać było zabitych i rannych, a takŜe
wielbłądy, rozproszone szeroko jak tylko okiem sięgnąć i gnające we wszystkich kierunkach.

W końcu rabusie połapali się chyba, Ŝe nie dadzą rady, bo ich herszt dał im znak, a

wówczas  wszyscy  ci,  co  pozostali  przy  Ŝyciu,  rzucili  się  do  ucieczki  i  pogalopowali  przez
równinę.  Ostatni  z  nich  porwał  jedno  dziecko  i  unosił  przed  sobą  na  koniu,  a  jakaś  kobieta
pobiegła  za  nim  błagając  i  wrzeszcząc  wniebogłosy,  i  goniła  tak  przez  kawał  pustyni,  aŜ
oddaliła  się  bardzo  od  swoich.  Ale  i  tak  na  nic  się  to  nie  zdało;  musiała  dać  za  wygraną  i
widzieliśmy,  jak  upadła  na  piasek  i  przysłoniła  sobie  twarz  rękami.  Wtedy  Tomek  dopadł
sterów  i  ruszył  w  stronę  tamtego  dzikusa;  polecieliśmy  w  dół,  aŜ  w  uszach  świszczało,  i
zwaliliśmy  go  z  konia  razem  z  dzieckiem.  Nieźle  przy  tym  oberwał,  ale  dziecku  nic  się  nie
stało;  leŜało jednak  na  ziemi,  majtając  w  powietrzu  rączkami  i  nóŜkami,  jak  chrabąszcz,  co
upadł na grzbiet i nie potrafi się sam obrócić. Tamten facet pobiegł przed siebie, aŜeby złapać
swojego  wierzchowca,  a  zataczał  się  przy  tym  nielicho;  nie  wiedział  nawet,  kto  mu  tak
dołoŜył, bo wtedy byliśmy juŜ trzysta, a moŜe nawet czterysta jardów nad nim.

Sądziliśmy, Ŝe kobieta się zbliŜy i Ŝe zabierze dziecko, lecz jakoś tego nie zrobiła.

Widzieliśmy  ją  przez  lunetę;  siedziała  tam,  gdzie  przedtem,  z  głową  spuszczoną  na  kolana.
Rzecz jasna, nie widziała naszego wyczynu i z pewnością była przekonana, Ŝe dziecko juŜ na
dobre  odjechało  z  tamtym.  Była  teraz  prawie  o pół  mili,  od  swoich,  toteŜ  pomyśleliśmy,  Ŝe
moŜna by zejść po dziecko i podrzucić je matce, nim ludzie z karawany zdołają nas dopaść i
wyrządzić  coś  złego.  Poza  tym  uznaliśmy,  Ŝe  jak  ha  razie  dość  mieli  swoich  własnych
kłopotów, choćby tylko z samymi rannymi. Przyszło więc nam do głowy, Ŝeby zaryzykować;
i tak teŜ zrobiliśmy. Opadliśmy w dół zatrzymując się w miejscu, a Jim zsunął się po drabince
i przyniósł dziecko na górę; był to całkiem miły i tłuściutki bobas, do tego w nie najgorszym
humorze,  jeśli  wziąć  pod  uwagę,  Ŝe  przecieŜ  przebywał  w  samym  środku  bitwy  i  jeszcze
zleciał z konia. A potem ruszyliśmy w stronę matki i Jim znowu zlazł na dół, podszedł do niej
cichutko i kiedy był juŜ blisko, tuŜ, tuŜ za jej plecami, dziecko zagaworzyło coś nagle, tak jak
to  robią  dzieci,  a  ona  usłyszała,  odwróciła  się,  aŜ  krzyknęła,  z  radości,  porwała  dziecko  na

ROZDZIAŁ VII

Tomek docenia pchłę

— Południe! — wrzasnął Tomek, i tak rzeczywiście było. Jego cień był w tej chwili

ledwie  małą  plamką  dookoła  stóp.  Spojrzeliśmy  na  zegar  z  Green  Beach  i  jego  wskazówki
sięgały  tak  blisko  dwunastej,  Ŝe  właściwie  nie  sposób  było  mówić  o jakiejś  róŜnicy.  Wobec
czego Tomek powiedział, Ŝe Londyn znajduje się teraz dokładnie na północ albo na południe
od  nas,  w  tę  albo.  we  w  tę,  a  sądząc  po  tym  upale,  wielbłądach  i  ciasku,  to  chyba  jednak
raczej leŜy na północy. Uznał teŜ, Ŝe dzieli nas od niegb tyle samo drogi, co z Nowego Jorku
do Miasta Meksyk.

Jim stwierdził, Ŝe balon jest ani chybi najszybszą rzeczą na świecie, moŜe tylko z

wyjątkiem niektórych ptaków, na przykład dzikiego gołębia, a moŜe i kolei Ŝelaznej.

Lecz Tomek odrzekł na to, Ŝe gdzieś tam wyczytał, Ŝe koleje angielskie robią teraz na

krótkich odcinkach prawie po sto mil na godzinę i nigdy nie było jeszcze na świecie takiego
ptaka, który zdołałby się porwać na to samo. No, moŜe z wyjątkiem jednego, mianowicie
pchły.

— Pchły? Ale, paniczu Tomku, po pierwsze to nie ptak, a po drugie, jak się tak lepiej

przypatrzeć...

— Nie ptak? No, dobra, więc czym ona wobec tego jest? , — Tak na pewno, paniczu, to

ja tam nie wiem, ale wydaje mi się, Ŝe pchła to juŜ prędzej zwierzę. Choć nie, chyba to teŜ nie
to, bo jak na zwierzę nie jest dosyć duŜa. Pchła pewnie jest robakiem. OtóŜ to, i jesteśmy w
domu, to ani chybi robak.

— ZałoŜę się, Ŝe nie, ale niech ci będzie. A co po drugie?
— No więc, po drugie, ptaki to takie stworzenia, które umieją latać okropnie daleko, a

przecieŜ pchła tego nie potrafi.

— Nie potrafi? Powiedz mi wobec tego, co to znaczy, to twoje okropnie daleko, jeśli w

ogóle potrafisz.

— No, cóŜ, długie mile, całe mnóstwo mil... wszyscy to przecieŜ wiedzą.
— A czy człowiek potrafi przejść te wiele mil?
— Jasne, Ŝe tak. Potrafi.
— Tak wiele jak kolej?
— Pewnie, o ile tylko dać mu pod dostatkiem czasu.
— A pchła nie potrafi?
— Hm... Myślę, Ŝe chyba tak... Ale na to trzeba by jej całe mnóstwo czasu.
— A więc zaczynasz coś chwytać, prawda? Wcale nie moŜna oceniać rzeczy według

odległości, liczy się przede wszystkiem czas, w jakim się tę odległość przebędzie. Czy nie
tak?

— No, cóŜ, na to chyba wygląda, ale nigdy wcześniej, paniczu Tomku, bym w to nie

uwierzył.

— Bo to sprawa proporcji, w tym cała rzecz. A jeśli zaczniesz mierzyć szybkość jakiejś

rzeczy podług jej rozmiaru, to gdzie się wtedy podzieje twój ptak, twój człowiek i twoja kolej
Ŝ

elazna w porównaniu z pchłą? Nawet najszybszy człowiek przebiegnie w ciągu godziny

raptem  jakie  dziesięć  mil  —  niewiele  więcej  niŜ  dziesięć  tysięcy  długości  swego  własnego
ciała. A za to wszystkie ksiąŜki ci powiedzą, Ŝe kaŜda byle pchła, ot, taka najzwyklejsza pod
słońcem, przeskoczy sto pięćdziesiąt razy własną długość; do tego potrafi zrobić pięć takich
skoków  na  sekundę.  Siedemset  pięćdziesiąt  długości  własnego  ciała  w  czasie  jednej
króciutkiej sekundy! Bo nie marnotrawi w głupi sposób czasu, na to, by się zatrzymać, i na to,
by  znów  ruszyć.  Robi  to  równocześnie.  Sami  się  przekonacie,  gdybyście  tylko  spróbowali
przycisnąć ją palcem. Tak to jest właśnie w przypadku najzwyklejszej, pospolitej pchły, a co
dopiero mówić o pewnej pchle włoskiej, która była ulubienicą jednego z wielmoŜów i przez
całe swe Ŝycie nie zaznała głodu, chłodu ani choroby; ta potrafiła przeskoczyć swoją własną
długość  więcej  niŜ  trzystakrotnie,  a  do  tego  skakała  tak  przez  cały  dzień,  pięć  takich
przeogromnych skoków na sekundę, co daje jej długość ciała pomnoŜoną półtora tysiąca razy.
Bo  przypuśćmy,  Ŝe  człowiek  byłby  w  stanie  przebiec  w  ciągu  sekundy,  półtora  tysiąca
długości  swego  ciała,  czyli  jakieś  półtorej  mili.  To  by  dawało  dziewięćset  mil  na  minutę,  a
więc o wiele więcej niŜ pięć tysięcy mil w ciągu godziny. No i co na to twój człowiek? Tak
samo zresztą jak i twój ptak, twoja kolej Ŝelazna i balon? Do diaska, niedorastają nawet pchle
do pięt! Bo pchła to po prostu kometa ukryta w maluchnym ciele!

Jim był niewąsko tym wszystkim zaskoczony, ale i mnie to takŜe zadziwiło. Wobec czego

zapytał:

— Paniczu Tomku, czy te wszystkie figle z rachowaniem to najprawdziwsza prawda?

Czy to przypadkiem nie Ŝart?

— Tak, to najszczersza prawda.
— W takim razie, mój kochany, wychodzi na to,' Ŝe człowiek powinien szanować pchłę.

Ja tam dotąd specjalnie ich nie szanowałem, ale nie ma co, zasługują sobie na duŜe
powaŜanie, to pewne.

— A jakŜe. Pewnie, Ŝe tak. W stosunku do swych rozmiarów pchły mają o wiele więcej

rozsądku,  rozumu  i  inteligencji  niŜ  jakiekolwiek  inne  stworzenie  na  świecie.  I  moŜna  je
nauczyć prawie wszystkiego, a uczą się szybciej niŜ wszystko, co tylko Ŝyje. Potrafią chodzić
w  uprzęŜy  i  ciągnąć  maleńkie  powozy,  a  wtedy  jeŜdŜą  tam,  sam  i  owam,  tak  jak  im  się
przykaŜe: tak, moŜna je teŜ musztrować, zupełnie jak Ŝołnierzy, a wtedy maszerują posłusznie
na kaŜdy rozkaz. Umieją teŜ robić wiele innych powaŜnych i bardzo trudnych rzeczy. No, ale
przypuśćmy  teraz,  Ŝe  dałoby  się  wyhodować  pchłę  wielkości  człowieka  i  sprawić,  by  jej
wrodzona mądrość stale się rozrastała i była coraz to większa i coraz to bardziej przenikliwa,
proporcjonalnie  do  reszty  ciała...  Jak  sądzicie,  gdzie  by  się  wtedy  podziali  przy  niej  ludzie?
PrzecieŜ  taka  pchła  zostałaby  ani  chybi  Prezydentem  Stanów  Zjednoczonych  i  nikt  by  jej
przed tym nie powstrzymał, tak jak nikt nie powstrzyma uderzenia pioruna.

— O rany, paniczu Tomku, ani bym się spodziewał, Ŝe byle robactwo jest aŜ tak

prześcipne! No nie, nawet by mi to w głowie nie postało, nie ma co.

— Tak, pchła jest o wiele bardziej, daleko bardziej zmyślna niŜ jakiekolwiek inne

stworzenie,  człowiek  albo  zwierzę,  oczywiście  proporcjonalnie  do  swoich  rozmiarów.  To
przecieŜ najbardziej interesujący stwór, jaki tylko być moŜe. Ludzie tyle gadają na temat siły
mrówki,  słonia  czy  lokomotywy...  Tam  do  kata!  A  przecieŜ  wszystko  to  razem  ani  się  nie
umywa do pchły. Ona potrafi dźwignąć cięŜar dwieście albo i trzysta razy większy od własnej
wagi. Słoń,  mrówka czy lokomotywa nie pokuszą się nawet o jakąś część tego. I co więcej:
pchła  ma  swoje  własne  poglądy,  jest  we  wszystkim  bardzo  skrupulatna  i  nie  sposób  jej
nabrać; jej instynkt albo rozum, albo to coś innego, co ona posiada, jest tak sprawny i zdrowy,
Ŝ

e nigdy nie popełnia błędów. UwaŜa się zazwyczaj, Ŝe wszyscy ludzie są dla pcheł

jednakowi. A to bujda. Bo są tacy ludzie, do których pchła nigdy nawet się nie zbliŜy, choćby
nie wiem jak była wygłodniała, i właśnie ja do takich naleŜę. Przez całe Ŝycie nie miałem
jeszcze na sobie ani jednej pchły.

— Paniczu Tomku!
— Tak jest, nie Ŝartuję!
— Hm, jak Ŝyję, o czymś takim nie słyszałem.
Jim nie mógł w to uwierzyć, a ja równieŜ nie. Musieliśmy więc opuścić się w dół na

piasek, nałapać trochę pcheł i przekonać się na własne oczy. Tomek miał rację. Mnie i Jima
oblazły całymi setkami, ale na Tomku Ŝadna nawet nie przysiadła. Nie dało się tego w Ŝaden
sposób wytłumaczyć, ale tak było, to fakt. Tomek powiedział, Ŝe z nim to tak od zawsze i Ŝe
równie dobrze mógłby przebywać w miejscu, gdzie jest cały milion pcheł; nawet by go nie
tknęły i nie pokąsały.

Unieśliśmy się w górę, gdzie było zimno, Ŝeby je dla odmiany wymrozić; pozostaliśmy

tam  przez  dobry  moment,  aby  później  powrócić  w  cieplejsze  powietrze  i  dalej  sobie
leniuchować  przy  szybkości  dwudziestu  albo  dwudziestu  pięciu  mil  na  godzinę,  tak  jak  to
robiliśmy przed całą tą rozmową. Cała rzecz w tym, Ŝe im dłuŜej Ŝeglowaliśmy nad tą surową
i spokojną pustynią, tym bardziej wszelki pośpiech i zdenerwowanie gdzieś z nas ulatywały;
czuliśmy  się  coraz  szczęśliwsi,  coraz  to  spokojniejsi  i  bardziej  kontenci  z  Ŝycia,  i  z  kaŜdą
chwilą  bardziej  zaczynaliśmy  lubić,  a  nawet  kochać  te  połacie  piachu.  Dlatego  teŜ
zwolniliśmy  i,  jak  juŜ  powiedziałem,  spędzaliśmy  cudowne  chwile  błogo  leniuchując;
czasami  spoglądaliśmy  w  dół  przez  lunety,  czasem  znów  czytaliśmy  coś  wyciągnięci  na
pokrywach schowków, a kiedy indziej po prostu ucinali drzemkę.

Mogłoby się wydawać, Ŝe byliśmy juŜ teraz kimś zupełnie innym, nie tamtą trójką co

wcześniej, która tak bardzo pragnęła odnaleźć jakiś ląd i znów stanąć na ziemi. Tyle Ŝe, tak
czy owak, to nadal byliśmy my, we własnych osobach.

Ale tamto pragnienie jakoś nam minęło, i to zupełnie bez śladu. Przywykliśmy juŜ teraz

do  balonu,  niczego  się  nie  baliśmy  i  nie  przyszłoby  nam  nawet  do  głowy,  Ŝeby  być  gdzieś
indziej. CóŜ, teraz był on dla nas jak gdyby domem; zdawało mi się prawie, jakbym się w nim
urodził  i  wychował,  a  Jim  i  Tomek  twierdzili  to  samo.  Przedtem  dokoła  mnie  zawsze  było
pełno okropnych ludzi, którzy nic tylko gderali, dokuczali mi, ganiali i zawsze coś im się nie
podobało,  toteŜ  o  byle  co  podnosili  wrzask,  czepiali  się  mnie  bez  przerwy,  dokuczali  i
prześladowali;  ciągle  kazali  robić  to,  tamto  czy  siamto,  a  do  tego  jeszcze  zawsze  wybierali
rzeczy, do których nie miałem chęci. A jak nie, to spuszczali mi lanie, bo teŜ wykręcałem się,
jak  mogłem,  albo  robiłem  zupełnie  co  innego;  po  prostu  nic,  tylko  najchętniej  wydusiliby  z
człowieka  duszę.  Za  to  tutaj,  w  górze,  pod  samym  niebem,  było  tak  cudownie,  spokojnie  i
słonecznie; mieliśmy kupę jedzenia i mnóstwo czasu do spania, poza tym mogliśmy sobie z
góry  oglądać  przeróŜne  rzeczy.  I  nie  było  Ŝadnego tam  zrzędzenia  czy poganiania  do  pracy,
Ŝ

adnych dobrych i Ŝyczliwych ludzi, po prostu jedno wielkie święto. O, nie, jak rany, wcale

nie  byłoby  mi  spieszno  znaleźć  się  znowu  w  tej całej cywilizacji.  Bo  najgorszą  rzeczą,  jeśli
juŜ  o  nią  chodzi,  jest  to,  Ŝe  kaŜdy,  kto  tylko  dostanie  list,  w  którym  ktoś  inny  pisze  mu  o
jakichś  tam  kłopotach,  zaraz  zwala  ci  się  na  kark,  wywnętrza  ze  wszystkiego  i  psuje  cały
humor;  do  tego  jeszcze  gazety  roznoszą  przeróŜne  zmartwienia  po  calutkim  świecie  i
powodują, Ŝe prawie przez cały czas czujesz się przygnębiony i bez chęci do Ŝycia. A to juŜ
zbyt wielki cięŜar jak na jedną osobę. Nienawidzę tych gazet i nie cierpię listów. I gdyby to
tylko ode mnie zaleŜało, nie pozwoliłbym nikomu zwalać swoich kłopotów na innych Bogu
ducha  winnych  ludzi,  których  się  nawet  nie  zna.  Przerzucać  zmartwień  z  jednej  na  drugą
stronę świata, ot, co. Ale cóŜ, gdy się leci balonem, nic z  tych rzeczy w  ogóle do ciebie nie
dociera i jest to najukochańsze miejsce, jakie tylko moŜna sobie wyobrazić.

Zjedliśmy kolację, a noc, która później nastała, była jedną z najpiękniejszych nocy, jakie

w Ŝyciu widziałem. Wzeszedł księŜyc i zrobił z niej prawie dzień, tyle Ŝe łagodniejszy od
zwykłego dnia. Raz nawet dojrzeliśmy lwa; stał sobie całkiem sam, zupełnie sam, jak ten

palec, a jego cień rozlewał się na piasku niczym wielka kałuŜa atramentu. Takie właśnie
powinno być światło księŜyca.

PrzewaŜnie leŜeliśmy sobie na wznak i gadaliśmy do syta; sen wcale nas nie morzył.

Tomek  powiedział,  Ŝe  jesteśmy  teraz  dokładnie  w  samym  środku  Tysiąca  i  Jednej  Nocy.
Mówił, Ŝe właśnie tutaj działy się jedne z najwspanialszych historii z tej ksiąŜki, toteŜ my —
kiedy nam tak opowiadał — patrzyliśmy w dół, bo nie ma ciekawszych rzeczy do oglądania
niŜ  miejsca,  o  których  mowa  w  ksiąŜkach.  Była  to  taka  historia  o  jednym  poganiaczu
wielbłądów,  co  akurat  stracił  swojego  wielbłąda,  a  kiedy  tak  wędrował  przez  pustynię,
spotkał jakiegoś człowieka i zapytał go:

— Czy nie spotkałeś aby dzisiaj zabłąkanego wielbłąda? A tamten na to:
— Czy nie był przypadkiem ślepy na lewe oko?
— Tak.
— Czy miał wybity jeden przedni górny ząb?
— Tak.
— Czy moŜe kulał, na lewą tylną nogę?
— Tak.
— Czy z jednej strony dźwigał ładunek prosa, a z drugiej miodu?
— Zgadza się, ale nie musisz mi juŜ podawać więcej szczegółów... To właśnie ten, a ja

się bardzo spieszę. Gdzieś go widział?

— Wcale go nie widziałem — powiada mu na to tamten.
— Wcale go nie widziałeś? To niby jakim cudem potrafisz go tak dokładnie opisać?
— Bo kiedy człowiek wie, jak naleŜy robić uŜytek z oczu, wtedy wszystko nabiera

znaczenia.  Tyle  Ŝe  większości  ludzi  oczy  do  niczego  nie  słuŜą.  Wiedziałem,  Ŝe  musiał
przechodzić tędy wielbłąd, bo przecieŜ widziałem jego ślady. Wiedziałem, Ŝe jest kulawy na
tylną lewą nogę, bo bardzo na nią uwaŜał i stawiał ją ostroŜnie; to właśnie jego ślad mi o tym
powiedział.  Wiedziałem,  Ŝe  musi  być  ślepy  na  lewe  oko,  bo  skubał  trawę  tylko  z  prawej
strony  ścieŜki.  Wiedziałem,  Ŝe  musiał  stracić  górny  ząb,  poniewaŜ  dowiódł  mi  tego  odcisk
jego zębów w darni. O tym, Ŝe z jednej strony sypało się proso — powiedziały mi mrówki, a
o  tym,  Ŝe  z  drugiej  strony  kapały  krople  miodu  —  doniosły  mi  muchy.  Wiem  wszystko  o
twoim wielbłądzie, choć go nie widziałem.

Jim wykrzyknął: ' — Opowiadaj nam dalej, paniczu Tomku, to diablo dobra historia i

strasznie ciekawa!,

— To juŜ wszystko — odrzekł Tomek.
— Wszystko? — zapytał Jim, bardzo tym zdziwiony. — A co się stało z wielbłądem?
— Nie wiem.
— Paniczu Tomku, a ta historia nic o tym nie mówi?
— Nie.
Jim głowił się przez chwilę, a później powiedział:
— Do Ucha! To najbezecniejsza historia, jaką w Ŝyciu słyszałem! Ciągnie się do tego

miejsca, kiedy człowieka aŜ roznosi z ciekawości, i cześć! No, cóŜ, paniczu Tomku, historia,
która potrafi zachować się w ten sposób, n i e moŜe przecieŜ mieć Ŝadnego sensu. A czy p r z
y n a jmniej wiesz, czy tamten facet znalazł w końcu swojego wielbłąda?

— Nie, tego nie wiem.
Sam się połapałem, Ŝe w takiej opowieści nie moŜe być sensu, no bo tak wziąć i ciachnąć

wszystko ni przypiął, ni wypiął, kiedy się jeszcze dobrze nie rozkręciło... Ale nie miałem
ochoty nic na ten temat mówić, bo wiedziałem, jaką by zaraz Tomek zrobił skwaszoną minę,
gdyby się przekonał, Ŝe ta jego historia zrobiła straszną klapę. Co do Jima, to ten zaraz na

niego naskoczył i dał mu łupnia w najsłabsze miejsce, ale ja tam uwaŜam, Ŝe byłoby zupełnie
nie w porządku rzucać się, i to we dwóch, na kogoś, kto i tak juŜ leŜy na obu łopatkach. Lecz
Tomek odwrócił się w moją stronę i zapytał:

— No, a t y co sądzisz o tej opowieści?
Wtedy to juŜ musiałem jakoś wyjść z tego na swoje, wygarnąć mu, co mnie dźgnęło i

powiedzieć, Ŝe tak, Ŝe myślę tak samo jak Jim, bo kiedy jakaś historia przystaje naraz w
samym środku i do niczego w końcu nie prowadzi, to raczej nie ma sensu w ogóle jej
opowiadać.

Tomkowi mina się wydłuŜyła, ale zamiast się wściekać — bo przypuszczałem, Ŝe tak się

pewnie zachowa słysząc, w jaki sposób traktuję jego opowieść — jakby tylko posmutniał, a
później powiedział:

— Niektórzy ludzie widzą, inni nie potrafią. Dokładnie tak, jak to powiedział tamten

człowiek. Ech, co tam wielbłąd; nawet gdyby cyklon przeszedł koło was, to wy, skończone
durnie, nie bylibyście w stanie dostrzec jego śladów!

Nie wiem, co akurat chciał przez to powiedzieć, bo nam nie wytłumaczył. To była, tak

przypuszczam, jedna z tych jego degresji, które aŜ go roznosiły od środka, ile razy ktoś
przyparł go do muru, a on nie widział Ŝadnego lepszego wyjścia: No, ale nie miałem mu tego
za złe. Tak czy owak połapaliśmy się od razu, gdzie w swojej historyjce zszył coś zbyt grubą
nicią, temu nie mógł zaprzeczyć. Zabiło mu to ćwieka, jak sądzę całkiem nielichego, chociaŜ
robił co mógł, Ŝeby nie dać tego po sobie poznać.

ROZDZIAŁ VIII

Znikające jezioro

Wcześnie rano zjedliśmy śniadanie, a potem przysiedliśmy sobie, by patrzeć w dół, na

pustynię, a było nie za gorąco i bardzo pogodnie, chociaŜ nie lecieliśmy zbyt wysoko. Na
pustyni po zachodzie słońca trzeba opuszczać się jak najniŜej, tak szybko się tu ochładza,
więc — zanim nadejdzie świt — Ŝegluje się tuŜ nad samym piaskiem.

Gapiliśmy się na cień balonu prześlizgujący się po ziemi, a od czasu do czasu

rozglądaliśmy się takŜe po pustyni, by zobaczyć, czy coś się przypadkiem na niej nie porusza,
a później znowuŜ patrzyliśmy na cień, gdy wtem, całkiem niespodziewanie, zobaczyliśmy
mnóstwo ludzi i wielbłądów, nieruchomych i leŜących bezwładnie na piasku, zupełnie jakby
spali.

Powstrzymaliśmy balon w biegu, cofnęliśmy się trochę, przystanęliśmy nad nimi i wtedy

stało się jasne, Ŝe oni wszyscy nie Ŝyją. Przebiegł nas zimny dreszcz. Wpierw zamilkliśmy, a
potem  mówiliśmy  juŜ  bardzo  cicho,  jak  na  pogrzebie.  Powolutku  opuściliśmy  się  w  dół.  i
przystanęliśmy, a Tomek i ja zeszliśmy na pustynię, aŜeby sprawdzić rzecz na miejscu. Byli
to  męŜczyźni,  kobiety  i  dzieci.  Wszyscy  wysuszeni  przez  słońce,  tacy  jacyś  ciemni,
pomarszczeni i stwardniali niczym skóra, zupełnie jak te mumie z obrazków, które ogląda się
w  ksiąŜkach.  A  mimo  to  wyglądali  jak  zwyczajni  ludzie;  nie  uwierzycie,  ale  moŜna  by
pomyśleć, Ŝe po prostu śpią.

Niektóre trupy ludzi i zwierząt były częściowo przysypane piaskiem, ale większość z nich

nie, powłoka piasku była bowiem tutaj dość cienka, natomiast grunt pod nią Ŝwirowaty i
twardy. Spora część odzieŜy zdąŜyła juŜ zbutwieć, toteŜ ilekroć złapałeś za jakiś łachman,
rozpadał ci się w ręku niczym pajęczyna. Tomek był zdania, Ŝe leŜą tu od lat.

Kilku męŜczyzn miało przy sobie zardzewiałe strzelby, a inni szable lub długie,

wykładane  srebrem  pistolety,  zatknięte  za  szale,  którymi  byli  przepasani.  Wszystkie
wielbłądy były objuczone, tyle Ŝe juki zdąŜyły juŜ popękać albo się rozeschnąć, toteŜ ładunek
wysypał się na ziemię. Uznaliśmy, Ŝe nieboszczykom szable na nic się juŜ teraz nie zdadzą,
więc  wzięliśmy  sobie  po  jednej,  a  oprócz  tego  kilka  pistoletów.  Zabraliśmy  teŜ  jakieś  małe
pudełeczko,  bo  było  takie  zgrabne  i  tak  pięknie  czymś  wysadzane,  a  później  próbowaliśmy
pogrzebać  tych  ludzi,  lecz  ani  rusz  nie  przychodziło  nam  do  głowy,  w  jaki  sposób
moglibyśmy to zrobić. Bo gdyby przysypać ich piaskiem, wtedy wiatr, rzecz oczywista, zaraz
by ich odsłonił.

Potem wzbiliśmy się wysoko w górę i wkrótce tamta ciemna plama pośród piasków

zniknęła  nam  z  oczu  i  pewnie  juŜ  nigdy  więcej  nie  zobaczymy  tych  nieszczęśników,
przynajmniej na tym świecie. Długo zachodziliśmy w głowę próbując odgadnąć, skąd oni się
tam  właściwie  wzięli  i  w  jaki  sposób  to  wszystko  się  stało,  ale  jakoś  nic  nie  mogliśmy
wymyślić. Z początku sądziliśmy, Ŝe pewnie zgubili drogę i błąkali się to tu, to tam, dopóki
nie  zabrakło  im  Ŝywności  i  wody  i  nie  zagłodzili  się  na  śmierć,  ale  Tomek  powiedział,  Ŝe
przecieŜ  nie  dobrały  się  do  nich  sępy  ani  Ŝadne  inne  dzikie  bestie,  toteŜ  odrzuciliśmy  ten
pomysł.  W  końcu  daliśmy  spokój  i  postanowiliśmy  sobie,  Ŝe  w  ogóle  przestaniemy  o  tym
myśleć, bo to nas przygnębiało.

Później otworzyliśmy to pudełko, a w środku były klejnoty i drogie kamienie, całkiem

niezły stosik, i jeszcze parę takich jakby małych welonów, jakie miały na sobie te zmarłe

kobiety, do tego obwieszonych wisiorkami z dziwnych złotych monet, których nie znaliśmy.
Zastanawialiśmy się więc, czy aby nie zawrócić, nie odszukać ich znowu, Ŝeby oddać ten cały
kram, ale Tomek przemyślał wszystko i powiedział, Ŝe nie, poniewaŜ jesteśmy w kraju, gdzie
pełno przeróŜnych rabusiów; tacy to przyjdą i zagarną klejnoty dla siebie, a wtedy na nas
spadnie grzech, Ŝe wystawiliśmy ich na pokusę. Polecieliśmy więc dalej, choć ja Ŝałowałem,
Ŝ

e nie zabraliśmy wszystkiego, co tam akurat mieli, tak Ŝeby nie było juŜ nawet cienia Ŝadnej

pokusy.

Spędziliśmy w tej strasznej spiekocie na dole całe dwie godziny, więc kiedy juŜ

wróciliśmy na pokład, okropnie chciało nam się pić. Rzuciliśmy się na wodę, ale była juŜ
stęchła i gorzka, a oprócz tego tak bardzo nagrzana, Ŝe wydawało nam się, Ŝe aŜ parzy w usta.
Nie dało się jej pić. To była woda jeszcze z rzeki Missisipi, najlepsza jaka tylko moŜe być na
ś

wiecie, toteŜ zamieszaliśmy w niej muł, Ŝeby zobaczyć, czy to coś pomoŜe. Ale gdzie tam,

woda z mułem nie okazała się wcale lepsza od samej wody.

Tak, kiedy byliśmy zajęci tymi tam ludźmi w dole, nie odczuwaliśmy aŜ tak strasznego

pragnienia, a teraz, gdyśmy się przekonali, Ŝe nie sposób się napić, poczuliśmy się o jakieś
trzydzieści pięć razy bardziej spragnieni niŜ ćwierć minuty temu. Do licha, jeszcze trochę, a
wywiesilibyśmy języki i ziajali jak psy.

Tomek powiedział, Ŝe trzeba się uwaŜnie rozglądać dokoła bo przecieŜ musimy znaleźć

jakąś oazę, gdyŜ w przeciwnym razie nie wiadomo, jaki los nas czeka. Więc zabraliśmy się do
roboty.  Przez  cały  czas  nic  tylko  przesuwaliśmy  po  pustyni  lunetami  w  tę  i  we  w  tę,  aŜ  w
końcu ścierpły nam ręce i dłuŜej nie mogliśmy utrzymać ich przy oczach. Gapiliśmy się tak
przez dwie, a moŜe trzy godziny, a tu tylko piach, piach, szczery piach i co najwyŜej drgające
od spiekoty powietrze pod nami. Ech, mój BoŜe, człowiek w ogóle nie wie, co to prawdziwa
bieda,  dopóki  nie  jest  spragniony,  wysuszony  na  wiór  i  póki  się  nie  przekona,  Ŝe  chyba  juŜ
nigdy  więcej  nie  natknie  się  na  wodę.  W  końcu  nie  mogłem  dłuŜej  znieść  tego  całego
rozglądania  się  po  rozgrzanych  jak  piec  równinach,  toteŜ  wyciągnąłem  się  jak  długi  na
pokrywie schowka i poddałem się zupełnie.

Ale po małej chwili Tomek wrzasnął „Hurra!" i to było właśnie to, o co nam chodziło.

Jezioro! Szerokie i migotliwe, z pochylonymi nad nim sennymi palmami, a ich cienie na
wodzie były tak miękkie i tak delikatne, Ŝe podobnych chyba nigdy nie zdarzyło wam się
oglądać. Ja teŜ nigdy nie widziałem czegoś równie pięknego. Jezioro leŜało dość daleko, tyle
Ŝ

e dla nas był to zupełny drobiazg; włączyliśmy po prostu stumilowy krok i obliczyliśmy, Ŝe

dolecimy tam za jakieś siedem minut. Ale oaza wcale się do nas nie przybliŜała i wydało nam
się, Ŝe stoimy w miejscu. Tak, tak, moi drodzy, jezioro wciąŜ było dalekie i migotliwe jak sen
i za nic nie pozwalało się do siebie zbliŜyć, aŜ w końcu raptem po prostu rozwiało się i
znikło!

Tomek rozwarł szeroko oczy i powiada:
— Chłopaki! To była patamorgana!
I powiedział to takim tonem, jakby się ucieszył. Lecz ja tam nie widziałem w tym nic

specjalnie wesołego, więc mówię:

— MoŜliwe. Ale mnie nie obchodzi, jak się ten cały interes nazywa, chciałbym juŜ raczej

wiedzieć, co się stało z jeziorem.

Jim drŜał na całym ciele; był tak przeraŜony, Ŝe nie mógł teraz wydusić z siebie ani

słowa, lecz gdyby tylko mógł, z całą pewnością spytałby o to samo. A Tomek powiedział:

— C o się stało? Sami widzicie, Ŝe po prostu zniknęło.
— No dobra, ale gdzie zniknęło?
Zmierzył mnie tylko wzrokiem od góry do dołu i powiedział:
— Tak, Hucku Finnie, a gdzie niby miałoby zniknąć? CzyŜbyś nigdy nie słyszał o

patamorganie?

— Nie, nigdy nie słyszałem. A co to takiego?
— To nic innego jak tylko czysta wyobraźnia. Bo tak naprawdę, to nic w tym nie ma.
To, co powiedział, trochę mnie zeźliło. Więc mówię mu:
— I po co tu te bzdury, Tomaszu Sawyerze? Chyba sam dobrze widziałem to jezioro?
— No, tak, myślisz, Ŝe je widziałeś.
— Ja nic o tym nie myślę, ja je po prostu widziałem.
— A ja ci mówię, Ŝe wcale nie widziałeś, bo tam nie było niczego do widzenia.
Jim, słysząc to gadanie, bardzo się zafrasował, więc włączył się do sporu. I powiedział co

swoje, trochę jak gdyby czymś zakłopotany, a trochę jakby o coś prosił:

— Paniczu Tomku, ja proszę, Ŝeby nie wygadywać takich strasznych bluźnierstw i do

tego w takiej strasznej chwili. Bo w ten sposób naraŜasz nie tylko samego siebie, ale i nas tu
wszystkich, zupełnie jak tamta Anna Niasz, czy Hall 0'Ferness, o których mowa w Biblii. Bo
to jezioro tam było... Widziałem je dokładnie, tak samo jak w tej sekundzie widzę i ciebie, i
Hucka.

A ja na to:
— PrzecieŜ on teŜ je widział! I do tego pierwszy je wypatrzył! No więc jak to jest?
— Tak, tak, paniczu Tomku, dokładnie tak było... Nie powiesz chyba, Ŝe nie.

Wszyscyśmy je widzieli, a to przecieŜ dowodzi, Ŝe pewnikiem tam było.

— Dowodzi! Jakim to niby cudem?
— Zupełnie tak samo jak w sądzie czy w jakim urzędzie, paniczu Tomku. Jedna osoba

moŜe być zalana, moŜe akurat drzemać albo coś tam innego i moŜe się mylić; dwie osoby teŜ
mogą. Ale powiadam ci, paniczu Tomku, skoro juŜ trzy osoby naraz widzą jakąś rzecz, to
obojętne, zalane czy trzeźwe, to musi to być prawda. Nie moŜna tego w Ŝaden sposób
odkręcić, a ty, paniczu Tomku, dobrze o tym wiesz.

— O niczym takim nie wiem. Było przecieŜ kiedyś ze czterdzieści milionów ludzi, którzy

widzieli na własne oczy, Ŝe słońce kaŜdego dnia przesuwa się z jednego krańca nieba na
drugi. Czy był to jakiś dowód, Ŝe słońce się poruszało?

— No pewnie. A poza tym nie było chyba Ŝadnej potrzeby, Ŝeby to udowadniać.

Człowiek, który ma chociaŜ krzynę oleju w głowie, od razu to zrozumie. Aha, to słońce...
Wędruje sobie po niebie i zawsze tak robiło.

Tomek odwrócił się wtedy do mnie i pyta:
— A co ty na to wszystko? Czy słońce się porusza?
— Tomaszu Sawyerze, i po co zadawać takie kretyńskie pytania? KaŜdy, kto nie jest

lepy, widzi, Ŝe słońce wędruje po niebie.

— Oto przyszło mi błąkać się po przestworzach — powiada on na to — zdanemu na

towarzystwo dwóch złośliwych prostaków, którzy nawet nie wiedzą, czego trzysta albo
czterysta lat temu dokonał szef pewnego uniwersytetu...

To juŜ nie było w porządku, więc czym prędzej dałem mu to do zrozumienia:
— Tomaszu Sawyerze! Obrzucanie błotem to nie Ŝadna dysputa...
— O BoŜe! Wielkie Nieba! ZnowuŜ to jezioro! — przerwał mi nagle wrzask Jima. — I c

o, paniczu Tomku? Co nam teraz powiesz?

Tak, moi drodzy, to było znów to jezioro; hen, tam, na pustyni,, zupełnie wyraźne. I te

palmy, i wszystko, zupełnie tak samo jak przedtem.

— No, Tomku, myślę, Ŝe teraz ci chyba wystarczy.
— Wystarczy, Ŝeby wiedzieć, Ŝe tam nie ma Ŝadnego jeziora.

A Jim wtrącił się znowu:
— Oj, nie mów tak paniczu... AŜ zgroza bierze słuchać. Taka spiekota, a ty, paniczu

Tomku, jesteś tak spragniony, Ŝe jak nic pomieszało ci się wszystko w głowie. No bo czy ono
nie wygląda cudownie? Sam juŜ nie wiem, czy potrafię wytrzymać aŜ tam dolecimy, tak
bardzo chce mi się pić!

— Tak, będziesz musiał wytrzymać, tyle Ŝe nic a nic ci z tego nie przyjdzie, bo tam

najzwyczajniej nie ma Ŝadnego jeziora. Mówię ci to przecieŜ.

A wtedy powiedziałem:
— Jim, nie spuszczajmy tego z oka ani na chwilę...
— O, nie, juŜ ja będę uwaŜał, niech cię Bóg ma w swojej opiece, mój skarbie, nawet

gdybym sam nie chciał, to i tak będę na nie patrzył.

Pruliśmy teraz naprzód w kierunku jeziora, poŜerając jedną milę za drugą, tyle Ŝe tak

naprawdę nie zbliŜaliśmy się do niego nawet o jeden cal... I ni stąd, ni zowąd jezioro znowu
zniknęło! Jim zachwiał się na nogach i o mało nie runął jak długi. Kiedy przyszedł do siebie,
powiedział, łapiąc przy tym powietrze jak wyjęta z wody ryba:

— Paniczu Tomku, toć to nic innego jak duch, i tylko w Bogu nadzieja, Ŝe go juŜ nigdy

więcej nie zobaczę na oczy. Tam pewnie było kiedyś jezioro, tyle Ŝe coś się stało i to jezioro
umarło,  a  my  widzieliśmy  teraz  jego  ducha,  i  do  tego  pokazał  nam  się  aŜ  dwa  razy,  więc
sprawa  jest  zupełnie  pewna.  Ojej,  paniczu  Tomku,  lećmy  stąd  jak  najdalej,  wolałbym  juŜ
raczej  umrzeć,  niŜ  doczekać  w  tym  miejscu  nocy,  bo  wtedy  te  wszystkie  duchy  i  to  całe
jezioro pewnikiem by tu przyszły i nic tylko lamentowałyby dookoła nas, a my byśmy pewnie
wtedy spali i ani by nam w głowie nie postało, w jak strasznym jesteśmy niebezpieczeństwie.

— Jaki znów duch, ty głupcze! To przecieŜ tylko powietrze, ten upał i pragnienie; do tego

jeszcze wszystko sklejone razem do kupy przez naszą wyobraźnię. Gdybym tak ja... Dawaj no
lunetę!

Pochwycił ją i zaczął obserwować coś po prawej stronie.
— To stado ptaków — powiedział. — Słońce juŜ zachodzi, więc lecą gdzieś całym

kluczem i przecinają naszą trasę. One tam mają jakiś swój cel... MoŜe lecą po poŜywienie
albo do wodopoju, albo i jedno, i drugie. Ster na prawo! Dodaj więcej helu! Bardziej w dół!
Tak... Teraz cokolwiek wyŜej... powoli... O, tak, tak trzymać.

Zmniejszyliśmy trochę szybkość i ruszyliśmy w ślad za stadem. Lecieliśmy w ten sposób

dobre ćwierć mili, lecz potem, gdy upłynęło z półtorej godziny i byliśmy tym wszystkim juŜ
trochę znudzeni, a ja to myślałem, Ŝe padnę z pragnienia, Tomek naraz powiedział:

— Weźcie no który lunetę i zobaczcie, co to takiego, tam, jeszcze przed ptakami.
Jim spojrzał pierwszy, cały pozieleniał i przysiadł bezwładnie na schowku. Niemal

płacząc oświadczył:

— To znowuŜ się pokazało! Paniczu Tomku, ono znowuŜ tam jest, i teraz juŜ wiem, Ŝe

umrę, bo kiedy człowiek widzi jakiegoś ducha po raz trzeci w Ŝyciu, to znaczy, Ŝe jego
godziny są policzone. śałuję, Ŝe w ogóle leciałem tym balonem, oj jak bardzo Ŝałuję.

Nie chciał juŜ więcej patrzeć, a to, co powiedział, przeraziło i mnie, bo wiedziałem, Ŝe to

szczera  prawda;  z  duchami  zawsze  tak  jest,  toteŜ  i  ja  przestałem  spoglądać  w  dół.  Obaj
błagaliśmy  Tomka,  Ŝeby  zawrócił  i  poleciał  gdzie  indziej,  ale  on  nie  chciał  i  nazwał  nas
przesądnymi,  głupimi  pyskaczami.  No  tak,  powiedziałem  po  cichu  sam  do  siebie,  jeŜeli
będzie dalej w ten sposób traktował duchy, to jeszcze któregoś dnia doigra się aŜ miło. One
czekają  cierpliwie,  ale  wszystko  ma  swoje  granice  i  kaŜdy,  kto  choć  trochę  zna  się  na
duchach, wie, jak łatwo potrafią się obrazić i jak bardzo są mściwe.

Dlatego teŜ siedzieliśmy teraz jak myszy pod miotłą; Jim i ja trzęśliśmy się ze strachu, a

Tomek był zajęty swoimi sprawami. Po chwili jednak zatrzymał balon w miejscu i
powiedział:

— A teraz, durnie, wstańcie i popatrzcie tam.
Wstaliśmy, a tuŜ pod nami była najprawdziwsza w świecie woda! Czyściutka,

niebieściutka, chłodna i głęboka, do tego pofalowana trochę przez lekki wietrzyk.
Najpiękniejszy widok pod słońcem! A wszędzie dokoła rozpościerały się trawiaste brzegi,
rosły kwiaty i pełne cienia gaje drzew oplecionych winnymi pnączami, a wszystko to razem
wyglądało tak spokojnie i tak przyjemnie, Ŝe... Ŝe nic tylko się popłakać z tej wielkiej radości.

Jim to nawet popłakał się naprawdę; zerwał się na równe nogi, zaczął tańczyć i skakać,

taki był wdzięczny losowi, Ŝe aŜ szalał z radości. To była akurat moja wachta, musiałem więc
zostać i czuwać przy urządzeniach, ale Tomek i Jim zeszli na dół i kaŜdy z nich wypił chyba
całą beczkę. Przynieśli teŜ całe mnóstwo wody dla mnie, a chociaŜ wielu dobrych rzeczy
próbowałem w Ŝyciu, to jednak nic się nie mogło równać ze smakiem tej wody.

Później Tomek wszedł na górę i zluzował mnie, toteŜ mogliśmy sobie z Jimem popływać

do woli, a potem znowu Jim zluzował Tomka, więc ścigaliśmy się z nim w wodzie,
boksowaliśmy się trochę, i nie pamiętam, Ŝebym kiedyś lepiej się ubawił. Nie było zbyt
gorąco, bo zbliŜał się wieczór, ale tak czy owak pozrzucaliśmy z siebie całe ubranie. Ubranie
to dobra rzecz w szkole, w mieście czy na balu, ale nie widzę najmniejszego sensu, by nosić
je na sobie, kiedy jest się daleko od tej tam cywilizacji i innych nudziarstw i marudzeń.

— Lwy! Lwy tu lezą! NuŜe, paniczu Tomku! Skacz co Ŝywo, Huck!
Ech, skoczyliśmy, i to jeszcze jak! Aniśmy się nawet nie obejrzeli za ubraniem, tylko od

razu  daliśmy  dęba  po  drabince.  Jim  najzwyczajniej  stracił  głowę,  bo  zawsze  mu  się  to
przytrafiało,  gdy  tylko  był  czymś  zdenerwowany  albo  przeraŜony.  Tak  samo  i  tym  razem;
zamiast podciągnąć drabinkę choć trochę do góry, Ŝeby te bestie nie mogły jej dopaść, dodał
tylko  gazu  i  powlókł  nas  ze  świstem  w  górę,  gdzie  przyszło  nam  huśtać  się  pod  niebem,
zanim  on  wziął  się  w  garść  i  zmiarkował,  co  za  bęcwalstwa  wyczynia.  Później  zatrzymał
balon, ale  znowu  zapomniał, co  ma  robić  dalej. Dlatego  wisieliśmy  w  górze  tak  wysoko,  Ŝe
lwy wydawały się małe jak szczeniaki, i tylko dryfowaliśmy sobie powolutku z wiatrem.

W końcu Tomek wdrapał się na górę, podszedł do urządzeń i zaczął opuszczać balon

skosem w dół, znów w kierunku jeziora, gdzie juŜ tamte bydlęta zebrały się niczym na
pikniku szkółki niedzielnej; wtedy przyszło mi do głowy, Ŝe jemu teŜ się chyba wszystko
pokiełbasiło, bo przecieŜ dobrze wiedział, jak bardzo się boję gramolić tak wysoko. CzyŜby
zamierzał mnie zrzucić pomiędzy te jakieś tam kocury i inną gadzinę?

Ale nie; myślał całkiem trzeźwo i wiedział, o co mu idzie. Opuścił się wolniutko na jakie

trzydzieści, czterdzieści stóp nad powierzchnię jeziora, stanął na samym środku i wrzasnął:

— A teraz puść się i skacz!
Zrobiłem to i poleciałem jak kula armatnia, stopami w dół, i wydawało mi się, Ŝe zanim

sięgnąłem dna, musiałem lecieć chyba dobrą milę. A kiedy juŜ wypłynąłem, Tomek
powiedział:

— Teraz leŜ sobie spokojnie na plecach, dopóki nie odpoczniesz i nie odzyskasz sił,

wtedy spuszczę drabinkę do wody i będziesz mógł wejść na pokład.

Zrobiłem, jak kazał. To było bardzo zmyślne z jego strony, bo gdyby leciał dalej i chciał

mnie zrzucić gdzieś na piasek, od razu by się zbiegła tamta menaŜeria. A gdybyśmy tak
później cały czas latali, Ŝeby wyszukać jakieś bezpieczniejsze miejsce, bydlęta pewnie by za
nami goniły, no a ja bym tak długo nie wytrzymał i spadł.

Przez cały ten czas lwy i inne bestie grzebały w naszych ubraniach i chyba próbowały

podzielić je między siebie, tak aby kaŜdy dostał choć odrobinę, ale musiało wyniknąć jakieś

nieporozumienie, bo kilka z nich chciało postąpić po świńsku i zagarnąć dla siebie więcej, niŜ
wynosiła ich dola, więc podniósł się taki raban, jakiego jeszcze nie było na świecie. Musiało
tego  być  z  pięćdziesiąt  sztuk,  wszystko  przemieszane  ze  sobą;  ryczały,  warczały,  kłapały
zębami, gryząc się przy tym i szarpiąc; ogony i łapy majtały w powietrzu, toteŜ nie moŜna się
było  zorientować,  co  jest  właściwie  co,  a  piasek  i  sierść  tylko  fruwały  dokoła.  Kiedy  juŜ
miały  dosyć,  okazało  się  wówczas,  Ŝe  jedne  padły  martwe,  inne  kuśtykały  solidnie
pokaleczone,  cała  reszta  zaś  rozsiadła  się  na  pobojowisku  liŜąc  sobie  obolałe  miejsca  łub
gapiąc  się  na  nas  w  górę.  I  wyglądało  to,  jakby  nas  zapraszały,  Ŝebyśmy  do  nich  zeszli  i
wzięli udział w zabawie, tyle Ŝe nam ani się to śniło.

Gdy idzie o ubrania, to juŜ ich wcale nie było. Nawet najmniejsze ich strzępki znajdowały

się  teraz  gdzieś  w  brzuchach  zwierząt  i,  jak  sądzę,  chyba  nie  najlepiej  im  posłuŜyły,  bo  na
naszych ciuchach mieliśmy sporo mosięŜnych guzików, natomiast w kieszeniach noŜe, tytoń,
gwoździe, kredę i kulki do gry, i haczyki do łowienia ryb, i jeszcze inne takie tam róŜności.
Ale o to specjalnie nie dbałem. Martwiło mnie jedynie, Ŝe pozostały nam teraz tylko ubrania
profesora,  i  to  nawet  dość  sporo,  tyle  Ŝe  nie  sposób  byłoby  pokazać  się  w  nich  w  Ŝadnym
towarzystwie, gdybyśmy gdzieś takie spotkali, poniewaŜ nogawki spodni były długie niczym
tunele,  a  marynarki  teŜ  odpowiednich  rozmiarów.  Jednak  mieliśmy  wszystko,  czego  trzeba
krawcowi, Jim zaś był po trosze domorosłym krawcem, toteŜ obiecał, Ŝe nawet dosyć szybko
potrafi nam przykroić jeden czy dwa garnitury, które jako tako będą pasowały.

ROZDZIAŁ IX

Tomek rozprawia o pustyni

A jednak przyszło nam do głowy, Ŝe powinniśmy na chwilę opuścić się na ziemię, choć

za innym sprawunkiem. Większość Ŝywności z zapasów profesora znajdowała się w
puszkach, a do tego została zapuszkowana w jakiś zupełnie nowy sposób, który ktoś dopiero
co wynalazł. Natomiast cała reszta była zabrana po prostu ot, tak sobie, luzem. A kiedy wiezie
się befsztyk prosto z Missouri na Wielką Saharę, trzeba uwaŜać jak nie wiem co i trzymać się
raczej chłodnego powietrza. Pomyśleliśmy więc, Ŝe zajrzymy jeszcze na tamto lwie
targowisko i zobaczymy, czy nie uda się tam czego zwojować.

Opuściliśmy drabinkę i zeszliśmy po niej w dół, tak Ŝe byliśmy cokolwiek ponad

zwierzętami, a potem zrzuciliśmy linę z pętlą i wciągnęliśmy na górę padłego lwa, małego i
delikatnego, a po nim jeszcze jakiegoś nakrapianego kocura. Całą resztę towarzystwa
musieliśmy trzymać na odległość za pomocą rewolweru, gdyŜ inaczej bestie byłyby gotowe
przyjść nam z pomocą i wziąć udział w naszych zabiegach.

Z obu zwierząt wycięliśmy sporo mięsiwa na zapas i ściągnęliśmy skórę, a całą resztę

wyrzuciliśmy za burtę. Później kawałki świeŜego mięsa nabiliśmy na haczyki u wędek
profesora i łowiliśmy ryby. Przystanęliśmy sobie nad jeziorem tuŜ nad wodą i złapaliśmy
mnóstwo bardzo dziwnych ryb, takich, Ŝe chyba nigdy podobnych nie oglądaliście. Zjedliśmy
więc nad podziw dobrą kolację: stek z lwa, stek z tamtego drugiego bydlęcia, smaŜone ryby i
gorące placki kukurydziane. JeŜeli idzie o mnie, to juŜ nic lepszego nie było mi trzeba.

Na koniec zjedliśmy jeszcze trochę owoców. Zerwaliśmy je z samego wierzchołka

potwornie  wysokiego  drzewa.  To  było  takie  bardzo  strzeliste  drzewo  i  od  stóp  aŜ  po  sam
czubek  nie  miało  ani  jednej  gałęzi,  a  dopiero  na  samej  górze  rozcapierzało  się  zupełnie  jak
miotełka do odkurzania. I była to, rzecz jasna, palma; kaŜdy, kto tylko kiedyś widział palmę
na  obrazku,  zaraz  by  się  połapał.  Szukaliśmy  więc  na  niej  orzechów  kokosowych,  ale  jakoś
Ŝ

adnych nie było. Były tylko takie spore wiązki jakichś lepkich owoców. Wyglądały trochę

jak  przerośnięte  winogrona  i  Tomek  doszedł  do  wniosku,  Ŝe  to  pewnie  daktyle,  bo  —  jak
mówił — w sam raz wyglądały jak te, o których piszą w Baśniach z Tysiąca i Jednej Nocy i w
róŜnych  innych  ksiąŜkach.  Oczywiście  mogły  być  zdatne  do  jedzenia,  ale  mogły  teŜ  okazać
się  trujące.  Musieliśmy  więc  chwilę  poczekać  i  zobaczyć,  czy  dziobią  je  ptaki.  Ptaki  jadły,
więc my takŜe wzięliśmy się do jedzenia, a owoce były niesłychanie pyszne.

Wcześniej juŜ zaczęły się zlatywać strasznie wielkie ptaszyska i przysiadać na padłych

drapieŜnikach. Były to bardzo zuchwałe stworzenia; dobierały się do martwego lwa, którego z
drugiej strony obgryzał juŜ inny, Ŝywy lew. A jeśli nawet lew odpędził takiego ptaka, to i tak
na nic się to nie zdało, bo ptak powracał, gdy lew znów był zajęty jedzeniem.

Te ogromne ptaszyska zlatywały się ze wszystkich stron — moŜna je było dostrzec przez

lunetę, gdy były jeszcze tak straszliwie daleko, Ŝe nie dałoby się ich zauwaŜyć gołym okiem.
Tomek  powiedział,  Ŝe  one  nie  odnajdują  mięsa  węchem,  a  więc  musiały  je  wypatrzyć  z  tak
wielkiej  odległości.  No,  no,  to  mi  dopiero  wzrok  co  się  zowie!  Tomek  mówił  teŜ,  Ŝe  z
odległości jakichś  pięciu  mil ta  sterta  lwiego  padła  nie  moŜe  się  przecieŜ  wydawać  większa
od  ludzkiego  paznokcia  i  nie  był  sobie  w  stanie  wyobrazić,  jakim  cudem  te  ptaki  mogły  ją
zauwaŜyć.

To było bardzo dziwne i jakieś takie nie za bardzo w porządku, Ŝe jeden lew wtrajał

drugiego  lwa,  toteŜ  przyszło  nam  do  głowy,  Ŝe  te  lwy  widocznie  nie  były  ze  sobą  w  Ŝaden
sposób  spokrewnione.  Ale  Jim  nam  powiedział,  Ŝe  to  nie  robi  róŜnicy.  Mówił,  Ŝe  przecieŜ
maciora potrafi poŜerać własne dzieci, a pająk tak samo, więc moŜe i u lwów rzecz wygląda
podobnie,  chociaŜ  nie  całkiem.  Twierdził,  Ŝe  lew  chyba  raczej  nie  zjadłby  własnego  ojca,
gdyby akurat wiedział, który to jest, ale przypuszczał, Ŝe będąc strasznie wygłodzony, pewnie
by  zakąsił  własnym  szwagrem,  a  juŜ  teściową  —  to  kiedy  bądź.  Tyle  Ŝe  samo  takie
przypuszczanie niczego jeszcze nie załatwia. Nie liczy się przecieŜ krów, nim się nie znajdą
w oborze, i w rezultacie niczego mądrego nie wydumaliśmy. ToteŜ daliśmy sobie spokój i w
ogóle przestaliśmy o tym myśleć.

Na ogół noce na pustyni były bardzo spokojne, ale tym razem mieliśmy całą kocią

muzykę. Na kolację zlazło się całe mnóstwo innych zwierząt; zbiegły się jakieś przyczajone
szczekacze,  o  których  Tomek  sądził,  Ŝe  są  szakalami,  i  jeszcze  inne  bydlęta,  o  grzbietach
wypiętych  jak  Ŝagiel,  które  nazywał  hienami,  a  wszystko  to  razem  sprawiało,  Ŝe  cały  czas
panował  straszny  rwetes.  Widoki  w  świetle  księŜyca  były  całkiem  inne  niŜ  to,  co
kiedykolwiek dotąd widziałem. Zrzuciliśmy linę i przywiązaliśmy się mocno do wierzchołka
palmy, dlatego nie musieliśmy trzymać kolejnych wacht i wszyscy połoŜyliśmy się spać. Ale
ja  wstawałem  dwa  albo  i  trzy  razy,  Ŝeby  popatrzeć  na  te  zwierzęta  w  dole  i  posłuchać  ich
harmideru. To było zupełnie tak, jak gdybym miał miejsce w pierwszym rzędzie w menaŜerii,
a  Ŝe  taka  gratka  nigdy  jeszcze  dotąd  mi  się  nie  przytrafiła,  więc  głupio  byłoby  spać  i  nie
korzystać z okazji. Bo moŜe nigdy więcej nic się takiego nie zdarzy.

Wczesnym rankiem znów łowiliśmy ryby, a potem cały dzień leniuchowaliśmy sobie w

chłodnym cieniu na wysepce, czuwając tylko na zmianę, czy aby nie skrada się do nas jakieś
zwierzę, chcąc sobie zafundować na obiad któregoś z aronałtów. Musieliśmy ruszyć w drogę
następnego dnia, tyle Ŝe Ŝaden z nas nie miał na to specjalnej ochoty, tak było tutaj ślicznie.

Na drugi dzień, gdy wznieśliśmy się w górę odpływając na wschód, długo jeszcze

spoglądaliśmy za siebie wpatrując się w to miejsce, aŜ stało się ledwie małą plamką na
pustyni i, daję wam słowo, było to jak gdyby Ŝegnanie się z przyjacielem, którego nigdy
więcej się pewnie nie zobaczy.

Jim nad czymś tam sobie rozmyślał i w końcu powiedział:
— Paniczu Tomku, coś mi się widzi, Ŝe jesteśmy juŜ prawie na samiutkim brzeŜku

pustyni.

— A to dlaczego?
— Hm, to całkiem proste. Sam przecie widzisz, jak długo nad nią juŜ lecimy. Chyba ten

piasek powinien się wreszcie skończyć. I tak dziw bierze, Ŝe starczyło go aŜ na tak długo.

— Do licha! Tutaj jest całe mnóstwo piasku i nie musisz się akurat o to kłopotać.
— Och, nie, paniczu Tomku, ja się tam wcale o to nie kłopoczę, tylko strasznie się

dziwię. Ani przez chwilę nie wątpię, Ŝe Pan Bóg ma całe fury piasku, ale tak czy owak nie
powinien go chyba marnować na byle co, dlatego teŜ myślę sobie, Ŝe ta pustynia jest juŜ i tak
dostatecznie wielka i chyba jej nie trzeba rozciągać jeszcze bardziej, marnując tyle piachu...

— Ech, dałbyś spokój! Myśmy dopiero zaczęli ją przemierzać. No bo weźmy na przykład

takie Stany Zjednoczone, to całkiem duŜy kraj, no nie? No nie, Huck?

— Tak — mówię mu na to. — I o ile wiem, to większego nie ma.
— No właśnie — stwierdził Tomek — otóŜ ta pustynia jest mniej więcej w kształcie

Stanów  Zjednoczonych  i  gdybyś  ją  tak  ułoŜył  na  naszym  wolnym  kraju,  to  zupełnie  by  go
zakryła,  jak nie  przymierzając  koc.  Wystawałyby  tylko  jakieś malutkie  skraweczki;  w  górze
kawałek Maine i coś tam jeszcze na północnym zachodzie, jeszcze Floryda sterczałaby sobie
z  dołu,  tak  jak  ogon  Ŝółwia,  i  to  by  juŜ  było  wszystko.  Dwa  albo  trzy  lata  temu  zabraliśmy
Meksykanom Kalifornię, a więc ta część wybrzeŜa Pacyfiku jest teraz nasza, no, ale gdybyś

wziął i ułoŜył Saharę w ten sposób, Ŝeby jej skraj przylegał do brzegu Pacyfiku, to zakryłaby
całe Stany Zjednoczone i jeszcze wybiegałaby o sześćset mil poza Nowy Jork, w Ocean
Atlantycki.

Więc ja na to:
— Wielkie nieba! Czy aby masz na to jakieś dowody, Tomku Sawyerze?
— Tak, mam je tutaj, i właśnie je studiowałem. Sami tylko popatrzcie. Z Nowego Jorku

nad  Pacyfik  jest  dwa  tysiące  sześćset  mil.  Z  jednego  końca  Sahary  na  drugi  aŜ  trzy  tysiące
dwieście.  Stany  Zjednoczone  liczą  sobie  trzy  miliony  sześćset  tysięcy  mil  kwadratowych
powierzchni,  a  pustynia cztery  miliony  sto  sześćdziesiąt  dwa  tysiące.  ToteŜ  Saharą  mógłbyś
przykryć całe Stany, a jeszcze dałoby się pod nią wsunąć Anglię, Szkocję, Irlandię, Francję,
Danię  i  calutkie  Niemcy.  Tak,  tak,  mój  drogi,  mógłbyś  schować  to  wszystko  pod  Wielką
Saharę, a i tak jeszcze miałbyś w zapasie dwa tysiące mil kwadratowych piachu.

— Tak — powiedziałem — to juŜ w ogóle nie mieści mi się w głowie. Bo to przecieŜ,

Tomku, świadczyłoby o tym, Ŝe Bóg zadał sobie tyle mitręgi robiąc tę pustynię, co stwarzając
Stany Zjednoczone i wszystkie te inne kraje.

A Jim dodał:
— Nie, Huck, to chyba nie ma sensu. Ja tam sobie myślę, Ŝe ta pustynia chyba wcale nie

została zrobiona. No bo sam popatrz... Spójrz tylko na nią i powiedz, czy nie mam racji. Do
czego moŜe się przydać pustynia? Nie, ona się do niczego nie nadaje. Taki interes w ogóle się
nie opłaca. Nie jest tak, Huck?

— Tak, tak mi się wydaje.,
— No i, paniczu Tomku, czy nie mam tutaj racji?
— Myślę, Ŝe masz. Mów dalej.
— A jeŜeli jakaś tam rzecz do niczego się nie nadaje, to została zrobiona niepotrzebnie.

Czy nie tak?

— Owszem.
— A widzicie! Tylko czy Pan Bóg robi cokolwiek niepotrzebnie? Odpowiedzcie mi na

to!

— No, cóŜ... nie robi.
— Więc niby jakim cudem miałby zrobić tę tu pustynię?
— Hm, mów dalej. Więc skąd się ona wzięła?
— Paniczu Tomku, ja tam wierzę, Ŝe to było tak, jak wtedy, kiedy stawia się dom; zawsze

zostają róŜne resztki i śmiecie. I co się z tym wszystkim robi? Czy nie ładuje się tego na wóz i
nie zrzuca na jakimś starym, niepotrzebnym placu? JakŜeby inaczej! No więc, na mój rozum
tak to musiało wyglądać, Ŝe cała ta Sahara wcale nie była zrobiona, ona po prostu się sta ł a.

Powiedziałem, Ŝe to naprawdę dobre rozumowanie, bo rzeczywiście byłem zdania, iŜ to

najlepszy  pomysł;  na  jaki  kiedykolwiek  zdarzyło  się  wpaść  Jimowi.  Tomek  stwierdził  to
samo,  ale  dodał  jeszcze,  Ŝe  to  jednak  zaledwie  t  e-o  r  i  a,  a  teorie  niczego  nie  dowodzą,
stwarzają tylko miejsce, gdzie moŜna sobie przez moment odsapnąć, kiedy juŜ człowiek jest
strasznie  skonany  od  tego  ciągłego  walenia  głową  w  mur,  bo  wciąŜ  próbuje  odkryć  jakąś
rzecz, której w Ŝaden sposób odkryć się przecieŜ nie da. I powiedział:

— Z tymi teoriami jest jeszcze jeden kłopot: jeŜeli im się tak dokładniej przyjrzeć, to

zawsze w kaŜdej znajdzie się jakąś dziurę. I tak teŜ jest z tą teorią Jimową. Popatrzcie, ile jest
tych gwiazd. Całe miliony, miliardy... Więc jak się to stało, Ŝe na wszystkie gwiazdy poszło
akurat tyle budulca, ile było trzeba, i nie zostały po tym Ŝadne resztki? Jak to się stało, Ŝe nie
ma tam Ŝadnego wysypiska piachu?

Ale Jim dybał juŜ na niego i zaraz wykrzyknął:

— A czym jest Droga Mleczna? Bo to bym chciał wiedzieć... No, powiedz.
Moim zdaniem był to rozstrzygający argument. MoŜe to tylko po prostu moje zdanie i

wszyscy  inni  mogą  sobie  myśleć,  co  chcą,  lecz  wtedy  powiedziałem,  Ŝe  takie  jest  moje
zdanie, a i jeszcze teraz teŜ przy nim obstaję: ten cios był decydujący. A co więcej, powalił on
samego  Tomka  Sawyera.  Nie  mógł  juŜ  potem  wydusić  z  siebie  ani  słowa.  Miał  tak
zaskoczoną  minę,  jak  ktoś^  kto  oberwał  nagle  w  plecy  całą  garść  siekańców.  Powiedział
tylko, Ŝe wolałby juŜ, zamiast gadać z takimi dwoma jak Jim i ja, prowadzić uczoną dysputę z
pierwszym  lepszym  dorszem.  Ale  kaŜdy  moŜe  tak  sobie  gadać...  I  nawet  zauwaŜyłem,  Ŝe
kaŜdy tak mówi, kiedy tylko ktoś go na czymś przyłapie. A Tomka Sawyera cały ten temat po
prostu w końcu znudził.

Zaczęliśmy więc znów rozprawiać o wielkości pustyni, a im bardziej porównywaliśmy ją

z tym, z tamtym czy owym, tym większa, wspanialsza i dostojniejsza zaczęła nam się
wydawać. I tak grzebiąc się wśród liczb, Tomek wyszukał niebawem, Ŝe jest ona akuratnie tej
samej wielkości co Cesarstwo Chińskie. A później pokazał nam obszar, jaki ono zajmuje na
mapie, i porównał go z powierzchnią ziemi. Tak, nieźle było o tym trochę porozmyślać, więc
powiedziałem:

— Hm, mnóstwo razy słyszałem o Saharze, choć anim się spodziewał, Ŝe ona jest aŜ taka

waŜna.

A wtedy Tomek wypalił:
— WaŜna! Sahara i waŜna! Tak to juŜ jest z niektórymi. Jeśli coś tam jest duŜe, to zaraz

musi  być  waŜne.  I  tylko  tyle  potrafią  zrozumieć.  Jedyna  rzecz,  jaką  widzą,  to  wielkość.  A
spójrz  no  na  taką  Anglię.  To  najwaŜniejszy  kraj  na  świecie,  a  jednak  mógłbyś  ją  wsadzić
Chinom  do  kieszonki  u  kamizelki!  I  to  jeszcze  nic;  musiałbyś  stracić  diablo  wiele  czasu,
gdybyś  ją  potem  zechciał  tam  odnaleźć.  Albo  spójrz  na  Rosję.  Rozciąga  się  tam  i  sam,  i
jeszcze na odwrót, a jednak nie jest waŜniejsza niŜ taki stan Rhode Island, i nawet nie ma o
czym gadać.

W oddali ujrzeliśmy teraz małe wzgórze, rysujące się na tle nieba. Tomek przerwał swoją

mowę i bardzo podniecony sięgnął po lunetę. Zerknął tam i powiedział:

— To... Tak, tego właśnie szukałem, to jasne. JeŜeli się nie mylę, jest to właśnie ta górka,

na którą derwisz zabrał tamtego jegomościa, Ŝeby ukazać mu wszystkie skarby, jakie tylko są.

Więc równieŜ zaczęliśmy się gapić w tamtą stronę, a on rozpoczął opowieść o wzgórzu z

Tysiąca i Jednej Nocy.

ROZDZIAŁ X

Wzgórze skarbów

Tomek mówił, Ŝe było to tak:
Pewnego skwarnego dnia jeden derwisz wlókł się pieszo przez pustynię; przeszedł juŜ

tysiąc mil i był bardzo znękany, głodny i wycieńczony, ale przy tym wszystkim był teŜ
bardzo uparty. I mniej więcej w tym miejscu, gdzie teraz jesteśmy, napotkał poganiacza z całą
setką wielbłądów i poprosił go o jałmuŜnę. Lecz tamten rzekł, aŜeby mu wybaczył, ale Ŝadnej
jałmuŜny dać mu nie moŜe. Derwisz zapytał:

— CzyŜ te wielbłądy nie naleŜą do ciebie?
— Tak, są moje.
— A czy masz jakieś długi?
— Kto, ja? Nie, nie mam Ŝadnych.
— No cóŜ, człowiek, który posiada całą setkę wielbłądów, a do tego nie tonie w długach,

jest bogaty... Mało tego, jest bardzo bogaty. CzyŜ nie tak?

Poganiacz wielbłądów przyznał, Ŝe tak jest w istocie. A wówczas derwisz powiada:
— Bóg raczył uczynić cię bogaczem, za to mnie biedakiem. On ma swoje powody, i to

bardzo słuszne, niech zatem błogosławione będzie imię Jego. Lecz pragnął równieŜ, aby Jego
bogacze wspierali Jego biedaków, natomiast ty odwróciłeś się ode mnie, twego brata, w
potrzebie. On ci to zapamięta i wiele na tym stracisz.

To sprawiło, Ŝe poganiacz wielbłądów omal nie zemdlał z wraŜenia, lecz tak czy owak

juŜ od dziecka był bardzo chciwy na pieniądze i nie lubił pozbywać się ani centa, zaczął więc
pojękiwać i wykręcać się, jak tylko mógł; twierdził, Ŝe czasy są cięŜkie i chociaŜ zawiózł cały
ładunek wełny do Balsory i zarobił na tym grubą mamonę, to nie udało mu się zdobyć
Ŝ

adnych towarów na drogę powrotną, więc ta cała wyprawa to dla niego nie taki znów dobry

interes. A derwisz od nowa zaczął swoje:

— W porządku, to twoje ryzyko. Ale wydaje mi się, Ŝe tym razem popełniłeś błąd i

straciłeś okazję.

Rzecz jasna, poganiacz wielbłądów chciał się dowiedzieć, jaką to szansę przegapił, bo

być moŜe chodziło tu o jakieś pieniądze, więc pognał za derwiszem i tak bardzo, tak usilnie
go błagał, Ŝe w końcu tamten się nad nim zlitował i powiedział:

— Widzisz tam, hen, to wzgórze? W tym pagórku kryją się wielkie skarby ziemi, a ja

właśnie rozglądałem się za jakimś człowiekiem o szczególnie dobrym i tkliwym sercu, za
kimś szlachetnym i szczodrym, i gdybym takiego znalazł, to mam tutaj balsam, który —
skoro bym mu tylko posmarował nim oczy — ukazałby mu te skarby i pozwolił je wydobyć.

Wtedy poganiacz wielbłądów aŜ się spocił z wraŜenia; błagał, płakał, rwał sobie włosy z

głowy; padł na kolana i twierdził, Ŝe to właśnie on jest takim człowiekiem i Ŝe mógłby zaraz
sprowadzić choćby z tysiąc ludzi, którzy by zaświadczyli, Ŝe nikt tak jak on nie odpowiada
stawianym warunkom.

— A więc wszystko w porządku — powiada derwisz. — JeŜeli obładujemy skarbami sto

wielbłądów, czy będę mógł wówczas dostać połowę z nich?

Poganiacz był tak bardzo zadowolony, Ŝe nie mógł się juŜ powstrzymać i odrzekł:

— Teraz mówisz do rzeczy.
Więc zaraz podali sobie ręce i dobili targu, a później derwisz wyjął swoje pudełko i natarł

balsamem prawe oko poganiacza. I wtedy wzgórze się rozwarło, poganiacz wszedł do środka,
a tam, a jakŜe, leŜały całe stosy złota i drogich kamieni, i migotało to tak, jak gdyby
wszystkie gwiazdy z nieba opadły nagle w dół.

ToteŜ poganiacz z derwiszem mieli uŜywanie; władowaii na kaŜdego wielbłąda ile się

tylko dało, a później się poŜegnali i kaŜdy z nich ruszył w swoją stronę prowadząc
pięćdziesiąt bydląt. Ale juŜ wkrótce poganiacz dogonił derwisza i powiada:

— Nie obracasz się pewnie w Ŝadnym towarzystwie i tak na dobrą sprawę nie trzeba ci aŜ

tak duŜo, jak dostałeś. Czy nie byłbyś tak dobry i nie dał mi jeszcze z dziesięciu twoich
wielbłądów?

— Hmm — powiedział derwisz'— sam nie wiem, ale twoje słowa wydają mi się dość

rozsądne.

Uczynił więc to, o co go tamten prosił, rozstali się raz jeszcze i derwisz ruszył w drogę

prowadząc swoich czterdzieści wielbłądów. Ale oto poganiacz dogonił go znowu, wrzeszczał,
płakał i skomlał, i Ŝebrał o jeszcze jedną dziesiątkę jucznych zwierząt, tłumacząc przy tym, Ŝe
przecieŜ trzydzieści wielbłądów obładowanych skarbami to dla derwisza aŜ nadto, Ŝeby
przeŜyć, bo w końcu wszyscy derwisze Ŝyją bardzo skromnie, w ogóle nie prowadzą domów i
jedzą tam, gdzie popadnie, płacąc za to ledwie grosze.

Ale na tym nie koniec. Bo jeszcze i potem naprzykrzał się jak kundel, przyłaził i

przyłaził, i wreszcie wyŜebrał z powrotem wszystkie swoje wielbłądy. Dopiero wtedy był
zadowolony i mówił, jaki jest wdzięczny, Ŝe póki Ŝyje, nie zapomni derwisza i Ŝe nikt dotąd
nie okazał się dla niego aŜ tak dobry i szczodry. Więc jeszcze po raz któryś z rzędu podali
sobie ręce i kaŜdy ruszył w drogę.

Tyle Ŝe, rozumiecie, nie upłynęło nawet dziesięć minut, a poganiacz wielbłądów — to

musiał być juŜ chyba wyjątkowy gad, Ŝe choćbyś nawet obszedł dobre siedem hrabstw,
gorszego byś nie uświadczył! — na powrót był przy nim. Tym razem chciał, Ŝeby derwisz
wtarł mu trochę balsamu równieŜ w drugie oko.

— A to dlaczego? — zapytał derwisz.
— Och, no wiesz... — tłumaczył mu poganiacz.
— Wiem? A co?
— No, nie nabierzesz mnie — powiada tamten. — Ty najwyraźniej chcesz coś przede

mną ukryć. Na pewno wiesz, Ŝe gdybym miał ten balsam i na drugim oku, widziałbym o
wiele więcej przeróŜnych drogocennych rzeczy... No, proszę. .. posmaruj mi takŜe drugie oko.

A derwisz odpowiedział:
— Niczego przed tobą nie ukrywałem. Chętnie ci powiem, co by się stało, gdybym ci

posmarował i drugie oko. Nigdy juŜ więcej byś nic nie zobaczył. Przez resztę twoich dni
byłbyś zupełnie ślepy.

Ale wiecie, ten cymbał i tak mu nie uwierzył. Gdzie tam, błagał i błagał, jęczał i

lamentował, aŜ w końcu derwisz otworzył pudełko i powiedział— mu, by nabrał sobie
balsamu, ile tylko zechce. A tamten zrobił to czym prędzej i, rzecz oczywista, juŜ w ciągu
minuty był ślepy jak nietoperz.

A wówczas derwisz wyśmiewał go, przedrzeźniał i naigrawał się z niego. I powiedział:
— No to do widzenia! Komuś, kto jest zupełnie ślepy, niepotrzebne Ŝadne klejnoty.
I zmył się razem z całą setką wielbłądów i zostawił go, aby pętał się po pustyni, biedny i

nieszczęśliwy, pozbawiony przyjaciół aŜ do końca swych dni.

Jim powiedział, Ŝe idzie o zakład, Ŝe dla tamtego było to dobrą nauczką.

— Jasne — stwierdził Tomek. — I to taką, jak większość nauczek, które człowiek

dostaje. One wszystkie nie mają najmniejszego sensu, bo nic nie zdarza się po raz drugi
dokładnie w ten sam sposób. Po prostu nie moŜe i juŜ. Kiedy Hen Soovil zleciał na łeb z
dzwonnicy i uszkodził sobie kręgosłup do końca Ŝycia, wszyscy teŜ powiadali, Ŝe będzie miał
nauczkę. Jaką tam znów nauczkę? W jaki to niby sposób miał ją wykorzystać? Nie mógł juŜ
przecieŜ więcej włazić na dzwonnicę i nie miał Ŝadnych innych kręgosłupów do łamania.

— Cokolwiek by tu mówić, paniczu Tomku, jest przecieŜ coś takiego, jak nauka na

własnych doświadczeniach. Dobra Księga powiada, Ŝe dziecko, które raz się sparzyło, boi się
później ognia.

— Hm, nie przeczę, Ŝe coś moŜe być nauczką, jeŜeli tylko wydarzy się dwa razy w taki

sam sposób. Takich rzeczy jest całe mnóstwo i właśnie dzięki n i m człowiek moŜe się czegoś
nauczyć.  Tak  zawsze  mówił  wuj  Abner.  Tyle  Ŝe  jest  jeszcze  cała  fura  rzeczy,  czterdzieści
milionów  fur  innych  rzeczy,  które  dwa  razy  w  ten  sam  sposób  się  nie  powtórzą...  I  te  są
właśnie  w  ogóle  bezuŜyteczne  i  nie  mogą  być  bardziej  pouczające  niŜ  ospa.  Jak  juŜ  ją
złapiesz, to na nic ci się nie przyda, Ŝe się dowiesz, Ŝe powinieneś się był zaszczepić, a potem
to juŜ Ŝadne szczepienie ci nie będzie potrzebne, bo ospę łapie się tylko raz w Ŝyciu. Ale gdy
spojrzeć z drugiej strony, wuj Abner zawsze powiadał,  Ŝe ktoś, kto raz złapał byka za ogon,
nauczył się w ten sposób sześćdziesiąt albo i siedemdziesiąt razy więcej niŜ ten, co nigdy tego
nie zrobił, i mówił teŜ, Ŝe kto choć raz próbował taszczyć kota do domu za ogon, teŜ zyskał
sobie  wiedzę,  która  nigdy  nie  zblaknie,  ani  woda  czy  ogień  nigdy  mu  jej  nie  zabiorą.  Ale
mogę  ci  teŜ  powiedzieć,  Jim,  Ŝe  wuj  Abner  zawsze  psioczył  na  takich,  którzy  nic,  tylko
próbują wygrzebać jakąś nauczkę ze wszystkiego, co się tylko dzieje, niewaŜne czy...

Ale Jim juŜ spał. Tomek wyglądał na trochę stropionego, no bo sami wiecie, Ŝe człowiek

zawsze poczuje się głupio, kiedy mówi o czymś tak niezwykle pięknie i myśli, Ŝe ta druga
osoba go podziwia, a tu akurat ten ktoś chrapie sobie w najlepsze. Rzecz jasna, Jim nie
powinien był zasnąć, bo to niegodziwe, ale im piękniej ktoś do ciebie gada, tym pewniejsze
się staje, Ŝe zaraz cię uśpi, i gdyby tak temu lepiej się przyjrzeć, to raczej nie była to niczyja
wina, chyba Ŝe obu naraz.

Jim zaczął pochrapywać — wpierw brzmiało to cicho i bulgotliwie, potem rozległ się

jakiś  długi  zgrzyt,  potem  drugi,  jeszcze  głośniejszy,  i  wreszcie  z  pół  tuzina  głośnych
chrapnięć, jak gdyby wanna wsysała w otwór resztkę wody, później jeszcze to samo, tyle Ŝe z
większą mocą, i parę silnych kaszlnięć i rzęŜeń, jakie wydaje krowa, gdy się dusi na śmierć.
Kiedy  człowiek  dochodzi  do  tego  momentu,  do  samego  szczytu,  to  wtedy  juŜ  jak  nic  moŜe
obudzić kogoś, kto śpi o ulicę dalej po połknięciu całej warząchwi laudanum, ale za to jakoś
nigdy nie przebudzi  samego siebie, choć te okropne ryki wydobywają się ledwie o trzy cale
od  jego  własnych  uszu.  I  jest  to  chyba  najnormalniejsza  rzecz  na  świecie,  tak  mi  się  w
kaŜdym razie wydaje.  Lecz jeśli tylko potrzesz zapałkę, Ŝeby  zapalić świecę, to ten cichutki
szmer od razu poderwie śpiącego na nogi. Chciałbym się kiedyś dowiedzieć, dlaczego tak się
dzieje,  lecz  chyba  nie  ma  sposobu,  Ŝeby  to  jakoś  wybadać.  I  oto  teraz  Jim  alarmował  całą
pustynię,  przyciągając  zwierzęta  na  wiele  mil  dokoła,  bo  i  zbiegały  się  ze  wszystkich  stron,
aŜeby zobaczyć, co takiego, u licha się dzieje tam w górze, i przecieŜ nikt ani nic nie mogło
być  bliŜej  tego  hałasu  niŜ  o  n,  a  jednak  właśnie  on  był  jedynym  stworzeniem,  któremu
zupełnie w niczym to nie przeszkadzało. Wrzeszczeliśmy, darliśmy się na niego, ale to na nic
się nie zdało, lecz kiedy tylko rozległ się pierwszy lekki szmer, który nie pochodził z gardła
Ŝ

adnego z nas, zbudził się od razu. Nie, moi złoci, myślałem juŜ nad tym wszystkim, i Tomek

równieŜ, ale nie ma sposobu, Ŝeby się dowiedzieć, dlaczego chrapiący nie słyszy własnego
chrapania.

Jim powiedział, Ŝe wcale nie spał. Przymknął tylko oczy, Ŝeby mu się lepiej słuchało.
A Tomek odrzekł na to, Ŝe nikt przecieŜ o nic nie ma do niego pretensji.

To sprawiło, Ŝe Jim miał minę, jakby Ŝałował, Ŝe w ogóle cokolwiek powiedział. I tak mi

się wydaje, Ŝe chciał czym prędzej zmienić temat, bo nagle zaczął pomstować na tamtego
poganiacza wielbłądów, zupełnie jak ktoś, kogo ni stąd, ni zowąd na czymś przyłapano, a on
próbuje zamydlić wszystkim oczy. Ale Tomek powiedział:

— Nie byłbym tego taki pewny. Nazywacie tego derwisza okropnie dobrym, hojnym i

bezinteresownym, ale ja widzę to odrobinę inaczej. Bo przecieŜ nie trafił na jakiegoś tam
innego biednego derwisza, nie? To chyba jasne. A skoro był aŜ tak bardzo bezinteresowny, to
czemu nie poszedł tam sam, nie napchał sobie róŜnych klejnotów do kieszeni i cześć? O, nie,
moi drodzy, on upolował sobie gościa z całą setką wielbłądów. Chciał odejść sam z całym
skarbem, jaki tylko potrafił zagarnąć.

— AleŜ, paniczu Tomku, chciał się przecieŜ podzielić, sprawiedliwie i po równo; on się

przecieŜ targował tylko o pięćdziesiąt wielbłądów.

— Bo wiedział, Ŝe w swoim czasie i tak wszystkie zagarnie.
— Paniczu Tomku, przecieŜ on powiedział tamtemu gościowi, Ŝe to całe mazidło na

pewno go oślepi.

— No, tak, poniewaŜ znał jego charakter. To był właśnie typ człowieka, na jaki polował;

taki, co to nigdy nie wierzy w słowo kogoś innego ani w jego honor, bo przecieŜ sam ich nie
ma. Wydaje mi się, Ŝe takich jegomościów jak nasz derwisz jest jednak całe mnóstwo. Robią
przeróŜne szwindle na prawo i lewo, ale zawsze w taki sposób,  Ŝe tej innej osobie moŜe się
wydawać, Ŝe to właśnie ona dopuszcza się jakiegoś kantu. Przy tym przez cały czas trzymają
się  litery  prawa  i  nie  ma  Ŝadnego  sposobu,  Ŝeby  ich  na  czymś  nakryć.  Oni  sami  nie  pakują
komuś  na  oczy  balsamu,  o,  nie,  to  byłby  grzech,  ale  wiedzą  dobrze, jak cię  wystrychnąć  na
dudka, Ŝebyś sam sobie go rozsmarował i sam się oślepił. Mnie się tam wydaje, Ŝe derwisz i
poganiacz byli po prostu dobraną parą: chytry i przebiegły drań i tępy, ciemny głuptak. Tyle
Ŝ

e obaj byli łotrami jak się patrzy.

— Paniczu Tomku, czy myślisz, Ŝe jeszcze do tej pory moŜe być gdzieś taki balsam na

wiecie?

— Tak, wuj Abner powiada, Ŝe tak. Mówi, Ŝe mają go w Nowym Jorku, smarują nim

oczy wieśniakom i pokazują im wszystkie koleje Ŝelazne na świecie; dają im je niby, a potem,
gdy natrą sobie jeszcze drugie oko, jakiś facet mówi im cześć i odchodzi razem z ich
kolejami. Lecz oto i wzgórze skarbów. ZniŜcie trochę lot!

Wylądowaliśmy, ale to wszystko nie było aŜ tak ciekawe, jak mi się wpierw wydawało,

bo nie mogliśmy jakoś znaleźć tego miejsca, gdzie tamci weszli po skarby. A jednak było to
nawet dość interesujące, widzieć to samo wzgórze, gdzie cała rzecz się stała. Jim powiedział,
Ŝ

e nie zrzekłby się takiej okazji nawet za trzy dolary, i ja równieŜ byłem tego zdania.

Dla mnie i dla Jima równie cudowną rzeczą było to, Ŝe Tomek potrafił przebyć taki

wielki  i  obcy  kraj,  polecieć  prosto  jak  strzelił,  od  razu  odszukać  taką  niewielką  górkę  i  w
ciągu  jednej  chwili  odróŜnić  ją  od  miliona  przeróŜnych  innych  pagórków,  które  wyglądały
prawie  tak  samo,  a  miał  przy  tym  do  pomocy  jedynie  swoją  wiedzę  i  wrodzony  spryt.
Rozmawialiśmy  o  tym  bez  końca,  ale  ani  rusz  nie  mogliśmy  odgadnąć, jak  on  to  zrobił.  Po
prostu  miał  na  karku  najlepszą  głowę,  jaką  zdarzyło  mi  się  widzieć,  i  brak  mu  było  tylko
naleŜytego wieku, by mógł się stać równie sławny jak Jerzy Waszyngton albo Kapitan Kidd.
Ale  idę  o  zakład,  Ŝe  odszukanie  tego  właśnie  wzgórza  zabiłoby  im  obu  nielichego  ćwieka,
choć  tacy  przecieŜ  byli  utalentowani.  Dla  Tomka  Sawyera  była  to  pestka;  przeleciał  nad
Saharą i wskazał górkę palcem równie łatwo, jak wam przyszłoby wskazać czarnucha wśród
gromady aniołów.

W pobliŜu góry znaleźliśmy sadzawkę ze słoną wodą, zdrapaliśmy co nieco soli zaschłej

na brzegach i natarliśmy nią skórę lwa i tę drugą, Ŝeby się nie popsuły i Ŝeby Jim mógł je
potem wyprawić.

ROZDZIAŁ Xl

Burza piaskowa

Wałęsaliśmy się jeszcze przez dzień albo dwa, a potem, dokładnie wtedy, gdy księŜyc w

pełni  sięgał  skraju  ziemi  po  drugiej  stronie  pustyni,  spostrzegliśmy  nagle  sznur  małych
czarnych figurek przecinających jego duŜą, srebrzystą twarz. Widać je było tak wyraźnie, jak
gdyby  ktoś  namalował  je  na  księŜycu  atramentem.  Była  to  jeszcze  jedna  karawana.
Zmniejszyliśmy szybkość i sunęliśmy za nią jak cień, zwyczajnie, tak dla towarzystwa, choć
wcale nie jechała w tę samą stronę co my. Ta karawana była bardzo fajna i ciekawie ją było
oglądać, zwłaszcza rano, kiedy słońce akurat wzeszło, zalało pustynię strumieniami światła i
rzuciło na piasek długie cienie nóg maszerujących gęsiego wielbłądów. Tak długie, jak dzień
bez jedzenia. Nie zbliŜaliśmy się do nich za bardzo, bo teraz byliśmy juŜ na tyle mądrzy, Ŝe
nie chcieliśmy  bez  potrzeby  płoszyć  ludziom  wierzchowców  i  rozpędzać  karawan. Wszyscy
tam  bardzo  pięknie  wyglądali  z  powodu  bogatych  strojów  i  dostojnych  manier;  Niektórzy  z
przywódców  jechali  na  wierzchowych  dromaderach,  pierwszych,  jakie  do  tej  pory
widzieliśmy, takich bardzo wysokich; szły niczym na szczudłach, wyciągając szyje do przodu
i  mocno  kołysząc  dźwiganym  na  grzbiecie jeźdźcem,  któremu  —  mógłbym  się  o  to załoŜyć
—  zjedzony  obiad  skakał  aŜ  do  gardła, ale  za  to  były  bardzo  szybkie  i  zwykły  wielbłąd  nie
mógłby się z nimi równać.

Koło dwunastej karawana zatrzymała się na odpoczynek i wyruszyła znów w drogę

dopiero późnym popołudniem. Niedługo potem słońce zaczęło się robić jakieś takie dziwne. Z
początku  jakby  zamieniło  się  w  mosiądz,  później  w  miedź,  jeszcze  później  wyglądało  jak
krwiście  czerwona  kula,  a  powietrze  stało  się  duszne  i  gorące  i  wkrótce  całe  niebo  na
zachodzie  pociemniało,  zrobiło  się  gęste  i  zamglone,  ale  zarazem  ogniste  i  straszne  —  no,
było  mniej  więcej  takie,  jak  gdyby  się  na  nie  patrzyło  przez  kawałek  czerwonego  szkiełka.
Spojrzeliśmy w dół i zobaczyliśmy, Ŝe w karawanie zapanowało wielkie poruszenie; wszyscy
rozbiegli  się  w  róŜnych  kierunkach,  jakby  czymś  przestraszeni,  a  później  padli  płasko
twarzami na piach i leŜeli w ten sposób zupełnie nieruchomo.

Zaraz teŜ ujrzeliśmy, Ŝe nadciąga coś bardzo wysokiego, coś, co wyglądało jak niezwykle

potęŜny mur, podnosiło się z pustyni i sięgało aŜ do nieba, przysłaniało słońce, a przy tym
gnało przed siebie z diabelną szybkością. Wpierw powiał słaby, łagodny wietrzyk, lecz zaraz
potem zerwał się silniejszy i ziarenka piasku poczęły siec nam twarze piekąc przy tym jak
ogień. Tomek wykrzyknął:

— To burza piaskowa! Odwróćcie się do niej plecami!
Zrobiliśmy, jak kazał; w następnej chwili rozszalał się huragan, ciskając w nas całe łopaty

piachu, a powietrze stało się tak gęste, Ŝe juŜ nie sposób było czegokolwiek widzieć. W ciągu
pięciu minut łódź wypełniła się po brzegi, więc siedzieliśmy na schowkach po szyje
zagrzebani w piasku, tak Ŝe jedynie głowy sterczały nam na wierzchu, i z trudem łapaliśmy
oddech.

Potem burza zelŜała i zobaczyliśmy, Ŝe ten koszmarny mur odpływa gdzieś dalej w

pustynię.  Mówię  wam,  aŜ  strach  było  na  to  wszystko  patrzeć.  Wygrzebaliśmy  się  jakoś  i
spojrzeliśmy w dół, a tam, gdzie przedtem znajdowała się karawana, nie było teraz nic, tylko
ocean  piachu, cichy  i  nieruchomy.  Wszyscy  ci  ludzie  razem  z  wielbłądami  zostali  uduszeni;
zginęli  pogrzebani  przez  dziesięciostopową  warstwę  piasku,  bo  przynajmniej  na  tyle  ją

obliczaliśmy,, a Tomek przypuszczał, Ŝe mogą teraz upłynąć całe lata, zanim wiatr ich
odsłoni. A do tego czasu ich bliscy i przyjaciele nie będą nawet wiedzieć, co się właściwie
stało z karawaną. Tomek powiedział:

— Teraz to juŜ wiemy, jak było z tamtymi ludźmi, od których wzięliśmy szable i

pistolety.

Bo to było właśnie tak, moi kochani. I teraz stało się to jasne niczym słońce. Zostali

pogrzebani przez burzę piaskową i dzikie zwierzęta nie mogły do nich dotrzeć, wiatr ich nie
odsłonił, aŜ wyschli na wiór i juŜ nie nadawali się na Ŝer dla pustynnych bestii. Zdawało mi
się  wtedy,  Ŝe  bardzo  nam  Ŝal  tamtych  biednych  ludzi  i  Ŝe  Ŝałowaliśmy  ich  tak,  jak  tylko
człowiek moŜe kogoś drugiego Ŝałować, i tacy byliśmy smutni. Lecz myliliśmy się, poniewaŜ
zagłada  tej  ostatniej  karawany  dotknęła  nas  jeszcze  bardziej,  o,  tak,  o  wiele  bardziej.
Widzicie,  tamci  byli  dla  nas  zupełnie  obcy  i  nigdy  nie  poczuliśmy  się  z  nimi  choć  trochę
zaznajomieni, no, moŜe mieliśmy trochę sympatii dla tego męŜczyzny, który jakby patrzył na
jedną dziewczynę. Za to z tą drugą karawaną było zupełnie inaczej. KrąŜyliśmy nad nimi całą
noc  i  prawie  cały  dzień,  i  zdąŜyliśmy  się  jakby  trochę  poznać  i  zaprzyjaźnić.  Sam  się
przekonałem, Ŝe jeśli chce się sprawdzić, czy jakichś ludzi się lubi, czy teŜ nienawidzi, to nie
ma lepszego sposobu, jak udać się z nimi w podróŜ. A  z tymi właśnie tak było. Polubiliśmy
się tak jakoś od samego  początku, a wspólna podróŜ jeszcze nas do nich zbliŜyła. Im dłuŜej
lecieliśmy  w  tym  samym  kierunku,  tym  bardziej  przywykaliśmy  do  ich  zwyczajów,  tym
bardziej  ich  lubiliśmy  i  cieszyliśmy  się  z  naszego  spotkania.  Doszło  nawet  do  tego,  Ŝe  parę
osób wśród nich rozpoznawaliśmy tak dobrze, iŜ. w rozmowach nazywaliśmy je po imieniu,
aŜ  wreszcie  stały  się  dla  nas  kimś  bliskim,  Ŝe  juŜ  nie  mówiliśmy  nawet  pan  i  pani.
UŜywaliśmy  po  prostu  imion  bez  Ŝadnych  tam  tytułów  i  nie  wydawało  nam  się  to  wcale
czymś niegrzecznym, ale rzeczą zupełnie na miejscu. Oczywiście, nie były to ich prawdziwe
imiona,  lecz  te,  jakie  myśmy  im  nadali.  Był  tam  pan  Alexander  Robinson  z  panną  Adeline
Robinson,  był  pułkownik  Jacob  McDougal  i  panna  Harriet  McDougal,  a  takŜe  sędzia
Jeremiah Butler z młodym Bushro-dem Butlerem. PrzewaŜnie byli to ich główni przywódcy,
noszący  wspaniałe  turbany  i  szale  i  ubierający  się  jak  sam  Wielki  Mogoł,  a  ich  rodziny
równieŜ. Ale gdy poznaliśmy ich bliŜej i polubiliśmy, nie byli to juŜ dla nas pan ani sędzia,
nic z tych rzeczy, a tylko Ellech, Addy, Jake oraz Hattie, Jerry, Buck i tak dalej.

No i wiecie, im bardziej zŜyjecie się z ludźmi, wczujecie się w radości i smutki, tym

bliŜsi i droŜsi wam się potem stają. ToteŜ my nie byliśmy tacy znów chłodni czy obojętni jak
większość podróŜnych; traktowaliśmy ich bardzo przyjaźnie i Ŝyczliwie, starając się brać
udział we wszystkim, co tylko u nich się działo, a karawana mogła na nas polegać, Ŝe zawsze
będziemy pod ręką, obojętnie, co by się stało.

Kiedy się rozkładali obozem, my teŜ obozowaliśmy, i to dokładnie nad nimi, jakieś tysiąc

czy tysiąc dwieście stóp wyŜej. A kiedy coś jedli, jedliśmy i my, i w ich towarzystwie było
tak jakoś bardziej po domowemu. Tego wieczoru, gdy wyprawiali wesele, bo Buck Ŝenił się z
Addy, wbiliśmy się na to przyjęcie w najsztywniej krochmalone koszule profesora, a kiedy
oni tańczyli, my u siebie na górze teŜ Ŝeśmy sobie trochę pohasali.

Lecz nic nie zbliŜa bardziej niŜ smutek i zmartwienie, a jeśli o nas idzie, tym

zmartwieniem był pogrzeb. Odbył się następnego ranka po weselu, zaraz wczesnym świtem.
Nie znaliśmy zmarłego i nie naleŜał do tamtej naszej paczki, ale tak czy owak był przecieŜ
członkiem karawany, a to juŜ wystarczyło, i nikt chyba nie wylewał jeszcze tak szczerych łez
jak te, które kapały na niego od nas z góry, z wysokości tysiąca stu stóp.

Tak, rozstanie z tą właśnie karawaną okazało się o wiele bardziej gorzkie niŜ z innymi,

które właściwie były nam całkiem obce, a w kaŜdym razie aŜ tak się z nami nie zŜyły. Bo
tych tutaj poznaliśmy jeszcze za Ŝycia, polubiliśmy ich, a teraz nie mogliśmy w Ŝaden sposób
zaradzić, Ŝeby śmierć nie sprzątnęła nam ich sprzed nosa, osamotniając nas do reszty, do tego

w samym środku ogromnej pustyni. I był to tak wielki ból, Ŝe wolelibyśmy nie zaprzyjaźniać
się juŜ z nikim więcej w czasie tej podróŜy, bo a nuŜby nam przyszło potem go utracić.

Jakoś ani rusz nie mogliśmy przestać o nich mówić, bo nieboszczycy bez przerwy tkwili

nam  w  pamięci  i  wyglądali  dokładnie  tak,  jak  za  Ŝycia,  gdy  jeszcze  byli  cali  i  szczęśliwi.
Widzieliśmy  ich,  jak  maszerują  gęsiego,  a  groty  włóczni  połyskują  w  słońcu;  widzieliśmy
takŜe,  jak  dromadery  cięŜko  kroczą  przed  siebie,  mieliśmy  przed  oczyma  tamten  ślub  i
pogrzeb,  ale  najczęściej  wspominaliśmy  ich  modlitwy,  albowiem  modląc  się  nie  pozwalali,
Ŝ

eby im cokolwiek w tym przeszkadzało. Ilekroć tylko słyszeli wezwanie do modłów — a

działo się to parę razy dziennie — natychmiast przystawali, zwracali się twarzami na wschód,
odchylali głowy do tyłu, rozkładali ręce, a potem cztery albo i pięć razy padali na kolana..'
Później kłaniali się nisko, bijąc czołem o ziemię.

Ale to nie było zbyt dobre, tak stale ich wspominać, choćby nie wiem jak drodzy byli

nam  za  Ŝycia  i  kochani  po  śmierci,  bo  to  i  tak  na  nic  by  się  W  końcu  nie  zdało,  a  tylko
wpędzało nas w niepotrzebny smutek. Jim postanowił sobie, Ŝe będzie teraz prowadził bardzo
przykładne  Ŝycie,  aby  móc  się  zobaczyć  z  nimi  w  lepszym  świecie,  a  Tomek  siedział  jak
trusia  i  nie  powiedział  mu  nawet,  Ŝe  przecieŜ  tamci  byli  mahometanami.  Nie  było  sensu  go
rozczarowywać, bo i bez tego czuł się dosyć podle.

Następnego ranka byliśmy juŜ trochę weselsi, bo wyspaliśmy się jak nie wiem co. Piasek

jest chyba najwygodniejszym łóŜkiem na świecie i nie rozumiem właściwie, dlaczego kaŜdy
nie miałby sobie takiego zafundować. A poza tym jest świetnym balastem; nigdy jeszcze
przedtem balon nie Ŝeglował tak spokojnie i pewnie w powietrzu.

Tomek przypuszczał, Ŝe tego piachu mamy chyba ze dwadzieścia ton i zastanawiał się, co

by z nim moŜna zrobić. Był to pierwszorzędny piasek i wyrzucanie go nie miałoby sensu. I
wtedy Jim zapytał:

— Paniczu Tomku, a czy nie moŜna by go zabrać do domu i opylić? Ile czasu by nam

zabrał powrót?

— To zaleŜy, jaką drogą byśmy polecieli.
— No bo, paniczu, tam, w domu, to on będzie wart po ćwierć dolara za furę, a tutaj mamy

chyba ze dwadzieścia fur, nie? Ile to będzie razem?

— Pięć dolarów.
— Dalibóg, paniczu Tomku, no to suńmy czym prędzej do domu. To przecieŜ chyba

więcej niŜ po półtora dolara na głowę, czy nie tak?

— I owszem.
— Hm, jeśli to nie jest najtańszy w świecie sposób robienia pieniędzy, to niech mnie

licho porwie! One zwyczajnie spadły nam wprost z nieba i nic nas nie kosztowały, ani
odrobiny pracy. No to, paniczu Tomku, jedźmy jak najszybciej.

Ale Tomek nad czymś rozmyślał; był tak podniecony i zajęty obliczaniem czegoś, Ŝe

wcale go nie słuchał. Lecz zaraz potem zawołał:

— Pięć dolarów! No jasne! Widzicie, ten piasek jest wart... wart... cięŜkie pieniądze.
— JakŜe to, paniczu Tomku? No, powiedz, powiedzŜe wreszcie, złociutki!
— Hm, gdy tylko ludzie się zwiedzą, Ŝe jest najprawdziwszy piasek z prawdziwej Sahary,

to kaŜdy zaraz zapragnie mieć go choć trochę dla siebie i trzymać go we flakoniku na
etaŜerce, z nalepką, Ŝe to taka próbka na pokaz. A my musimy go tylko poprzesypywać do
tych flakoników i później zasuwać po całych Stanach, Ŝeby upłynniać to po dziesięć centów
za sztukę. Mamy tu, w tej gondoli, piasek wartości dziesięciu tysięcy dolarów.

Jim i ja z tej wielkiej radości od razu potraciliśmy głowy i zaczęliśmy wrzeszczeć:

Juhuhu! i Hurra! a Tomek mówił dalej:

— I moŜemy stale tutaj wracać, ładować piach i tak parę razy pod rząd, dopóki nie

przewieziemy całej tej pustyni i nie przehandlujemy jej kawałek po kawałku, a przy tym nie
będziemy mieli Ŝadnej konkurencji, bo cały ten interes opatentujemy.

— Mój BoŜe — powiedziałem — będziemy tak bogaci, jak ten tam król Kreozot. No nie,

Tomku?

— Tak, ale chodzi ci zapewne o Krezusa. Ha, tamten derwisz poszukiwał skarbów w

jakiejś nieduŜej górce, a nie wiedział, Ŝe przeszedł całe dziesięć mil depcząc przy tym po
innych najprawdziwszych skarbach. Był bardziej ślepy niŜ tamten poganiacz, kiedy się
rozstawali.

— Paniczu Tomku, a ile tak to wszystko do kupy moŜe być warte?
— Tego jeszcze nie wiem. Trzeba by wszystko dobrze wykalkulować, a to nie takie

proste, bo to ponad cztery miliony mil kwadratowych piachu, licząc po dziesięć centów za
flakonik.

Jim strasznie się juŜ zapalił, ale to go trochę przygasiło, toteŜ pokręcił głową i

powiedział:

— Paniczu Tomku, nie moŜemy sobie przecieŜ pozwolić na tyle tych flakoników...

Nawet sam król by się na coś takiego nie porwał. Lepiej nie zabierajmy aŜ całej pustyni, bo
takie flakoniki nas zrujnują, to pewne.

Podniecenie Tomka takŜe przygasło i myślałem, Ŝe teŜ chodzi mu o te flakoniki, ale gdzie

tam. Siedział, rozmyślał nad czymś i coraz bardziej zwieszał nos na kwintę, aŜ w końcu
powiedział:

— Chłopcy, ten numer nam nie przejdzie, dajmy sobie z tym spokój.
— A to niby dlaczego, Tomku?
— Bo trzeba by płacić cło.
Nie mogliśmy się w tym z Jimem ani rusz połapać. ToteŜ zapytałem:
— No i co z tym cłem, Tomku? Bo jeŜeli nie da się od tego wymigać, to niby czemu nie

mielibyśmy zapłacić i juŜ? Chyba da się to zrobić?

Lecz on na to powiada:
— Och, to nie takie proste. To powaŜny podatek. Ilekroć tylko przekraczacie granicę

państwową — no wiecie, jakby sam skraj państwa — trzeba przejść przez urząd celny;
przychodzą róŜni urzędnicy państwowi, grzebią w waszych rzeczach i nakładają duŜy
podatek, który oni nazywają obowiązkiem celnym, Ŝe to niby ich obowiązek zrujnować was
do cna, a jeŜeli byście tego nie zapłacili, wtedy połoŜą łapę na waszym piasku. Powiadają, Ŝe
jest to konfiskata, ale nikomu nie zamydlą oczu, bo przecieŜ chodzi o to, Ŝeby po prostu coś
ś

wisnąć, i to chyba wszystko, co by się dało na ten temat powiedzieć. Gdybyśmy tak

spróbowali wieźć piasek tą drogą, którą teraz lecimy, musielibyśmy aŜ do znudzenia przełazić
przez róŜne płoty... Po prostu granica za granicą... Egipt, Arabia, Indie i tak dalej, i wszędzie
tam przygrzmociliby nam cło, a więc sami widzicie, Ŝe nie będziemy mogli lecieć dalej tym
kursem.

— To nic, Tomku — powiadam. — MoŜemy przecieŜ po prostu przelecieć nad tymi ich

zakichanymi granicami i co nam wtedy zrobią?

Spojrzał na mnie ze smutkiem i rzekł bardzo powaŜnie:
— Hucku Finnie, czy sądzisz, Ŝe to byłoby uczciwe? Nienawidzę tego rodzaju gadania.

Nie odezwałem się

więc ani słowem, a on ciągnął swoje:
— Ale tę drugą drogę teŜ mamy zamkniętą. Gdybyśmy zawrócili, jest jeszcze urząd celny

w Nowym Jorku, i to gorszy niŜ tamte razem wzięte. A biorąc pod uwagę ładunek, który
wieziemy...

— To co?
— Hm, przecieŜ nikt nie potrafi wyhodować saharyjskiego piasku w środku Ameryki, to

chyba jasne. A skoro go tam nie ma, to oclą go na jakie sto czterdzieści tysięcy procent, bo
przecieŜ wieziesz piach z kraju, gdzie jest go duŜo.

— Tomaszu Sawyerze, w tym nie ma ani krzty sensu.
— A kto mówi, Ŝe jest? To do mnie o to masz pretensje, Hucku Finnie? Poczekaj, aŜ

najpierw powiem, Ŝe w czymś jest cała fura sensu, zanim oskarŜysz mnie, Ŝe właśnie tak
powiedziałem.

— W porząsiu. Wiedz, Ŝe bardzo nad tym boleję i przepraszam. Mów dalej.
A Jim zapytał:
— Paniczu Tomku, a czy oni ładują to cło na wszystko, czego akurat nie ma w Ameryce,

i nawet nie zwracają uwagi, o jaką rzecz idzie?

— Tak, tak właśnie robią.
— Paniczu Tomku, a czy błogosławieństwo boskie nie jest najcenniejszą rzeczą, jaka

moŜe być na świecie?

— Jest.
— Czy kaznodzieja nie staje na ambonie i nie udziela go ludziom?
— Owszem.
— A skąd ono pochodzi?
— No, z nieba.
'— O, to, tę! To święta prawda, masz całkowitą rację, mój kochany! Ono bierze się z

nieba, a to jest przecieŜ bardzo zagraniczny kraj! A więc powiedz mi teraz, czy oni nakładają
jakiś tam podatek na to błogosławieństwo?

— Nie, nie nakładają.
— Oczywiście, Ŝe nie, i teraz chyba jasne, Ŝe się mylisz. Bo oni przecieŜ nie. mogliby

nałoŜyć Ŝadnego podatku na taki towar jak piasek, którego w końcu nie kaŜdy potrzebuje,
jeŜeli nie kaŜą go nawet płacić za coś, co jest najlepszą rzeczą na świecie, bez której nikt nie
mógłby się obejść.

Zapędził Tomka Sawyera w kozi róg, a Tomek równieŜ pojął, Ŝe Jim przygwoździł go

tak,  Ŝe  teraz  ani  ręką,  ani  nogą.  Próbował  się  jakoś  wykręcać,  mówił,  Ŝe  o  tym  podatku
pewnie  zapomnieli,  ale  jak  nic  przypomną  sobie  o  nim  w  czasie  najbliŜszego  posiedzenia
Kongresu  i  wtedy  go  nałoŜą,  tyle  Ŝe  było  to  jednak  bardzo  kiepskie  wyjście  i  on  doskonale
zdawał  sobie  z  tego  sprawę.  Powiedział, Ŝe  nie  ma  Ŝadnej  zagranicznej rzeczy,  która  by  nie
była w ten sposób opodatkowana, a jak wszystko, to wszystko, więc na-to teŜ nałoŜą, bo taka
juŜ jest główna zasada polityków. ToteŜ obstawał przy swoim, Ŝe przegapili td nienaumyślnie
i Ŝe na pewno zrobią, co w ich mocy i wszystko uregulują, zanim ich ktoś na tym przyłapie i
wyśmieje.

Ale ja juŜ przestałem się tym interesować, bo skoro się okazało, Ŝe nie będziemy mogli

przywieźć naszego piasku, bardzo nas to obydwu z Jimem przygnębiło. Tomek próbował nas
jakoś rozweselić, powiadał, Ŝe wymyśli jakiś inny szwindel, który będzie tak samo dobry jak
ten, a moŜe nawet i lepszy, ale to wszystko na nic się nie zdało, bo nie mogliśmy uwierzyć, Ŝe
ktoś  mógłby  wymyślić  lepszy  interes  jak  tamten  z  piaskiem.  I  bardzo  trudno  było  się  z  tym
pogodzić; jeszcze do niedawna byliśmy tacy bogaci, mogliśmy nawet kupić sobie jakiś kraj,
załoŜyć  w  nim  królestwo,  a  wtedy  Ŝylibyśmy  tam  bardzo  szczęśliwi  i  wszyscy  by  nas
ogromnie szanowali, a teraz byliśmy znowu biedni i Ŝałośni, z tym całym ładunkiem piasku, z
którym właściwie nie wiedzieliśmy, co począć. Bo ten piasek wyglądał przedtem tak ślicznie,
zupełnie  jak  szczere  złoto  i  prawdziwe  diamenty,  był  taki  mięciuteńki,  jedwabisty,
przyjemny,  tyle  Ŝe  teraz  nie  mogłem  juŜ  na  niego  patrzeć,  bo  aŜ  mnie  od  tego  mdliło  i

wiedziałem, Ŝe nigdy więcej nie zaznam spokoju, dopóki się go nie pozbędziemy i nie zniknie
stąd najmniejszy choćby ślad tego, co mogłoby nam jeszcze przypominać, jak wiele mieliśmy
i jak nisko przyszło nam później upaść. A tamci dwaj czuli dokładnie Jo samo co ja. Mogłem
być tego pewien, bo się rozchmurzyli, gdy w końcu powiedziałem:

— Wywalmy to śmiecie za burtę.
Mieliśmy przed sobą ładny kawał roboty, roboty co się zowie. Więc Tomek rozdzielił ją

po sprawiedliwości, zaleŜnie od tego, ile kto z nas miał siły. Powiedział, Ŝe on i ja wywalimy
po jednej piątej tego piachu, za to Jim aŜ trzy piąte. Ten podział nie za bardzo przypadł
Jimowi do gustu. Powiedział:

— No pewnie, jestem tu najsilniejszy i chętnie zrobię tak, jak tam wyrachowaliście, ale,

paniczu Tomku, tak sobie miarkuję, Ŝe, dalibóg, chyba za wiele zwalasz na starego Jima. No
bo jakŜe to?

— Wcale nie o to mi chodziło, Jim, ale spróbuj moŜe sam to jakoś rozdzielić, a wtedy

zobaczymy.

I Jim wymyślił, Ŝe będzie najsprawiedliwiej, jeŜeli ja i Tomek odwalimy kaŜdy po jednej

dziesiątej roboty. Wtedy Tomek odwrócił się do nas plecami, Ŝeby go nikt nie widział, i
zaczął się aŜ trząść ze śmiechu, który — mogłoby się wydawać — potoczył się przez Saharę
ku samiuteńkim brzegom Atlantyku, skąd przylecieliśmy. Później odwrócił się znów w naszą
stronę i powiedział, Ŝe to całkiem dobry układ, toteŜ jeŜeli Jim jest z niego zadowolony, to i
my zgadzamy się na wszystko. A Jim powiedział, Ŝe jest.

Więc Tomek odmierzył nasze dwie dziesiąte części, a całą resztę zostawił Jimowi. Jim

zaś,  kiedy  zobaczył,  jaka  to.  róŜnica  i  jak  straszliwa  ilość  piachu  przypadła  mu  w  udziale,
zdziwił się bardzo i stwierdził,  Ŝe owszem, niezwykle jest z tego kontent, Ŝe wybronił się w
porę  i  kazał  zmienić  tamten  pierwszy  układ,  choć  nawet  jeszcze  i  teraz,  jak  na  jednego,  to
dostał cokolwiek za duŜo. Tak mu się przynajmniej wydaje.

I wtedy wzięliśmy się do dzieła. Bardzo cięŜko nam było pracować w tej spiekocie; tak

cięŜko, Ŝe musieliśmy się wzbić nieco wyŜej, gdzie było chłodniejsze powietrze, bo inaczej to
chyba  byśmy  nie  wytrzymali  tego  Ŝaru.  Ja  i  Tomek  pracowaliśmy  na  zmianę  i  kiedy  jeden
machał  łopatą,  to  drugi  odpoczywał.  Ale  nie  było  komu  zluzować  starego  biednego  Jima,
toteŜ harował tak ostro, Ŝe chyba cała ta część Afryki zupełnie zwilgotniała, tak się pocił. Nie
mogliśmy nawet przyłoŜyć się jak trzeba do roboty, bo pękaliśmy ze śmiechu, za to Jim przez
cały  czas  się  złościł  i  chciał  koniecznie  wiedzieć,  co  nas  tak  bardzo  śmieszy,  dlatego  teŜ
musieliśmy wymyślać przeróŜne historie na wytłumaczenie, co wychodziło nam jednak dość
nędznie,  ale  jakoś  tani  wystarczało  i  Jim  się  nie  połapał.  W  końcu,  kiedy  juŜ  było  po
wszystkim,  zdawało  nam  się,  Ŝe  lada  moment  padniemy,  i  to  nie  od  mozołu,  a  od  tego
ś

miechu. Jim takŜe coraz gorzej trzymał się na nogach, choć to było z wysiłku, i wtedy

zaczęliśmy go kolejno zmieniać. A on był nam za to wdzięczny jak nie wiem co; przysiadał
na  okręŜnicy,  wycierał  pot,  dyszał,  sapał  i  mówił,  jacy  to  niby  my  jesteśmy  dobrzy  dla
biednego  starego  czarnucha  i  Ŝe  dopóki  Ŝyje,  nie  zapomni  nam  tego.  Bo  on  zawsze  był
najwdzięczniejszym  czarnuchem  na  świecie,  gotowym  się  odwdzięczać  za  najdrobniejszą
nawet  rzecz,  jaką  dla  niego  ktoś  zrobił.  I  był  czarnuchem  tylko  tak,  z  wierzchu,  bo  co  się
tyczy tego, co tam w środku, był równie biały jak my.

ROZDZIAŁ XII

Jim odpiera oblęŜenie

Parę następnych posiłków mieliśmy cokolwiek piaszczystych, tyle Ŝe to nie robi Ŝadnej

róŜnicy, gdy człowiek jest naprawdę głodny. No a kiedy nie jest, to wtedy i tak właściwie nie
ma Ŝadnej przyjemności z jedzenia, więc trochę tam piasku w mięsie nie jest Ŝadnym
kłopotem, przynajmniej ja tak to widzę.

Później, Ŝeglując kursem na północny wschód, dostaliśmy się wreszcie na wschodni skraj

pustyni. W dole, tuŜ na granicy piachów, w łagodnym róŜowym świetle zobaczyliśmy nagle
trzy małe strome dachy, coś jak gdyby namioty, i wtedy Tomek powiedział:

— To piramidy egipskie.
Jego słowa sprawiły, Ŝe serce załomotało mi mocniej. Bo rozumiecie, widziałem,, je na

całej furze obrazków, słyszałem chyba ze sto razy, jak o nich mówiono, a jednak tak
podjechać do nich ni z tego, ni z owego i móc się jeszcze przekonać, Ŝe to te prawdziwe, a nie
na obrazkach, to w końcu aŜ zapiera człowiekowi dech w piersi. I, dziwna sprawa, im więcej
słyszysz o jakiejś wielkiej, sławnej i wspaniałej rzeczy lub osobie, tym bardziej upodabnia ci
się ona w końcu, Ŝe się tak wyraŜę, do snu; jest czymś w rodzaju ogromnego, niewyraźnego i
falującego kształtu, nakreślonego jakby tylko przez księŜycową mgiełkę. Bo teŜ wydaje się,
Ŝ

e nie ma w niej nic konkretnego. Tak właśnie jest na przykład z Jerzym Waszyngtonem albo

z piramidami.

A poza tym to, co o takich rzeczach ludzie mówili, zawsze zdawało mi się trochę

naciągane.  Jednego  razu  przyszedł  do  szkółki  niedzielnej  pewien  jegomość,  pokazał  zdjęcia
piramid,  wygłosił  całą  mowę  i  powiedział,  Ŝe  największa  piramida  zajmuje  aŜ  trzynaście
akrów  ziemi  i  ma  prawie  pięćset  stóp  wysokości;  ot,  taka  stroma  góra,  cała  wybudowana  z
olbrzymieli kamieni, wielkich niczym komoda i ułoŜonych w tak równiutkich warstwach, jak
stopnie schodów. Trzynaście akrów, prawie cała farma, i to tylko pod jedną chałupę! Gdybym
tego  nie  słyszał  akurat  w  szkółce  niedzielnej,  uznałbym,  Ŝe  to  bujda.  I  kiedy  wyszedłem  na
zewnątrz, byłem juŜ tego pewien. A tamten mówił jeszcze, Ŝe w piramidzie jest dziura; moŜna
tam  wejść  ze  świeczką  i  takim  bardzo  długim,  spadzistym  tunelem  przedostać  się  aŜ  do
wielkiego  pokoju  w  samym  brzuchu  tej  kamiennej  góry,  i  znaleźć  kamienną  skrzynię  z
ukrytym  królem  w  środku,  który  liczy  juŜ  sobie  cztery  tysiące  lat.  A  ja  powiedziałem  sobie
wtedy,  Ŝe  to  juŜ  jawne  łgarstwo,  bo  nawet  sam  Matuzalem  nie  był  taki  stary,  więc  jeśli
zechcą, niech mi przyniosą tego króla tutaj, a jeśli to prawda, to gotów jestem go zjeść.

Kiedy przybliŜyliśmy się trochę, spostrzegliśmy wówczas, Ŝe Ŝółte piaski kończą się

nagle  długą,  prostą  krawędzią,  co  najmniej  jak  koc,  do  którego  —  tak  skraj  -do  skraja  —
przyczepiono  by  szerokie,  jaskrawozielone  pola  przecięte  jakąś  krętą,  węŜowatą  wstąŜką.
Tomek powiedział, Ŝe to właśnie Nil. To spowodowało, Ŝe serce znów zabiło mi mocniej w
piersi,  poniewaŜ  Nil  był  następną  rzeczą,  co  do  której  nie  bardzo  byłem  przekonany,  Ŝe
istnieje  naprawdę.  Lecz  za  to  mogę  wam  powiedzieć  coś  zupełnie  innego,  co  teraz  stało  się
dla  mnie  całkiem  pewne,  i  to  na  mur:  jeŜeli  powałęsacie  się  przeszło  trzy  tysiące  mil  po
Ŝ

ółtych piachach migoczących w upale, tak Ŝe aŜ oczy łzawią od samego patrzenia, i

spędzicie w ten sposób większą część tygodnia, to kiedy wreszcie ujrzycie pierwszy zielony
spłacheć ziemi, który ni stąd, ni zowąd przypomni wam o domu, wtedy oczy znów zaczną
wam łzawić, tym razem ze wzruszenia.

Tak właśnie było ze mną i z Jimem.
A kiedy byliśmy tuŜ, tuŜ, Jim jakoś nie mógł uwierzyć, Ŝe oto patrzy na ziemię egipską;

nie chciał się znaleźć nad nią stojąc wyprostowany, lecz upadł na kolana, zdjął kapelusz i
mówił, Ŝe nie wypada byle biednemu czarnuchowi przybywać w Ŝaden inny sposób w takie
miejsca, gdzie Ŝyli MojŜesz, Józef, Faraon i inni prorocy. Był prezbiterianinem i najbardziej
szanował MojŜesza, który — jak mówił — takŜe był prezbiterianinem. Bardzo się tym
wszystkim wzruszył i wygadywał:

—r Oto ziemia egipska, prawdziwa egipska ziemia, i oto jest mi ją dane oglądać na

własne oczy! A oto rzeka, co przemieniła się w rzekę krwi! Patrzę na tę samą ziemię, na którą
spadły plagi, wszy, Ŝaby, grad i inna szarańczą, gdzie pomazano drzwi, a Anioł Pański
przybył śród mroków nocy i wyrŜnął pierworodnych synów całego Egiptu. O, nie, stary Jim
niczym sobie nie zasłuŜył, by doŜyć takiej chwili!

I wówczas zwyczajnie się wzruszył i płakał rzewnymi łzami, tak bardzo był wdzięczny.

Obaj z Tomkiem nie mogli się nagadać; Jim aŜ płonął ę, gorączki, gdyŜ cała ta ziemia pełna
była przeróŜnych śladów wielkiej historii, bo to i Józef z braćmi, MojŜesz ukryty w trzcinach,
i Jakub przybywający do Egiptu, aby zakupić ziarno, i srebrny kubek w worku czy wszystkie
te  inne  bardzo  ciekawe  sprawy.  Tomek  teŜ  był  niezmiernie  podniecony,  poniewaŜ  właśnie
tutaj  rozgrywały  się  te  historie,  które  z  kolei  jego  bardzo  ciekawiły;  te  o  Nuredinie  i
Bedredinie  i  jakichś  tam  koszmarnych  olbrzymach,  sprawiające,  Ŝe  wełnista  czupryna  Jima
wprost stawała dęba, a ja i tak co najmniej połowie tych jegomościów z Tysiąca i Jednej Nocy
—  co  chwalili  się  dokonaniem  róŜnych  niesamowitych  wyczynów  —  najzwyczajniej  nie
wierzę.

A później spotkało nas rozczarowanie, gdyŜ uniosły się poranne mgły i nie byłoby

najmniejszego sensu tak nad nimi Ŝeglować, bo wtedy z całą pewnością minęlibyśmy Egipt,
toteŜ  doszliśmy  do  wniosku,  iŜ  najlepiej  będzie  skierować  balon  według  strzałki  kompasu
dokładnie  w  to  miejsce,  gdzie  przed  naszymi  oczami  to  pojawiały  się,  to  znowuŜ  znikały
piramidy,  a  potem  zjechać  jak  najniŜej  i  lecieć  tuŜ  przy  ziemi,  mając  przez  cały  czas  oczy
szeroko otwarte. Tomek przykręcił zawór helu, ja stałem obok, gotów rzucić kotwicę, a Jim
siedział  okrakiem  na  dziobie  i  gmerał  wzrokiem  we  mgle,  aŜeby  w  porę  dostrzec
niebezpieczeństwo.  Lecieliśmy  dość  Ŝwawo,  chociaŜ  nie  za  szybko,  a  mgła  coraz  bardziej
gęstniała i w końcu zsiadła się tak, Ŝe Jim wydawał się teraz dziwnie niewyraźny, strzępiasty i
przydymiony. Było bardzo spokojnie, więc rozmawialiśmy po cichu, trochę podenerwowani.
Co jakiś czas Jim wykrzykiwał:

— Troszeczkę wyŜej, paniczu Tomku, ociupinkę go w górę! — I podskakiwaliśmy stopę

czy  dwie  do  góry,  a  wtedy  balon  prześlizgiwał  się  tuŜ  nad  płaskim  dachem  glinianej  chaty,
gdzie ludzie, co tam właśnie spali, zaczynali się dopiero kokosić w legowiskach, przeciągać i
ziewać.  A  raz  to  jakiś  poczciwiec  wstał  nawet  na  nogi,  by  móc  się  lepiej  przeciągnąć  i
wyziewać  do  woli,  więc  szturchnęliśmy  go  w  plecy,  aŜ  się  rozłoŜył  na  dachu  jak  długi.
Wreszcie,  gdzieś  po  godzinie,  gdy  w  dalszym  ciągu  trwała  jeszcze  martwa  cisza,  a  my
wstrzymując  oddech  nadstawialiśmy  ucha  czujni  na  kaŜdy  dźwięk,  mgła  —  jakoś  tak
znienacka — znacznie się przerzedziła, Jim zaś wykrzyknął nagle, straszliwie przeraŜony:

— Ojej, na litość Boską, cofnijcie ten balon, bo lezie prosto na nas największy olbrzym z

tej tam Jednej Nocy! — i zwalił się na dno łodzi.

Tomek dał całą wstecz, a gdyśmy zwolnili biegu i wreszcie przystanęli, nad okręŜnicą

zajrzała do środka ni stąd, ni zowąd jakaś ludzka twarz, wielka jak nasz dom w miasteczku, a
w dodatku wyglądało to tak, jak gdyby dom wybałuszył na nas swoje okna. Grzmotnąłem na
dno łodzi i chyba umarłem. I musiałem tak leŜeć, martwy i nieprzytomny, chyba z jaką
minutę albo nawet więcej, a gdy przyszedłem do siebie, ujrzałem; Ŝe Tomek wczepił hak

naszej kotwicy w dolną wargę olbrzyma i, zatrzymawszy balon nieruchomo w miejscu,
odchylił głowę do tyłu i uwaŜnie wpatrywał się w tę straszliwą twarz.

Jim ukląkł, złoŜył ręce, spoglądał błagalnym wzrokiem na tamtą okrutną bestię i poruszał

wargami, jakkolwiek nie był w stanie wydusić z siebie najcichszego dźwięku. Spojrzałem
tylko raz, tak ukradkiem, i znów gotów byłem zemdleć, ale Tomek powiedział:

— On nie jest Ŝywy, wy głupcy! To zwyczajny sfinks!
Nigdy się jeszcze nie zdarzyło, Ŝeby Tomek wydawał nam się jakiś taki mały, zupełnie

jak  mucha.  Ale  to  wszystko  dlatego,  Ŝe  ta  głowa olbrzyma  była  wielka  i okropna.  Okropna,
tyle Ŝe juŜ nie taka znów przeraŜająca, bo teraz widać było, Ŝe ma szlachetną, trochę smutną
twarz,  i  zupełnie  jakby  nie  zwracała  na  nas  najmniejszej  uwagi,  lecz  rozmyślała  o  innych,
duŜo waŜniejszych sprawach. Była cała z kamienia, z czerwonawego kamienia, a nos i uszy
miała  obtłuczone,  dlatego  wyglądała  cokolwiek  Ŝałośnie  i  nawet  zrobiło  mi  się  jej  jeszcze
bardziej Ŝal.

Cofnęliśmy się kawałek, opłynęliśmy tę całą postać dookoła, przelecieliśmy takŜe ponad

nią i teraz wydała nam się po prostu wspaniała. Była to głowa męŜczyzny — a moŜe kobiety
— połączona z lwim ciałem, długim na dwadzieścia pięć stóp, które przednimi łapami
osłaniało śliczną małą świątynkę. Wszystko, z wyjątkiem tej głowy, przez całe setki, a moŜe
tysiące lat ukryte było pod piaskiem i dopiero ostatnio przekopali ten piach i znaleźli
ś

wiątynkę. śeby zagrzebać taką wielką bestię, trzeba było całej fury piachu, wydaje mi się, Ŝe

chyba prawie tyle, ile by wystarczyło na przysypanie całego parostatku.

Wysadziliśmy Jima na samym czubku głowy, daliśmy mu do obrony flagę amerykańską

— bo przecieŜ znajdował się teraz na obcym terytorium — a później lataliśmy wkoło, w tę i
we  w  tę,  aby  uzyskać  to,  co  Tomek  nazywał  proporcją,  perspektywą  i  specjalnym  efektem.
Jim  starał  się,  jak  umiał,  przybierał  najróŜniejsze  pozy,  jakie  tylko  potrafił  wymyślić,  ale
najlepsza  była  z  pewnością  ta,  kiedy  stanął  na  głowie  i  fikał  nogami  jak  Ŝaba.  Im  dalej
odlatywaliśmy, tym bardziej malał Jim, a ogromniał sfinks, aŜ w końcu Jim stał się tylko, Ŝe
tak  powiem,  małą  szpileczką  wpiętą  w  pękatą  poduchę.  Tomek  powiedział,  Ŝe  taka
perspektywa  ujawnia  właściwe  proporcje,  i  mówił  teŜ,  Ŝe  róŜne  tam  czarnuchy  Juliusza
Cezara w«aden sposób nie mogły docenić, jaki on był wielki, bo przebywali za blisko niego.

A później odlecieliśmy tak daleko, Ŝe juŜ w ogóle nie było widać Jima, za to wielka

figura wyglądała jeszcze wspanialej; spoglądała gdzieś w dal, ponad doliną Nilu, taka
spokojna, powaŜna i samotna. Wszystkie te nędzne małe chatki i opłotki w pobliŜu zupełnie
poznikały i dookoła była juŜ tylko miękka, szeroka przestrzeń Ŝółtego aksamitu.

Było to odpowiednie miejsce, Ŝeby się zatrzymać. Siedzieliśmy tam rozmyślając przez

dobre pół godziny i Ŝaden z nas w ogóle się nie odzywał; byliśmy dziwnie uspokojeni i jacyś
powaŜni, gdyŜ pamiętaliśmy, Ŝe sfinks patrzy na tę dolinę — i to w ten sam sposób — juŜ
parę tysięcy lat i przez cały czas rozmyśla o tych samych, pewnie okropnych sprawach, tyle
Ŝ

e nikt aŜ do dziś nie zdołał wyjaśnić, o jakich.

W końcu wziąłem lunetę i dojrzałem jakieś małe czarne kropki brykające w najlepsze po

tym aksamitnym dywanie i jeszcze inne, wspinające się na grzbiet bestii, a potem jeszcze
spostrzegłem dwa albo trzy obłoczki białego dymu, więc powiedziałem Tomkowi, Ŝeby teŜ
popatrzył. Zrobił to i powiedział:

— To jakieś Ŝuki. Choć nie... Chwileczkę... O, tam do kata, wydaje mi się, Ŝe to ludzie.

No tak, to ludzie... ludzie i konie. Wciągają na grzbiet sfinksa jakąś długą drabinę... Ej, czy to
nie dziwne? A teraz próbują ją oprzeć... O! Znowu parę obłoczków dymu... To strzelby!
Huck, im chodzi o Jima!

Całą mocą statku ruszyliśmy jak burza w ich stronę. Byliśmy tam w jednej chwili i

spadliśmy na nich ze świstem, a oni poderwali się i rozpierzchli we wszystkie moŜliwe
strony, natomiast paru, co wspinali się po drabinie do Jima, puściło szczeble i spadło.

Unieśliśmy się w górę i znaleźliśmy Jima leŜącego plackiem na czubku głowy sfinksa; dyszał
i był ledwie Ŝywy,  częściowo  od wrzasków o pomoc, a częściowo ze strachu. Przez dłuŜszy
czas odpierał oblęŜenie — przez caluteńki tydzień, jak sam opowiadał, choć tak mu się tylko
zdawało  wskutek  tych  ataków.  Strzelali  i  zasypali  go  gradem  kul,  ale  nie  oberwał.  A  kiedy
wreszcie stwierdzili, Ŝe skoro będzie leŜał i nawet nie wychyli nosa, to kule go nie dosięgną,
pobiegli  po  drabinę  i  wtedy  juŜ  zrozumiał,  Ŝe  szybko  będzie  po  nim,  jeŜeli  nie  wrócimy.
Tomek  czuł  się  dotknięty  do  Ŝywego  i  pytał  go,  czemu  im  nie  pokazał  flagi  i  nie  rozkazał
zaprzestać w imieniu Stanów Zjednoczonych. Jim powiedział, Ŝe tak właśnie zrobił, lecz oni
nie zwracali na to najmniejszej uwagi. A wtedy Tomek oświadczył, iŜ doprowadzi do tego, Ŝe
całą  sprawą  zajmie  się  Waszyngton,  a  tamci  będą  musieli  przepraszać  za  obrazę  flagi,  a  na
dodatek  płacić  kompensatę,  jeśli  w  ogóle  zdołają  wykręcić  się  tak  tanim  kosztem.  Jim
zapytał:

— Paniczu Tomku, a cóŜ to takiego, ta kompensata?
— Forsa, ot co.
— No a kto ją, paniczu Tomku, w końcu dostanie?
— CóŜ, my ją dostaniemy.
— A kogo niby będą musieli przepraszać?
— Stany Zjednoczone. Albo moŜemy to zrobić inaczej. To my, jeśli zechcemy, moŜemy

przyjąć przeprosiny, a rząd zabierze forsę.

— A duŜo będzie tej forsy, paniczu Tomku?
— Hm, w tak powaŜnym przypadku jak ten będzie to chyba co najmniej po trzy dolary na

głowę, choć, czy ja wiem, moŜe nawet więcej.

— No to juŜ moŜe raczej weźmiemy pieniądze i niech nie przepraszają. Czy nie o coś

takiego chodziło ci z początku? Albo i tobie, Huck?

Radziliśmy nad tym przez chwilę i doszliśmy do wniosku, Ŝe jest to wyjście równie dobre

jak kaŜde inne, wobec czego zgodziliśmy się wziąć pieniądze. To było dla mnie zupełnie coś
nowego, więc zapytałem Tomka, czy róŜne kraje zawsze się przepraszają, gdy wyjdzie coś
nie tak, a on mi odpowiedział:

— Tak, małe kraje zawsze.

eglowaliśmy dokoła przyglądając się piramidom, to chyba zrozumiałe, ale teraz juŜ

wzbiliśmy  się  w  górę  i  przy-siedliśmy  sobie  na  wierzchołku  największej.  I  wtedy  teŜ
mogliśmy  się  przekonać,  Ŝe  było  dokładnie  tak,  jak  mówił  tamten  jegomość  ze  szkółki
niedzielnej. Piramida była jakby z dwóch par schodów, które u dołu zaczynały się szeroko, a
potem  zwęŜały  się  coraz  bardziej  i  schodziły  u  samej  góry,  tylko  Ŝe  po  tych  stopniach  nie
dałoby się wchodzić tak jak po zwyczajnych, bo kaŜdy z nich sięgał ci aŜ po brodę i trzeba by
było kogoś, kto by cię z tyłu podsadzał. Tamte dwie inne piramidy nie były zbyt daleko, za to
ludzie  chodzący  pod  nimi  po  piasku  wyglądali  zupełnie  jak  pełznące  Ŝuki.  Bośmy  się  tak
wysoko tu wdrapali.

Tomka aŜ rozpierała i radość, i podziw, Ŝe oto znalazł się w tak słynnym miejscu, i

mogłoby  się  zdawać,  Ŝe  aŜ  po  uszy  pławi  się  w  historii.  Mówił,  Ŝe  bardzo  trudno  mu
uwierzyć,  iŜ  stoi  teraz  dokładnie  w  tym  samym  miejscu,  z  którego  odleciał  ksiąŜę  na
SpiŜowym  Koniu.  To  było  w  czasach  Tysiąca  i  Jednej  Nocy,  tak  nam  tłumaczył.  Ktoś
podarował  księciu  spiŜowego  rumaka  z  takim  jakby  kołkiem  nad  łopatką  i  ksiąŜę  mógł  go
dosiadać,  latać  w  powietrzu  jak ptak i  podróŜować  po calutkim  świecie. A  kiedy  chciał  nim
kierować, podkręcał tylko ten kołek i wtedy latał wysoko lub nisko albo lądował, gdzie tylko
zapragnął.

Gdy Tomek skończył juŜ swoją opowieść, nastała jedna z tych przykrych chwil

milczenia, jakie zdarzają się wówczas, gdy ktoś wystrzeli nagle z jakimś bezczelnym

łgarstwem,  a  tobie  jest  go  najzwyczajniej  Ŝal  i  medytujesz,  jakby  go  potraktować  moŜliwie
łagodnie  i  zmienić  temat  rozmowy.  Ale  utknąłeś  w  miejscu,  nie  widzisz  Ŝadnego  wyjścia  i
zanim jeszcze zdąŜysz zebrać myśli, i w ogóle coś zrobić, następuje ta cisza, która właściwie
załatwia  rzecz  za  ciebie  szczędząc  ci  mitręgi.  Jim  teŜ  był  zakłopotany  i  Ŝaden  z  nas  nie
potrafił  wydusić  z  siebie  ani  słowa.  Ale  Tomek  przyjrzał  mi  się  spode  łba  i  wreszcie
powiedział:

— No, dobra, wyduś to wreszcie z siebie. Co o tym wszystkim sądzisz?
Powiedziałem:
— Tomaszu Sawyerze, ty przecieŜ sam w to nie wierzysz.
— A to niby dlaczego? CóŜ mi w tym przeszkodzi?
— Taka jedna drobnostka: ta historia po prostu nie mogła się wydarzyć, ot co.
— Az jakiego powodu nie mogła się wydarzyć?
— Podaj mi raczej powód, dla którego mogła.
— Sądzę, Ŝe juŜ choćby ten oto balon dowodzi niezbicie, Ŝe tamta sprawa jest w pełni

prawdziwa.

— A to czemu?
— A to czemu! Jak Ŝyję, nie widziałem większego durnia. A czy ten balon i tamten.

spiŜowy koń nie są przypadkiem jedną i tą samą rzeczą, tyle Ŝe opatrzoną róŜnymi nazwami?

— Nie, pewnie, Ŝe nie. Balon to balon, a koń to po prostu koń. To coś zupełnie innego.

MoŜe mi jeszcze powiesz, Ŝe dom i krowa to dokładnie to samo...

— Jak pragnę zdrowia, Huck, znowuś mu przysolił! Teraz juŜ ci się nie wywinie!
— Zamknij dziób, Jim, sam nie wiesz, o czym gadasz. I Huck teŜ dobrze nie wie. Popatrz

no, Huck, zaraz ci to wyjaśnię, tak w sam raz na twój rozum. Bo widzisz, to nie sam kształt
decyduje o tym, Ŝe jedna rzecz będzie podobna do drugiej; tu chodzi o zasadę, a zasada w obu
tych przypadkach jest dokładnie ta sama. Podumałem przez chwilę i mówię:

— Tomku, to przecieŜ bez sensu. Zasady to bardzo dobra rzecz, ale przecieŜ jest chyba

jasne jak słońce, Ŝe to, do czego zdolny jest balon, nie dowodzi jeszcze, Ŝe na coś podobnego
mogłaby się zdobyć i szkapa.

— Do diaska, Huck, teraz to juŜ w ogóle nic nie chwytasz. Zastanów się choć przez

chwilę, to przecieŜ zupełnie proste. Czy nie lecimy w powietrzu?

— I owszem.
— Doskonale. CzyŜ nie moŜemy latać wysoko albo nisko, tak jak nam się spodoba?
— No, zgoda.
— A czy nie kierujemy się tam, dokąd chcemy polecieć?
— To teŜ.
— I czy nie lądujemy wtedy, gdy mamy ochotę, i w takim miejscu, które wybierzemy?
— TeŜ prawda.
— A w jaki sposób uruchamiamy balon i kierujemy nim?
— Przyciskamy guziki.
— No, teraz sądzę, Ŝe to wszystko dla ciebie stało się w końcu jasne. W tamtym

przypadku latanie i sterowanie odbywało się dzięki przekręcaniu kołka. My naciskamy guzik,
ksiąŜę przekręcał kołek. A więc, jak widzisz, nie ma tu ani krzty róŜnicy. Wiedziałem, Ŝe uda
mi się w końcu dotrzeć do twojej mózgownicy, jeŜeli tylko będę dobijał się tam dość długo.

Był tak uszczęśliwiony, Ŝe zaczął pogwizdywać. Lecz my wciąŜ milczeliśmy, toteŜ

przerwał zdziwiony i zapytał:

— Spójrz no mi w oczy, Hucku Finnie! CzyŜbyś ty tego jeszcze nie zrozumiał?

Powiedziałem:
— Tomaszu Sawyerze, chciałbym ci zadać parę drobnych pytań.
— No to śmiało! — odrzekł, a ja zauwaŜyłem, jak Jim oŜywił się nagle i nadstawił ucha.
— Z tego co mówisz, cała rzecz sprowadza się do guzików i kołka... reszta nie ma

znaczenia. Guzik ma taki kształt, kołek jeszcze inny, ale to nie gra w ogóle Ŝadnej roli...

— Nie, nie gra Ŝadnej roli, tak długo, jak oba mają w sobie taką samą moc.
— No to w porząsiu. A jaka jest wspólna siła w świeczce i w zapałce?
— Ogień.
— Taka sama w obydwu?
— Tak, taka sama.
— Dobra. Przypuśćmy teraz, Ŝe podłoŜę ogień pod jakąś stolarnię i uŜyję zapałki. Co się

stanie z tą stolarnią?

— Sfajczy się, to jasne.
— A przypuśćmy, Ŝe zechcę jeszcze podpalić tę piramidę i uŜyję świeczki. Czy ona teŜ

się spali?

— No pewnie, Ŝe nie.
— Doskonale. Ogień w obu wypadkach będzie taki sam. Więc dlaczego stolarnia się f aj

czy, a piramida nie?

— PoniewaŜ piramida nie moŜe się spalić.
— Ahaaa! A koń nie moŜe fruwać!
— Ehe! Niech mnie tak coś na miejscu, jeŜeli Huck go znowu nie przyskrzynił! Huck,

teraz to on juŜ leŜy na obu łopatkach, mówię ci! To najzmyślniejsza pułapka, w jaką ktoś
kiedykolwiek wdepnął i jeśli ja...

Teraz juŜ Jim aŜ dusił się ze śmiechu i nie mógł nic więcej wybełkotać, a Tomek o mało

nie  pękł  z  wściekłości,  kiedy  zobaczył,  Ŝe  zniszczyłem  go  tak  bezlitośnie  i  obróciłem
przeciwko  niemu  jego  własne  racje,  Ŝe  załatwiłem  go  na  cacy,  przerobiłem  w  drobny  mak,
natomiast on sam mi jeszcze w tym dopomagał. I zdołał tylko powiedzieć, Ŝe ledwie usłyszy,
jak  ja  i  Jim  coś  tam  główkujemy,  to  ogarnia  go  wstyd  za  cały  rodzaj  ludzki.  Ale  ja  juŜ  nic
więcej  nie  miałem  do  dodania;  to  mi  wystarczało.  Bo  kiedy  w  podobny  sposób  zyskam
przewagę nad jakąś osobą, to nie wiszę jej potem nad głową i nie kraczę bez przerwy, tak jak
to często robią niektórzy inni ludzie, bo uwaŜam, Ŝe jeśli ja znajdowałbym się na jej miejscu,
nie  byłoby  mi  miło.  Lepiej  juŜ  wtedy  być  wspaniałomyślnym,  tak  mi  się  przynajmniej
wydaje.

ROZDZIAŁ XIII

Po fajkę Tomka

Po pewnym czasie zostawiliśmy Jima samego, Ŝeby sobie polatał koło piramid, a my z

Tomkiem  zleźliśmy  w  dół,  do  otworu,  którym  moŜna  się  było  dostać  w  głąb  tunelu;
wzięliśmy  ze  sobą  parę  świeczek  i  kilku  Arabów,  i  hen,  w  samym  środku  piramidy
znaleźliśmy spore pomieszczenie, a w nim duŜą kamienną skrzynię, gdzie zazwyczaj trzymali
tego  króla,  dokładnie  tak,  jak  powiedział  jegomość  ze  szkółki  niedzielnej.  Ale  teraz  juŜ  go
tam nie było; ktoś go podwędził. Tyle Ŝe mnie to miejsce zbytnio nie ciekawiło, bo przecieŜ
mogłyby  tam  być  jeszcze  jakieś  duchy;  rzecz  jasna,  nie  takie  juŜ  moŜe  świeŜe,  ale  ja  za
Ŝ

adnymi jakoś nie przepadam.

Potem wyszliśmy i wynajęliśmy parę małych osiołków, Ŝeby się cokolwiek przejechać,

później  znów  płynęliśmy  kawałeczek  łódką  i  znowu  na  tych  osiołkach,  aŜ  wreszcie
dotarliśmy  jakoś  do  Kairu,  a  cała  droga  była  tak  gładka  i  piękna,  Ŝe  trudno  sobie  lepszą
wyobrazić.  Po  obu  stronach  rosły  wysokie  palmy  daktylowe,  wszędzie  kręciły  się  nagie
dzieci,  a  ludzie  byli  tu  czerwoni  jak  miedź  i  tacy  smukli,  silni  i  przystojni.  Miasto  dosyć
ciekawe. Takie wąskie uliczki... Do licha, to były raczej zaułki niŜ ulice! Zupełnie zatłoczone
męŜczyznami  w  turbanach  i  kobietami  w  zasłonach  na twarzy,  a  wszyscy  byli  poubierani w
straszliwie  jaskrawe  ubrania  we  wszelkich  kolorach.  I  nic,  tylko  się  zastanawiałeś,  jakim  to
niby cudem te wielbłądy i ludzie potrafią się wymijać w takich wąskich szczelinach, ale jakoś
tam przecieŜ w końcu się wymijali... Powiadam wam, jeden wielki bałagan i potworny jazgot.
W  sklepach  brakowało  miejsca,  Ŝeby  się  odwrócić,  zresztą  wcale  nie  trzeba  było  tam
wchodzić;  sprzedawca  siedział  sobie  po  turecku  na  ladzie,  palił  długą,  węŜowatą  fajkę  i
wszystko,  co  na  sprzedaŜ,  miał  w  zasięgu  ręki;  czuł  się  prawie  tak  samo  jak  na  ulicy,  bo
wielbłądy przechodząc poszturchiwały go swoimi tobołami.

Od czasu do czasu jakaś waŜna osobistość przejeŜdŜała obok w powozie, a cudacznie

ubrani męŜczyźni biegli przodem, wrzeszczeli i tłukli długimi kijami kaŜdego, kto się w porę
nie usunął z drogi. Później zjawił się sam Sułtan jadący konno na czele orszaku, a wtedy to
juŜ do reszty zaparło mi dech w piersi, w tak wspaniałe szaty był odziany. Wszyscy upadli na
twarz i leŜeli plackiem, kiedy on przejeŜdŜał. Ja o tym zapomniałem, ale pewien drab pomógł
mi sobie przypomnieć. Ten, który miał najdłuŜszy kij i biegł na samym przedzie.

Były teŜ jakieś kościoły, tylko Ŝe Arabowie są zanadto ciemni, by święcić niedzielę, toteŜ

więcą piątek i łamią przy tym szabat. Jeśli się chce tam wejść, trzeba zdejmować buty. W

jednym  takim  kościele  był  cały  tłum  męŜczyzn  i  chłopaków;  siedzieli  sobie  grupkami  na
kamiennej  podłodze  i  podnosili  nieustanny  rwetes.  Tomek  powiedział,  Ŝe  uczą  się,  i  to  z
Koranu, uwaŜają, Ŝe to Biblia, tyle Ŝe ludzie, którzy wiedzą lepiej, wiedzą na tyle duŜo, Ŝeby
im o tym nie mówić. Jeszcze nigdy w Ŝyciu nie widziałem takiego wielkiego kościoła, a przy
tym był tak wysoki, Ŝe  gdy spojrzałeś w górę, to aŜ się w głowie kręciło. Nasz kościółek w
miasteczku  ani  się  do  niego  nie  umywał  i  gdyby  go  tak  wsadzić  tu,  do  środka,  ludzie  by
pewnie myśleli, Ŝe to tylko pudełko z przyborami do szycia.

Ja przede wszystkim chciałem zobaczyć derwisza, bo ciekawili mnie bardzo z powodu

tamtego  gościa,  co  to  tak  okpił  poganiacza  wielbłądów.  W  tym  niby  kościele  było  ich  dość
sporo;  nazywali  sami  siebie  Wirującymi  Derwiszami  i  wirowali  naprawdę,  i  to  jeszcze  jak.
Czegoś  podobnego  na  oczy  nie  widziałem.  Mieli  na  głowach  wysokie  kapelusze,  takie  jak

głowy cukru, a na sobie tylko lniane kiecki, i kręcili się w kółko, w kółko i w kółko, bez
przerwy, jak te bąki, a wtedy kiecki wznosiły im się sztywno w klosz i była to najpiękniejsza
scena, jaką mi się w Ŝyciu zdarzyło oglądać. Czułem się prawie jak pijany patrząc na to całe
widowisko. Tomek powiedział, Ŝe oni wszyscy są muzułmanami, a kiedy spytałem go, kto to
jest muzułmanin, odpowiedział, Ŝe to taka osoba, która nie jest prezbiterianinem. A więc w
Missouri jest ich całe mnóstwo, choć ja nic o tym wcześniej nie wiedziałem.

Nie zobaczyliśmy nawet połowy tego, co było do zobaczenia w Kairze, bo Tomek aŜ

wyłaził  ze  skóry,  Ŝeby  dopaść  jakiegoś  osławionego  w  historii  miejsca.  Strasznie  się
umordowaliśmy  szukając  spichlerza,  w  którym  Józef  zgromadził  zboŜe  na  czas  głodu,  a
gdyśmy  go  juŜ  znaleźli,  to  właściwie  nie  było  nawet  na  co  patrzeć,  taka  to  była  zmurszała,
waląca się rudera. Ale Tomek był zadowolony i więcej robił wokół tego zamieszania, niŜ ja
bym  narobił,  nawet  gdybym  wlazł  stopą  na  sterczący  gwóźdź..  A  jak  w  ogóle  wyszukał  to
miejsce, to juŜ nie na moją głowę.  Zanim  tameśmy dotarli, minęliśmy chyba ze czterdzieści
takich samych ruder i dla mnie kaŜda byłaby akurat w sam raz, ale on musiał trafić dokładnie
na tę właściwą. Nigdy nie widziałem nikogo tak skrupulatnego jak Tomek Sawyer. A gdy juŜ
napotkał  odpowiedni  spichlerz,  rozpoznał  go  tak  łatwo,  jak  ja  bym  pewnie  rozpoznał  moją
drugą  koszulę,  gdybym  ją  miał.  Tyle  Ŝe  nie  potrafił  mi  nawet  powiedzieć,  jak  się  w  tym
połapał, bo byłoby to dla niego równie trudne, jak nauczyć się fruwać. Sam to tak określił.

Potem zmitręŜyliśmy sporo czasu szukając domu, gdzie mieszkał chłopiec, który

podpowiedział  kadiemu,  jak  porównać  naczynie  pełne  starych  i  świeŜych  oliwek.  Tomek
mówił, Ŝe to teŜ z Tysiąca i Jednej Nocy i Ŝe opowie o tym Jimowi i mnie, gdy tylko trafi się
sposobność.  No,  cóŜ,  szukaliśmy  go  i  szukaliśmy,  aŜ  w  końcu  zdawało  mi  się,  Ŝe  padnę  ze
zmęczenia,  i  chciałem,  Ŝeby  Tomek  dał  juŜ  sobie  spokój,  przyjechał  następnego  dnia,  najął
kogoś,  kto  dobrze  zna  miasto  i  umie  mówić  po  missouryjsku,  i  poszedł  prosto  do  tamtego
miejsca, ale nie, on sam je chciał odnaleźć i nic innego mu nie odpowiadało. Więc brnęliśmy
tak  dalej.  AŜ  wreszcie  przytrafiła  nam  się  najniezwyklejsza  rzecz,  z  jaką  tylko  miałem  w
Ŝ

yciu do czynienia. Bo okazało się, Ŝe ten dom się rozleciał... rozleciał się juŜ całe setki lat

temu... i to zupełnie... Została po nim tylko jedna gliniana cegła. Hm, nikt by nie uwierzył, Ŝe
chłopak z dzikiej głuszy nad Missouri, który nigdy przedtem nie był jeszcze w tym mieście,
przyjdzie, odszuka odpowiednie miejsce i znajdzie tę cegłę, lecz Tomek Sawyer tego
wszystkiego dokonał. Wiem,' bo cały czas byłem przy nim i widziałem. Nie opuszczałem go
ani na krok i zobaczyłem, jak spostrzegł tamtą cegłę i jak ją rozpoznał. Do licha, mówię
sobie, jak on na to wpadł? Czy jest aŜ taki mądry, czy teŜ po prostu ma nosa?

Ale cóŜ, oto fakty, dokładnie tak, jak się to wszystko stało. Niech kaŜdy tłumaczy to sobie

na  swój  własny  sposób.  Ja  tam  juŜ  sporo  nad  tym  rozmyślałem  i  moim  zdaniem  to  tylko
częściowo  sprawa  wiedzy,  lecz  w  znacznie  większej  części  zasługa  jego  nosa.  A  mówię  to
dlatego, Ŝe Tomek wpakował tę cegłę do kieszeni, by — kiedy wróci do domu — oddać ją do
muzeum wraz ze swoim nazwiskiem i opisem. Tyle Ŝe, ja wyciągnąłem mu ją i wsunąłem tam
inną,  dość  nawet  podobną,  a  on  się  nie  połapał,  choć  trochę  się  róŜniła.  I  to  juŜ  chyba
rozwiązuje sprawę, Ŝe chodzi tu nie tyle o wiedzę, co o i n s t y k. To i n s t y k powiedział
mu,  gdzie  się  dokładnie  znajduje  to  miejsce,  w  którym  była  cegła,  toteŜ  rozpoznał  ją  tylko
dzięki  miejscu,  a  nie  po  wyglądzie.  Bo  gdyby  tu  chodziło  o  wiedzę,  a  nie  o  i  n  s  t  y  k,
połapałby się przecieŜ oglądając tę cegłę po raz drugi, a on nic. Wygląda więc na to, Ŝe mimo
tych wszystkich bajdurzeń, ile to niby korzyści  płynie z wiedzy, i n s t  y k jest od niej wart
czterdzieści razy więcej, bo nigdy się nie myli. Jim teŜ jest tego zdania.

Kiedy wróciliśmy, Jim opuścił się niŜej i zabrał nas na pokład, a tam był juŜ jakiś młody

męŜczyzna  w  czerwonej  mycce  z  frędzelkiem,  w  pięknym  jedwabnym  kaftanie  i  bufiastych
spodniach, a do tego obwiązany w pasie szalem, za który miał zatknięte dwa pistolety. Mówił
po  angielsku  i  chciał  się  wynająć  jako  przewodnik,  aŜeby  nas  poprowadzić  do  Mekki  i
Medyny,  do  Afryki  Środkowej  lub  gdzie  tylko  zechcemy,  w  zamian  za  utrzymanie  i  pół

dolara dziennie. Więc zabraliśmy go i ruszyliśmy przed siebie włączając urządzenie. I zanim
jeszcze  wstaliśmy  od  obiadu,  byliśmy  juŜ  nad  tym  miejscem,  gdzie  Izraelici  przeszli  przez
Morze Czerwone i gdzie fale zalały ścigające ich wojska Faraona. Zatrzymaliśmy się wtedy,
aŜeby  wszystko  to  sobie  dokładnie  obejrzeć  i  Jim  od  razu  nabrał  lepszego  humoru.
Powiedział,  Ŝe  teraz  juŜ  wszystko  to  widzi  jak  na  dłoni;  widzi  Izraelitów  idących  między
dwiema ścianami wody, a takŜe Egipcjan, którzy spieszą za nimi co tchu i wskakują do morza
dokładnie w tej chwili, kiedy Izraelici zdąŜyli juŜ wyjść na brzeg. A takŜe to, jak wody znów
łączą  się  i  zatapiają  Egipcjan  co  do  jednego.  A  potem  znów  dodaliśmy  gazu  i  zawiśliśmy
sobie  w  powietrzu  nad  górą  Synaj.  Obejrzeliśmy  miejsce,  gdzie  MojŜesz  rozbił  kamienne
tablice,  podczas  gdy  lud  Izraela  koczował  na  pustyni  i  czcił  złotego  cielca,  i  wszystko  to
razem  było  okropnie  ciekawe.  A  nasz  przewodnik  znał  te  miejsca  tak  dobrze,  jak  ja  własną
kieszeń.

Tyle Ŝe zdarzył nam się jeden niemiły wypadek i pokrzyŜował wszystkie nasze plany.

Poszło o tę uprzykrzoną starą fajkę Tomka, fajkę zrobioną z kaczana kukurydzy, która
zdąŜyła juŜ tak bardzo spękać, rozeschnąć się i pokrzywić, Ŝe w ogóle nie trzymała się kupy,
mimo Ŝe Tomek powiązał ją sznurkami, i rozleciała się na dobre. I Tomek najzwyczajniej nie
wiedział, co począć. Bo fajka profesora mu nie odpowiadała, jako Ŝe była zrobiona z morskiej
pianki, a ktoś kto przywykł do kukurydzianej, nie zamieni jej nigdy na wszystkie fajki świata,
toteŜ Ŝadnym sposobem nie da się namówić, Ŝeby palił inną. I tak teŜ właśnie było.

Tomek przemyślał sprawę i oświadczył, Ŝe" musimy się teraz rozejrzeć tu i tam,

zobaczyć, czy nie uda nam się przypadkiem znaleźć godziwej fajki w Egipcie czy w Arabii
albo teŜ w którymś z tych sąsiednich krajów, lecz przewodnik powiedział, Ŝe to nie ma sensu,
bo tu takich nie mają. Więc Tomek przez dłuŜszą chwilę siedział bardzo markotny, ale potem
rozchmurzył się i powiedział, Ŝe ma pewien pomysł i wie, co trzeba zrobić. Oznajmił nam to
zaraz:

— Mam jeszcze jedną fajkę kukurydzianą, prawie nową i bardzo dobrą. LeŜy w domu na

krokwi, dokładnie nad piecem kuchennym. Słuchaj no, Jim, podskoczycie tam z
przewodnikiem i zabierzecie ją, a ja i Huck będziemy obozować tu, na górze Synaj, dopóki
nie wrócicie.

— Ale, paniczu Tomku, nie będziemy umieli trafić do miasteczka! Mogę odszukać fajkę,

bo przecieŜ znam tę kuchnię, ale przecieŜ, na Boga, m y sami nigdy nie odszukamy St. Louis
ani miasteczka, ani Ŝadnego z tych tam innych miejsc! Paniczu Tomku, my nie znamy drogi.

Była to szczera prawda, toteŜ zabił na moment Tomkowi solidnego ćwieka. Ale Tomek

zaraz powiedział:

— Spójrzcie no tutaj, wszystko da się zrobić. Jestem tego pewien, tylko wam powiem jak.

Nastawicie  kompas  i  polecicie  na  zachód,  prościutko  jak  strzelił,  aŜ  natraficie  na  Stany
Zjednoczone.  To  Ŝaden  kłopot,  gdyŜ  będzie  to  pierwszy  ląd,  na  jaki  się  natkniecie  za
Atlantykiem.  Jeśli  dotrzecie  tam  za  dnia,  polecicie  w  prawo,  prosto  na  zachód,  tak  mniej
więcej  od  górnej  części  wybrzeŜa  Florydy,  a  za  godzinę  i  trzy  kwadranse  dotrzecie  juŜ  do
ujścia  Missisipi;  rzecz jasna,  przy  tej  szybkości,  z  jaką  was  stąd  wyślę.  Będziecie lecieć  tak
wysoko  w  powietrzu,  Ŝe  ziemia  wyda  wam  się  cokolwiek  wypukła,  mniej  więcej  jak
odwrócona  miednica,  i  zobaczycie  wtedy  całą  masę  rzek  płynących  w  róŜnych  kierunkach.
Missisipi na pewno odnajdziecie bez trudu. Później musicie lecieć wzdłuŜ tej rzeki, tak trochę
na  północ, teŜ  około  godziny  i  trzech  kwadransów,  aŜ  zobaczycie,  Ŝe  wpada  do  niej  Ohio, i
wtedy  przyjdzie  wam  się  dobrze  mieć  na  baczności,  bo  to  juŜ  niedaleko.  A  hen,  po  lewej
stronie, zobaczycie jeszcze jeden dopływ — i będzie to Missouri, a cokolwiek powyŜej leŜy
właśnie  St.  Louis.  I  wówczas  juŜ  zupełnie  obniŜycie  lot,  tak  abyście  się  mogli  dobrze
przyglądać  miasteczkom,  które  będziecie  mijali  po  drodze.  Następny  kwadrans  —  i
przelecicie około dwudziestu pięciu mil i wtedy rozpoznacie to nasze, jeśli je tylko dojrzycie,

a jeŜeli nie, moŜecie krzyknąć do kogoś w dół i zapytać.

— Jeśli to takie proste, paniczu Tomku, to pewnie jakoś się z tym uwiniemy; no, tak, to

przecieŜ chyba da się jakoś zrobić.

Przewodnik równieŜ był o tym przekonany i uwaŜał, Ŝe bardzo prędko nauczy się

trzymać wachty.

— Jim nauczy cię tego w pół godziny — powiedział Tomek. — Tym balonem steruje się

tak łatwo, jak byle indiańskim czółnem.

A potem wydobył mapę, zaznaczył kurs, odmierzył trasę i stwierdził:
— Wrócicie od zachodu, bo to najkrótsza droga, sami przecieŜ widzicie. To tylko coś

około  siedmiu  tysięcy  mil;  Bo  gdyby  przyszło  wam  lecieć  na  wschód,  tak  dookoła,
wypadłoby  wam  ponad  dwa  razy  tyle.  —  I  jeszcze  zwrócił  się  do  przewodnika:  —  Chcę,
abyście obaj podczas wacht mieli na oku ten przyrząd kontrolny i jeśli nie będzie wskazywał
trzystu mil na godzinę, musicie wzbić się w górę lub opuścić się niŜej, aŜ napotkacie w końcu
dobry prąd sztormowy wiejący w waszym kierunku. Ten stary poczciwy grat rozwija i tak sto
mil  bez  pomocy  Ŝadnego  wiatru.  Trzeba  tylko  znajdować  takie  wietrzyki,  które  dmą  z
szybkością dwustu mil na godzinę, ale za kaŜdym razem przyjdzie wam ich szukać.

— Zrobi się, proszę pana.
— A więc uwaŜajcie, Ŝeby tak właśnie było. Czasami będziecie musieli wzbić się o parę

mil w górę, gdzie będzie diabelnie zimno, ale na ogół uda wam się napotkać dobry wiatr
znacznie niŜej. Gdybyście jeszcze zdołali natrafić na cyklon... Byłaby to duŜa szansa! Z tych
ksiąŜek profesora łatwo się dowiecie, Ŝe pod tą szerokością wieją one na zachód i raczej dość
nisko.

Później podliczył czas i powiedział:
— Siedem tysięcy mil przez trzysta mil na godzinę... MoŜecie odbyć tę podróŜ w< ciągu

jednej doby. Dziś mamy czwartek, będziecie więc z powrotem w sobotę po południu. No,
dobra, teraz zrzućcie tylko parę koców, jedzenie, ksiąŜki i jeszcze inne rzeczy dla mnie i dla
Hucka i juŜ moŜecie ruszać w drogę. Tu nie ma co mitręŜyć czasu, bo bardzo chce mi się
palić, więc im szybciej przytaszczycie mi tę fajkę, tym lepiej.

Wszyscy Ŝwawo zabrali się do roboty i w ciągu ośmiu minut nasze rzeczy były juŜ na

dole, a balon — gotów do lotu do Ameryki. Więc podaliśmy sobie ręce' na poŜegnanie i
Tomek wydał jeszcze ostatnie rozkazy:

— Jest teraz za dziesięć druga czasu góry Synaj. Za dwadzieścia cztery godziny będziecie

w  domu  i  będzie  wtedy  szósta  jutro  rano,  czasu  naszego  miasta.  Kiedy  juŜ  tam  dotrzecie,
wylądujecie trochę na uboczu, w lasach za wzgórzem, poza zasięgiem wzroku. A wtenczas ty,
Jim, kopnij się w dół i wrzuć te listy na poczcie, a jeŜeli zobaczysz, Ŝe ktoś się na ciebie gapi,
nasuń  kapelusz  głęboko na  oczy,  Ŝeby  cię  nikt  nie  rozpoznał.  Później  prześliźnij  się  tylnym
wejściem  do  kuchni,  zabierz  fajkę  i  połóŜ  tę  kartkę  na  stole  kuchennym;  najlepiej  ją  czymś
przyciśnij,  Ŝeby  nie  sfrunęła,  a  potem  wymknij  się  jakoś,  Ŝeby  cię  ciotka  Polly  nie
przyuwaŜyła ani nikt inny. Później gnaj do balonu i pruj na górę Synaj trzysta mil na godzinę.
Jakaś godzina powinna ci na to wystarczyć. Wystartujesz o siódmej albo o ósmej rano czasu
naszego  miasta  i  będziesz  tu  z  powrotem  w  dwadzieścia  cztery  godziny,  o  drugiej  lub  o
trzeciej po południu czasu góry Synaj.

Tomek odczytał nam świstek papieru. Pisało na nim:
Czwartek po południu. Tomek Sawyer, Aronałta, przesyła ciotce Polly najserdeczniejsze

pozdrowienia z Góry Synaj, z miejsca, gdzie zatrzymała się Arka

, a Huck Finn równieŜ się jej

kłania. Otrzyma ona te pozdrowienia jutro rano o pół do siódmej.

To błędne umiejscowienie Arki wynika prawdopodobnie z pomyłki Hucka, a nie Tomka (M. T.)

Tomek Sawyer, aronałta

— No, to na pewno ciotka wybałuszy oczy i jeszcze się rozpłacze — powiedział. A

później wydał rozkaz:

— Odsunąć się! Raz, dwa, trzy — start! Wystartowali, i to jeszcze jak! Do licha, zdawało

mi się, Ŝe tylko zagwizdało i w ciągu sekundy zniknęli mi z oczu. Później wyszukaliśmy
sobie bardzo wygodną pieczarę, z której był widok na całą rozległą równinę, i właśnie tam
rozłoŜyliśmy się obozem, Ŝeby czekać na fajkę.

Balon wrócił o czasie, fajkę teŜ przywieźli, tyle Ŝe ciotka Polly nakryła Jima, gdy zakradł

się do kuchni, i nietrudno odgadnąć, co się później stało: wysłała go po Tomka. Dlatego teŜ
Jim oświadczył:

— Paniczu Tomku, ona stoi na ganku, nic, tylko gapi się w niebo i czeka na ciebie. I

mówi, Ŝe nie ruszy się stamtąd, póki się nie zjawisz. Ale będziemy mieli za swoje, paniczu,
oj, będziemy.

Wobec tego czym prędzej ruszyliśmy do domu i jakoś wcale a wcale nie było nam

wesoło.

KONIEC PRZYGÓD TOMKA ZA GRANICĄ

ROZDZIAŁ I

Otrzymujemy zaproszenie

No więc to było następnej wiosny po tym, jak Tomek Sawyer i ja uwolniliśmy naszego

starego Murzyna Jima, który wtenczas, jako zbiegły niewolnik, siedział skuty łańcuchami u
Tomkowego wuja Silasa na farmie w Arkansas

. Ziemia powoli tajała, powietrze teŜ robiło

się  coraz  cieplejsze  i  z  kaŜdym  dniem  zbliŜała  się  pora  chodzenia  na  bosaka;  po  niej,  rzecz
jasna,  musiała  nadejść  pora  gry  w  kulki,  później  jeszcze  pora,  kiedy  się  gra  w  pikuty,  pora
puszczania  bączków  i  kółek,  pora  na  latawce,  a  zaraz  potem  juŜ  lato  i  pływanie.  KaŜdemu
chłopakowi,  który  tylko  wyczekuje,  aŜ  to  wszystko  nadejdzie,  robi  się  jakoś  smutno,  bo
widzi,  ile  to  jeszcze  czasu  będzie  musiało  upłynąć,  zanim  nastanie  lato.  Zaczyna  wzdychać,
snuje  się  smętnie  po  kątach  i  coś  mu  jakby  dolega,  choć  on  sam  nie  wie  co.  Ale  tak  czy
inaczej wychodzi w końcu z domu, pałęta się to tu, to tam, jakiś taki osowiały, i nic, tylko nad
czymś rozmyśla. I przewaŜnie szuka sobie jakiegoś odludnego miejsca, wysoko na wzgórzu,
na samym skraju lasów, siada tam i spogląda w dół na wielką Missisipi, sięgając wzrokiem na
wiele mil, do miejsc, gdzie lasy tak odległe i spokojne zdają się jakby przydymione i mgliste,
a wszystko

dookoła jest tak dziwnie spokojne i powaŜne, Ŝe masz wówczas wraŜenie, jak gdyby

wszyscy, których kochałeś, umarli i odeszli sobie gdzieś daleko, jak gdybyś sam Ŝałował, Ŝe
równieŜ nie umarłeś, nie odszedłeś wraz z nimi i nie skończyłeś z tym wszystkim.

Nie wiecie co to takiego? To gorączka wiosenna. Tak się to właśnie nazywa. A gdy cię

juŜ  dosięgnie,  chciałbyś  wtedy...  Ach,  nie,  sam  nie  wiesz,  czego  byś  chciał  naprawdę,  ale
wydaje  ci  się,  Ŝe  wkrótce  serce  ci  pęknie,  tak  bardzo  tego  chcesz!  Wydaje  ci  się,  Ŝe  przede
wszystkim  chciałbyś  stąd  odejść;  odejść  od  wciąŜ  tych  samych  starych,  nudnych  rzeczy,  do
których  juŜ  tak  bardzo  zdąŜyłeś  się  przyzwyczaić,  a  które  tak  bardzo  cię  nuŜą,  i  zobaczyć
wreszcie  coś  nowego.  To  jest  myśl!  Chcesz  odejść  i  zostać  włóczęgą;  chcesz  zawędrować
daleko, gdzieś do obcych krajów, gdzie wszystko jest tajemnicze, cudowne i romantyczne. A
jeśli  w  Ŝaden  sposób  nie  moŜesz  tego  zrobić,  to  wówczas  zadowolisz  się  czymś  znacznie
mniejszym, pójdziesz sobie gdziekolwiek, tam, dokąd moŜesz iść, jedynie po to, aby się stąd
wyrwać, będziesz wdzięczny losowi nawet i za tę okazję.

CóŜ, mnie i Tomka Sawyera dopadła właśnie gorączka wiosenna, do tego bardzo silna.

Ale nie było nawet co marzyć, by Tomek mógł się urwać z domu, bo — jak sam mówił —
ciotka Polly nie pozwoliłaby mu rzucić szkoły i gdzieś tam się wałęsać, tracąc czas. Dlatego
obaj byliśmy strasznie smutni. Pewnego dnia, pod wieczór, przysiedliśmy więc na schodkach
od frontu domu, gwarząc sobie mniej więcej w ten sposób, gdy oto wyszła z listem w ręku
sama ciotka Polly i powiedziała:

— Tomku, wydaje mi się, Ŝe będziesz się musiał spakować i jechać do Arkansas... Ciotka

Sally bardzo cię potrzebuje.

Z uciechy o mało co nie wyskoczyłem ze skóry. Myślałem teŜ, Ŝe Tomek zaraz rzuci się

ciotce na szyję i urwie jej głowę z radości, ale czy uwierzycie, on siedział tak, jak siedział,
nieruchomy jak skała, i nie przemówił nawet słowa. O mało się nie rozpłakałem widząc, jak
głupio się zachowuje, i to teraz, gdy pojawiła się przed nim taka wspaniała szansa. Tam do

'Mowa o wydarzeniach opisanych w Przygodach Hucka.

diaska,  przecieŜ  gotowa  by  nam  przelecieć  koło  nosa,  gdyby  się  nie  odezwał  i  nie  dał  do
zrozumienia, jak bardzo jest za to wdzięczny i zobowiązany. Ale on -siedział i nad czymś tam
medytował, aŜ wreszcie ogarnęła mnie taka straszna rozpacz,  Ŝe juŜ sam nie wiedziałem, co
począć.  A  wtedy  Tomek  przemówił,  i  to  z  takim  spokojem,  Ŝe  gotów  byłbym  go  za  to
zastrzelić:

— No, cóŜ — powiedział — jest mi niezmiernie przykro, ale wydaje mi się, Ŝe chyba nie

będę w stanie... A przynajmniej na razie...

Ciotka Polly zupełnie osłupiała i była tak na niego wściekła, na to jego zimne draństwo,

e co najmniej przez pół minuty nie mogła wydusić z siebie ani słowa. Więc skorzystałem z

okazji, szturchnąłem Tomka i mówię mu na ucho:

— Czyś ty do reszta zwariował? Trafia się taka okazja, a ty co?
Ale on w ogóle się tym nie przejął. Wymamrotał tylko:
— Hucku Finnie, czy chcesz, Ŝebym pozwolił jej z o-baczyć na własne oczy, jak bardzo

chcę  tam  jechać?  Hm,  od  razu  zaczęłaby  mieć  przeróŜne  wątpliwości,  wyobraziłaby  sobie
mnóstwo  niebezpieczeństw,  chorób  i  innych  tam  przeszkód,  i  zanim  byś  się  zdąŜył
zorientować,  wnet  by  się  wycofała.  Pozwól,  Ŝe  sam  to  załatwię;  sądzę,  Ŝe  wiem,  jak  z  nią
postępować.

Tak, nigdy bym o tym nie pomyślał. Ale on miał rację. Tomek Sawyer zawsze miał

rację... To najbardziej zrównowaŜona głowa, jaką kiedykolwiek widziałem; zawsze taki
spokojny i przygotowany na kaŜdą niespodziankę. Ale wówczas juŜ ciotka Polly zdąŜyła
przyjść do siebie i wybuchnąć. I jak nie wrzaśnie:

— Nie będziesz w stanie! Ty nie będziesz w stanie! Podobnej bzdury w Ŝyciu nie

słyszałam! Dobre sobie, zwracać się do mnie w ten sposób! Pakuj manatki i to juŜ, a jeśli
usłyszę choćby jedno słowo, Ŝe czegoś tam nie będziesz w stanie zrobić, a co innego znów
tak, to juŜ ja ci będę w stanie... wyłoić skórę kijem!

Kiedy przemykaliśmy obok niej, stuknęła go w głowę naparstkiem, a on, juŜ na schodach,

udawał, Ŝe coś tam skamle. Na górze, w swoim pokoju, aŜ mnie uściskał z radości, tak bardzo
go rozpierało, Ŝe wyrusza w podróŜ, i powiedział:

— Nawet jeszcze się stąd nie ruszymy, a juŜ poŜałuje, Ŝe kazała mi jechać, ale teraz się w

aden sposób nie wykręci. Po tym, co powiedziała, duma nie pozwoli się jej wycofać.

W dziesięć minut zdąŜył się spakować; wziął wszystko z wyjątkiem tego, co ciotka i

Mary miały mu jeszcze dołoŜyć; później zmitręŜyliśmy następne dziesięć minut, by ciotka
mogła ochłonąć i znowu stać się czuła i łagodna, gdyŜ Tomek powiedział, Ŝe tyle czasu jej
właśnie trzeba, gdy się nastroszy tylko do połowy, a gdy się nastroszy cała — a tak się stało
właśnie w tym wypadku — trzeba odczekać aŜ dwadzieścia minut. Potem zeszliśmy na dół,
aŜ spoceni z ciekawości, co było w tym liście.

Ciotka siedziała w brązowym gabineciku z listem na kolanach. My teŜ usiedliśmy, a

wtedy powiedziała:

— Mają tam jakiś dość powaŜny kłopot i sądzę, Ŝe ty i Huck będziecie dla nich czymś w

rodzaju rozrywki — piszą tutaj „pociechy". Akurat, z ciebie i z Hucka Finną! Mają tam

i teŜ sąsiada, Brace'a Durilapa, który od trzech miesięcy starał się o rękę ich Benny, a oni

w końcu powiedzieli mu ostatecznie, Ŝe nie i nie ma o czym gadać. ToteŜ teraz patrzy na nich
spode łba,-a oni się tym martwią. Więc myślę, Ŝe to ktoś, komu woleliby się nie naraŜać, bo
próbowali mu się juŜ przypodobać, najmując jego brata-ladaco do pomocy na farmie, choć
ledwie było ich na to stać i tak czy owak nie chcieli go przecieŜ mieć pod bokiem. Kto to
właściwie jest, ci Dunlapowie?

— Mieszkają około mili od wujaszka Silasa, ciociu Polly... W tamtych stronach wszyscy

farmerzy mieszkają mniej więcej o milę od siebie... A Brace Dunlap jest o wiele bogatszy od

reszty i ma w dodatku całą masę Murzynów. Jest wdowcem, ma trzydzieści sześć lat, nie ma
dzieci i przy tym jest taki dumny i waŜny z powodu swoich pieniędzy, Ŝe wszyscy trochę się
go boją. Wydaje mi się, Ŝe był przeko-jiany, Ŝe moŜe mieć kaŜdą dziewczynę, której tylko
zapragnie, jeŜeli tylko poprosi o jej rękę. I całkiem nieźle musiało mu dopiec, skoro się nagle
przekonał, Ŝe nie dostanie Benny. Do licha, jest od niej ze dwa razy starszy, a przy tym Benny
jest taka słodka, taka śliczna jak... No, cóŜ, sama ją przecieŜ widziałaś. Biedny, stary wuj
Silas! No, nie, to juŜ Ŝałosna historia, jeŜeli on w ten sposób zabiega o względy... W takich
cięŜkich warunkach i przy takiej biedzie, a tu jeszcze próbuje wynająć tego nicponia, Jubitera
Dunlapa, byle się tylko jakoś przypodobać jego uprzykrzonemu bratu.

— CóŜ to za imię? Jubiter! Skąd coś takiego się wzięło?
— To tylko takie przezwisko. Myślę, Ŝe wszyscy juŜ dawno zdąŜyli zapomnieć, jak mu

naprawdę na imię. Teraz ma juŜ dwadzieścia siedem lat, a to przezwisko zdobył, gdy po raz
pierwszy  w  Ŝyciu  wybrał  się  kąpać  w  rzece.  Bo  nauczyciel  zauwaŜył  wtedy,  Ŝe  on  ma  na
lewej nodze nad kolanem takie brązowe znamię wielkości dziesięciocentówki, a wokół niego
cztery malutkie znamionka, i powiedział, Ŝe przypomina mu to planetę, Jubitera, wraz z jego
księŜycami.  I  dzieci  pomyślały,  Ŝe  to  całkiem  śmieszne,  nazwały  go  Jubiterem  i  tak  juŜ
pozostało.  Jest  wysoki,  leniwy  i  przebiegły,  do  tego  jeszcze  podstępny  i  raczej  podszyty
tchórzem.  Tyle  Ŝe  na  swój sposób jest  takŜe  dobroduszny,  ma  długie  kasztanowate  włosy,  a
za  to  nie  ma  zarostu  na  brodzie  i  ani  centa  przy  duszy.  Brace  przez  cały  czas  utrzymuje  go
darmo, pozwala mu donaszać swoje stare ubrania i strasznie nim pomiata. Jubiter jest jednym
z bliźniaków.

— No, a jaki jest ten drugi bliźniak?
— Mówią, Ŝe dokładnie taki sam... Przynajmniej był taki sam, bo nie widziano gó juŜ od

siedmiu lat. Kiedy miał dziewiętnaście czy tam dwadzieścia lat, zaczął obrabiać banki i
wsadzili go do więzienia, tyle Ŝe nawiał stamtąd i uciekł gdzieś na północ. Od czasu do czasu
słyszano, Ŝe znowu dokonuje włamań lub napadów, ale to było całe lata temu. A teraz juŜ nie
Ŝ

yje. Przynajmniej tak mówią. Bo juŜ nie ma o nim Ŝadnych wiadomości.

— A jak on miał na imię?
— Jake.
Przez dłuŜszą chwilę nie padło Ŝadne słowo; starsza pani zastanawiała się nad czymś. W

końcu powiedziała:

— Sprawa, która najbardziej martwi twoją ciotkę Sally, to gniew, w jaki wpędza wuja ten

cały Jubiter.

Tomek był zaskoczony, a ja równieŜ. I Tomek powiedział:
— W gniew? Wujka Silasa? Na Boga, ty chyba Ŝartujesz, ciociu. Nie wiedziałem, Ŝe on

w ogóle potrafi się gniewać.

— Ciotka Sally pisze, Ŝe doprowadza go do prawdziwej wściekłości; powiada teŜ, Ŝe

czasami zachowuje się tak, jak gdyby chciał naprawdę tamtego uderzyć.

— Ciociu Polly, to juŜ przechodzi wszystko, co słyszałem. Do kaduka, przecieŜ on jest

łagodny jak baranek.

— Hm, w kaŜdym razie ciotka się bardzo martwi. Pisze, Ŝe wuj Silas z powodu tych

kłótni  stał  się  zupełnie  innym  człowiekiem.  Sąsiedzi  teŜ  o  tym  mówią  i  naturalnie  zrzucają
całą  winę  na  twojego  wuja,  poniewaŜ  jest  kaznodzieją  i  w  ogóle  nie  powinien  się  z  nikim
kłócić. Ciotka Sally powiada, Ŝe on juŜ nawet nie wie, jak stanąć na ambonie, tak bardzo mu
wstyd,  w  dodatku  ludzie  wobec  niego  jakoś  ochłodli  i  nie  jest  tak  powszechnie  lubiany  jak
dotąd.

ROZDZIAŁ fr

Jake Dunlap

Mieliśmy diabelne szczęście, poniewaŜ udało nam się złapać parowiec z dalekiej północy,

który zmierzał do jednego z rozlewisk, czyli tych zabagnionych rzeczek juŜ blisko Lui-.zjany,
tak więc mogliśmy przebyć za jednym zamachem całą drogę przez górną, a później jeszcze
przez dolną Missisipi na tę farmę w Arkansas, nie musząc się .przesiadać na jakiś inny
parostatek w St. Louis; w sumie niewiele mniej niŜ tysiąc mil.

Nie było tu specjalnego tłoku; zaledwie paru pasaŜerów, i to przewaŜnie sami starsi

ludzie, którzy poprzysiadali sobie spokój niutko z daleka od siebie i ucinali drzemkę.
Wydostanie się z „górnej rzeki" zabrało nam cztery dni, tak ostro weszliśmy na mieliznę. Ale
nie było tu nudno — nie mogło być, rzecz jasna, nudno dla chłopaków jadących w taką
podróŜ.

Od samego początku uznaliśmy z Tomkiem, Ŝe w kabinie pierwszej klasy — sąsiadującej

z naszą — podróŜuje pewnie ktoś cięŜko chory, gdyŜ posiłki znosili tam zawsze kelnerzy. Po
jakimś czasie zapytaliśmy nawet o to — a raczej Tomek — i kelner powiedział nam, Ŝe jedzie
tam męŜczyzna, tyle Ŝe na chorego to chyba nie wygląda.

— Ale czy nie jest chory?
— Bo ja wiem? MoŜe i jest, ale ja tam myślę, Ŝe on po prostu udaje.
— A dlaczego tak myślisz?
— Bo gdyby był chory, to by przynajmniej czasami ściągał z siebie ubranie. Nie

uwaŜasz? A ten zawsze ubrany. W kaŜdym razie nigdy nie zdejmuje butów.

— Tam do licha, nie zdejmuje ich? Nawet kiedy się kładzie?
— Nawet wtedy.
To juŜ zabiło Tomkowi nielichego ćwieka — a więc była w tym jednak jakaś tajemnica.

Bo  gdyby  tak  połoŜyć  przed  Tomkiem  na  stole  jakąś  tajemnicę  i  ciastko,  nie  trzeba  by  mu
mówić:  wybieraj!  Taka  rzecz  rozumiałaby  się  sama  przez  się.  Ja  tam  mam  taką  naturę,  Ŝe
zawsze najpierw dobrałbym się do placka, a za to on wpierw musiałby się uporać z zagadką.
No,  cóŜ,  nie  wszyscy  są  przecieŜ  jednacy.  I  chyba  tak  jest  dobrze.  Więc  Tomek  zaczął
wypytywać kelnera:

— Jak się ten facet nazywa?
— Phillips.
— Od kiedy jest na statku?
— Wydaje mi się, Ŝe wsiadł w Alexandrii, bardziej w górę rzeki, przy trasie z Iowy.
— Jak myślisz, co on zamierza?
— Nie mam pojęcia... Nigdy się nad tym nie zastanawiałem.
A ja powiedziałem sobie: aha, jeszcze jeden, który najsamprzód dorwałby się do placka.
— Czy jest w nim coś szczególnego? MoŜe jakoś specjalnie się zachowuje albo mówi?
— Nie, nic z tych rzeczy, moŜe tylko z wyjątkiem tego, Ŝe wydaje się jakiś taki

strachliwy i tak w dzień, jak i w nocy trzyma drzwi zamknięte, a kiedy tam zapukasz, nie
wpuści cię do środka, póki wpierw nie uchyli odrobinę drzwi i nie zobaczy kto to.

— Do diaska, a to ciekawe! Chciałbym się mu przypatrzeć! A moŜe następnym razem,

kiedy będziesz tam wchodził... Jak sądzisz, czy nie mógłbyś otworzyć drzwi na ościeŜ i...

— Gdzie tam! On zawsze stoi tuŜ za drzwiami. Ten numer by nie przeszedł.
Tomek przemyślał to wszystko, a później powiedział:
— Chodź no tutaj. PoŜyczysz mi swój fartuch i pozwolisz rano zanieść mu śniadanie.

Dostaniesz za to ćwierć dolara.

Chłopak był nawet dość chętny, jeŜeli tylko główny steward nie będzie miał nic przeciw

temu. Ale Tomek powiedział, Ŝe wszystko załatwione, bo chyba uda mu się to obga-dać, i tak
teŜ się stało. Tak to wszystko ułoŜył, Ŝe obaj mogliśmy tam wejść, ubrani w białe fartuchy i
niosąc wiktuały.

Tomek prawie nie spał, tak bardzo się gorączkował, byle tylko dostać się tam do środka i

wyświetlić tajemnicę Phillipsa; przez całą noc snuł całą kupę domysłów, co było psu na buty,
bo jeśli chcesz się dogrzebać specjalnych danych o jakiejś tam rzeczy, to co za sens bawić się
w zgadywanie i tylko niepotrzebnie marnować amunicję? Ale ja nie straciłem ani chwili snu.
Guzik mnie to obchodzi, czy dowiem się w końcu czegoś o tym całym Phillipsie, czy teŜ nie.
Tak sobie powiedziałem.

Rano załoŜyliśmy więc fartuchy, wzięliśmy dwie tace z jedzeniem, a potem Tomek

zapukał do drzwi. Tamten uchylił drzwi, wpuścił nas do środka, a potem czym prędzej je
zamknął. Do kroćset, kiedyśmy go ujrzeli, o mało co nie upuściliśmy tac! A Tomek zapytał:

— Tam do diaska, Jubiterze Dunlap, a skąd t y się tu wziąłeś?
No cóŜ, tamten, rzecz jasna, był bardzo zaskoczony i z początku wyglądał, jak gdyby nie

wiedział, czy bać się, czy teŜ cieszyć, czy moŜe zdecydować się na jedno i drugie,

zresztą licho go wie, lecz w końcu postanowił się chyba ucieszyć, bo twarz mu

pokraśniała, choć najpierw to zbladł niczym ściana. Kiedy więc jadł śniadanie, zaczęliśmy
rozmawiać. I on powiedział:

— AleŜ ja wcale nie jestem Jubiterem Dunlap. Powiedziałbym wam zaraz, kim jestem

naprawdę, ale musicie mi przysiąc, Ŝe nie puścicie pary z ust. Bo tak po prawdzie nie
nazywam się teŜ wcale Phillips.

A Tomek na to:
— JeŜeli idzie o nas, to ani mru, mru, ale skoro nie jesteś wcale Jubiterem Dunlap, to i tak

juŜ nie trzeba, Ŝebyś się nam przedstawiał.

— A to czemu?
— Bo skoro nie jesteś nim, moŜesz być tylko tym drugim bliźniakiem, Jakem. Wyglądasz

kubek w kubek tak samo jak Jubiter.

— Do diabła, jestem Jakem. Ale powiedzcie mi, skąd wy właściwie znacie nas,

Dunlapów? .

I Tomek opowiedział mu wszystkie przygody, jakie mieliśmy zeszłego lata u wuja Silasa,

a  kiedy  tamten  zrozumiał,  Ŝe  nie  ma  właściwie  niczego,  czego  byśmy  nie  wiedzieli  o  jego
rodzinie  —  lub  o  nim,  jeśli  juŜ  o  to  chodzi  —  rozgadał  się  na  dobre  i  mówił  z  nami
najzupełniej  otwarcie.  Gdy  idzie  o  swoje  sprawy,  to  nie  bawił  się  w  Ŝadne  ceregiele;
powiedział, Ŝe był całkiem niezłym ziółkiem, jest nim nadal i jeszcze ma nadzieję, Ŝe tak juŜ
b ę d z i e do samego końca. Mówił, rzecz oczywista, Ŝe jego Ŝycie nie naleŜy do szczególnie
bezpiecznych i Ŝe...

Zrobił coś jakby głębszy wdech i pochylił głowę, jak ktoś, kto czujnie nadsłuchuje. My

siedzieliśmy niczym myszy pod miotłą, toteŜ przez sekundę, a moŜe i dwie było zupełnie
cicho i nie dało się słyszeć Ŝadnych innych dźwięków oprócz tego sap, sap maszynerii na dole
i skrzypienia pokładu.

A potem znowu go uspokoiliśmy, opowiadając mu o jego bliskich i o tym, Ŝe Ŝona

Brace'a nie Ŝyje od trzech lat. A takŜe o tym, Ŝe Brace chciał się Ŝenić z Benny, ale dała mu
kosza, i Ŝe Jubiter pracuje u wuja Silasa, choć obaj przez cały czas drą ze sobą koty. Dopiero
wtedy roześmiał się i odpręŜył.

— O, rany! — powiedział. — Gdy słucham tych wszystkich plotek, od razu

przypominają mi się stare, dobre czasy i jakoś lepiej się czuję. Bo to juŜ będzie siedem albo i
więcej lat, odkąd nic z tych rzeczy w ogóle nie słyszałem. No, a jak oni teraz o mnie mówią?

— Kto?
— No, oni farmerzy... i rodzina.
— CóŜ, nic nie mówią... najwyŜej cię wspominają raz na jakiś czas.
— Tam do kata! — zawołał zdziwiony. — A to niby dlaczego?
— Bo myślą, Ŝe juŜ pewnie od dawna nie Ŝyjesz.
— No nie! Mówisz powaŜnie? Jak pragnę zdrowia! — zerwał się z miejsca, wyraźnie

podniecony.

— Słowo. Nie ma nikogo, kto by myślał, Ŝe jeszcze Ŝyjesz.
— Więc jestem ocalony, jestem ocalony, to pewne! Jadę do domu! Ukryją mnie tam i

ocalą mi Ŝycie. Ale wy nie moŜecie puścić pary z ust... Przysięgnijcie, Ŝe nigdy, nigdy nic o
mnie nie chlapniecie. Och chłopcy, miejcie litość dla biednego łotra, którego wciąŜ ścigają, za
dnia i po nocy, i który nawet nie śmie wyściubić stąd nosa! Wam przecieŜ nigdy nic złego nie
zrobiłem i nigdy wam nie zrobię, jak mi Bóg miły, lecz przysięgnijcie, Ŝe się ulitujecie i
pomoŜecie mi ratować skórę.

Przysięglibyśmy mu to, gdyby nawet był psem. To juŜ mu, biedakowi, zupełnie

wystarczyło, by nas zaraz pokochać i darzyć wdzięcznością. Nie mógł się teŜ powstrzymać,
aby nas nie uściskać.

Gadaliśmy tak dalej, a wreszcie on wyjął małą podręczną torbę, otworzył ją i kazał,

ebyśmy się odwrócili plecami. Uczyniliśmy to, a gdy powiedział, Ŝe znów moŜemy patrzeć,

przekonaliśmy  się,  Ŝe  wygląda  zupełnie  inaczej  niŜ  przedtem.  ZałoŜył  teraz  duŜe  niebieskie
okulary  i  miał  oprócz  tego  długie  kasztanowate  bokobrody  —  wyglądały  zupełnie  jak
prawdziwe  —  a  oprócz  tego  wąsy,  tak  jak  i  wcześniej.  Rodzona  matka  by  go  nie  poznała.
Zapytał nas, czy teraz teŜ wygląda jak jego brat Jubiter.

— Nie — odrzekł Tomek — nie masz juŜ teraz nic, co mogłoby go przypominać, z

wyjątkiem długich włosów.

— W porządku, zanim tam pojadę, przystrzygę je sobie krótko, aŜ do skóry, a potem

Jubiter i Brace zachowają wszystko w tajemnicy; będę tam z nimi mieszkał jako zupełnie
obcy, a sąsiedzi nigdy nie odgadną, kim naprawdę jestem. Co wy o tym myślicie?

Tomek pomedytował przez chwilę i powiedział:
— Hm, rzecz jasna, i Huck, i ja nie puścimy pary z ust, tylko jeŜeli ty nie będziesz

trzymał  gęby  na  kłódkę,  to  moŜe  to  wyglądać  trochę  ryzykownie.  Nie  bardzo,  ale  zawsze.
Chcę  przez  to  powiedzieć,  Ŝe  jeśli  będziesz  gadał,  to  ludzie  przy-uwaŜą,  Ŝe  masz  głos
zupełnie  podobny  do  Jubitera  i  wtedy  mogą  pomyśleć  o  drugim  bracie-bliźniaku,  o  którym
sądzili,  Ŝe  dawno  nie  Ŝyje,  a  który  przecieŜ  przez  cały  ten  czas  mógł  się  ukrywać  pod
zmienionym nazwiskiem.

— O, rany — powiedział tamten. — Aleś ty bystry. Masz całkowitą rację. Kiedy w

pobliŜu będzie jakiś sąsiad, przyjdzie mi chyba udawać, Ŝe jestem głuchoniemy. Bo gdybym
tak  przyszedł  do  domu,  a  przegapił  ten  właśnie  drobiazg.  ..  Ale  ja,  tak.  czy  owak,  nie
wybierałem  się  wcześniej  do  domu.  Chciałem  zwiać  w  jakieś  miejsce,  gdzie  mógłbym  się
wreszcie  urwać  tym  facetom,  którzy  mi  depczą  po  piętach,  a  potem  zmienić  cokolwiek
wygląd, skombinować jakieś inne łachy i...

ROZDZIAŁ III

Zrabowane diamenty

Od tamtego czasu byliśmy z nim prawie stale i zawsze jeden albo drugi z nas sypiał u

niego na górnej koi. Jake mówił,, Ŝe był taki samotny i tak wielką pociechą jest dla niego
teraz mieć jakieś towarzystwo, kogoś, do kogo moŜe się zwrócić w swych kłopotach. AŜ
roznosiło nas z ciekawości,- aŜeby się wywiedzieć o ten jego sekret, ale Tomek powiedział,
Ŝ

e najlepiej udawać, Ŝe wcale się do tego tak bardzo nie palimy, a wtedy on sam się pewnie

wygada  podczas  którejś  rozmowy.  Bo  jeŜeli  zaczniemy  go  o  to  wypytywać,  zrobi  się
podejrzliwy  i  do  reszty  zamknie  się  w,  swojej  skorupie.  I  stało  się  właśnie  tak,  jak  Tomek
przewidział.  Bez  trudu moŜna było  zauwaŜyć,  Ŝe  Jake  sam chce  o  tym mówić,  lecz  zawsze,
juŜ  na  samym  początku,  powstrzymywał  się  nagle,  jakby  czymś  wystraszony;  ledwie  tylko
zahaczył  o  tamte  swoje  sprawy,  zaraz  zaczynał  mówić  o  czym  innym.  A  potem  było  tak:
najpierw  nas  wypytywał,  niby  to  obojętnie,  o  pasaŜerów  na  dolnym  pokładzie.  Więc
mówiliśmy mu o nich to i owo. Ale on nie wyglądał na zadowolonego, bo to nie było dosyć
szczegółowe. Kazał nam ich opisać dokładnie i Tomek to zrobił. W końcu, gdy mówił mu o
jednym  z  najbardziej  obszarpanych  i  strasznie  gburowatych  pasaŜerów,  Jake'a  aŜ  przeszedł
dreszcz, a potem głęboko odetchnął i powiedział:

- Mocny BoŜe, toŜ to jeden z nich! Ani chybi są tu na pokładzie, byłem tego pewien.

Miałem cokolwiek nadziei, Ŝe udało mi się jakoś uciec, ale nigdy w to nie wierzyłem. Mów
dalej.

I później, gdy Tomek opisywał jeszcze innego włóczęgę z pokładu, Jake wzdrygnął się

znowu, po czym stwierdził:

— Tak, to on! To ten drugi! Gdyby tylko nastała ciemna deszczowa noc, mógłbym

drapnąć na brzeg. Bo widzicie, oni, mnie szpiegują. Wolno im wejść tutaj na górę, zamówić
sobie kielicha w barze na dziobie i wykorzystają okazję, Ŝeby przekupić kogoś, aby miał na
mnie oko, bagaŜowego, pucy-buta czy kogoś tam innego. Gdybym tak wymknął się na brzeg,
Ŝ

eby nikt mnie nie widział, wiedzieliby o tym w przeciągu godziny.

Chodził tam i z powrotem i juŜ po chwili, rzecz jasna, zaczął mówić o sobie! Rozbabrał

wszystkie swoje sukcesy i upadki, a kiedy doszedł do odpowiedniego miejsca, nic go nie było
juŜ w stanie zatrzymać. Powiedział:

— To był z góry ukartowany skok. Wszystko wydarzyło się w pewnym sklepie

jubilerskim w St. Louis. Chodziło nam właściwie o dwa wspaniałe brylanty, oba wielkości
orzechów laskowych, które wszyscy przychodzili tam oglądać. Wyelegantowaliśmy się jak
trzeba i odstawiliśmy robotę w biały dzień. Kazaliśmy przysłać sobie te kamyczki do hotelu,
Ŝ

eby je obejrzeć i zastanowić się spokojnie, czy kupujemy, czy nie. A gdyśmy je oglądali,

mieliśmy juŜ pod ręką wcześniej przygotowane lipne imitacje i właśnie one wróciły do
sklepu, "kiedyśmy powiedzieli, Ŝe jak za te dwanaście kawałków, to nie są dość czystej wody.

— Dwanaście... tysięcy... dolarów! — jęknął Tomek. — Czy sądzisz, Ŝe naprawdę warte

były taką kupę forsy?

— Co do centa.
— I wy uciekliście z nimi?

— Bez najmniejszych kłopotów. Nie sądzę, Ŝeby faceci od tego jubilera połapali się

wtedy, Ŝeśmy ich obrobili. Ale, rzecz jasna, nie byłoby rozsądnie siedzieć dłuŜej w St. Louis,
więc uznaliśmy, Ŝe znacznie lepiej będzie, gdy sobie odjedziemy. Ale jeden chciał tam, drugi
znowuŜ  tu,  więc  rzuciliśmy  monetę,  orzeł  albo  reszka,  no  i  los  wskazał  górną  Missisipi.
Owinęliśmy  te  diamenty  w  papier,  wypisaliśmy  na  tym  nasze  nazwiska  i  oddaliśmy  je  na
przechowanie recepcjoniście z hotelu, polecając mu, Ŝeby nigdy nie oddawał paczuszki tylko
jednemu  z  nas,  jeŜeli  pozostałych  przy  tym  nie  będzie,  aby  mogli  zaświadczyć.  A  później
poszliśmy do miasta, kaŜdy na własną rękę, bo tak mi się wydaje, Ŝe wszystkich nas dręczyła
wtedy jedna myśl. _Nie jestem tego pewien, ale chyba tak.

— Jaka znów myśl? — zapytał Tomek.
— AŜeby obrabować pozostałych wspólników.
— Co? To znaczy jeden miałby zagarnąć wszystko, choć wszyscy się męczyli, Ŝeby to

zdobyć?

— Jasne.
To napełniło Tomka obrzydzeniem, więc powiedział, Ŝe to chyba najpodlejsza i

najbezecniejsza sprawa, o jakiej w Ŝyciu słyszał. Lecz Jake Dunlap oświadczył, Ŝe w jego
fachu to zupełnie normalne. Mówił teŜ, Ŝe gdy się ktoś wplącze w takie interesy, sam musi
doglądać swego, bo przecieŜ nikt inny go w tym nie zastąpi. A potem ciągnął dalej:

— Bo widzicie, cały kłopot w tym, Ŝe nie sposób podzielić dwóch diamentów na trzech.

Gdyby tak były trzy... Ale cóŜ, to niewaŜne, aŜ tylu ich nie mieliśmy. Wałęsałem się trochę
po  bocznych  ulicach,,  cały  czas  rozmyślając.  I  mówię  sobie:  podwędzę  te  kamuszki  przy
pierwszej lepszej okazji i skombinuję sobie jakieś inne łachy, a później wymknę się chłopcom
i kiedy juŜ będę daleko, zmienię zupełnie wygląd, mogą mnie* wtedy szukać. Zdobyłem więc
sztuczne bokobrody, okulary i ten garnitur wiejskiego eleganta, zapakowałem to wszystko do
torby,  a  juŜ  w  drodze  powrotnej,  gdym  przechodził  koło  takiego  sklepu,  gdzie  sprzedają
najprzeróŜniejsze rzeczy, ujrzałem przez szybę jednego z moich kamratów. Był to Bud Dixon.
Bardzo  się  ucieszyłem,  moŜecie  być  pewni.  Więc  mówię  sobie,  dobra,  zobaczymy,  co  teŜ
upuje. Przystanąłem w ukryciu i patrzę, co się święci. I jak myślicie co kupił?

— Bokobrody? — spytałem.
— Nie.
— Okulary?
— TeŜ nie.
— Och, dałbyś lepiej spokój, Huckelberry Finnie, ty ic, tylko przeszkadzasz. A co on

kupił, Jake?

— Nigdy w Ŝyciu byście na to nie wpadli. Kupił po pro-tu śrubokręt... taki bardzo mały.
— No, nie, jak pragnę zdrowia! I po co mu to było? ■— Dokładnie tak samo wtedy

pomyślałem i ja.

To było bardzo dziwne. Do reszty mnie zatkało. I mówię obie: po co mu śrubokręt? Więc

kiedy juŜ wychodził, cofałem się, Ŝeby mnie nie przyuwaŜył, a później poszedłem za nim aŜ
do sklepu z uŜywanymi ciuchami i zobaczyłem, Ŝe kupił sobie czerwoną flanelową koszulę i
trochę  innych  tarych  obszarpanych  łachów  —  dokładnie te  same,  które  a teraz na sobie, tak
jak  mi  go  opisałeś.  Później  poszedłem  a  nabrzeŜe,  ukryłem  swoje  rzeczy  na  pokładzie
parowca, co miał  iść  w górę  rzeki,  bo  ten  akurat  sobie  wybraliśmy,  i  wróciłem  do  miasta, a
szczęście  znów  mi  dopisało.  Bo  oto  przyuwaŜyłem  naszego  drugiego  kamrata,  jak  chował
swój  zapas  starych,  zardzewiałych  rupieci,  kupionych  gdzieś  z  drugiej  ręki.  Odebraliśmy
diamenty i wsiedliśmy na pokład. Teraz to juŜ byliśmy w sytuacji bez wyjścia, bo nie posób
było nawet połoŜyć się spać. Musieliśmy tak siedzieć, a kaŜdy patrzył na ręce pozostałym. To
wielka  szkoda,  Ŝe  do  wszystkiego  doszły  jeszcze  te  nerwy,  bo  juŜ  i  tak  od  paru  tygodni

uzbierało  się  między  nami  zbyt  wiele  złej  krwi,  a  przyjaciółmi  byliśmy  tylko  z  uwagi  na
wspólne  interesy.  Oj,  niedobrze,  zwaŜywszy,  Ŝe  na  trzech  męŜczyzn  były  tylko  te  dwa
brylanty.  Wpierw  zjedliśmy  kolację,  a  później  szwendaliśmy  się  razem  tam  i  sam  po
pokładzie  prawie  do  samej  północy,  nic  tylko  paląc  cygara.  Wreszcie  usiedliśmy  sobie  w
mojej  kabinie  i  zamknęliśmy  drzwi,  aŜeby  zajrzeć  do  tej  naszej  paczuszki  i  sprawdzić,  czy
aby  z  diamentami  wszystko  jest  jak  trzeba.  Później  połoŜyliśmy  je  na  dolnej  koi,  tak  na
widoku, i siedzieliśmy przy nich do zupełnego  znudzenia, aŜ wszystkich zaczął morzyć sen.
W  końcu  pierwszy  przysnął  Bud  Dixon.  Jak  tylko  zaczął  głośno  i  miarowo  chrapać,  co
wskazywało, Ŝe pokima dłuŜej, a broda opadła mu aŜ na pierś i wyglądało na to, iŜ nic go nie
zbudzi, Hal Clayton skinął głową w kierunku brylantów, a potem w stronę drzwi, więc zaraz
się  połapałem,  o  co  mu  szło.  Sięgnąłem  po  paczuszkę,  po  czym  wstaliśmy  i  odczekaliśmy
chwilę w całkowitej ciszy. Bud ani drgnął; przekręciłem ostroŜnie klucz, a później w ten sam
sposób  nacisnąłem  gałkę  i  na  palcach  wyszliśmy  z  kajuty,  zamykając  za  sobą  powolutku
drzwi.

Na zewnątrz nikogo nie było, a statek sunął naprzód, bardzo szybko i pewnie, prując

wielkie  lustro  wody  skąpanej  w  mglistym  świetle  księŜyca.  Bez  słowa  poszliśmy  prosto  na
pokład spacerowy i przysiedliśmy pod jakimś bulajem. Obaj wiedzieliśmy, w czym rzecz, nie
musieliśmy  sobie  niczego  tłumaczyć.  Bud  Dixon  się  obudzi,  zauwaŜy  brak  łupu  i  po-pruje
wprost do nas, bo to był facet, który nie pękał przed nikim ani przed niczym. A kiedy tylko
się  zjawi,  to  albo  wypchniemy  go  za  burtę,  albo  on  nas  załatwi.  Dreszcz  przeszedł  mi  po
grzbiecie,  bo  nie  jestem  aŜ  taki  chojrak  jak  niektórzy  inni,  no,  ale  gdybym  stchórzył...  CóŜ,
trzeba było spróbować.

Miałem trochę nadziei, Ŝe statek gdzieś przybije, a wtedy my wymkniemy się na brzeg i

nie będziemy musieli brać na siebie ryzyka całej awantury. Oj, bałem się Buda Dixona, tyle
Ŝ

e nasza łajba płynęła w górę rzeki i nie było szansy, Ŝe gdzieś przycumuje.

Tak, czas dłuŜył się nam okropnie, a tamten wcale jakoś nie nadchodził! W końcu zaczęło

witać, a jego jak nie było, tak nie było. Do diabła! — mówię — co ty na to? Czy to nie

podejrzane?  O,  rany  —  powiada  Hal  —  czy  nie  wydaje  ci  się,  Ŝe  to  właśnie  on  nas
wykołował? Rozwiń ten papier! Zrobiłem to i, na Boga, tam w środku nic nie było* tylko dwa
małe  kawałeczki  cukru!  Właśnie  dlatego  mógł  tam  sobie  siedzieć  i  pochrapywać  spokojnie
przez  calutką  noc.  śe  cwanie?  Pewnie,  Ŝe  tak!  JuŜ  wcześniej  przygotował  sobie  ten  drugi
papierek i podmienił je nam pod samym nosem.

Czuliśmy się bardzo podle. Ale przede wszystkim naleŜało od razu ułoŜyć jakiś plan,

więc myśmy  go obmyślili.  Zwiniemy ten papierek dokładnie tak, jak był, wśłiźniemy się po
cichu,  znów  połoŜymy  go  na  koi  i  będziemy  udawać,  Ŝe  n  i  e  mamy  pojęcia  o  tym  jego
szwindlu  ani  Ŝe  wcale  się  nie  połapaliśmy,  Ŝe  z  tym  chrapaniem  to  on  tylko  udawał,  a  tak
naprawdę to śmiał się z nas w kułak. A poza tym będziemy go mieć na oku i pierwszej nocy,
gdy  juŜ  staniemy  na  brzegu,  spijemy  go,  obszukamy,  weźmiemy  te  diamenty,  a  nawet  go
wykończymy, jeśli tylko nie będzie to zbyt ryzykowne. Gdybyśmy odzyskali łup, to przecieŜ
musielibyśmy  go  wykończyć,  bo  jak  nie,  to  on  by  nas  ścigał  i  na  pewno  załatwił.  Ale  rak
naprawdę nie miałem większej nadziei. Wiedziałem, Ŝe da się go upić — do tego zawsze był
skory — tylko co by nam to dało? Moglibyśmy go przecieŜ obszukiwać przez rok i niczego
nie znaleźć.

I słuchajcie, dokładnie w tej samej chwili aŜ mi zaparło dech z wraŜenia i stanąłem jak

wryty. Bo oto w mojej głowie zrodziła się nagle myśl, która nieomal poszarpała mi mózg na
strzępy. I, na Boga! poczułem się zaraz lepiej i weselej. Widzicie, zdjąłem buty, Ŝeby mi'
stopy trochę odpoczęły, i właśnie kiedy wziąłem jednego do ręki, aŜeby go znów obuć, i
zerknąłem przypadkiem na spodnią część obcasa, aŜ mnie zamurowało. Przypominacie sobie
ten mały, tajemniczy śrubokręt?

— Jasne, Ŝe tak — odrzekł Tomek, rozpalony niemal do białości.
— No więc, kiedy spojrzałem na ten spód obcasa, to nagle olśniła mnie myśl, Ŝe juŜ

wiem, gdzie tamten mógł ukryć diamenty! Spójrzcie no na ten obcas. Widzicie, ma taką
stalową blaszkę, a blaszka jest przykręcona małymi śrubkami. A przecieŜ tamten nigdzie nie
mógł mieć podobnych śrubek, tylko przy obcasach butów, więc jeśli ni stąd, ni zowąd
potrzebny mu był śrubokręt, to odkryłem, po co, i chyba nie byłem w błędzie.

— Huck, czy to nie fantastyczne?! — zapytał nagle Tomek.
— Ale włoŜyłem buty, zeszliśmy na dół, weszliśmy cicho do kajuty, połoŜyliśmy

papierek z tym cukrem na koi i przy-siedliśmy sobie, niczym te dwie trusie, aŜeby się
przysłuchać, jak Bud Dixon chrapie. Hal Clayton wkrótce zasnął, ale ja nie mogłem; nigdy w
Ŝ

yciu nie byłem taki rześki. Rozglądałem się ukradkiem spod ronda kapelusza, czy aby na

podłodze nie ma okrawków skóry. Zabrało mi to sporo czasu i nawet juŜ myślałem, Ŝe moŜe
jednak  to  nie  było  tak,  lecz  koniec  końców spostrzegłem,  co  trzeba.  Ten skrawek  leŜał  przy
samym  przepierzeniu  i  kolorem  nie  róŜnił  się  prawie  od  dywanu.  Był  to  jak  gdyby  mały,
okrągły korek, prawie tak gruby, jak koniec twojego małego palca, i powiedziałem sobie: w
tym  gniazdku,  z  którego  pochodzisz,  jak  nic  siedzi  teraz  diament.  A  zaraz  potem  znalazłem
jeszcze drugi taki okrawek.

Pomyślcie tylko, jaki ten drań był sprytny i opanowany! Sam nam podsunął ten koncept i

jeszcze  przewidział,  co  zrobimy,  a  my  daliśmy  się  na  to  złapać  jak  kompletni  idioci.  A  on
siedział tam sobie, bez pośpiechu odkręcił obie blaszki z obcasów, wyciął dziurki, włoŜył tam
diamenty i przykręcił co trzeba z powrotem. Wiedział,  Ŝe podgrandzimy ten jego lipny łup i
będziemy  czatować  przez  calutką  noc,  aŜ  wreszcie  przyjdzie  i  da  się  utopić.  No  i,  na  Boga,
tak właśnie to wyglądało! Sądzę, Ŝe diablo sprytnie to sobie obmyślił.

— No, ma się chyba rozumieć! — powiedział Tomek, przepełniony podziwem.

ROZDZIAŁ IV

Trzech śpiących

Przez cały dzień urządzaliśmy sobie hece, Ŝe to niby przyglądamy się sobie uwaŜnie, tyle

e, mówię wam, przynajmniej nas dwóch aŜ od tego mdliło i cała rzecz kosztowała nas

bardzo wiele trudu. Pod wieczór dotarliśmy do jednego z tych małych miasteczek w Missouri,
juŜ  spory  kawał  w  górnym  biegu  rzeki,  blisko  Iowy;  zjedliśmy  kolację  w  knajpie  i
wynajęliśmy  sobie  pokój  na  piętrze,  z  wielkim  małŜeńskim  łoŜem  i  małym  dziecinnym
łóŜeczkiem. Ale kiedy juŜ szliśmy tam gęsiego — ja na samym końcu, a gospodarz ze świecą
łojową  na  przedzie  —  cisnąłem  swoją  torbę  pod  sosnowy  stolik  ustawiony  w  ciemnym
korytarzu. Wypiliśmy bardzo duŜo whisky i graliśmy w pokera, po dziesięć centów runda, a
kiedy tylko Budowi zaczęło szumieć w głowie, my dwaj zaprzestaliśmy picia, lecz za to jemu
pozwalaliśmy do woli. Poiliśmy go, dopóki nie zwalił się z krzesła i nie zachrapał na ziemi.

Teraz juŜ wszystko było gotowe. Powiedziałem, Ŝe lepiej będzie, jak ściągniemy buty

Budowi i swoje teŜ zdejmiemy, bo wtedy nie narobi się tyle hałasu i moŜna go będzie wlec,
obracać w tę i we w tę, i obszukać bez Ŝadnych kłopotów. Tak teŜ zrobiliśmy. Ustawiłem
swoje buty tuŜ obok butów Buda, Ŝeby były pod ręką. A potem rozebraliśmy go i
przeszukaliśmy wszystko: wszystkie szwy i kieszenie, skarpetki, wnętrze butów, tobołek. Ale
Ŝ

adnych diamentów tam nie było. Znaleźliśmy śrubokręt i wtedy Hal powiedział: „Jak

myślisz, po co mu to było?" Odpowiedziałem, Ŝe nie mam pojęcia, ale kiedy nie patrzył,
zwinąłem go. W końcu Hal wyglądał juŜ na pokonanego i bardzo zniechęconego i
powiedział, Ŝe moŜemy sobie dać spokój. Na,to tylko czekałem.

I powiadam:
— Ale w jedno miejsce jeszcze Ŝeśmy nie zajrzeli.
— Gdzie? — zapytał.
— Do brzucha.
— Na Boga, przez myśl mi to nie przeszło! Teraz sprawa będzie zupełnie prosta i pewna

jak sama śmierć. Ale jak się do tego zabrać?

— Całkiem zwyczajnie — mówię mu na to. — Zostań tu przy nim a za ten czas

poszukam apteki i myślę, Ŝe znajdę coś, co spowoduje, Ŝe tym naszym kamykom szybko się
znudzi ich obecny adres.

Powiedział, Ŝe tak będzie najlepiej, i kiedy patrzył mi prosto w oczy, wskoczyłem w buty

Buda, a on się nie zmiarkował. Były na mnie ciut za duŜe, ale to znacznie lepiej niŜ gdyby
cisnęły. Idąc przez ciemny korytarz odnalazłem torbę i po minucie wyszedłem tylnymi
drzwiami, a później juŜ, sadząc pięciomilowe kroki, ruszyłem drogą wzdłuŜ rzeki.

A tak w ogóle, to czułem się całkiem niekiepsko. Widocznie takie dreptanie po

diamentach wychodzi na zdrowie. Kiedy minęło juŜ piętnaście minut, powiedziałem sobie w
duchu:  „No,  odwaliłem  chyba  ponad  milę  i  wszystko  jest  jak  trzeba".  Jeszcze  pięć  minut  i
mówię:  „No,  to  prujemy  przed  siebie,  tyle  Ŝe  pewien  facet  zaczyna  się  juŜ  głowić,  o  co
właściwie  chodzi".  Jeszcze  pięć  i  powiadam,-cały  czas  sam  do  siebie:  „Oj,  teraz  to  juŜ
naprawdę  nerwy  go  ponoszą,  miota  się  tam  i  z powrotem  po  całym  pokoju".  A  po  dalszych
pięciu: „CóŜ, machnąłem chyba jakieś dwie i pół mili, a tamten pewnie wyłazi juŜ ze skóry i
jeśli się nie mylę, to klnie na czym świat stoi". A jeszcze później, gdy upłynęło ze czterdzieści

minut: „Teraz juŜ wie na pewno, Ŝe coś tutaj nie tak!" I potem, po pięćdziesięciu: „Teraz juŜ
prawda  sama  lezie  mu  w  oczy.  Podejrzewa,  Ŝe  kiedyśmy  tak  razem  obszukiwali  Buda,
dorwałem  te  diamenty,  wsunąłem  je  do  kieszeni,  ale  po  sobie  nic  nie  dałem  poznać.  Aha,  i
rusza  w  pościg.  Będzie  na  pewno  szukał  świeŜych  śladów,  ale  te  równie  dobrze  mogą  go
zaprowadzić w dół, jak i w górę rzeki".

Wtedy to zobaczyłem jakiegoi męŜczyznę, który jechał na mule, i bez zastanowienia

dałem nura w krzaki. Bardzo głupio zrobiłem! Bo kiedy się ze mną zrównał, zatrzymał swego
wierzchowca, odczekał chwilę, aŜ wyjdę, a potem ruszył dalej. Ale nie było mi juŜ tak
wesoło. I powiedziałem sobie: „Sknociłem robotę, to chyba oczywiste, on przecieŜ moŜe się
natknąć na Hala Claytona".

Około trzeciej nad ranem dotarłem do Alexandrii. Tam ujrzałem w przystani właśnie ten

parostatek  i  bardzo  się  ucieszyłem,  bo  rozumiecie,  poczułem  się  juŜ  bezpieczny.  Właśnie
zaczęło świtać. Wszedłem na pokład, wynająłem tę oto kabinę, ubrałem się tak, jak mnie teraz
widzicie,  i  zaszyłem  się  w  budce  pilota.  Aby  móc  wszystko  sprawdzić,  choć  —  jak  mi  się
zdawało  —  nie  było  to  konieczne.  Siedziałem  tam,  bawiłem  się  diamentami  i  czekałem,
czekałem,  aŜ  statek  wreszcie  ruszy,  ale  on  ciągle  tkwił  w  miejscu.  Widzicie,  naprawiali
właśnie maszyny, tyle Ŝe ja się nie od razu połapałem, bo dotąd mało miałem do czynienia z
parowcami.

Mówiąc krótko: statek odbił od brzegu dopiero w samo południe, a ja na długo przedtem

ukryłem  się  w  kabinie,  poniewaŜ  tuŜ  przed  śniadaniem  spostrzegłem  jakiegoś  gościa,  który
szedł  w  naszą  stronę,  i  wydawało  mi  się  z  daleka,  Ŝe  idzie  krokiem  podobnym  do  Hala
Claytona. O mało co nie zemdlałem z wraŜenia. I powiedziałem sobie: „JeŜeli przy-uwaŜy, Ŝe
jestem tu, na pokładzie, to będzie mnie wtedy miał niczym szczura w pułapce. Przyjdzie mu
tylko kazać mnie obserwować i czekać, czekać, aŜ się wymknę na ląd, święcie przekonany, Ŝe
on  pozostał  za  mną  o  całe  tysiące  mil,  a  wtedy  ruszy  w  moje  ślady,  zapędzi  w  dogodne
miejsce  i  kaŜe  oddać  diamenty.  A  później...  och,  wiadomo,  co  ze  mnę  zrobi!"  CzyŜ  to  nie
koszmar? No, a pomyśleć, Ŝe tamten teŜ znajdzie się na pokładzie! Ech, czyŜ to nie straszny
pech,  chłopcy,  czy  nie  straszliwy  pech?  Ale  wy  pomoŜecie  mi  się  jakoś  uratować,  prawda?
Och,  chłopcy,  bądźcie  dobrzy  dla  nieszczęsnego  łotra,  zaszczutego  na  śmierć,  i  dopomóŜcie
mi się ocalić, a będę całował ziemię, po której stąpacie!

Uspokoiliśmy go mówiąc, Ŝe coś tam się wymyśli i jakoś mu się postaramy dopomóc, a

więc  nie  musi  się  tak  strasznie  trząść.  Wtedy  humor  od  razu  mu  się  poprawił;  odkręcił  te
swoje blaszki na obcasach, wyjął diamenty, obracał je w palcach w tę i we w tę, podziwiał i
sycił  się  ich  widokiem,  a  kiedy  tylko  padło  na  nie  światło,  to  wtedy  owszem,  były
rzeczywiście  piękne,  mogłoby  się  wydawać,  Ŝe  wybuchają  i  rozsiewają  ogień.  Ale  tak  czy
inaczej miałem go za durnia. Na jego miejscu oddałbym te diamenty kompanom i powiedział
im, Ŝeby pryskali na brzeg i dali mi  święty spokój. Lecz on był  zupełnie inny. Mówił, Ŝe to
krociowa fortuna i Ŝe nie zniósłby nawet podobnej myśli.

Parowiec dwukrotnie przystawał, Ŝeby naprawić ma szyny, i postój trwał dosyć długo, raz

nawet  w  nocy,  ale  nie  było  dość  ciemno,  więc  Jake  bał  się  wyskoczyć  na  ląd.  Lecz  juŜ  za
trzecim  razem,  kiedy  przystanęliśmy,  nadarzyła  się  lepsza  okazja.  Trochę  po  pierwszej  w
nocy  przybiliśmy  do  brzegu  koło  wiejskiego  składu  drewna,  o  jakieś  czterdzieści  mil  od
farmy  wuja  Silasa.  Wkrótce  teŜ  zaczęło  się  chmurzyć  i  zbierać  na  burzę.  ToteŜ  Jake
skorzystał  z  okazji,  Ŝeby  się  jakoś  wymknąć.  Zaczęto  właśnie  ładować  drewno.  A  zaraz
potem lunął rzęsisty deszcz i zerwał się wiatr. Rzecz jasna, wszyscy majtkowie narzucali na
siebie  jutowe  worki  i  nosili  je  niczym  kaptury,  tak  jak  to  robią  zazwyczaj,  kiedy  dźwigają
ładunek.  My  buchnęliśmy  jeden  dla  Jake'a,  a  on  wziął  swoją  torbę,  prześliznął  się  na  rufę,
później podreptał na dziób razem z innymi i zszedł z nimi na brzeg, a kiedy spostrzegliśmy,
Ŝ

e znika z kręgu światła pochodni i pochłania go mrok, odetchnęliśmy z ulgą błogosławiąc

los i poczuliśmy się naprawdę wspaniale. Ale nie trwało to długo. Wydaje mi się, Ŝe ktoś

musiał nas sypnąć, bo ledwie upłynęło osiem czy dziesięć minut, a juŜ tamci dwaj popędzili
co tchu w piersi na dziób, zeskoczyli na brzeg i tyleśmy ich widzieli. Czekaliśmy aŜ do
białego rana, czy przypadkiem nie wrócą i cały czas mieliśmy nadzieję, Ŝe tak się właśnie
stanie. Ale nie wrócili. Byliśmy teraz straszliwie przygnębieni i smutni. Liczyliśmy juŜ tylko
na to, Ŝe Jake wyprysnął dostatecznie wcześnie, aby nie mogli trafić na jego ślad, Ŝe dotrze do
swego brata, ukryje się tam jakoś i będzie bezpieczny.

Planował, Ŝe powędruje drogą wzdłuŜ brzegu, a nam polecił sprawdzić, czy Brace i

Jubiter są w domu i czy nie ma tam przypadkiem Ŝadnych obcych, a później, gdzieś tak o
zachodzie słońca, wymknąć się cichcem do niego i wszystko mu opowiedzieć. Powiedział, Ŝe
będzie na nas czekał przy małej kępie sykomor, tuŜ za tytoniowym łanem Tomko-wego wuja
Silasa. A więc niedaleko od drogi biegnącej brzegiem rzeki, w miejscu całkiem ustronnym.

Siedzieliśmy długo rozprawiając o tym, czy ma w ogóle jakieś szanse, i Tomek

powiedział, Ŝe wszystko będzie dobrze, jeŜeli jego kamraci popędzą w górę, a nie w dół rzeki,
lecz to nie było zbyt prawdopodobne, bo przecieŜ mogli wiedzieć, skąd Jake pochodzi, toteŜ z
pewnością pójdą w tym właśnie kierunku, będą go tropić przez cały boŜy dzień, a on niczego
nie będzie podejrzewał i kiedy tylko się ściemni, wtedy go ukatrupią i odbiorą mu buty.
Dlatego teŜ zrobiło się nam jeszcze smutniej.

ROZDZIAŁ V

Tragedia w lesie

Naprawy w maszynowni skończono dopiero późnym popołudniem, więc kiedy wreszcie

dotarliśmy do domu, słońce chyliło się juŜ ku zachodowi, toteŜ nawet nie przystawaliśmy po
drodze,  ale  co  tchu  w  piersi  popędziliśmy  do  kępy  sykomor,  Ŝeby  powiedzieć  Jake'owi,
dlaczegośmy  się  tak  spóźnili  i  Ŝeby  jeszcze  trochę  poczekał,  aŜ  pójdziemy  do  Brace'ą  i
zobaczymy,  jak  tam  sprawy  stoją.  Kiedy  spoceni  i  zdyszani  po  tak  długim  biegu  wyszliśmy
wreszcie na skraj lasu, było juŜ szarawo. O jakie trzydzieści jardów przed sobą zobaczyliśmy
te  właśnie  sykomory,  a  takŜe  —  dokładnie  w  tej  samej  chwili  —  spostrzegliśmy  dwóch
męŜczyzn  biegnących  w  stronę  kępy  i  zaraz  potem  dotarły  do  naszych  uszu  dwa  albo  trzy
przeraźliwe wołania o pomoc. I pomyśleliśmy: „Ani chybi utłuką nam biednego Jake'a".

miertelnie przeraŜeni popędziliśmy na pole tytoniowe i ukryliśmy się tam, dygocąc tak

straszliwie, Ŝe aŜ dziw, iŜ ubrania jakoś się na nas trzymały. I właśnie w tej sekundzie,
kiedyśmy tam wskoczyli, przebiegło obok dwóch męŜczyzn co sił w nogach właśnie w stronę
kępy. A juŜ po chwili wypadło ich stamtąd czterech i pognali przed siebie drogą: po prostu
jakichś dwóch jeszcze innych goniło tamtych dwóch.

Padliśmy na ziemię — zupełnie osłabli, niezdolni do czegokolwiek — i tylko

nadstawialiśmy uszu, czy nie dobiegnie nas aby jakiś odgłos walki, ale przez dłuŜszą chwilę
słyszeliśmy  jedynie  łomot  własnych  serc.  Rozmyślaliśmy  o  tym,  co  mogło  teraz  leŜeć  tam,
wśród  sykomorów,  i  czuliśmy  się  tak,  jakby  nagle  w  pobliŜu  znalazła  się  pokutująca  dusza,
toteŜ  wstrząsały  mną  zimne  dreszcze.  Wtedy  zza  horyzontu  wyjrzał  pyzaty  księŜyc,
niesamowicie  duŜy,  okrągły  i  jasny;  przezierał  przez  korony  drzew  niczym  twarz  więźnia
spoza kraty, a wokół nas zaczęły pełzać mroczne cienie i mleczno-białe smugi jego blasku. I
zrobiło się zaraz dziwnie cicho i upiornie, powiało takim jakimś strasznym nocnym chłodem,
jakbyśmy  ni  stąd,  ni  zowąd  znaleźli  się  na  cmentarzu.  A  tu  znienacka  Tomek  szepnął  mi
wprost do ucha:

— Patrz! Co to?
— Nie!!! — ja na to. — Nie strasz mnie w ten sposób! uŜ i tak prawie konam ze strachu, i

to bez twojej pomocy.

— Patrz, mówię ci. Coś tam wychodzi spomiędzy sy-omor.
— Nie, Tomku!
— Coś bardzo wysokiego!
— O BoŜe, BoŜe! A niech to...
— Uspokój się... idzie w naszą stronę.
Był tak podniecony, Ŝe ledwie łapał oddech i tylko z największym trudem mógł szeptać

mi  na  ucho.  Spojrzałem  w  tamtym  kierunku.  Nie  mogłem  się  jednak  powstrzymać.
Przyklęknęliśmy  więc  obaj,  wspierając  brody  o  Ŝerdzie  ogrodzenia,  i  patrzyliśmy  przed
siebie, tak, jednak patrzyliśmy, dławiąc się niemal powietrzem. A tamto coś szło drogą... szło
w  cieniu  drzew,  zupełnie  zamazane,  dopóki  nie  podeszło  bliŜej  nas  i  nie  stanęło  pośrodku
jasnej plamy księŜycowego blasku. A wtedy czym prędzej runęliśmy na ziemię. To był duch!
Duch Jake'a Dunlapa! Tak przynajmniej zrazuśmy pomyśleli.

Przez chwilę albo dwie nie śmieliśmy się nawet poruszyć. A zaraz potem wszystko gdzieś

zniknęło. Mówiliśmy więc o tym przyciszonymi głosami. Tomek powiedział:

— One bywają zazwyczaj niewyraźne i takie zamazane, jakby były zrobione z mgły. Ale

ten taki nie był.

— No nie — odrzekłem mu na to. — Widziałem całkiem dokładnie bokobrody i okulary.
— Tak, i te^same wrzeszczące kolory, ten sam niedzielny strój wiejskiego eleganta...

Zielono-czarne tweedowe bryczesy...

— Aksamitna kamizelka, taka wściekle czerwona, do tego w Ŝółtą kratkę...
— Skórzane paski u dołu nogawek. Jeden z nich zwisał nie zapięty...
— Aha, i ten kapelusz...
— Duch w takim kapeluszu?!
Bo widzicie, dopiero w tym sezonie zaczęły wchodzić w modę takie właśnie cylindry.

Zupełnie sztywne rondo i czarna rura od pieca; bardzo wysoki, trochę jakby chropowaty i z
takim małym denkiem. Zupełnie jak głowa cukru.

— A nie widziałeś przypadkiem, Huck, czy włosy teŜ miał takie same?
— Nie... wpierw mi się wydawało, Ŝe widziałem dokładnie, ale teraz znów myślę, Ŝe

chyba raczej nie.

— Ja teŜ myślę, Ŝe nie, ale on miał ze sobą tamtą swoją torbę, to wiem na pewno.
— Ja teŜ ją widziałem. A czy to w ogóle moŜliwe, Ŝeby duch biegał z torbą, Tomku?
— No jasne! Na twoim miejscu nie byłbym takim nieukiem, Hucku Finnie. Cokolwiek

duch ma ze sobą, to naleŜy do niego. One teŜ przecieŜ muszą mieć jakieś swoje rzeczy, tak
samo jąk wszyscy. Sam przecieŜ widziałeś, Ŝe tamto jego ubranie zmieniło się teraz w
duchowe. Co takiego więc stoi na przeszkodzie, Ŝeby i z torbą stało się podobnie? Pewnie, Ŝe
nic.

To brzmiało bardzo rozsądnie. A przynajmniej ja nie mogłem doszukać się w tym

adnego błędu.

Tymczasem nadeszli Bill Withers i jego brat Jack. Po drodze gadali ze sobą i Jack

właśnie zapytał:

— Jak myślisz, co on tam takiego mógł targać?
— Nie wiem, ale to wyglądało mi na coś cięŜkiego.
— Ledwie to wlókł. Myślę, Ŝe to jakiś czarnuch, który podpylił zboŜe temu staremu

kaznodziei, Silasowi.

Obaj się roześmiali, a później juŜ nic nie mogliśmy dosłyszeć, bo poszli dalej.

Zrozumieliśmy, iŜ poczciwy wuj Silas stał się teraz osobą niezbyt tutaj lubianą. Bo inaczej
tamci by nigdy nie dopuścili, Ŝeby jakiś czarnuch kradł komukolwiek zboŜe i Ŝeby w dodatku
uszło mu to na sucho.

Usłyszeliśmy teŜ jakieś inne głosy, wpierw bełkotliwe, a później w miarę jak się zbliŜały,

coraz to wyraźniejsze. Czasami było nawet słychać czyjś śmiech. Byli to Lem Beebe i Jim
Lane. A Jim Lane powiedział:

— Więc kto? Jubiter Dunlap?
— Tak.
— Och, sam juŜ nie wiem. Ale teŜ mi się wydaje, Ŝe to chyba on. Widziałem, jak gdzieś

godzinę temu, tuŜ przed zachodem słońca, ryli w ziemi... On i kaznodzieja. Powiedział teŜ, Ŝe
sam chyba dziś nie pójdzie, ale jeŜeli chcemy, moŜemy wziąć jego psa.

— Wydaje mi się, Ŝe chyba musiał się juŜ zanadto zmęczyć.
— Tak... to cięŜka robota!
— Oho! I to jeszcze jak!

ROZDZIAŁ VI

Jak zabezpieczyć brylanty

Wlekliśmy się za Jimem i Lemem, aŜ w końcu doszliśmy do dziury w ogrodzeniu na

tyłach, tam gdzie stała chatka naszego starego Jima, w której przebywał niegdyś jako więzień,
a myśmy go uwolnili. I oto nagle zbiegły się wszystkie psy, kłębiąc się wokół nas i witając, w
domu zapaliły się światła, więc juŜ się nie baliśmy, i właśnie mieliśmy wejść na teren farmy,
kiedy Tomek powiedział:

— Czekaj, przysiądźmy no tu na chwilę. Tam do diaska!
— Co znowu? — zapytałem.
— Ano, sporo róŜnych rzeczy! — odrzekł mi na to. — Przewidziałeś chyba, Ŝe to właśnie

my,  jako  pierwsi,  powiadomimy  rodzinę,  kogo  ukatrupiono  tam,  wśród  sykomor  a  takŜe  o
tych  szubrawcach,  którzy  to  zrobili  i  o  diamentach,  które  zabrali  nieboszczykowi;  Ŝe
odmalujemy  to  wszystko  na  cacy  i  będziemy  się  później  cieszyć  sławą  tych,  co  to  wiedzą
więcej niŜ ktokolwiek inny?

— CóŜ, prosta sprawa. Nie byłbyś sobą, Tomku Sawyerze, gdybyś przepuścił taką okazję.

I sądzę, Ŝe nic nie zazna braku odpowiedniego malunku, kiedy juŜ zaczniesz przystrajać
wszystkie wydarzenia.

— A co ty na to — oświadczył najzupełniej spokojnie — gdybym ci tak powiedział, Ŝe

nie zamierzam o tym nic nikomu mówić?

Jego słowa wprawiły mnie w zdumienie. I rzekłem:
— Powiedziałbym, Ŝe to niemoŜliwe. Nie mówisz chyba powaŜnie, Tomaszu Sawyerze?
— Niedługo się przekonasz. Czy ten duch był boso?
— Nie, nie był. I co z tego?
— Poczekaj... Zaraz ci wytłumaczę. Czy miał na nogach buty?
— Tak, widziałem je wyraźnie.
— Mógłbyś przysiąc?
— Przysięgam.
— I ja równieŜ. A wiesz, co to znaczy?
— Nie. A cóŜ takiego?
— To znaczy, Ŝe ci złodzieje nie dostali brylantów.
— Do stu piorunów! Dlaczego tak uwaŜasz?
— Ja tak nie tylko uwaŜam, ja wiem. Bo Czy te okulary, portki, bokobrody i kaŜda inna z

tych  przeklętych  rzeczy  nie  zmieniły  się  teraz  w  duchowe?  Wszystko,  co  miał  na  sobie,
musiało  się  zmienić,  nie? A  to  wskazuje,  Ŝe  skoro jego  buty  takŜe  się  zmieniły,  bo  przecieŜ
miał je na nogach, kiedy juŜ zaczął straszyć, to tylko z tej przyczyny, Ŝe tamte łotry wcale ich
nie  zdobyły.  I  jeśli  tego  nie  uznasz  za  dowód,  to  chciałbym  wiedzieć,  co  ty  właściwie
nazywasz dowodem.

No i sami popatrzcie. Nigdym jeszcze nie spotkał tak tęgiej głowy jak TomkOwa. CóŜ,

wprawdzie teŜ miałem oczy i wiele widziałem, ale wszystko, com ujrzał, na niewiele mi się
jakoś przydawało. Lecz Tomek Sawyer był zupełnie inny. Kiedy juŜ Tomek Sawyer
spostrzegł jakąś rzecz, to ona najzwyczajniej stawała na dwóch łapkach i przemawia-ł a do

niego ludzkim głosem... spowiadała mu się ze wszystkiego, co tylko jej było wiadomo. Tak,
nigdy nie spotkałem równie tęgiej głowy.

— Tomaszu Sawyerze — odrzekłem mu na to — powtórzę ci jeszcze raz to, co juŜ

powiadałem  wiele  razy  przedtem.  Nie  jestem  nawet  godzien  czyścić  twoich  butów.  Ale  tak
ma juŜ być i na to nie ma rady. Bóg Wszechmogący stworzył wprawdzie nas wszystkich, ale
jednym dał oczy zupełnie ślepe, natomiast innym takie, co wszystko widzą, i myślę, Ŝe nie do
nas  naleŜy  zastanawiać  się,  dlaczego  tak  zrobił;  musiał  mieć  coś  na  uwadze,  bo  inaczej
załatwiłby  to  jakoś  inaczej.  Mów  dalej,  teraz  juŜ  widzę  całkiem  wyraźnie,  Ŝe  tamtym
złodziejom nie udało się nawiać z diamentami. Ale jak sądzisz, dlaczego?

— PoniewaŜ przepędziło ich tamtych dwóch facetów, zanim udało im się rozzuć trupa.
— A więc to taka sprawa! No, teraz juŜ rozumiem. Ale powiedz mi, Tomku, czemu to

niby nie mielibyśmy pójść i opowiedzieć o wszystkim?

— Tam do licha, Hucku Finnie, czy ty nic nie pojmujesz? No, popatrz. Co będzie dalej?

Jutro rano zacznie się całe śledztwo. I tamci dwaj wyśpiewają, Ŝe usłyszeli krzyki i popędzili
tam,  ale  zbyt  późno  i  nie  mogli  ocalić  obcego  przybysza.  A  później  przysięgli  będą  gadać,
gadać,  gadać,  mleć  ozorem  bez  końca, aŜ  w  końcu  ogłoszą  werdykt,  Ŝe  ten jegomość  został
zastrzelony,  zadźgany  albo  Ŝe  rozbito  mu  głowę  czymś  cięŜkim,  co  —  wskutek  zrządzenia
niebios — przyprawiło go o śmierć. A później go pochowają i opchną na licytacji wszystkie
jego  rzeczy,  Ŝeby  pokryć  wydatki  związane  z  pogrzebem.  I  wtedy  się  pojawi  nasza  wielka
szansa.

— śe jak?
— Będziemy mogli kupić te buty za dwa dolary! Na te słowa to mi niemal zaparło dech w

piersi.

— Tam do pioruna! To by znaczyło, Ŝe m y dostaniemy te diamenty!
— A jakŜe. Któregoś dnia wyznaczą za nie wielką nagrodę... Na pewno z tysiąc dolarów.

No i ta forsa wpadnie w nasze ręce! A teraz chodźmy przywitać się z rodzinką. I pamiętaj, nic
nie wiesz o Ŝadnym morderstwie, diamentach czy złodziejach... Zapamiętaj to sobie.

Pobiadoliłem trochę z powodu tej jego recepty na załatwienie sprawy. Bo ja to bym

opchnął kamyki za dwanaście kawałków, tyle Ŝe wcale mu się do tego nie przyznałem. Bo i
tak na nic by się to nie zdało. I zapytałem tylko:

— No dobra, ale co powiemy ciotce Sally, gdy zapyta, dlaczego aŜ tak bardzo musieliśmy

się guzdrać w drodze do miasteczka?

— Och, zostawiam to tobie. UwaŜam, Ŝe potrafisz jej to jakoś wytłumaczyć.
Zawsze był właśnie taki: stanowczy i delikatny zarazem. On sam nifdy by nie skłamał.
Przeszliśmy przez duŜe podwórko, zauwaŜając po drodze tę, tamtą czy ową z tak dobrze

nam znanych rzeczy, i bar-dzośmy się cieszyli, Ŝe znowu to wszystko widzimy, a dochodząc
do duŜego zadaszonego przejścia pomiędzy domem, zbudowanym z grubych podwójnych
bali, a letnią kuchnią, mogliśmy się przekonać, Ŝe i tu wszystko wisiało sobie na ścianach tak
jak dawniej, łącznie ze starym spłowiałym chałatem roboczym wuja Silasa, tym z zielonego
rypsu, z kapturem i postrzępioną białą łatą między łopatkami, która wyglądała, jak gdyby ktoś
mu przyłoŜył w plecy duŜą śniegową kulą. Później odciągnęliśmy zasuwkę i weszliśmy do
ś

rodka. Ciotka Sally krzątała się właśnie nerwowo, dzieci siedziały stłoczone w jednym kącie,

a w drugim tkwił skulony nasz staruszek i odmawiał modlitwę o pomoc w razie nagłej
potrzeby. Ciotka rzuciał się ku nam bardzo uradowana i po policzkach zaczęły jej ściekać łzy;
wytarmosiła nas za uszy, uściskała i ucałowała, potem znów wytargała i mogłoby się zdawać,
Ŝ

e wciąŜ jej tego mało, tak bardzo się cieszyła, Ŝe nas wreszcie widzi. W końcu powiedziała:

— A gdzieŜ to się włóczycie, wy zatracone nicponie! Tak się o was martwiłam, Ŝe nie

wiedziałam, co począć. Wasze manatki są juŜ tutaj od dawna, a ja chyba ze cztery razy

odgrzewałam kolację, Ŝeby była gorąca i w ogóle w sam raz, kiedy przyjedziecie, aŜ w końcu
do reszty straciłam cierpliwość. Dlatego oznajmiam wam, Ŝe... Ŝe obedrę was Ŝywcem ze
skóry! Musicie chyba konać z głodu, moje wy biedactwa. Siadajcie! Wszyscy do stołu! Nie
traćmy więcej czasu.

Dobrze było znowu się tutaj znaleźć, siąść za stołem obficie zastawionym tymi

wspaniałościami,  kukurydzianymi  płackami,  kotletami  i  w  ogóle  wszystkim,  czego  tylko
mógłbyś zapragnąć na tym świecie. Poczciwy wuj Silas znęcał się nad nami międląc jedną z
tych  swoich  modlitw  o  błogosławieństwo,  mającą  tyleŜ  warstw  co  cebula,  i  podczas  gdy
aniołowie  ziewali  w  tym  czasie,  ja  próbowałem  wymyślić  jakiś  godziwy  wykręt,  jeśli  nas
zapytają,  co  nas  zatrzymało  w  drodze.  Kiedy  juŜ  nasze  talerze  były  pełne  po  brzegi  i
zabraliśmy  się  wreszcie  do  jedzenia,  ciotka  Sally  zadała  w  końcu  to  pytanie,  a  ja  zacząłem
wić się niczym węgorz:

— Hm, rto cóŜ... Eee, tego... bo widzi pani...
— Hucku Finnie! A odkądŜe to jestem dla ciebie panią? Czy skąpiłam ci kiedy

szturchańców  i  całusów,  odkąd  tylko  twoja  noga  postała  w  tym  domu,  a  ja  wzięłam  cię
wpierw  za  Tomka  Sawyera?  Błogosławiłam  Boga,  Ŝe  cię  tu  do  mnie  przysłał,  choć
tymczasem  zdołałeś  mnie  okłamać  chyba  ze  cztery  tysiące  razy,  a  ja  za  kaŜdym  razem
wierzyłam ci jak głupia. Nazywaj mnie ciotką Sally, tak jak to zawsze robiłeś.

No więc tak właśnie zrobiłem. I powiedziałem:
— CóŜ, postanowiliśmy z Tomkiem, Ŝe przejdziemy się na piechotę i odetchniemy sobie

cokolwiek w lasku, ale tam natknęliśmy się na Lema Beeba i Jima Lane, i oni prosili nas,
Ŝ

ebyśmy się z nimi wybrali dziś wieczór na jeŜyny, a potem mówili, Ŝe mogliby poŜyczyć psa

od Jubitera Dunlapa, bo im właśnie powiedział...

— Gdzie oni go widzieli? — spytał znienacka wuj Silas, a kiedy uniosłem wzrok, aŜeby

nań popatrzeć (tak bardzo byłem zdziwiony, Ŝe byle głupstwov zdołało go wyrwać z zadumy)
stwierdziłem, Ŝe jego oczy, wpatrzone wprost we mnie, aŜ płoną z ciekawości. To zdumiało
mnie juŜ do reszty i trochę jakby zbiło z pantałyku, ale wziąłem się w garść i powiadam:

— No, wtedy, kiedy kopał z panem jakąś ziemię, tuŜ przed zachodem słońca albo coś

koło tego.

Wuj Silas odburknął tylko „Uhum", jak gdyby trochę rozczarowany, i przestał się w

ogóle interesować tą sprawą. A ja ciągnąłem swoje:

— Więc... cóŜ... Jak juŜ powiedziałem...
— Wystarczy, nie musisz się juŜ plątać. — To była cała ciotka Sally. Przewiercała mnie

oczyma na wskroś, bardzo oburzona. — Hucku Finnie, a jakim to niby cudem ludzie, o
których tu mówisz, mieliby cię ciągnąć ze sobą we wrześniu na jeŜyny? Do tego jeszcze t u t
a j, w naszych stronach?

Zrozumiałem, Ŝe leŜę, i juŜ nie mogłem z siebie wydusić ani słowa. A ona czekała nadal,

bez przerwy śledząc mnie uwaŜnie, i w końcu zapytała:

— I skąd im przyszedł do głowy ten idiotyczny pomysł, Ŝeby się wybierać na jeŜyny po

nocy?

— No, jakby tu... eee... powiedzieli nam, Ŝe mają latarnię i Ŝe...
— Och! Lepiej byś juŜ milczał! Widzicie go, a po cóŜ mieli brać psa? Chcieli polować na

te jeŜyny czy jak?

— Wydaje mi się... eee... Ŝe oni...
— A ty, Tomku Sawyerze, powiedz, jakie to kłamstwo obracasz właśnie w ustach, aŜeby

je dorzucić do tego steku bzdur? Mów, ale ostrzegam cię, nim zaczniesz, Ŝe juŜ z góry nie
wierzę w ani jedno twoje słowo. Z pewnością ty i Huck zajmowaliście się czymś, w co tak
czy siak nie powinniście ścibiać nosa. Wiem o tym doskonale, bo znam was obu, ' to nie od

dziś. A teraz wytłumacz mi, jak to było z tym psem, z latarnią, jeŜynami i całą resztą tych
strasznych bredni. I pamiętaj, byś mówiąc szedł prosto jak po sznurku. Słyszysz? Tomek
wyglądał na uraŜonego i odpowiedział jej bardzo wyniośle:

— Przykro mi, ciociu, Ŝe zwracasz się tak do Hucka, i to tylko dlatego, Ŝe zdarzyło mu

się popełnić jeden niewielki błąd, który przecieŜ kaŜdemu mógłby się przytrafić.

— A jakiŜ to błąd popełnił?
— Tylko ten, Ŝe powiedział jeŜyny, kiedy, rzecz jasna, szło mu o poziomki.
— Tomku Sawyerze, przysięgam, Ŝe jeŜeli jeszcze choć trochę mnie zdenerwujesz, to

ja...

— Ciociu Sally, nawet o tym nie wiedząc, no i, rzecz oczywista, mimo dobrych intencji,

jesteś po prostu w błędzie. Gdybyś kiedyś uczyła się botaniki, a przecieŜ powinnaś była,
wiedziałabyś zapewne, Ŝe na całym świecie, tylko z wyjątkiem Arkansas, na poziomki poluje
się zawsze z psem i z latarnią...

Lecz wtedy najzwyczajniej runęła na niego niczym górska lawina i przysypała go. Była

tak rozwścieczona, Ŝe nawet nie potrafiła godziwie wymawiać słów i po prostu wylewała je z
siebie  nie  kończącym  się potokiem.  O  to  właśnie  hodziło  Tomkowi  SawyeiWi.  Pozwolił  jej
wyjść z siebie, ozognić się w zajadłości, a później zostawił w spokoju, aŜeby jej gniew mógł
stopniowo  wygasnąć.  Zdenerwowana  do  ostatecznych  granic,  nie  wypowiedziałaby  później
ani słowa na ten temat ani nie pozwoliła, aby ktokolwiek inny do niego powracał. I stało się
tak,  jak  przewidział.  Kiedy  się  juŜ  zmęczyła  i  przerwała  na  chwilę,  aby  trochę  odsapnąć,
powiedział z niezmąconym spokojem:

— A jednak mimo wszystko, ciociu Sally...
— Zamilcz wreszcie! — wykrzyknęła. — Nie chcę juŜ słyszeć od ciebie ani jednego

słowa.

ToteŜ byliśmy najzupełniej bezpieczni i nie mieliśmy więcej kłopotów z powodu

spóźnienia. Tomek załatwił to naprawdę elegancko.

ROZDZIAŁ VII

Nocne czuwanie

Benny była śmiertelnie powaŜna i jeszcze od czasu do czasu zdarzało się jej wzdychać,

ale  juŜ  wkrótce  zaczęła  wypytywać  o  Mary,  Sida  i  o  Tomkową  ciotkę  Polly,  a  wówczas
ciotka  Sally  rozchmurzyła  się,  nabrała  humoru,  równieŜ  zaczęła  o  wszystko  wypytywać  i
znów  stała  się  tą  samą  najlepszą  i  najukochańszą  osobą  co  zawsze,  tak  więc  reszta  kolacji
upłynęła  nam  wesoło  i  przyjemnie.  Ale  staruszek  prawie  wcale  nie  brał  w  tym  udziału;  był
jakiś  taki  niespokojny,  roztargniony  i  bez  przerwy  wzdychał,  toteŜ  kiedy  widziałem,  jak
bardzo jest przybity, smutny i skłopotany, czułem się, jakby serce miało mi pęknąć z bólu.

Po pewnym czasie, w chwilę po kolacji, przyszedł jakiś czarnuch; zapukał do drzwi,

wsunął tylko głowę, w którą zresztą bez przerwy się drapał, mnąc w drugiej ręce swój stary
słomkowy kapelusz, ukłonił się i powiedział, Ŝe jego pan, pan Brace, stoi przy furtce i
chciałby się zobaczyć z bratem, bo zmęczył się juŜ czekaniem na niego z kolacją, więc moŜe
tak pan Silas zechciałby mu powiedzieć, gdzie moŜna go teraz znaleźć. Nigdy jeszcze dotąd
nie zdarzyło mi się słyszeć, Ŝeby wuj Silas odpowiedział komuś równie ostro i zaczepnie. Bo
krzyknął nagle głośno:

— A czy j a jestem niańką jego brata?!
Lecz zaraz potem jak gdyby skurczył się w sobie i mogło się wydawać, iŜ Ŝałuje, Ŝe coś

takiego powiedział, poniewaŜ znów przemówił, tym razem bardzo łagodnie:

— Ale nie mów mu tego w ten sposób, Billy. Wpadłeś tu tak znienacka, Ŝe nerwy mnie

trochę poniosły, a ostatnio nie czuję się zbyt dobrze, toteŜ nie mogę odpowiadać za wszystko,
co robię. Powiedz mu, Ŝe go tutaj nie ma.

Kiedy Murzyn juŜ odszedł, wuj Silas wstał i zaczął chodzić tam i z powrotem mamrocząc

coś do siebie i przeczesując palcami włosy. Naprawdę, aŜ litość brała, gdy się na to patrzyło.
Ciotka  Sally  szepnęła,  Ŝebyśmy  nie  zwracali  na  niego  uwagi,  bo  to  go  tylko  wprawia  w
zakłopotanie.  Powiedziała  teŜ,  Ŝe  on  przez  cały  czas,  odkąd  nastały  te  kłopoty,  nic  tylko
rozmyśla i rozmyśla, i ona sama sądzi, Ŝe wuj, kiedy juŜ go napadnie to całe myślenie, nawet
w połowie nie wie, o co właściwie mu chodzi. I powiedziała nam jeszcze, Ŝe teraz spaceruje
tak  o  wiele  częściej,  niŜ  zwykł  to  robić  wcześniej,  bo  czasem  snuje  się  po  całym  domu,  a
nawet nocą, we śnie, wychodzi gdzieś na zewnątrz, więc gdybyśmy go na czymś takim kiedyś
przyłapali, to mamy mu nie przeszkadzać i zostawić w spokoju. Mówiła, Ŝe — jej zdaniem —
to  mu  w  niczym  nie  szkodzi,  a  nawet  poprawia  stan  nerwów.  I  Ŝe  ostatnio  Benny  jest  tu
jedyną  osobą,  która  w  jakiś  tam  sposób  potrafi  mu  dopomóc.  Bo  Benny  chyba  wie,  kiedy
moŜna próbować go uspokoić, a kiedy znów pozostawić samemu sobie.

Tak więc wuj Silas nadal dreptał w tę i we w tę po izbie, mamrocząc coś do siebie, aŜ

wreszcie  zaczął  sprawiać  wraŜenie,  jakby  się  juŜ  tym  zmęczył.  Wtedy  Benny  podeszła  do
niego,  przytuliła  i  objęła  wpół,  kładąc  zarazem  swą  dłoń  na  jego  dłoni.  Wówczas  on  się
uśmiechnął,  pocałował  ją,  z  jego  twarzy  stopniowo  zniknął  wyraz  przygnębienia  i  wreszcie
pozwolił  jej  się  odprowadzić  do  innego  pokoju. Zwracali  się  do  siebie tak  czule,  Ŝe  aŜ  miło
było patrzeć.

Ciotka Sally zajęła się teraz wyprawianiem wszystkich dzieci do łóŜek, zrobiło się jakoś

nudno i nieciekawie, więc obaj z Tomkiem wyszliśmy zaraz na dwór i przy świetle księŜyca
przemknęliśmy na zagon z melonami, gdzie zjedliśmy jednego mogąc sobie przy tym

spokojnie pogadać. Tomek powiedział, Ŝe gotów pójść o zakład, iŜ te kłótnie i spory to wina
Jubitera, ale juŜ on go sobie dobrze przyuwaŜy i przy najbliŜszej okazji dokładnie wybada. A
jeśli rzecz wygląda tak, jak on sądzi, to choćby miał stanąć na głowie, skłoni wuja Silasa, by
wylał tamtego z roboty.

Tak więc rozmawialiśmy, ćmiliśmy sobie fajki i napy-chaliśmy się tymi melonami co

najmniej przez dwie godziny, a potem zrobiło się juŜ późno i kiedy wróciliśmy, cały dom
tonął w ciszy i w ciemnościach, bo wszyscy poszli spać.

Tomek zawsze był bardzo spostrzegawczy, więc teraz teŜ zauwaŜył, Ŝe stary fartuch

roboczy z zielonego rypsu gdzieś się nagle zapodział; powiedział równieŜ, Ŝe widział go tu
jeszcze, kiedyśmy wychodzili, dlatego ta cała sprawa bardzo dziwnie mu pachnie. I zaraz
potem poszliśmy spać.

Słyszeliśmy, jak Benny krząta się w swoim pokoju, który przylegał do naszego, i

pomyśleliśmy,  Ŝe  pewnie  nie  moŜe  zasnąć,  bo  tak  bardzo  się  martwi  o  ojca.  Przekonaliśmy
się  wkrótce,  Ŝe  my  teŜ  nie  moŜemy  spać.  Dlategośmy  siedzieli,  palili  fajki  i  naradzali  się
szeptem;  byliśmy  dziwnie  przygnębieni,  a  humor  opuścił  nas  do  reszty.  Wałkowaliśmy  bez
końca  sprawę  morderstwa  i  tamto  spotkanie  z  duchem,  aŜ  w  końcu  zimne  dreszcze  zaczęły
nam chodzić po grzbiecie i juŜ za Ŝadne skarby nie dało się zasnąć.

Po jakimś czasie, kiedy juŜ była bardzo późna noc i- wszystkie odgłosy wokół stały się

takŜe  mroczne  i  ponure, Tomek  szturchnął  mnie nagle  i szepnął  mi  na  ucho,  Ŝebym  wyjrzał
przez  okno.  Zrobiłem  to  czym  prędzej  i  zobaczyłem  jakiegoś  męŜczyznę,  który  w  najlepsze
myszkował po podworku, lecz robił to w taki sposób, jakby sam dobrze  nie wiedział, czego
szuka. Było jednak dość ciemno i nie mogliśmy mu się przypatrzeć jak naleŜy. Potem ruszył
w  kierunku  furtki  w  płocie  i  gdy  wychodził  na  zewnątrz,  księŜyc  na  jakiś  czas  wychylił  się
spoza chmur. Spostrzegliśmy, Ŝe tamten niósł na ramieniu łopatę o długim stylisku; mignęła
nam teŜ biała łata na starym fartuchu roboczym. I Tomek powiedział:

— On chodzi tak we śnie. Wielka szkoda, Ŝe nie moŜemy pójść za nim i zobaczyć, dokąd

idzie. O, teraz skręcił w dół, za polem tytoniowym. A teraz znikł juŜ zupełnie. Biedny, nawet
w nocy nie zazna wypoczynku.

Czekaliśmy dość długo, ale on juz nie wrócił, a jeśli nawet wrócił, to pewnie nadszedł z

drugiej strony domu, natomiast my byliśmy strasznie zmordowani i wkrótce zasnęliśmy, a we
ś

nie trapiły nas całe miliony przeróŜnych widziadeł. Lecz.zbudziliśmy się jeszcze przed

witem, bo rozszalała się straszliwa burza, grzmoty i błyskawice; wiatr targał wszystkimi

drzewami dookoła, deszcz siekł niemiłosiernie i wszystkie rowki przemieniły się w rwące
rzeki. Tomek powiedział:

— Widzisz, Huck, powiem ci jedną rzecz, która wydaje mi się niesamowicie dziwna. AŜ

do wczoraj wieczorem, kiedyśmy wyszli sobie na spacer, nikt w całym domu nie słyszał, Ŝe
Jake Dunlap został zamordowany. A przecieŜ ci ludzie, co przepędzali "Hala Claytona i Buda
Dixona, roztrąbiliby pewnie wszystko w pół godziny i wtedy kaŜdy farmer w okolicy, gdyby
o tym usłyszał, ganiałby zaraz po wszystkich sąsiadach, chcąc jako pierwszy oznajmić im
nowinę. Dalibóg, taka gratka trafia się tu nie częściej jak raz na trzydzieści lat! Huck, to musi
być jakaś bardzo dziwna sprawa, bo ani rusz nie mogę się w tym połapać.

I bardzo się denerwował; chciał, aby deszcz jak najprędzej ustał, Ŝebyśmy mogli wyjść,

pobiec do paru domów i zobaczyć, czy nam przypadkiem coś o tym nie powiedzą. I mówił
jeszcze, Ŝe jeŜeli coś powiedzą, to musimy udawać, Ŝe bardzo nas to wszystko zdziwiło i
zaskoczyło.

Ledwie tylko deszcz przestał padać, wypadliśmy z domu. Był juŜ wtedy zupełnie jasny

dzień. Szliśmy drogą, co jakiś czas ktoś się nam napatoczył, a wtedy mówiliśmy dzień dobry,
przystawaliśmy na moment i dalejŜe pytlować, kiedyśmy przyjechali, jak się czuła rodzina w
dzień naszego wyjazdu, jak długo chcemy tu jeszcze zabawić i takie tam róŜne rzeczy, ale

nikt  z  napotkanych  jakoś  nie  wspomniał  ani  słowem  o  tym,  co  najwaŜniejsze,  i  właśnie  to
wydało nam się zupełnie niepojęte. Tomek powiedział, iŜ jest przekonany,  Ŝe gdybyśmy tak
teraz  wybrali  się  do  kępy  sykomor,  zastalibyśmy  tam  zwłoki,  samotne  i  opuszczone,  a
dookoła ani Ŝywej duszy. Powiedział teŜ, Ŝe jego zdaniem tamci faceci pogonili złodziei tak
daleko w las, Ŝe w końcu te rzezimieszki wyczuły dobrą okazję, zwróciły się przeciw nim, a
potem  wszyscy  nawzajem  się  pozabijali  i  nie  pozostał  nikt,  kto  by  mógł  przyjść  i  rozgłosić
wiadomość w okolicy.

Gwarząc ze sobą w ten sposób aniśmy się obejrzeli, gdy stanęliśmy w cieniu sykomor.

Zimny dreszcz przebiegł mi po plecach i juŜ nie chciałem postąpić ani kroku naprzód mimo
namów Tomka. Ale on sam nie mógł się powstrzymać; musiał sprawdzić, czy aby stopy
nieboszczyka tkwią sobie nadal bezpiecznie w tamtych butach. Podczołgał się tam ostroŜnie...
i juŜ w następnej chwili wypadł stamtąd jak strzała, ogromnie podniecony, wybałuszając ze
zdumienia oczy. I zaraz teŜ powiedział:

— Huck, on zniknął!
Mnie takŜe to zadziwiło. Więc spytałem:
— Tomku, chyba Ŝartujesz?
— On zniknął, to rzecz pewna. I nie zostało po nim ani śladu. Ziemia jest trochę

zdeptana, ale gdyby tam nawet była jakaś krew, to przecieŜ zmyłaby ją pewnie burza, bo
dookoła są tylko kałuŜe i błoto.

I w końcu ustąpiłem; poszedłem zobaczyć to na własne oczy i było dokładnie tak, jak

mówił Tomek — ani śladu zwłok.

— A niech to nagły piorun! — powiadam. — Diamenty przepadły! Czy nie uwaŜasz,

Tomku, Ŝe złodzieje zakradli się tu jeszcze raz i gdzieś go wywlekli?

— Na to wygląda. Po prostu na to mi wygląda. A jak sądzisz, gdzie go mogli ukryć?
— Nie wiem — odrzekłem, bardzo zniechęcony. — A co więcej, wcale o to nie dbam.

Zabrali buty, a o nie nam przecieŜ chodziło. Więc moŜe sobie leŜeć w tym lesie dokąd tylko
zechce, ja tam nieprędko wezmę się do szukania.

Tomek równieŜ przestał się interesować samymi zwłokami; chciał tylko po prostu

wiedzieć, co się z nimi stało. Ale powiedział, Ŝe juŜ my tam jakoś się z tym pogodzimy i nie
puścimy pary z ust, a juŜ pewnie niebawem ktoś go gdzieś odnajdzie albo psy go wygrzebią.

Więc wróciliśmy do domu na śniadanie, zmartwieni i zagniewani, oszukani i pełni

goryczy. I chyba nigdy jeszcze nie byłem aŜ tak cięty na czyjeś zwłoki.

ROZDZIAŁ VIII

Rozmowa z duchem

Przy śniadaniu nie było zbyt wesoło. Ciotka Sally wyglądała na dziwnie starą i zmęczoną;

pozwalała  dzieciom  burczeć  na  siebie  i  wszczynać  awantury,  i  mogło  się  wydawać,  Ŝe  nie
zwraca  na  to  najmniejszej  uwagi,  choć  coś  takiego  wcale  do  niej  nie  było  podobne;  my  z
Tomkiem siedzieliśmy milcząc, tak wiele rzeczy mieliśmy do przemyślenia, natomiast Benny
sprawiała wraŜenie, jakby tej nocy nie spała zbyt wiele; gdy tylko trochę unosiła głowę, aby
ukradkiem  zerknąć  w  stronę  ojca,  w  jej  oczach  widać  było  łzy.  Co  się  zaś  tyczy  wuja,  to
wszystko  stygło  mu  na  talerzu,  a  on  nawet  nie  siedział,  Ŝe  tam  cokolwiek  ma;  tak
przynajmniej uwaŜam, oniewaŜ przez cały czas nic, tylko myślał i myślał i ani razu o nas nie
przemówi ani teŜ nie tknął najmniejszego kęska.

Po pewnym czasie, kiedy zrobiło się zupełnie cicho, nów ukazała się w drzwiach głowa

tamtego Murzyna. Powiedział, Ŝe pan Brace zaczyna się okropnie niepokoić o pana Jubitera,
który jak dotąd jeszcze nie wrócił do domu, i czyby pan Silas nie zechciał, bo...

Patrzył przy tym na wuja Silasa i przerwał tak nagle, jak gdyby reszta jego słów ni stąd,

ni zowąd zamarzła, wuj bowiem wstał z miejsca bardzo roztrzęsiony i, tracąc równowagę,
oparł się o stół; dyszał cięŜko, wlepił wzrok w czarnucha i łykał głośno ślinę, a drugą ręką
przesunął parę razy po grdyce, aby wreszcie cokolwiek wykrztusić. I powiedział:

— Czy on... czy on... myśli... C o on właściwie sobie wyobraŜa? Powiedz... powiedz...

mu... — a potem osunął się na krzesło bez siły i dodał, ale tak, Ŝe ledwie go było słychać: —
Odejdź... odejdź stąd!

Murzyn musiał być pewnie bardzo przeraŜony, bo zniknął natychmiast, natomiast my

poczuliśmy się tak... no cóŜ, sam nie wiem, jak to właściwie nazwać, ale tak czy inaczej było
to okropne. Wuj dyszał cięŜko, postawił oczy w słup i mogłoby się wydawać, Ŝe umiera. Nikt
z nas nie śmiał się nawet poruszyć, jedynie Benny podeszła do niego cichutko, a po
policzkach płynęły jej łzy; przytuliła jego biedną siwą głowę, zaczęła ją gładzić i pieścić i
tylko dała nam znak, Ŝebyśmy stamtąd wyszli. Więc zrobiliśmy, jak chciała, wychodząc cicho
na palcach, tak jakby tam leŜał zmarły.

Poszliśmy z Tomkiem do lasu, obaj bardzo zatroskani, rozprawiając nad tym, jak wiele

się tu zmieniło od ubiegłego lata, kiedy wszyscy Ŝyli spokojnie i szczęśliwie, i tak dobrze
myśleli o wuju Silasie, a i on sam był taki wesoły i taki dobroduszny, łatwowierny i
Ŝ

yczliwy... A teraz... spójrzcie no tylko na niego. JeŜeli juŜ nie postradał zmysłów, to w

kaŜdym razie niewiele mu do tego brakuje. Takiego byliśmy zdania.

Był przepiękny dzień, jasny i słoneczny, a im dalej i dalej wędrowaliśmy przez wzgórza

ku polanie, tym śliczniejsze stawały się kwiaty i tym dziwniejsze i coraz bardziej niesłuszne
wydawało nam się, Ŝe na tak cudnym świecie ktoś moŜe w ogóle przeŜywać jakieś tam
nieszczęścia. I wówczas, całkiem znienacka, zaparło mi dech w piersi, a płuca, wątroba i inne
podroby skoczyły mi do gardła. Złapałem Tomka za rękę.

— To on! — powiedziałem. Skoczyliśmy do tyłu za krzak i Tomek przykazał:
— Cśśś! Tylko bez hałasu!
O n siedział na pniaku na skraju polany i nad czymś rozmyślał. Próbowałem namówić

Tomka, Ŝebyśmy zawrócili, ale nie chciał, natomiast ja sam nie ośmieliłbym się ruszyć z

miejsca. Tomek powiedział, Ŝe jiiŜ moŜe nigdy nie trafi się nam okazja, Ŝeby go móc oglądać,
a więc zamierza napatrzyć się do syta, nawet gdyby później miał od tego umrzeć. Więc i ja
spojrzałem w tamtą stronę, choć aŜ cierpła mi skóra. Tomek, rzecz jasna, musiał coś
powiedzieć, lecz mówił bardzo cicho. Rzekł:

— Biedny Jake, ma na sobie wszystkie swoje rzeczy, i to co do jednej, tak jak

zapowiedział. A teraz widzisz to, czego do końca nie byliśmy pewni... Te jego włosy. Teraz
juŜ nie nosi długich, tak jak przedtem, ściął je sobie króciutko, tuŜ przy samej skórze, a
mówił, Ŝe tak zrobi. Huck, nigdy nie widziałem, Ŝeby ktoś wyglądał prawdziwiej i bardziej
naturalnie niŜ ta zjawa:

— Ani ja — powiedziałem. — Rozpoznałbym go zaraz, gdziekolwiek bym go spotkał.
— I ja teŜ. Wygląda sobie całkiem czerstwo i zdrowo, zupełnie tak, jak przed śmiercią.
Więc gapiliśmy się dalej. A wkrótce Tomek powiedział:
— Wiesz, Huck, jeśli idzie o niego, to musi się w tym kryć jakaś niesamowicie dziwna

sprawa. On przecieŜ nie powinien wałęsać się za dnia.

— Tak, Tomku... Nigdy jeszcze dotąd nie słyszałem o czymś podobnym.
— O, nie, mój drogi, one nigdy nie wychodzą w biały dzień, tylko nocą... i to nie

wcześniej jak po dwunastej. Coś tu jest z nim nie tak, zwaŜ dobrze, co mówię. UwaŜam, Ŝe
nie ma prawa kręcić się tutaj za dnia. Ale czy nie wygląda zupełnie jak "Ŝywy? Jake miał
zamiar udawać głuchoniemego, Ŝeby sąsiedzi nie mogli poznać go po głosie. Czy myślisz, Ŝe
udawałby w dalszym ciągu, gdybyśmy tak nagle coś do niego wrzasnęli?

— Na Boga, Tomku, nawet o tym nie mów! Jeślibyś tylko wrzasnął, chybabym skonał na

miejscu.

— Nie martw się, nie zamierzam wcale na niego wrzeszczeć. O, spójrz, Huck, teraz

drapie się w głowę... Widzisz?

— No i co z tego?
— Ha. Jakie to ma znaczenie, Ŝe on drapie się w głowę? PrzecieŜ nie ma tam nic, co by

go swędziało, bo jego głowa składa się teraz z mgły albo z czegoś takiego, co w ogóle nie
swędzi. Mgła przecieŜ nie moŜe swędzieć, kaŜdy dureń to wie.

— Hm, więc skoro ona go nie swędzi i nie moŜe zaswędzieć, to po jakiego licha on się

właściwie drapie? A moŜe to tylko tak, z przyzwyczajenia? Jak sądzisz?

— Nie, mój drogi, nie sądzę. Sposób, w jaki to robi, diabelnie mi się nie podoba. I diablo

mi się wydaje, Ŝe qn "jest jakiś podrabiany... Tak, to pewne jak to, Ŝe tutaj siedzę. Bo jeśli
on... Ej, Huck!

— Co tam znowu?
— Nie widać przez niego krzaków!
— Do licha, Tomku, rzeczywiście nie widać! On jest w sobie równie mało przejrzysty jak

krowa! I przyszło mi właśnie do głowy...

— Huck, on odgryza,, teraz prymkę tytoniu! Tam do kata, one przecieŜ nie Ŝują! Nie

mają czym Ŝuć! Huck!

— śe co?
— To nie Ŝaden duch. To Jake Dunlap we własnej osobie!
— A niech to gęsi „zdepczą! — powiedziałem.
— Hucku Finnie, czy znaleźliśmy jakieś zwłoki, tam, wśród sykomor?
— Nie.
— Albo jakiś ślad po nich?
— TeŜ nie.
— A wszystko to z jednej, powaŜnej przyczyny. Bo tam nigdy nie było Ŝadnych zwłok.

— AleŜ, Tomku, przecieŜ słyszeliśmy...
— Tak, słyszeliśmy. Jakiś wrzask, a moŜe nawet i dwa. Czy to juŜ oznacza, Ŝe ktoś kogoś

musiał ukatrupić? Oczywiście, Ŝe nie. I widzieliśmy jeszcze czterach biegnących męŜczyzn, a
później zjawił się ten tu oto jegomość i myśmy go wzięli za ducha. Lecz on był takim samym
duchem, jak ty i jak ja. Bo to był Jake Dunlap we własnej osobie, a teraz mamy go tu po raz
drugi. Poszedł, kazał sobie obciąć włosy i udaje obcego, dokładnie tak, jak zapowiedział.
Duch? TeŜ coś! PrzecieŜ ten facet jest Ŝywy i zdrowy jak ryba!

Wtedy wszystko pojąłem i przekonałem się, Ŝe wcześniej byliśmy zanadto pewni swego.

Okropnie się ucieszyłem, Ŝe nie dał się im zabić, a Tomek tak samo, i zaczęliśmy się czym
prędzej zastanawiać, co on by teraz wolał: Ŝeby udawać, Ŝe go w ogóle nie znamy, czy jak?
Tomek uwaŜał, Ŝe najlepiej będzie pójść i zapytać go wprost. I ruszył przed siebie, a ja —
kawałeczek za nim, bo bałem się, Ŝe tak czy owak Jake moŜe przecieŜ być duchem. A Tomek
podszedł do niego i powiedział:

— Huck i ja bardzo jesteśmy radzi, Ŝe znów cię widzimy i nie musisz się bać, Ŝe coś

komuś chlapniemy. Ale gdybyś tak wolał, to przy innych spotkaniach moŜemy teŜ udawać, Ŝe
się wcale nie znamy i wtedy sam zobaczysz, Ŝe moŜna na nas liczyć, Ŝe raczej damy sobie
uciąć obie ręce, niŜ wkopać cię w jakieś kłopoty, choćby nawet drobne.

Wpierw zrobił zdziwioną minę na nasz widok i jakoś wcale nie był zadowolony, lecz w

miarę jak Tomek dalej ciągnął swoje, rozchmurzył się cokolwiek, a później to nawet się
uśmiechnął, skinął nam parę razy głową, zrobił rękami parę dziwacznych znaków i
powiedział:

— Gu-gu-gu-gu.
Zupełnie tak, jak mówią głuchoniemi. I właśnie wtedy zauwaŜyliśmy, Ŝe nadchodzi paru

ludzi Steve'a Nichersona, który mieszkał po drugiej stronie polany, więc Tomek powiedział:

— Robisz to bardzo elegancko, nigdy jeszcze nie widziałem, Ŝeby ktoś tak wspaniale

udawał. Masz rację, przed nami-teŜ powinieneś udawać, tak samo jak przed innymi, bo dzięki
temu nie będziesz wychodził z wprawy ani nie strzelisz jakiegoś byka. My moŜemy się
trzymać od ciebie z daleka i udawać, Ŝe cię w ogóle nie znamy, ale gdy tylko będziemy mogli
ci jakoś pomóc, to daj nam znać.

Potem przeszliśmy wolniutko obok Nichersonów, a ci rzecz jasna zapytali nas, czy ten

facet  to  jakiś  nowy,  skąd  pochodzi  i  jak  się  nazywa,  jakiego  jest  wyznania,  baptysta  czy
metodysta, z kim trzyma w polityce, z demokratami czy  moŜe  z wigami, jak długo tu myśli
zostać, no i w ogóle zadali wszystkie te pytania, które tak dręczą ludzi, gdy tylko pojawi się
jakiś  obcy.  Nie  tylko  zresztą  ludzi,  bo  i  zwierzęta  teŜ.  Ale  Tomek  powiedział,  Ŝe  to
głuchoniemy i ani rusz nie moŜe nic zrozumieć z tych jego dziwnych znaków i gulgotania. I
jeszcze  potem  obserwowaliśmy,  czy  aby  nie  będą  zaczepiali  Jake'a,  bo  bardzo  byliśmy  o
niego  niespokojni.  Tomek  powiedział,  Ŝe  minie  sporo  dni-,  zanim  Jake  się  jakoś  do  tego
przyzwyczai,  będzie  pamiętał,  Ŝe  jest  głochoniemym  i  nie  chlapnie  ni  stąd,  ni  zowąd  byle
głupstwa bez zastanowienia. Gdy juŜ napatrzyliśmy się do syta i stwierdziliśmy, Ŝe Jake radzi
sobie  zupełnie  niekiepsko  i  całkiem  dobrze  daje  te  swoje  znaki„  ruszyliśmy  przed  siebie,
poniewaŜ  zamierzaliśmy  dojść  do  szkoły,  co  oznaczało  dla  nas  trzymilowy  marsz,  i  do  tego
utrafić mniej więcej w środek przerwy.

Byłem tak bardzo rozczarowany, Ŝe nie usłyszałem opowieści Jake'a o awanturze pod

sykomorami i o tym, jak o mały włos go nie ukatrupili, Ŝe z trudem mogłem to przeboleć, a
Tomek czuł to samo, lecz powiedział, Ŝe gdybyśmy się znaleźli w połoŜeniu zbiega, na
pewno byśmy woleli zachować ostroŜność, siedzieć cichutko i nie naraŜać się bez potrzeby.

Chłopaki i dziewczęta bardzo się ucieszyli, Ŝe znowu nas widzą, i póki trwała przerwa,

naprawdę świetnie się z nimi bawiliśmy. Chłopcy od Hendersonów, gdy szli do szkoły,
równieŜ natknęli się na tego dziwacznego przybysza i powiedzieli o nim całej reszcie, więc

ROZDZIAŁ. IX

Odnalezienie Jubitera Dunlapa

W ciągu - następnych dwóch albo trzech dni Milczek stał się osobą niezwykle znaną.

Chodził,  przebywał  wiele  z  sąsiadami,  a  oni  bardzo  go  sobie  cenili  i  byli  dumni,  Ŝe  mają
pośród  siebie  aŜ  takie  towarzyskie  dziwo.  Zapraszali  go  na  śniadania,  obiady  i  kolacje,
faszerowali  przez  cały  czas  plackami  i  wieprzowiną;  przypatrywali  mu  się  bez  przerwy,
bardzo  się  dziwowali  i  jakoś  wcale  ich  to  nie  męczyło,  a  co  najwyŜej  tylko  Ŝałowali,  Ŝe  na
dobrą  sprawę  niewiele  o  nim.  wiedzą,  bo  taki  był  niezwykły  i  strasznie  romantyczny.  Jego
gesty i znaki były bezuŜyteczne, bo ludzie jakoś nic z nich nie mogli wyrozumieć, a i on sam
chyba  teŜ,  za  to  gulgotał  całkiem  nienajgorzej,  toteŜ  wszyscy  dokoła  byli  zadowoleni  i
uwielbiali mu się przysłuchiwać. Nosił ze sobą ułomek tabliczki i rysik; ludzie pisali mu na
niej pytania, a on im odpowiadał, tyle Ŝe nikt nie umiał odczytać jego pisma oprócz Brace'a
Dunlapa.  Natomiast  Brace  twierdził,  Ŝe  jemu  teŜ  nie  idzie  to  najlepiej,  ale  na  ogół  zawsze
potrafi  się  w  tym  do-grzebać  jakiegoś  zdrowego  sensu.  Mówił,  Ŝe  Milczek  dał  mu  do
zrozumienia, iŜ pochodzi z bardzo daleka, lecz został kiedyś nabrany przez oszustów, którym,
niestety, zaufał, i teraz jest bardzo biedny, bez  Ŝadnych środków do Ŝycia. Wszyscy chwalili
Brace'a  Dunlapa,  jaki  to  on  jest  dobry  dla  tego  obcego.  Pozwolił  mu  zamieszkać  w  małej
chatce z belek, tylko jemu samemu, i kazał swym czarnuchom, Ŝeby tam dostarczali wszelkie
wiktuały, czego tylko zechce.

Milczek zaglądał do nas od czasu do czasu, poniewaŜ stary wuj Silas sam był w tych

dniach  tak  bardzo  dotknięty  chorobą,  Ŝe  widok  jakiegoś  innego  nieszczęśnika  przynosił  mu
pociechę.  My  z  Tomkiem  nie  dawaliśmy  nic  po  sobie  poznać,  Ŝe  znamy  się  z  nim  juŜ
cokolwiek dłuŜej, a on tak samo przestrzegał umowy. Rodzina mówiła przy nim o wszystkich
swoich  kłopotach,  zupełnie  tak,  jakby  go  nie  było,  my  zaś  byliśmy  zdania,  Ŝe  nic  mu  nie
zaszkodzi,  gdy  usłyszy,  co  mówią.  Na  ogół  sprawiał  wraŜenie,  Ŝe  niczego  nie  chwyta,  ale
czasami chyba bacznie nadstawiał ucha.

Minęły jeszcze dwa, trzy dni i wszyscy zaczęli się niepokoić o Jubitera Dunlapa. I

wszyscy wypytywali się nawzajem, czy przypadkiem nie wiedzą, co się mogło z nim stać. A
kaŜdy  odpowiadał,  Ŝe  nie,  nic  o  tym  nie  wie,  kręcił  głową  i  mówił,  Ŝe  cała  sprawa  jakoś
podejrzanie  pachnie.  Upłynął jeszcze jeden  dzień, a  potem  następny  i  oto  nagle  rozeszła  się
pogłoska, Ŝe kto wie, czy Jubiter nie został zamordowany. MoŜecie sobie wyobrazić, jakie się
wtenczas zrobiło zamieszanie! O mało wszystkim języki nie odpadły od tego trajko-tania! W
sobotę  wyruszyły  dwie  albo  trzy  grupki  męŜczyzn,  aby  przeszukać  las  i  sprawdzić,  czy  nie
odnajdą czasem gdzieś jego zwłok. My z Tomkiem pomagaliśmy im i była to bardzo ciekawa
i przednia zabawa. Tomek tak się tym przejął, Ŝe nie mógł jeść ani nie potrafił choćby przez
chwilę  odpocząć.  Powiedział,  Ŝe  gdyby  tak  udało  nam  się  odnaleźć  te  zwłoki,  to  znów
stalibyśmy  się  sławni  i  znacznie  więcej  by  o  nas  mówiono,  niŜ  gdybyśmy  się  nawet
przypadkiem utopili.

■

A potem tamtym zaraz się odechciało i zaprzestali wszelkich poszukiwań. Ale nie

Tomek Sawyer — to nie było w jego stylu. W sobotę w nocy wcale nie mógł zasnąć —
powiedzmy, prawie nie mógł — poniewaŜ cały czas głowił się nad jakimś pianem i tuŜ przed
samym świtem dopiął wreszcie swego. Wywlókł mnie zaraz z łóŜka i, bardzo tym przejęty,

powiedział:

— Huck, wskakuj szybko w portki... nareszcie wymyśliłem! Pies gończy, ot co!
Po dwóch minutach pruliśmy juŜ drogą nad brzegiem rzeki w kierunku miasteczka. I to

zupełnie po ciemku. Stary Jeff Hooker miał ogara i Tomek zamierzał go od niego poŜyczyć.
Więc powiedziałem mu na to:

— Tomku, ślad jest juŜ za stary... A poza tym lało, więc chyba sam rozumiesz.
— To nie ma nic do rzeczy. JeŜeli ciało leŜy gdzieś w lesie, to pies je musi znaleźć. A

jeśli go zabili, a potem zakopali, to przecieŜ chyba nie mogli pogrzebać go zbyt głęboko, to
chyba oczywiste. Więc kiedy tylko pies podejdzie do tego miejsca, na pewno go wyczuje.
Huck, okryjemy się ' sławą! To równie pewne jak to, Ŝe się urodziłeś!

On najzwyczajniej płonął, a ilekroć choć trochę do czegoś się zapalił, to zazwyczaj

moŜna było przewidzieć, Ŝe lada chwila wybuchnie całą poŜogą. Tak było i tym razem. W
ciągu dwóch minut wszystko rozszyfrował i zamierzał nie tylko znaleźć zwłoki... o, nie, on
pragnął równieŜ wpaść na trop mordercy i ruszyć za nim w pogoń. Gdzie tam! Chciał nawet
deptać mu po piętach, i to tak długo, aŜ...

— No dobra — odrzekłem mu na to. — Najlepiej znajdź wpierw te zwłoki, bo zdaje mi

się, Ŝe to całkiem sporo, jak na dziś. A z tego, co wiemy, to moŜe tam równieŜ n i e być
Ŝ

adnych zwłok i niekoniecznie ktoś musiał zaraz zostać ukatrupiony. Bo ten cwaniak mógł

sobie zwyczajnie gdzieś poleźć i teraz Ŝyje w najlepsze.

To przygnębiło go trochę i powiedział:
— Hucku Finnie, nigdy jeszcze nie napotkałem kogoś takiego jak ty, co to od razu aŜ

stajesz na głowie, Ŝeby wszystko zepsuć. Dopóki ty sam się do czegoś nie przekonasz,
nikomu innemu nie pozwolisz nic robić. Co ci właściwie da to ciągłe oblewanie trupa zimną
wodą i wygłaszanie tych ciągłych samolubnych konceptów, Ŝe tu nie było Ŝadnego
morderstwa? Nic, kompletnie nic! Nie rozumiem, jak moŜna tak postępować. Wiesz przecieŜ,
Ŝ

e gdyby tu o ciebie chodziło, ja bym cię w ten sposób nie potraktował. A oto mamy dobrą,

wspaniałą okazję, by zdobyć sobie jakąś ruputację i...

— Och, weźmy się w końcu do tej roboty — powiedziałem. — Jest mi okropnie przykro,

dlatego odwołuję wszystko, co dotąd mówiłem. I niczego takiego nie miałem na myśli.
Załatwiaj to sobie tak, jak tylko zechcesz. O n dla mnie nic nie znaczy. Jeśli został zabity,
cieszę się z tego tak samo jak ty, a jeśli...

— Nigdy nie mówiłem, Ŝe się z tego cieszę, ja przecieŜ tylko...,
— W porządku, więc jest mi tak samo przykro, jak i tobie. Wolę, Ŝeby było tak, jak ty

wolisz. On...

— Tu nie ma nic do wolenia, Hucku Finnie, nikt nie powiedział, Ŝe coś tam woli albo Ŝe

nie woli. A co się tyczy...

Urwał, zapomniał, Ŝe coś w ogóle mówił, i szedł dalej przed siebie rozmyślając. Znów

zaczął się rozpalać i juŜ niebawem powiedział:

— Huck, gdybyśmy tak znaleźli to ciało po tym, jak wszyscy przestali go juŜ szukać,

byłaby to przecieŜ najświetniejsza rzecz, jaka kiedykolwiek nam się przydarzyła. A potem
moglibyśmy ciągnąć to jeszcze dalej i ścigać mordercę. To nie tylko byłby wielki zaszczyt dla
nas, ale i dla wuja Silasa, Ŝe to myśmy czegoś takiego dokonali. To by go znów postawiło na
nogi, sam byś się przekonał.

Ale stary Jeff Hooker ostudził nasze zapały, ledwie tylko doszliśmy do jego kuźni i

powiedzieliśmy mu, po co tu przychodzimy.

— MoŜecie wziąć psa — powiedział — ale nie odnajdziecie w ten sposób Ŝadnych

zwłok, bo nic takiego nie ma do odnalezienia. Wszyscy przestali ich juŜ szukać i mieli rację.
Wystarczy tylko pomyśleć i juŜ wiadomo, Ŝe nie ma Ŝadnych zwłok. I powiem wam
dlaczego. Po co jeden człowiek zabija drugiego, Tomku Sawyerze? Hę?

— No, cóŜ, bo on... eee... tego...
— Odpowiedz! Nie jesteś przecieŜ głupcem. No, p o c o go zabija?
— No, czasami to z zemsty, a kiedy indziej...
— Poczekaj. Nie wszystko na raz. Powiadasz, Ŝe z powodu zemsty i masz rację. Ale któŜ

mógłby mieć coś przeciwko temu biednemu i nic nie znaczącemu szaraczkowi? Jak sądzisz,
kto by go chciał wykończyć? Takiego byle królika.

Tomka zatkało. Sądzę, Ŝe wcześniej nawet mu przez myśl nie przeszło, Ŝe jedna osoba

musi mieć jakiś swój powód, aby zabić drugą, a teraz zobaczył, Ŝe raczej nie było to moŜliwe,
aŜeby ktoś miał jakąś tam urazę do takiego ciołka jak Jubiter Dunlap. A kowal ciągnął dalej:

— Widzisz, ten pomysł z zemstą jest do kitu. Więc co masz następnego? Rabunek?

Dalibóg, to by było to! Tak, tak, mój panie, wydaje mi się, Ŝe tym razem trafiliśmy w sedno.
Jakiemuś jegomościowi spodobały się pewnie jego klamry przy butach, no i...

Ale to było tak bardzo niepowaŜne, Ŝe wybuchnął śmiechem i śmiał się, śmiał bez końca,

i  mogło  się  wydawać,  Ŝe  lada  chwila  skona  od  tego  śmiechu.  Za  to  Tomek  wyglądał  jak
skopany  pjes:  był  straszliwie  ponury  i  wiem, jak  bardzo  Ŝałował, Ŝe  w  ogóle  tu  przyszedł,  i
pewnie  wolałby  wtedy,  aby  do  tego  wszystkiego  nie  doszło.  A  stary  Hooker  wcale  go  nie
oszczędzał.  Wygrzebał  wszystkie  powody,  jakie  tylko  ktoś  moŜe  mieć,  zęby  kogoś  zabić:
mówił,  Ŝe  nawet  dureń  się  w  tym  połapie,  iŜ  do  tego  przypadku  Ŝaden  z  nich  nie  pasuje,  i
stroił sobie Ŝarty z całej tej historii, a takŜe z ludzi, którzy szukali zwłok. I powiedział:

— Gdyby tamci mieli choć krzynę rozumu, wiedzieliby, Ŝe ten leniwy gałgan

najzwyczajniej dał dęba, bo chciał się wreszcie przewietrzyć po całej tej robocie. Ale za parę
tygodni wróci, a jak wtedy wy, chłopaki, będziecie się czuli? No, nic, niech was Bóg ma w
swej opiece, bierzcie psa i ruszajcie szukać jego szczątków. Rób sobie, Tomku, jak chcesz.

Potem znowu wybuchnął tym swoim rechotem, takim huczącym i długim na dobre

czterdzieści sąŜni. Teraz juŜ Tomek nie mógł się wycofać, więc tylko rzekł: — W porządku,
niech go pan spuści z łańcucha — i kowal zaraz to zrobił. A kiedy ruszyliśmy juŜ w stronę
domu, widzieliśmy, Ŝe nadal jeszcze stoi i śmieje się na całe gardło.

To był przepiękny pies. W ogóle nie ma psa, który miałby milsze usposobienie od ogara,

a ten w dodatku nas znał i bardzo lubił. Skakał i biegał dookoła, przyjazny i zadowolony, Ŝe
nareszcie jest wolny i teŜ ma jakieś święto, lecz Tomek był tak okropnie struty, Ŝe wcale się
nim teraz nie interesował i dowodził, iŜ gorzko Ŝałuje, Ŝe nie pomyślał przez chwilę, zanim
wystrzelił z tamtym idiotycznym pomysłem. Powiedział, Ŝe stary Jeff Hooker rozgada to
wszystkim i kpinom nie będzie końca.

Tak więc wlekliśmy się ospale do domu bocznymi ścieŜkami, zupełnie przygnębieni, nie

odzywając się juŜ do siebie ani słowem. Lecz kiedy mijaliśmy kraniec naszego pola tytoniu,
pies nagle zawył przeciągle, a kiedy tam pobiegliśmy, rył z całej siły ziemię i od czasu do
czasu odwracał głowę w bok, zawodząc jak potępieniec.

Był to podłuŜny prostokąt, mniej więcej o kształcie grobu, a ulewa sprawiła, iŜ ziemia

trochę  osiadła  ujawniając  jego  kształt.  Stanęliśmy  jak  wryci,  sami  nie  wiedząc,  co  mówić, i
tylko  spojrzeliśmy  na  siebie  znacząco.  A  pies,  ledwie  się  wkopał  na  parę  cali,  złapał  coś  w
zęby  i  zaczął  ciągnąć  do  siebie.  Była  to  ręka  przyodziana  w  rękaw.  Tomek  zrobił  coś,  co
wyglądało na głęboki wdech, i powiedział:

— Odejdź, Huck. Znaleźliśmy, co trzeba.
Czułem się po prostu okropnie. Ruszyliśmy ku drodze i sprowadziliśmy pierwszych ludzi,

jacy tylko się napatoczyli. Ktoś tam poszedł do szopy po łopatę, wykopali ciało i chyba
jeszczeście nigdy nie widzieli, aŜeby coś mogło zrobić tak wielkie wraŜenie. Nie sposób było
rozpoznać twarzy, lecz to i tak było zbędne. Bo wszyscy dokoła mówili:

— Biedny Jubiter! ToŜ to jego ubranie, zgadza się co do strzępka!

Niektórzy zaraz pobiegli, Ŝeby rozgłosić nowinę i zawiadomić sędziego pokoju, aby

rozpoczął śledztwo, a ja i Tomek w te pędy ruszyliśmy do domu. Kiedy wreszcie wpadliśmy
do pokoju, gdzie byli wuj Silas, ciotka Sally i Benny, Tomek dosłownie płonął i z trudem
łapał oddech. Ale czym prędzej wyśpiewał:

— Ja i Huck odnaleźliśmy zwłoki Jubitera Dunlapa, zupełnie sami, mając tylko ogara,

choć  wszyscy  inni  juŜ dawno  przestali  szukać  i  dali  sobie  z  tym  spokój,  i  gdyby  nie  my,  to
chyba  nikt  by  ich  juŜ  nigdy  nie  odnalazł,  bo  on  jednak  został  zamordowany.  Załatwili  go
pałką  albo  czymś  w  tym  rodzaju,  a  ja  dopiero  teraz  wezmę  się  do  roboty,  poniewaŜ  chcę
wykryć mordercę i gotów jestem się załoŜyć, Ŝe go w końcu znajdę!

Ciotka Sally i Benny zerwały się z miejsc, przeraŜone i blade, wuj Silas zaś stoczył się z

krzesła wprost na podłogę i wyjęczał:

— Och, mój BoŜe, a więc go znaleźliście! I to jeszcze teraz!

ROZDZIAŁ X

Aresztowanie wuja Silasa

Te okropne słowa zmroziły nas do szpiku kości. Co najmniej przez pół minuty nie

mogliśmy  poruszyć  ręką  ani  nogą.  Potem jakbyśmy  trochę  przyszli  do  siebie;  dźwignęliśmy
staruszka  i  usadowili  z  powrotem  na  krześle.  Benny  zaczęła  go  głaskać  i  całować,  chcąc  w
jakiś  sposób,  pocieszyć,  a  poczciwa  ciotka  Sally  robiła  to  samo.  Ale,  biedaczki,  były  tak
załamane, przeraŜoąe i wytrącone z równowagi, Ŝe nie wiedziały, co począć. Dla Tomka było
to  okropne  i  mało  brakowało,  a  kto  wie,  czy  nie  padłby  tknięty  jakimś  paraliŜem  na  samą
tylko  myśl,  Ŝe  być  moŜe  wpakował  swego  wuja  w  tysiąckroć  większe  kłopoty  niźli
dotychczasowe  i  Ŝe  na  pewno  nigdy  by  do  tego  nie  doszło,  gdyby  to  właśnie  on  nie  miał
ambicji, Ŝeby okryć się sławą, i gdyby pozostawił te zwłoki w spokoju, podobnie jak wszyscy
inni. Ale po pewnym czasie jakby trochę ochłonął i powiedział:

— Wuju Silasie, nie mów tego więcej. To niebezpieczne, a ponadto nie ma w tym nawet

cienia prawdy.

Ciotka Sally i. Benny były mu bardzo wdzięczne, ze wygłosił takie właśnie słowa i

powiedziały to samo, lecz staruszek kiwał tylko głową, smutno i beznadziejnie, a łzy jak
groch toczyły mu się po policzkach. I w końcu powiedział:

— Nie... ja to zrobiłem. O, biedny Jubiter... Nikt inny, tylko ja!
AŜ strach było tego słuchać. Ale on ciągnął swoje, opowiadał o wszystkim i mówił, Ŝe

wydarzyło  się  to  właśnie  tego  dnia,  kiedy  myśmy  z  Tomkiem  tu  przyjechali...  tuŜ  przed
zachodem słońca. Powiedział, Ŝe Jubiter bardzo mu dokuczał i nie dawał spokoju, a on tak się
rozwścieczył,  jakby  zupełnie  coś  go  opętało.  Złapał  kij  i  z  całej  siły  uderzył  go  w  głowę,  i
Jubiter zwalił się jak długi. A potem bardzo się przeraził, zrobiło mu się przykro; ukląkł więc
i podźwignął mu głowę, błagał, aby doń przemówił i powiedział, Ŝe Ŝyje. I niebawem Jubiter
przyszedł jakoś tam do siebie, lecz gdy zobaczył, kto podtrzymuje mu głowę, od razu zerwał
się  jak  oparzony,  przesadził  płot,  pognał  do  lasu  i  zniknął.  Dlatego  wuj  miał  nadzieję,  Ŝe
chyba jednak zanadto go nie uszkodził.

— Ale, dalibóg — mówił — to tylko śmiertelny strach pomnoŜył jego siły, bo oczywiście

potem na pewno zaraz osłabł. PołoŜył się więc w zaroślach, gdzie nie było nikogo, kto by mu
pomógł, i wkrótce skonał.

Po czym wuj znowu zapłakał, nachmurzył się bardzo i powiedział, Ŝe teraz jest mordercą,

nosi na sobie piętno Kainowe i okrył hańbą całą swoją rodzinę, ale oto wszystko wyszło na
jaw i stryczek go nie minie. Lecz Tomek zaprzeczył:

— Nie, nic nie wyjdzie na jaw. PrzecieŜ wuj go n i e zabił. Jedno takie uderzenie by go

nie zakatrupiło. Musiał to zrobić kto inny.

— AleŜ skąd — powiedział wuj Silas. — Właśnie ja to zrobiłem, nikt inny. No bo któŜ

inny mógłby mieć coś przeciwko niemu?

Popatrzył na nas, jak gdyby z odrobiną nadziei, Ŝe któryś z nas poda nazwisko kogoś, kto

mógłby Ŝywić urazę do tamtego nieszkodliwego szaraczka, ale — rzecz jasna — na nic się to
nie zdało. Przyłapał nas co się zowie, bo przecieŜ niczego takiego nie mogliśmy powiedzieć.

Poznał się na tym od razu, bo znowu posmutniał i chyba nigdy jeszcze nie widziałem

równie Ŝałosnej i nieszczęśliwej miny. Lecz Tomek wpadł nagle na pomysł i wykrzyknął:

— AleŜ, chwileczkę! Ktoś go przecieŜ pochował. A więc...
I nagle umilkł. Wiedziałem dlaczego. Przeszedł mnie zimny dreszcz, gdy usłyszałem, jak

wypowiadał  te  słowa,  bo  od  razu  przypomniałem  sobie,  Ŝe  widzieliśmy  wuja  Silasa
skradającego  się  tamtej  nocy  z  łopatą.  I  wiedziałem,  Ŝe  Benny  równieŜ  go  spostrzegła,  bo
wspominała o tym któregoś dnia. Ale Tomek natychmiast zmienił temat i zaczął błagać wuja
Silasa, by lepiej siedział cicho, a wszyscy pozostali teŜ, bo inaczej się n i e d a. I powiedział
jeszcze,  Ŝe  nie  miałoby  najmniejszego  sensu  donosić  na  samego  siebie,  więc jeśli  tylko  wuj
nabierze wody w usta, to nikt o niczym się nie dowie, ale gdyby wszystko wyszło na jaw, a
jemu stałaby się jakaś krzywda, wtedy całej rodzinie z pewnością serca popękałyby z bólu i
równieŜ  by  nic  dobrego  w  ten  sposób  nie  osiągnął.  I  w  końcu  wuj  Silas  przyrzekł,  Ŝe  tak
właśnie postąpi. Wówczas wszyscy poczuliśmy się trochę spokojniejsi i zaczęliśmy robić, co
kto  mógł,  Ŝeby  staruszka  cokolwiek  rozweselić.  Powiedzieliśmy  mu,  Ŝe  wystarczy,  gdy
będzie teraz milczał, a cała rzecz niedługo się uciszy i wszyscy o niej zapomną. Była mowa i
o  tym,  Ŝe  przecieŜ  nikt  się  nie  odwaŜy  go  podejrzewać,  nawet  w  najśmielszych  domysłach,
gdyŜ jest człowiekiem dobrym i łagodnym i taki ma prawy charakter. A Tomek dodał jeszcze,
serdecznie i szczerze:

— Przyjrzyjmy się temu i pomyślmy przez chwilę. Oto wuj Silas, przez wszystkie te lata

pełniący  obowiązki  kaznodziei  —  i  to  na  własny  koszt;  przez  cały  czas  nie  szczędzący
wysiłków, aby czynić dobro — takŜe na własny koszt i na wszelkie moŜliwe sposoby; zawsze
przez wszystkich kochany i szanowany, zawsze taki spokojny i pilnujący wyłącznie własnego
nosa,  słowem,  ostatni  człowiek  w  całej  okolicy,  który  mógłby  komuś  wyrządzić  jakąś
krzywdę.  Wszyscy  o  tym  wiedzą.  I  podejrzewać  go  o  coś?  Hm,  bardziej  byłoby  juŜ
prawdopodobne, Ŝe...

— W imieniu prawa stanu Arkansas aresztuję cię pod zarzutem dokonania zabójstwa na

osobie Jubitera Dunlapa! — rozległo się nagle od drzwi. Był to tutejszy szeryf.

Jedna wielka okropność! Ciotka Sally i Benny rzuciły się na wuja płacząc i zawodząc

wniebogłosy, tuliły go i obejmowały; ciotka Sally wołała, Ŝeby szeryf stąd poszedł, bo nigdy
nie odda męŜa, a więc on go nie dostanie; nawet Murzyni tłoczyli się przy drzwiach i płakali
Ŝ

ałośnie, i... Hm, to juŜ było ponad moje siły, bałem się, Ŝe lada moment serce pęknie mi z

alu, więc... po prostu wyszedłem.

Zabrali go do niewielkiego i dosyć marnego więzienia w miasteczku, a my wyruszyliśmy

wraz  z  nim,  Ŝeby  się  poŜegnać.  Tomek  był  w  pierwszorzędnym  nastroju  i  powiedział  do
mnie:  „Będziemy  mieć  wspaniałą,  cudowną  zabawę  i  będzie  na  nas  czyhać  mnóstwo
niebezpieczeństw, a pewnej ciemnej nocy wydostaniemy go stąd, Huck. Podniesie się wtedy
okropna  wrzawa  i  staniemy  się  sławni."  Lecz  nasz  staruszek  odrzucił  ten  pomysł  juŜ  w  tej
samej chwili, kiedy mu Tomek wyszeptał go na ucho. Powiedział, Ŝe nie, Ŝe jest przecieŜ jego
obowiązkiem znieść, co tylko prawo mu zgotuje, i Ŝe wytrwa w więzieniu do końca, choćby
nawet wszystkie drzwi stały tam otworem. To bardzo rozczarowało  Tomka i wprawiło go w
wielkie zakłopotanie, ale musiał się z tym jakoś pogodzić.

Tak czy owak czuł się zobowiązany uwolnić wuja Silasa z więzienia; powiedział ciotce

Sally, Ŝe jest to ostatnia rzecz, jaką mogłaby się trapić, gdyŜ on zrobi co trzeba, nie spocznie
ani w dzień, ani w nocy, wygra tę partię i dowiedzie niewinności wuja. A ona była dla niego
bardzo  czuła,  dziękowała  mu  i  powiedziała,  Ŝe wie,  iŜ  Tomek  naprawdę  zrobi  wszystko,  co
tylko w jego mocy. I powiedziała jeszcze, byśmy pomogli Benny zająć się domem i dziećmi.
A  później  popłakaliśmy  sobie  na  poŜegnanie  —  wszyscy,  ilu  nas  tylko  tam  było  —  i
wróciliśmy  na  farmę,  zostawiając  ciotkę  w  miasteczku.  Miała  zamieszkać  z  Ŝoną  dozorcy
więzienia i czekać przez miesiąc na proces, wyznaczony na październik.

ROZDZIAŁ Xl

Tomek wykrywa morderców

Tak, to był dla nas wszystkich bardzo trudny miesiąc. Biedna Benny, trzymała się

najlepiej  jak  tylko  mogła,  a  my  z  Tomkiem  staraliśmy  się  poprawić  nastrój  w  domu,  ale  —
mówiąc szczerze — cała nasza robota właściwie szła na marne. Tak samo było w więzieniu.
Chodziliśmy tam codziennie, Ŝeby zobaczyć się ze staruszkiem, lecz to było strasznie ponure,
bo  wuj  niewiele  sypiał,  a  sporo  chodził  we  śnie,  toteŜ  z  kaŜdym  dniem  wyglądał  na  coraz
bardziej  skonanego  i  przybitego;  umysł  teŜ  mu  szwankował,  więc  wszyscy  zaczęliśmy  się
bać,  Ŝe  te  kłopoty  w  końcu  załamią  go  i  uśmiercą.  Lecz  kiedy  próbowaliśmy  go  jakoś
nakłonić, Ŝeby czuł się weselszy, to tylko kręcił głową, a raz nawet powiedział, Ŝe gdybyśmy
się  tak  mogli  przekonać  na  własnej  skórze,  co  to  znaczy  nosić  na  sobie  piętno  mordercy,
inaczej  byśmy  mówili.  My  z  Tomkiem  powtarzaliśmy  mu  stale,  Ŝe  to  przecieŜ  nie  było
morderstwo, a co najwyŜej przypadkowe zabójstwo, lecz hasze słowa w ogóle nie trafiały mu
do przekonania; upierał się przy morderstwie i na nic innego ani rusz nie chciał się zgodzić. A
w miarę jak zbliŜał się termin rozprawy, to — wyobraźcie sobie — zaczynał całkiem otwarcie
przyznawać  się  do  winy  i  bajdurzyć,  Ŝe  zaplanował  sobie  ukatrupić  człowieka  juŜ  o  wiele
wcześniej.  Do  licha,  to było  okropne,  moŜecie  mi  wierzyć.  Wydawało  nam  się  w  końcu,  Ŝe
wszystko  dookoła  jest  o  pięćdziesiąt  razy  straszniejsze,  niŜ  było  naprawdę,  i  Ŝe  dla  ciotki
Sally  oraz  Benny  nie  ma  juŜ  Ŝadnej  pociechy.  Lecz  za  to  wuj  nam  przyrzekł,  Ŝe  jeśli  tylko
ktoś obcy znajdzie się w pobliŜu, nie piśnie ani słowa o tym swoim morderstwie, i bardzo nas
tym ucieszył.

Tomek Sawyer przez cały ten miesiąc okropnie łamał sobie głowę, próbując obmyślić

jakieś wyjście dla wuja Silasa, toteŜ w niejedną noc nie pozwalał mi zasnąć aŜ do rana, tyle
mitręgi go to kosztowało, ale w Ŝaden sposób nie mógł trafić na właściwą drogę. Co do mnie,
to byłem zdania, Ŝe właściwie mógłby juŜ sobie dać spokój, bo cała ta historia wyglądała tak
smutno, Ŝe czułem się kompletnie załamany. Ale on — nie. On ślęczał nad tym cały czas,
wciąŜ coś planował, obmyślał i łamał sobie głowę.

Lecz w końcu nadszedł dzień procesu i wszyscy razem stawiliśmy się w sądzie. Sala była,

rzecz jasna, zapchana aŜ po brzegi. Biedny wuj Silas! Wyglądał raczej na nieboszczyka niŜ na
Ŝ

ywą osobę; był teraz chudy, Ŝałosny, a oczy zapadły mu gdzieś w głąb. Benny siedziała po

jednej  jego  stronie,  ciotka  Sally  po  drugiej  i,  przeokropnie  zmartwione,  zasłaniały  twarze
woalkami.  Za  to  Tomek  siadł  sobie  przy  naszym  adwokacie  i  do  wszystkiego,  oczywista,
musiał  wtrącać  swoje  trzy  grosze.  Adwokat  mu  na  to  pozwolił,  a  sędzia  tak  samo.  Czasami
Tomek  wcale  nie  dopuszczał  mecenasa  do  głosu  i  to  nie  było  nawet  takie  złe,  bo  nasz
adwokat był tylko takim tam sobie błotnym Ŝółwiem z zabitej dechami dziury, a nie jurystą z
prawdziwego  zdarzenia.  NaleŜał  raczej  do  tych,  co  to  uciekając  przed  deszczem,  wpadliby
wprost pod rynnę, Ŝe się tak wyraŜę.

ZaprzysięŜono przysięgłych, a później wstał... no, ten, proroku... prokurator i zaczął

gadać jak najęty. Palnął straszliwą mowę przeciwko wujowi, w czasie której nasz staruszek aŜ
jęczał  i  postękiwał,  a  Benny  i  ciotka  Sally  rozpłakały  się  na  dobre.  Zupełnie  nas  zatkało,
gdyśmy  usłyszeli,  jak  o  n  widzi  sprawę  całego  morderstwa,  tak  bardzo  się  to  róŜniło  od
opowieści  wuja.  Mówił,  Ŝe  zamierza  tutaj  udowodnić,  iŜ  dwóch  wiarygodnych  świadków
widziało  na  własne  oczy,  jak  wuj  Silas  zabił  Jubitera  Dunlapa,  Ŝe  zrobił  to  umyślnie,  a  w

chwili, gdy uderzył go pałką, powiedział, Ŝe chce go zabić. A później widzieli, jak ukrywał
Jubitera w krzakach i widzieli takŜe, Ŝe Jubiter był martwy jak głaz. Zaciągnął go jeszcze na
pole tytoniowe, na co jest równieŜ świadectwo tamtych dwóch. Mówił, Ŝe wuj Silas zjawił się
tam później, w samym środku nocy, Ŝeby zakopać zwłoki, a pewien człowiek widział, jak on
to robił.

No cóŜ, powiadam sobie, biedny stary wuj Silas pewnie łgał ile wlezie, bo sądził, Ŝe nikt

go  przy  tym  nie  spostrzegł,  a  nie  mógł  przecieŜ  dopuścić,  Ŝeby  ciotce  Sally  i  Benny  serca
pękły z bólu. No i miał rację.. Co do mnie, to teŜ bym tak nałgał i tak zrobiłby kaŜdy, kto by
miał choć trochę litości, Ŝeby oszczędzić im nieszczęścia i smutku, za które w Ŝaden sposób
nie  ponosiły  winy.  Wszystko  to  razem  sprawiło,  Ŝe  nasz  adwokat  zupełnie  się  rozkleił,  a
Tomek na krótką chwilę dał się zbić z pantałyku, tyle Ŝe zaraz potem czym prędzej wziął się
w  garść  i  robił  minę,  jak  gdyby  niczym  się  nie  przejmował-.  Ale  ja  tam  wiem,  Ŝe  tak  cźy
inaczej  martwił  się  jak  diabli.  A  ludzie...  O  mocny  BoŜe,  zupełnie  jakby  kto  wsunął  kij  w
mrowisko!

I kiedy tamten prawnik powiedział juŜ przysięgłym, co chce udowodnić, usiadł i zaraz

zaczął maglować swoich świadków.

Wpierw wezwał ich wszystkich, aby poświadczyli, ile to złej krwi zdąŜyło się

nagromadzić pomiędzy wujem Silasem a zamordowanym; aŜeby opowiedzieli o tym, jak wuj
Silas, raz albo i dwa razy, groził Jubiterowi, i o tym, Ŝe ten stan rzeczy ciągle się pogarszał, aŜ
w końcu wszyscy zaczęli o tym gadać, a denat to nawet lękał się o swoje Ŝycie i mówił dwom
albo trzem z nich, Ŝe nie da głowy za to, czy wuj Silas pewnego pięknego dnia gdzieś go nie
zaciuka.

Tomek i nasz adwokat zadali im parę pytań, ale to nic nie dało, bo trzymali się tego, co

powiedzieli juŜ wcześniej.

Potem wezwali Lema Beebe, który zajął miejsce dla świadków. Przypomniałem sobie

zaraz, jak to  Lem  z  Jimem  Lane  przechodzili  tam  właśnie  wtedy  i  rozmawiali  o  poŜyczeniu
psa  czy  czegoś  innego  od  Jubitera  Dunlapa,  a  potem  tamtą  historię  z  latarnią  i  jeŜynami,  i
jeszcze  później  Billa  i  Jacka  Withersów,  którzy  równieŜ  akurat  tamtędy  przemaszerowali,
gadając  o  Murzynie,  co  ukradł  worek  ziarna  wujowi  Silasowi.  I  wreszcie  pomyślałem  o
naszym  starym  kompanie,  który  się  napatoczył  mniej  więcej  o  tej  samej  porze  i  bardzo  nas
przeraził... Tak, on był teraz tutaj i cackano się z nim jak z jajkiem, bo głuchoniemy i obcy, i
ustawiono  mu  nawet  krzesło  tuŜ  przy  barierce,  Ŝeby  mógł  sobie  wygodnie  usiąść  i  załoŜyć
nogę na nogę, podczas gdy inni stali w takim ścisku, Ŝe ledwie mogli oddychać. I wszystko to
zaraz przyszło mi do głowy, dokładnie tak, jak było wtedy, w nocy,  i od razu zrobiło mi się
smutno,  bo  pomyślałem  teŜ  sobie,  jak  bardzo  do  tamtej  pory  było  przyjemnie  i  jak  kiepsko
zrobiło się potem.

Lem Beebe, zaprzysięŜony, powiedział: — Tamtego dnia, to znaczy drugiego września,

szedłem  sobie  właśnie  z  Jimem  Lane,  a  było  to  tuŜ  przed  Zachodem  słońca,  i  nagle
usłyszeliśmy jakąś głośną rozmowę, tak jakby ktoś się z kimś kłócił. I kiedy podeszliśmy juŜ
zupełnie blisko, tak Ŝe od tamtych dzieliły nas tylko krzaki leszczyny (te wzdłuŜ ogrodzenia),
usłyszeliśmy, jak jeden głos powiedział: „Mówiłem ci juŜ nie raz,  Ŝe w końcu cię zabiję", a
my  rozpoznaliśmy,  Ŝe  to  był  głos  oskarŜonego.  I  potem  zobaczyliśmy,  jak  pałka  tylko
ś

mignęła nad krzakami i zaraz opadła w dół, gdzie juŜ nie było nic widać, tylko o coś łupnęła,

a później było jeszcze słychać dwa albo trzy jęki. Podkradliśmy się cicho do miejsca, skąd
moŜna było coś zobaczyć, a tam leŜał Jubiter Dunlap, juŜ zabity, a ten tu oskarŜony stał nad
nim z pałką w garści; no, a później zaciągnął nieboszczyka w krzaki i ukrył go tam. No to my
pochyliliśmy się nisko, tak Ŝeby nas nie zobaczył, i odeszliśmy.

Ech, to było okrutne. Wszystkim, kiedy to usłyszeli, zupełnie jakby krew zastygła w

yłach, a gdy Lem mówił, na sali zrobiło się tak cicho, jak gdyby nie było w niej w ogóle

ywej duszy. A kiedy skończył, wszyscy nabrali powietrza w piersi, zaczęli cięŜko wzdychać

i spoglądali po sobie, jakby chcieli powiedzieć: Czy to nie straszne? CzyŜ to nie zupełny
koszmar?

Lecz właśnie wtedy wydarzyło się coś, co mnie zadziwiło. Przez cały czas, kiedy pierwsi

wiadkowie mówili o złości, groźbach i tak dalej, Tomek Sawyer był pełen wigoru i czaił się

do skoku, by potem ruszyć na nich, zrobić wszystko, co tylko się da, by złapać ich na
krętactwie i podwaŜyć zeznania. Więc gdy wystąpił Lem i nawet ani słowa nie pisnął o tym,
Ŝ

e przecieŜ rozmawiał z Jubiterem i chciał od niego poŜyczyć psa, byłem przekonany, Ŝe i

tym razem pochwyci go w krzyŜowy ogień pytań, a później on i ja pójdziemy na miejsce dla
ś

wiadków i ujawnimy wszystko, o czym wtedy mówili razem z Jimem Lane. Lecz kiedy mu

się przyjrzałem juŜ w parę chwil później, przebiegł mnie zimny dreszcz, Tomek pogrąŜył się
teraz w głębokiej zadumie, najgłębszej, jaką sobie moŜna wyobrazić, i mogłoby się zdawać,
Ŝ

e błądzi teraz myślami o całe mile stąd. Nie słyszał ani słowa z tego, co mówił Lem Beebe i

mimo Ŝe tamten juŜ skończył, tkwił w dalszym ciągu po uszy w tym swoim zamyśleniu. Nasz
adwokat szturchnął go w bok, a wtedy Tomek przyjrzał mu się zaskoczony i powiedział: —
Niech pan przesłucha świadka, jeśli pan sobie Ŝyczy. A teraz proszę zostawić mnie w
spokoju, muszę coś sobie przemyśleć.

Do diaska, to juŜ było ponad moje siły. Nie mogłem w Ŝaden sposób tego zrozumieć. A

Benny  i  jej  matka...  och,  wyglądały  jak  śmiertelnie  chore,  tak  się  tym  wszystkim  truły.
Uchyliły nieco woalek i próbowały jakoś pochwycić jego  spojrzenie, lecz to i tak na nic się
nie  zdało,  bo  ja  sam  nie  mogłem  się  z  nim  porozumieć.  A  potem  nasz  wymoczek  zaczął
maglować świadka, ale niewiele mogło być z tego pociechy, bo spartolił robotę.

Potem wezwali Jima Lane, a on opowiedział kubek w kubek tę samą historię. Tomek teŜ

wcale  go  nie  słuchał,  tylko  siedział  i  łamał  sobie  głowę,  znów  oddalony  o  całe  mile  stąd.
Więc nasz wymoczek raz jeszcze ruszył sam do boju i wyszedł z niego równie przegrany jak
za poprzednim razem. Prowoku... no, ten, prokurator wyglądał na bardzo zadowolonego, ale
sędzia zdawał się być oburzony. Bo widzicie, Tomek miał tutaj odwalać taką samą robotę jak
normalny  prawnik,  no,  powiedzmy,  Ŝe  prawie,  bo  zgodnie  z  przepisami  stanu  Arkansas
oskarŜony ma prawo dobrać sobie kogo tylko zechce, Ŝeby pomagał 'adwokatowi w obronie, i
Tomek  wpierw  namówił  wuja  Silasa,  aby  go  jakoś  wkręcił  do  tej  sprawy,  a  teraz  po  prostu
wszystko knocił i widać było, Ŝe sędziemu wcale się to nie podoba.

A nasz wymoczek zdobył się tylko na tyle, Ŝe zapytał Lema i Jima:
— Dlaczego nie poszliście i nie zawiadomiliście o tym kogo trzeba?
. 217
— Baliśmy się, Ŝe jeszcze i nas w to wplączą. A poza tym wybieraliśmy się właśnie w dół

rzeki na polowanie, i to na cały tydzień. Ale jak tylko wróciliśmy do domu i powiedzieli nam,
Ŝ

e szukają ciała, opowiedzieliśmy wszystko Brace'owi Dunlapowi. .

— Kiedy to było?
— W sobotę wieczorem, dziewiątego września. A wtedy zabrał głos sędzia:
— Szeryfie, proszę zaaresztować obu świadków jako podejrzanych o współudział w

morderstwie.

Prowokurator, czy jak mu tam, zerwał się z miejsca, bardzo zdenerwowany, i

wykrzyknął:

— Wysoki Sądzie! Protestuję przeciwko podobnym...
— Siadaj — powiedział sędzia, wyjął swój nóŜ myśliwski i połoŜył go przed sobą na

pulpicie. — Więcej szacunku dla Wysokiego Sądu!

Więc tamten zrobił, jak mu kazano. I wezwał Billa Withersa.
Bill Withers, zaprzysięŜony, zeznał co następuje: — W sobotę, drugiego września, a było

juŜ  pod  wieczór,  szedłem  sobie  wraz  z  moim  bratem,  Jackiem,  obok  pola  oskarŜonego  i
wtedy zobaczyliśmy jakiegoś człowieka, który coś dźwigał na plecach. Obaj myśleliśmy, Ŝe
to  któryś  z  Murzynów,  co  właśnie  ukradł  zboŜe,  tyle  Ŝe  nie  byliśmy  tego  pewni.  Dopiero
później  przyszło  nam  do  głowy,  Ŝe  przecieŜ  ten  męŜczyzna  musiał  taszczyć  drugiego,  a
temten  zwisał  mu  z  pleców  tak  jakoś  bezwładnie,  więc  myśleliśmy,  Ŝe  na  pewno  się  spił.  I
tego,  który  go  niósł,  poznaliśmy  po  chodzie;  był  to  pastor  Silas.  Umyśliliśmy  teŜ  sobie,  Ŝe
pewnie  znalazł  na  drodze  urŜniętego  jak  bela  Sama  Coopera,  bo  zawsze  go  próbował
nawrócić na dobrą drogę, i teraz taszczy go do domu.

Wszyscy zadrŜeli ze zgrozy, bo pomyśleli sobie o biednym wuju Silasie dźwigającym

zamordowanego na swoje pole tytoniu, właśnie w to miejsce, gdzie później wygrzebał go
pies, tyle tylko Ŝe na twarzach nie było widać zbyt wielkiego współczucia, a nawet
usłyszałem, jak jakiś drań powiedział:

— Jeszcze się nigdy z czymś takim nie spotkałem, Ŝeby ktoś miał aŜ tyle zimnej krwi, no

bo tak wlec ze sobą trupa, Ŝeby go zakopać, jak jakieś padłe bydlę... A do tego pomyśleć, Ŝe
to kaznodzieja.

Tomek wciąŜ tylko myślał nad czymś i myślał, i wcale nie zwracał uwagi na to, co się

działo, więc nasz adwokat dobrał się zaraz do świadka i zrobił, co tylko mógł, choć mógł
naprawdę niewiele. Później miejsce dla świadków zajął jeszcze Jack Withers i opowiedział
dokładnie to samo, co Bill.

Za to po nim przyszedł Brace Dunlap; wyglądał bardzo Ŝałośnie, nieomal płakał.

Wszędzie wokół dały się słyszeć szepty i nagłe poruszenie; wszyscy nadstawili ucha, a wiele
kobiet powtarzało:

— Ach, biedak, cóŜ to za nieszczęście — i widać było, Ŝe niejedna ociera łzy z oczu.

Brace Dunlap, zaprzysięŜony, zeznał co następuje: — JuŜ od dłuŜszego czasu trapiłem

się bardzo z powodu mego biednego brata, ale nie .sądziłem, Ŝe sprawy stoją aŜ tak źle, jak on
to przedstawiał, bo jakoś nie mogłem uwierzyć, Ŝe ktoś zdobyłby się na to, Ŝeby ukrzywdzić
takie  biedne  i  nieszkodliwe  stworzenie  (do  licha,  dałbym  głowę,  Ŝe  Tomek  poruszył  się
nieznacznie,  lecz  później  znów  zrobił  minę,  jakby  go  coś  rozczarowało)  i  wiecie,  nawet  nie
przyszłoby mi na myśl, Ŝe zrobi to właśnie kaznodzieja — bo to przecieŜ wydaje się zupełnie
nieprawdopodobne — więc jakoś nie brałem sobie tego do serca, toteŜ teraz nigdy, przenigdy
nie  zaznam  juŜ  spokoju,  bo  gdybym  wtedy  uczynił  inaczej,  mój  biedny  brat  byłby  teraz  ze
mną, zamiast leŜeć tam, w ziemi, okrutnie zamordowany. A przecieŜ on nikomu w Ŝyciu nie
wszedł w drogę... — Tu jakby głos mu się załamał, toteŜ odchrząknął i odczekał chwilę, póki
nie  odzyska  mowy.  Ludzie  dookoła  wypowiadali  teraz  same  litościwe  słowa,  a  kobiety
płakały;  zrobiło  się  bardzo  cicho,  zupełnie  pogrzebowo,  a  wuj  Silas,  biedactwo,  wydał
głęboki jęk, tak Ŝe go wszyscy słyszeli. Natomiast Brace ciągnął dalej: — W sobotę, drugiego
września,  nie  wrócił  do  domu  na  kolację.  Po  jakimś  czasie  trochę  się  tym  zaniepokoiłem  i
wysłałem  do  domu  oskarŜonego  jednego  z  Murzynów,  ale  wrócił  i  powiedział,  Ŝe  Jubitera
tam  nie  ma.  Więc  zdenerwowałem  się  jeszcze  bardziej  i  nie  mogłem  znaleźć  sobie  miejsca.
PołoŜyłem się do łóŜka, ale nie potrafiłem zasnąć; późną nocą wstałem i poszedłem do domu
kaznodziei i kręciłem się przez jakiś czas w pobliŜu, mając nadzieję, Ŝe spotkam tam mojego
biednego brata, choć wcale nie wiedziałem, Ŝe on juŜ pozbył się^ wszystkich swych kłopotów
i  przepłynął  na  tamten,  lepszy  brzeg.  —  Tu  znowu  głos  uwiązł  mu  w  gardle,  a  prawie
wszystkie kobiety wybuchnęły teraz głośnym szlochem. Zaraz jednak rozpoczął na nowo: —
Ale  to  wszystko  na  nic  się  nie  zdało,  więc  w  końcu  wróciłem  do  domu  i  próbowałem
cokolwiek  się  przespać,  choć  mi  się  nie  udało.  Upłynął  dzień  lub  dwa,  wszyscy  bardzo  się
zaniepokoili, zaczęli mówić o pogróŜkach tego tu oskarŜonego i jakoś  przypadł im do gustu
pomysł,  którego  ja  nie  mogłem  brać  powaŜnie:  Ŝe  mój  brat  juŜ  nie  Ŝyje.  A  więc  szukali
wszędzie i próbowali odnaleźć jego  ciało, ale poniewaŜ nic im z tego nie  wyszło, dali sobie

spokój.  Dlatego  teŜ  uwierzyłem,  Ŝe  brat  na  pewno  musiał  gdzieś  wyjechać,  bo  chciał  mieć
trochę swobody, i Ŝe wróci, kiedy jego kłopoty same jakoś przybledną. Lecz dziewiątego, w
sobotę,  juŜ  późnym  wieczorem,  Lem  Beebe  i  Jim  Lane  przyszli  do  mnie  do  domu  i
powiedzieli  wszystko...  Opowiedzieli  mi  o  tym  całym  straszliwym  morderstwie  i  wtedy  o
mało serce mi nie pękło. I wtenczas przypomniałem sobie takŜe coś, co do mnie wcześniej w
ogóle nie dotarło, poniewaŜ ludzie mówili, Ŝe oskarŜony chodzi ostatnio we śnie i robi róŜne
inne  bezsensowne  rzeczy,  wcale  nie  zdając  sobie  z  tego  sprawy.  I  powiem  wam,  co  mi  się
wtedy nagle przypomniało. W tamtą straszną sobotę, późną nocą, kiedy to snułem się wokół
domu Silasa, taki zgnębiony i trapiony zmartwieniem, traf sprawił, Ŝe zaszedłem na sam skraj
pola  tytoniowego  i  wtenczas  usłyszałem  taki  dziwny  dźwięk,  jak  gdyby  ktoś  rył  łopatą  w
piaszczystym  gruncie.  ToteŜ  podszedłem  ostroŜnie  bliŜej,  zerknąłem  przez  pędy  winoro'śli,
które zwisały ze sztachet ogrodzenia, i zobaczyłem tam oskarŜonego, jak przerzucał łopatą —
.taką  na  długim  stylisku  —  ziemię  do  wielkiej  jamy,  wypełnionej  juŜ  prawie  po  brzegi.
Wprawdzie stał do mnie plecami, ale księŜyc świecił na tyle jasno, Ŝe rozpoznałem go po tym
starym  fartuchu  z  zielonego  rypsu,  z  białą  łatą  pośrodku  pleców,  co to  wyglądał, jakby  ktoś
rzucił w niego śnieŜną kulą. Grzebał człowieka, którego zamordował.

I Brace opadł cięŜko na krzesło, łkając i zalewając się łzami, a wszyscy zebrani w sali

zawtórowali mu zawodzeniem i płaczem, powtarzając: — Ach, to okropne!... To straszne!
Zapanowało takie poruszenie, Ŝe człowiek nie słyszał nawet głosu własnych myśli. I nagle, ni
stąd, ni zowąd, pośród tego wszystkiego rozległ się jeszcze głos wuja Silasa, który — biały
jak prześcieradło — wykrzyknął:

— To prawda! Słowo w słowo! Zabiłem go, i to zupełnie z zimną krwią!
Mocny BoŜe, ale ich zamurowało! Wszyscy zerwali się na nogi wściekle wlepiając wzrok

w wuja Silasa, aŜeby go jak najlepiej widzieć; sędzia walił w stół swoim młotkiem, a szeryf
krzyczał na cały głos: — Spokój! Proszę o spokój... W sądzie naleŜy zachować porządek!

A nasz staruszek stał tak przez cały czas, zupełnie roztrzęsiony, z płonącymi oczyma; nie

patrzył nawet na swoją Ŝonę i córkę, które chwytały go za ramiona błagając, aby się uspokoił.
Odtrącał  je  jak  mógł  i  wołał,  Ŝe  nareszcie  oczyści  swą  czarną  duszę  z  grzechu  zbrodni,  Ŝe
zrzuci  z  siebie  ten  cięŜar,  który  go  przytłacza,  bo  nie  utrzyma  go  juŜ  na  swych  barkach  ani
godziny  dłuŜej!  I  zaraz  teŜ  rozpoczął  swoją  straszliwą  opowieść;  mówił  jak  opętany,  a
wszyscy  wpatrywali  się  w  niego  wybałuszając  oczy,  sędzia,  przysięgli,  adwokat  i  kto  tylko
tam był, wraz z Benny i ciotką Sally, których serca juŜ chyba wykrwawiły się teraz do'reszty.
A Tomek Sawyer — tam do diaska! — nawet nie raczył spojrzeć w jego stronę. Ani razu... po
prostu  siedział  z  oczyma  wlepionymi  w  coś  zupełnie  innego,  sam  nawet  nie  wiem  w  co.  A
nasz staruszek szalał, wyrzucał z siebie słowa niczym strumień ognia:

— Tak, to ja go zabiłem! To ja ponoszę winę! Lecz nigdy w Ŝyciu ani mi nawet w głowie

nie postało, Ŝeby go zranić albo wyrządzić jakąś inną krzywdę, i to pomimo wszystkich tych
tutaj łgarstw o moich pogróŜkach pod jego adresem. Tak było aŜ do -chwili, kiedy uniosłem
pałkę...  bo  wtedy  serce  całkiem  mi  zlodowaciało!  Wówczas  odeszła  z  niego  wszelka  litość,
toteŜ  zadałem  cios  tak,  aby  go  zabić!  W  jednej,  jedynej  chwili  stanęły  mi  przed  oczyma
wszystkie moje krzywdy, wszystkie zelŜywe słowa, jakimi nieboszczyk wraz ze swym bratem
łajdakiem  ciągłe  mnie  obrzucali,  a  takŜe  i  to,  Ŝe  zmówili  się  obaj,  aŜeby  mnie  oczernić,
zniesławić  przed  innymi  moje  dobre  imię,  a  wreszcie  przywieść  do  jakiegoś  czynu,  który
mógłby  mnie  zniszczyć  wraz  z  całą  rodziną,  choć  ta  —  klnę  się  na  Boga!  —  nigdy  nie
wyrządziła  im  najmniejszej  choćby  szkody.  A  wszystko  to  wskutek  niecnej  zemsty.  I  sami
powiedzcie, za co? PoniewaŜ to niewinne i czyste dziewczę, moja córka, którą widzicie tu, u
mego  boku,  nie  chciała  poślubić  bogatego,  bezczelnego  i  nieokrzesanego  tchórza,  Brace'a
Dunlapa, co to jeszcze przed chwilą lał fałszywe łzy nad losem swego brata, choć naprawdę
wcale o niego nie dbał (tu zobaczyłem, Ŝe Tomek Sawyer aŜ podskoczył; tym razem ani chybi
był  zadowolony).  Dlatego  w  owej  chwili,  o  której  wam  mówię,  zapomniałem  o  Bogu,

rozpamiętując tylko gorycz' mego serca i — oby Stwórca wejrzał na moją skruchę! —
zadałem tamtemu cios, pragnąc go uśmiercić. Lecz w tej samej sekundzie przyszło mi gorzko
Ŝ

ałować swego czynu — ach, jakŜe straszne jęły mnie trapić wyrzuty! — aliści pomyślałem o

nieszczęsnej rodzinie, o tym, Ŝe m u s z ę zatrzeć ślady przestępstwa, i to ze względu na nią. I
rzeczywiście ukryłem zwłoki w zaroślach, aby w stosownym czasie zawlec je na pole tytoniu,
gdzie później, ciemną nocą, zjawiłem się z łopatą i...

W tejŜe samej chwili Tomek zerwał się na równe nogi i wykrzyknął:
— Te r a z juŜ wiem! — i skinął wujowi dłonią; ach, nawet w takiej chwili dostojny i

elegancki jak zawsze. I powiedział:

— Siadaj, wuju! Tak, dokonano morderstwa, lecz ty do niego nie przyłoŜyłeś ręki!
CóŜ, moi drodzy, teraz dla odmiany moŜna by nawet usłyszeć odgłos rzuconej na podłogę

szpilki.  I  wuj  Silas  klapnął,  jakby  ogłuszony,  znów  na  swoje  miejsce,  lecz  ciotka  Sally  i
Benny  nawet  nie  zdały  sobie  z  tego  sprawy,  gdyŜ  wpatrywały  się  w  Tomka  z  otwartymi
ustami, nie wiedząc o boŜym świecie. I wszyscy zebrani w sali robili to  samo. Jak  Ŝyję, nie
widziałem  jeszcze  tylu  ludzi  równie  oszołomionych  i  zbitych  z  tropu  ani  tylu  par  oczu  tak
bardzo  wybałuszonych,  niezdolnych  nawet  mrugnąć  powieką.  A  wtedy  Tomek  powiedział
najzupełniej spokojnym tonem:

— Wysoki sądzie, czy mogę prosić o głos?
— Na Boga, aleŜ tak... Mów dalej! — powiedział sędzia, teŜ tak zaskoczony, Ŝe

właściwie nie wiedział, co począć.

Wówczas Tomek wstał z miejsca, odczekał sekundę lub dwie — a wszystko po to, by

osiągnąć większy efekt, jak on to nazywa — i wreszcie zaczął swoje, jak zawsze spokojny i
opanowany:

— Od jakichś dwóch tygodni na froncie tego gmachu wisi mały afisz, oferujący dwa

tysiące dolarów nagrody za dwa wielkie brylanty skradzione w St. Louis. Te brylanty są warte
dwanaście tysięcy dolarów. Ale na razie niech to nie obciąŜa zbytnio uwagi państwa, póki do
tego .nie dojdę. A teraz o samym morderstwie. Powiem wam o nim wszystko, tak jak to się
stało, powiem, kto jest zabójcą, w ogóle podam takŜe wszystkie niezbędne szczegóły.

Widać było teraz, jak wszyscy sadowią się wygodnie i nadstawiają uszu.
— Ten oto człowiek, Brace Dunlap, który wylewał przed chwilą krokodyle łzy po swoim

zmarłym bracie, choć ten, jak dobrze wam wiadomo, obchodził go tyle co zeszłoroczny śnieg,
pragnął  poślubić  tę  oto  tutaj  młodą  dziewczynę,  lecz  ona  go  nie  chciała.  ToteŜ  powiedział
wujowi Sila-sowi, Ŝe jeszcze tego poŜałuje. Wuj Silas zdawał sobie sprawę z jego szerokich
barów, a takŜe-ze swojej nader mizernej postury, dlatego wiedział, jak niewielką ma szansa,
gdyby przyszło co do czego. Więc bardzo się tym trapił, był ciągle zalękniony i robił, co tylko
mógł,  aby  tamtego  jakoś  sobie  zjednać  i  udobruchać;  przyjął  nawet  na  farmę  jego  brata-
ladaco,  Jubitera,  i  wypłacał  mu  dniówki,  choć  z  tego  powodu  musiał  wszystkiego  skąpić
własnej  rodzinie.  Jubiter  zaś  dokładał  wszelkich  starań,  aby  uknute  przez  Brace'a  plany  nie
chybiły  celu:  obraŜał  wuja  Silasa,,nękał  i  draŜnił,  chciał  go  doprowadzić  do  tego,  aby
wyrządził mu w końcu jakąś krzywdę, zyskując sobie samemu niesławę u ludzi. I tak teŜ się
stało. Wszyscy zwrócili się przeciw wujowi, rozpowiadając o nim najbezecniejsze rzeczy, a to
powoli  raniło  mu  serce...  Tak,  bo  truł  się  i  martwił  do  tego  stopnia,  Ŝe  często  sprawiał
wraŜenie obłąkanego.

W ową sobotę, która przyniosła nam tyle kłopotów, dwaj spośród obecnych tu na sali

wiadków, Lem Beebe i Jim Lane, istotnie przechodzili obok tego miejsca, gdzie wuj Silas

pracował  z  Jubiterem  w  polu.  I  to  tylko  jest  prawdą,  bo  reszta  ich  opowieścf  to  zwyczajne
kłamstwa. Nie, nie słyszeli, Ŝeby wuj Silas groził Dunlapowi, Ŝe go zabije, nie mogli słyszeć
odgłosu  uderzenia  pałką,  nie  mogli  takŜe  widzieć  Ŝadnych  zwłok  ani  tego,  jak  wuj  Silas
ukrywał  coś  w  krzakach.  Spójrzcie  no  teraz  na  nich.,.  siedzą  tam  i  Ŝałują swojej  usłuŜności,

tego, Ŝe tak ochoczo zaprzedali swe własne języki... A w, kaŜdym razie z pewnością będą
Ŝ

ałować, zanim jeszcze skończę.

Tego samego wieczoru, w sobotę, Bill i Jack Witherso-nowie rzeczywiście widzieli, jak

jakiś człowiek dźwigał gdzieś drugiego. Tyle z ich słów jest prawdą, bo reszta — to łgarstwa.
Wpierw pomyśleli, Ŝe to jakiś Murzyn, który ukradł wujowi worek ziarna... Przyjrzyjcie się,
jak  głupie  mają  teraz  miny,  gdy  widzą,  Ŝe  ktoś  podsłuchał,  o  pzym  wówczas  mówili.  A
wszystko  to  dlatego,  Ŝe  dowiedzieli  się  z  czasem,  kim  był  ten  męŜczyzna;  sami  wiedzą
najlepiej,  dlaczego  zeznawali  tutaj  pod  przysięgą,  Ŝe  wzięli  go  wówczas  za  wuja  Silasa  ze
względu na jego chód, choć to nie było prawdą, a przysięgając wiedzieli juŜ, Ŝe skłamią.

Ów człowiek, który w słabym świetle księŜyca zobaczył, jak grzebano zwłoki na polu

tytoniowym — rzeczywiście to widział. Tyle Ŝe tym grabarzem wcale nie był wuj Silas. Bo
on dokładnie w tym czasie leŜał w swoim łóŜku.

Teraz, nim przejdę dalej, chciałbym was jeszcze zapytać o jedną drobną rzecz. Czy nie

zauwaŜyliście  przypadkiem,  Ŝe  ludzie,  gdy  nad  czymś  usilnie  myślą  lub  gdy  są  skłopotani,
prawie  zawsze  nie  wiedzą,  co  począć  z  rękami  albo  teŜ  sami  nie  zauwaŜają,  co  robią  ich
dłonie?  Niektórzy  głaszczą  się  po  brodzie,  inni  drapią  się  po  nosie,  a  jeszcze  inni  w  szyję,
kręcą dewizką lub szarpią guziki. Zdarzają się i tacy, co wówczas kreślą palcem jakąś figurę
lub gryzmoł; na policzku, pod brodą i pod wargą. Ja sam tak robię. Gdy się czymś niepokoję,
martwię lub gdy się nad czymś głęboko zastanawiam, rysuję wówczas palcem duŜe „V"... i w
połowie przypadków nawet nie zauwaŜam i nie wiem, Ŝe to robię.

To było wprost nieprawdopodobne. Bo i mnie coś takiego się zdarza, tylko Ŝe ja kreślę

wtedy duŜe „O". I zobaczyłem, Ŝe ludzie kiwają głowami, jak gdyby chcieli powiedzieć: „No,
tak, w rzeczy samej".

— A więc, wracam do sprawy. Tego samego dnia — choć nie, to było jeszcze

poprzedniej  nocy  —  przy  NabrzeŜu  Flaglera,  czterdzieści  mil  stąd  w  górę  rzeki,  zacumował
parowiec.  Była  wtedy  burza  i  padało  jak  nie  wiem  co.  Na  pokładzie  przebywał  pewien
złodziej  i  miał  przy  sobie  te  dwa  ogromne  brylanty,  o  których  mowa  w  obwieszczeniu
wiszącym na drzwiach sądu; wymknął się jakoś na brzeg ze swoją podręczną torbą, dał nura
w  mrok  i  burzę,  poniewaŜ  liczył,  Ŝe  dotrze  cały  i  zdrowy  do  tego  miasteczka.  Ale  miał  na
statku dwóch kompanów, którzy się tam ukryli, i wiedział, Ŝe gdy tylko nadarzy się pierwsza
okazja, tamci jak hic go zamordują i zabiorą brylanty, gdyŜ wszyscy trzej maczali palce w ich
kradzieŜy, a teraz on sam je porwał i uciekł.

Nie upłynęło nawet dziesięć minut, gdy jego kamraci zorientowali się, Ŝe prysnął, więc

wyskoczyli  na  brzeg  i  popędzili  za  nim.  Prawdopodobnie  odkryli  jego  ślady  przy  świetle
zapałek. Tak czy inaczej, tropili go przez całą sobotę, sami trzymając się przy tym na uboczu,
lecz  przed  zachodem  słońca  tamten  męŜczyzna  przyszedł  do  kępy  sykomor,  tej  obok  pola
wuja Silasa, aŜeby wyjąć z torby jakieś przebranie i włoŜyć je, zanim odwaŜy się pokazać tu,
w  mieście...  I,  zauwaŜcie,  zrobił  to  ledwie  w  krótką  chwilę  po  tym,  jak  wuj  Silas  uderzył
pałką w głowę Jubitera Dunlapa... gdyŜ rzeczywiście go uderzył.

Lecz juŜ po chwili tamci dwaj złodzieje spostrzegli, Ŝe ich kompan wślizguje się

pomiędzy sykomory, więc wyskoczyli z krzaków i ruszyli w ślad za nim.

Dopadli go i zatłukli na śmierć.
Tak, bo mimo iŜ wrzeszczał i wył wniebogłosy, zdołali go ukatrupić. Ale dwaj inni

ludzie, przechodzący tą drogą, usłyszeli ów rwetes i pobiegli ku kępie — dokąd tak czy
inaczej zmierzali — więc na ich widok tamtych dwóch rzezimieszków rzuciło się do ucieczki
mając ich wciąŜ na karku, poniewaŜ obaj przybysze ścigali ich co sił w nogach. Lecz upłynęła
moŜe minuta lub dwie — i teraz ci dwaj nowi, ścigając złodziei, wśliznęli się na powrót w
kępę sykomorów.

I cóŜ tam takiego zrobili? Zaraz wam to wyjaśnię. Znaleźli przebranie, które ten złodziej

wydobył ze swej torby podróŜnej, i jeden Ŝ przybyłych męŜczyzn przyodział się w nie.

Tu Tomek przerwał na chwilę, by bardziej wzmocnić efekt, a potem stwierdził, powoli i

dobitnie:

— MęŜczyzną, który włoŜył przebranie zabitego, był sam.,. Jubiter Dunlap!
— O BoŜe! — jęknęli wszyscy, kto tylko był na sali, a wuj Silas' z wraŜenia chyba

całkiem oniemiał.

— Tak, to był Jubiter Dunlap. Nie umarł, jak sami widzicie. Bo tamci dwaj ściągnęli

zmarłemu buty, aŜeby obuć go w stare i poszarpane buty Jubitera, buty nieboszczyka zaś —
włoŜył  Jubiter  Dunlap.  A  później  Jubiter  Dunlap  pozostał  tam,  gdzie  był,  natomiast  tamten
drugi  odciągnął  zwłoki  w  pole.  I  potem,  juŜ  po  północy,  przemknął  się  chyłkiem  do  domu
wuja  Silasa,  zdjął  z  kołka  jego  stary,  zielony  chałat  —  który  zawsze  tam  wisiał,  pomiędzy
domem a kuchnią — załoŜył  go na siebie, a potem ukradł jeszcze łopatę o długim stylisku i
poszedł w zagony tytoniu pogrzebać nieboszczyka. Tomek przerwał i stał w milczeniu przez
dobre pół minuty. Lecz wkrótce podjął na nowo:

— No, a jak państwo sądzicie? Kim był zamordowany? Był to... sam J a k e Dunlap, ten

włamywacz, dawno juŜ tu uznany za zaginionego!

— Na Jowisza!
— Za to męŜczyzną, który go pochował, był B r a c e Dunlap, jego rodzony brat!
— Wielkie Nieba!
— A teraz jak uwaŜacie, kim jest ten tutaj oto budzący litość przygłupek, który przez cały

czas udaje głuchoniemego przybłędę? ToŜ to J u b i t e r Dunlap!

O, do kata! Podniosła się taka wrzawa i wszyscy wyli tak głośno, Ŝe jak długo Ŝyjecie, nie

widzieliście chyba jeszcze takiego zamieszania. A Tomek podbiegł teraz do Jubitera, zerwał
mu okulary i sztuczne bokobrody i teraz nikt nie wątpił, Ŝe oto ma przed sobą nieboszczyka
we własnej osobie. Lecz był on Ŝywy, Ŝywy jak kaŜdy z tutaj zgromadzonych! A ciotka Sally
i Benny zaczęły zaraz płakać, ściskać, całować i dusić wuja Silasa, i do tego robiły to z takim
zapałem, Ŝe w jego biednej głowie z pewnością wszystko się teraz poplątało, pokopało i
pokręciło do reszty, bardziej niŜ kiedykolwiek wcześniej, a to juŜ trochę za wiele. Lecz cała
sala poczęła niebawem wołać:

— Tomasz Sawyer! Tomasz Sawyer! Zamknijcie się wreszcie wszyscy i pozwólcie mu

mówić! No, dalej, Tomku Śawyerze!

To sprawiło, Ŝe Tomek Sawyer poczuł się niczym ryba w wodzie, bo przecieŜ zawsze aŜ

stawał na głowie, byle tylko być waŜną osobistością i bohaterem w pełnym tego słowa
znaczeniu, jak on to nazywał. Więc kiedy wszystko się uciszyło, powiedział:

— Niewiele juŜ tego zostało, chyba jeszcze tylko ta jedna sprawa. Kiedy ten drugi

męŜczyzna, Brace Dunlap, który tak bardzo zatruł Ŝycie i pomieszał rozsądek wujowi
Silasowi, stwierdził, Ŝe wuj niemal do reszty postradał juŜ zmysły i uderzył tamtego nicponia,
jego brata, dostrzegł w tym swoją szansę. Jubiter popędził do lasu, aby się tam ukryć i sądzę,
Ŝ

e miał za zadanie wymknąć się stamtąd nocą, czmychnąć z okolicy. Wówczas Brace

sprawiłby, Ŝe wszyscy by uwierzyli, iŜ to właśnie wuj Silas go zabił i ukrył gdzieś jego ciało.
To  by  wuja  zniszczyło;  musiałby  wynieść,  się  z  tych  stron...  a  moŜe  nawet  sam  by  się
powiesił,  trudno  to  przewidzieć.  Lecz  kiedy  tam,  pośród  sykomor,  odnaleźli  swego  zabitego
brata — nie rozpoznając go zresztą, bo tak był zmasakrowany — stwierdzili, Ŝe mogą zrobić
coś  lepszego:  przebrać  ich  obu,  pogrzebać  Jake'a,  ale  za  jakiś  czas  odkopać  go  znowu,  w
odzieniu  Jubitera,  a  później  jeszcze  przekupić  Jima  Lane  i  Billa  Withersa  i  jeszcze  paru
innych,  aby  ,  złoŜyli  pod  przysięgą  jakieś  kłamliwe,  choć  wygodne  zeznania  —  co  teŜ  się

zresztą stało. I teraz siedzą tutaj, a powiedziałem im przecie, Ŝe będą mieli raczej niewyraźne
miny, zanim skończę, i takie właśnie mają.

Hm, a więc ja, wraz z tym tu oto Huckiem Finnem, płynęliśmy tym samym parowcem co

złodzieje  i  nieboszczyk  "  opowiedział  nam  wszystko  o  diamentach;  powiedział  równieŜ,  Ŝe
tamci  dwaj  przy  pierwszej  lepszej  okazji  na  pewno  go  zamordują,  toteŜ  chcieliśmy  mu
pomóc,  o  ile  tylko  będzie  to  w  naszej  mocy.  PodąŜaliśmy  właśnie  ku  kępie  sykomor,  kiedy
dobiegły  nas  stamtąd  odgłosy  tego  mordu.  Lecz  wybraliśmy  się  tam  równieŜ  wczesnym
rankiem po burzy, gdyŜ mimo to mieliśmy nadzieję, Ŝe jednak nikt nie został wówczas zabity.
Ale gdy ujrzeliśmy tego tu Jubitera Dunlapa, jak paradował wszędzie w przebraniu, w którym
przecieŜ  miał  chodzić  J  a  k  e,  wzięliśmy  go  wpierw  za  Jake'a,  tym  bardziej  Ŝe  gulgotał
zupełnie jak głuchoniemy, co takŜe było zgodne z wcześniejszą umową.

Ja i Huck wyruszyliśmy na poszukiwanie zwłok, choć wszyscy inni juŜ tego zaniechali, i

znaleźliśmy je. Byliśmy wówczas z tego bardzo dumni, niemniej wuj Silas ogromnie nas
zadziwił mówiąc, Ŝe to właśnie on uśmiercił tego człowieka. Więc dla odmiany zrobiło nam
się wtenczas bardzo przykro, Ŝe znaleźliśmy to ciało, i postanowiliśmy zrobić wszystko, co
tylkto w naszej mocy, aby ocalić wuja od stryczka. A była to niezwykle trudna sprawa, gdyŜ
wuj za nic nie chciał nam pozwolić wykraść się' z więzienia, tak jak to juŜ raz zrobiliśmy w
wypadku naszego starego Jima.

Przez cały miesiąc robiłem, co mogłem, aby wymyślić jakiś sposób na wyratowanie wuja,

lecz  jakoś  nić  nie  chciało  mi  przyjść  do  głowy.  ToteŜ  kiedy  przyszliśmy  tu  dzisiaj  do  sądu,
miałem w głowie kompletną pustkę i nie wierzyłem w istnienie jakiejkolwiek szansy. Ale po
pewnym  czasie  zobaczyłem  coś,  co  dało  mi  bardzo  wiele  do  myślenia...  Ot,  taki  sobie
drobiazg,  lecz  to  coś,  samo  przez  się,  jeszcze  nie  wystarczało,  by  zyskać  zupełną  pewność,
gdyŜ naleŜało rzetelnie uporządkować myśli, a przede wszystkim — bardzo uwaŜnie patrzeć.
Dlatego,  choć  udawałem  głęboką  zadumę,  musiałem  jednocześnie  bacznie  wszystko
obserwować. No i po pewnym czasie, jakŜeby inaczej, gdy juŜ wuj Silas wyczerpał swój stek
bredni, jakoby własnoręcznie zabił Jubitera, znów spostrzegłem to coś, a wtedy zerwałem się
z  miejsca  i  pomyślałem  sobie,  Ŝe  pora  kończyć  sprawę,  albowiem  Jubiter  Dunlap  siedzi  tu,
przede  mną.  Poznałem  go  po  tej  rzeczy,  którą  zwykł  często  robić,  a  którą  ja  dobrze
zapamiętałem. Zapamiętałem to będąc tu rok temu.

Znów zrobił przerwę i rozmyślał przez dłuŜszą chwilę, pewnie szykując nowy efekt .'—

to było dla mnie jasne. Później odwrócił się, tak jakby zamierzał juŜ zejść z podwyŜszenia, i
oświadczył, niby to całkiem spokojnym i obojętnym tonem:

— No cóŜ, sądzę, Ŝe to juŜ wszystko.
Do diaska! Chyba jeszcze nigdy nie słyszeliście takiego wycia! A dobiegało ono teraz z

całej sali.

— Co on takiego robił? Stój tam, gdzie stoisz, ty mały wcielony czorcie! CóŜ to, wydaje

ci się, Ŝe wolno ci najpierw doprowadzić człowieka do zupełnej gorączki, a potem odejść i
nic? C o on właściwie robił?

No i sami widzicie, to było właśnie to, ten cały jego efekt! Bo tak naprawdę nie dałby się

przecieŜ teraz zwlec z podestu nawet parą wołów.

— Och, nic wielkiego — powiedział w końcu. — ZauwaŜyłem, Ŝe trochę się

podenerwował, kiedy usłyszał, iŜ wuj Silas sam sobie kładzie stryczek na szyję przyznając się
do  morderstwa,  którego przecieŜ  nie  popełnił.  A później juŜ, z  minuty  na  minutę,  wpadał  w
coraz  to  większe  nerwy.  Więc  przyglądałem  mu  się  bacznie,  udając  przy  tym,  Ŝe  wcale  na
niego  nie  patrzę...  I  nagle  ni  stąd,  ni  zowąd  palce  jakoś  tak  dziwnie  mu-się  rozbiegały,  a
później  odruchowo  uniósł  lewą  dłoń  do  policzka  i  pocierał  go  kciukiem,  kreśląc  przy  tym
znak krzyŜa. No, a wówczas go miałem!

Ech, teraz cała sala zaczęła krzyczeć, wrzeszczeć, tupać i eo sił klaskać w dłonie, a

Tomek Sawyer był taki dumny i taki szczęśliwy, Ŝe właściwie nie wiedział, co ze sobą
począć.

A wtedy sędzia spojrzał znad swego pulpitu i zapytał:
— Mój chłopcze, a więc byłeś świadkiem wszystkich opisanych tu faktów tego

przedziwnego spisku, a następnie tragedii?

— O, nie, Wysoki Sądzie, niczego nie widziałem.
— Nic z tego nie widziałeś? PrzecieŜ opowiedziałeś nam tutaj wszystko, po kolei, tak

jakbyś to oglądał własnymi oczyma. Jak ty to właściwie zrobiłeś?

A Tomek odrzekł z niewzruszonym spokojem i swobodą:
— Och, ja, Wysoki Sądzie, po prostu bacznie śledziłem fakty i zeznania, składając to czy

owo w jedną całość. Ot, zwyczajny kawałek roboty detektywa; kaŜdy by to potrafił.

— TeŜ coś! Nawet dwóch łudzi na milion nie potrafiłoby tego dokonać! Jesteś wprost

wyjątkowym chłopakiem.

A wówczas sala znów się rozwrzeszczała i urządziła Tomkowi jeszcze jedną owację, on

zaś — cóŜ, nie oddałby pewnie tego wszystkiego nawet za całą kopalnię srebra. Potem sędzia
zapytał:

— Ale czy jesteś pewien, Ŝe przedstawiłeś nam tę jakŜe dziwną historię w zupełnej

zgodzie z prawdą?

— Całkowicie, Wysoki Sądzie. Oto Brace Dunlap — jeŜeli zechce się waŜyć na takie

ryzyko, to niech zaprzeczy, powie, Ŝe nie brał w tym udziału, a przyrzekam, iŜ rychło
poŜałuje, Ŝe cokolwiek mówił... Lecz cóŜ, sami widzicie, Ŝe -w ogóle się nie odzywa.
Podobnie jego brat oraz tych czterech świadków, którzy nałgali tu ile wlezie i dostali godziwą
zapłatę — teŜ milczą jak zaklęci. A co się tyczy wuja, to raczej nie" widzę sensu, aby go w to
mieszać, bo ja bym mu nie wierzył nawet pod przysięgą!

Tak, moi drodzy, cała sala ryknęła gromkim śmiechem i nawet sędzia teŜ sobie

pofolgował. A Tomek był po prostu wniebowzięty. Kiedy juŜ wszyscy ucichli, spojrzał na
sędziego i oświadczył:

— Wysoki Sądzie, tu na sali jest złodziej. —- Złodziej?
— Tak jest, Wysoki Sądzie. I ma przy sobie brylanty wartości dwunastu tysięcy dolarów.
Dalibóg, ale zawrzało! I wszyscy zaczęli krzyczeć:
— Kto to jest? Który to? WskaŜ go zaraz! A sędzia powiedział:
— WskaŜ go, mój chłopcze. Szeryfie, proszę go natychmiast aresztować. Kto to taki?
I Tomek wskazał:
— To ten, cudem zmartwychwstały Jubiter Dunlap. I znowu ten sam grzmiący wybuch

zdumienia i emocji,

a Jubiter, który i tak juŜ ledwie się trzymał z wraŜenia, tym razem skamieniał ze

szczętem. Po czym nagle przemówił, z trudem tłumiąc płacz:

— No, nie, to juŜ zwykłe kłamstwo! Wysoki Sądzie, to przecieŜ nie w porządku, ja juŜ

bez  tego jestem  w  powaŜnych  tarapatach!  Na  tamte  rzeczy  zgoda...  to  Brace  mnie  namówił,
pouczył,  co  mam  robić  i  jeszcze  obiecał,  Ŝe  któregoś  dnia  stanę  się  bogaty.  Zrobiłem  to,  co
zrobiłem, i teraz mi bardzo przykro i wszystkiego  Ŝałuję, ale wcale nie kradłem Ŝadnych tam
diamentów  i  nie  mam  ich  przy  sobie.  Zęby  mnie  coś  na  miejscu,  jeŜeli  tak  nie  jest.  Niech
mnie szeryf obszuka, a wtedy się okaŜe.

A Tomek powiedział:
— Wysoki Sądzie, moŜe to jednak nieładnie nazywać go złodziejem i chyba się trochę

zagalopowałem. On rzeczywiście ukradł te brylanty, choć tak naprawdę wcale o tym nie

wiedział. Ukradł je swemu bratu, JakeWi, gdy tamten leŜał martwy. Bo Jake wcześniej skradł
je tamtym dwóm złodziejom, ale Jubiter nie wiedział, co robi, i obnosił się tu z nimi przez
calutki miesiąc. Tak jest, Wysoki Sądzie, ma przy sobie kamienie warte dwanaście tysięcy
dolarów... To przecieŜ cała fortuna, podczas gdy on pałęta się co dnia jak ostatni nędzarz. To
prawda, Wysoki Sądzie, on ma je teraz przy sobie.

Sędzia rozkazał:
— Zrewidować go, szeryfie!
CóŜ, moi drodzy, szeryf obszukał go z góry na dół, wszędzie, gdzie się dało. Sprawdził

kapelusz, skarpetki, szwy odzienia i buty, i w ogóle wszystko — a Tomek tylko stał zupełnie
spokojnie, czyhając na ten swój jeszcze jeden efekt. Wreszcie szeryf dał za wygraną, wszyscy
zrobili mocno zawiedzione miny, a Jubiter powiedział:

— No i co? A nie mówiłem? Wtedy sędzia stwierdził:
— Coś mi się zdaje, Ŝe tym razem, synu, musiałeś się pomylić.
I wówczas Tomek zrobił taką minę, jak gdyby myślał nad czymś z całej siły, drapiąc się

przy tym w głowę. Po czym uniósł wzrok i powiedział, na nowo oŜywiony:

— Ach, teraz juŜ wiem! Na śmierć o tym zapomniałem. Co oczywiście było zwykłym

kłamstwem.

I zaraz dodał:
— Czy moŜe ktoś z państwa byłby taki uprzejmy i poŜyczył mi mały, taki całkiem

maleńki śrubokręcik? Wiesz, Jubiterze, dokładnie taki sam, jaki był w torbie twego brata,
którą zwędziłeś. Ale chyba go tutaj ze sobą nie przyniosłeś?

— Nie, nie przyniosłem. Nie był mi ' potrzebny do szczęścia i komuś go tam dałem.
— A to dlatego, Ŝe nie wiedziałeś, do czego moŜe słuŜyć.
Jubiter zdąŜył juŜ na powrót się obuć, lecz kiedy potrzebne narzędzie dotarło wreszcie

nad głowami tłumu, Tomek zaŜądał:

— Oprzyj stopę tu, na tym krześle.
Ukląkł i zaczął odkręcać blaszkę od obcasa, a wszyscy zgromadzeni śledzili jego ruchy. I

gdy  wreszcie  wydobył  wspaniały  diament  i  uniósł  go  do  góry,  a  ten  zabłysnął,  rozjarzył  się
płomieniem i trysnął na wszystkie strony jaskrawym słonecznym światłem, ludziom po prostu
dech  zaparło  w  piersi.  Jubiter  zaś  wyglądał  tak  jakoś  Ŝałośnie  i  nieszczególnie,  Ŝe  pewnie
niczego podobnego dotąd nie widzieliście. Dalipan! Na pewno myślał teraz o tym, Ŝe mógłby
przecieŜ nawiać, stać się człowiekiem bogatym i całkiem niezaleŜnym, gdzieś bardzo daleko
stąd, gdyby tak jakimś cudem przyszło mu do  głowy, po co właściwie w torbie był ten cały
ś

rubokręt.

O, tak, gdyby zgarnąć to wszystko do kupy, była to bardzo emocjonująca chwila i na

Tomka runęły całe tony chwały. Sędzia zabrał diamenty, stanął za swoim stołem,
odchrząknął, uniósł okulary nad czoło i powiedział:

— Zatrzymam je na razie i powiadomię prawowitych właścicieli, a kiedy juŜ po nie

przyjdą,  będzie  dla  mnie  wówczas  prawdziwym  zaszczytem  wręczyć  ci  owe  dwa  tysiące
dolarów,  bo  zasłuŜyłeś  sobie  na  tę  nagrodę...  Tak,  zasłuŜyłeś  sobie  na  najgorętsze  i
najszczersze wyrazy podziękowania tej oto społeczności, między innymi i za to, Ŝeś uchronił
pokrzywdzoną  i  niewinną  rodzinę  przed  ruiną  i  hańbą,  Ŝeś  ocalił  prawego  i  szlachetnego
człowieka  od  śmierci  godnej  zbrodniarza,  a  ponadto  takŜe  z  tej  przyczyny,  Ŝe  ujawniłeś
nędzne  matactwa  okrutnego  i  plugawego  łajdaka,  gotując  mu  niesławę  i  karę  przewidzianą
przez prawo!

Ach, kochani, brakowało tam tylko orkiestry dętej, Ŝeby tak coś nagle zagrała, bo wtedy

byłby to chyba najuroczystszy moment, jaki ktokolwiek mógłby sobie wymarzyć. I Tomek
Sawyer teŜ był tego zdania.

Potem juŜ tylko szeryf zakuł w kajdanki Brace'a Duri-lapa i całą jego bandę, no i po

jakimś  czasie,  następnego  miesiąca,  sędzia  wytoczył  im  proces  i  całe  towarzystwo
powędrowało  do  pudła.  I  wszyscy  znów  zaczęli  tłumnie  nawiedzać  mały,  stary  kościółek
wuja  Silasa  i  tacy  byli  dlań  czuli  i  mili  dla  całej  rodziny,  Ŝe  wprost  o  mało  nie  wyłazili  ze
skóry.  Wuj  Silas  znów  zaczął  dla  nich  wygłaszać  te  swoje  straszliwie  nudne,  bełkotliwe  i
najbardziej  pokiełbaszone  nauki, jakie tylko  świat  widział,  i tak  kaŜdemu  potrafił  zamieszać
w  głowie,  Ŝe  po  czymś  takim  mało  który  z  wiernych  był  w  stanie  trafić-w  biały  dzień  do
domu.  Ale  ludzie  udawali,  Ŝe  są  to  najbardziej  celne,  najznakomitsze  i  najwspanialsze
kazania, jakie moŜna sobie wyobrazić, toteŜ siedzieli tam i ronili łzy wzruszenia, z miłości i z
litości. Tyle Ŝe mnie, dalibóg, przenikały od tego zaraz zimne dreszcze i chwytały drgawki, a
mózg  kurczył  mi  się  zupełnie  i  twardniał  jak  orzech.  Lecz  właśnie  te  kazania  sprawiły,  Ŝe
staruszkowi  rozum  powrócił  z  wolna  do  czaszki  i  wuj  był  juŜ  potem  równie  zdrowy  na
umyśle jak dotąd, co — jeśli się nie mylę — nie jest chyba jednak przesadną pochwałą. Tak
więc cała rodzina Ŝyła sobie szczęśliwie niczym te ptaszki w gniazdku i chyba nikt nie mógł
być bardziej od nich kochający i wdzięczny, gdy szło o Tomka Sa-wyera. To samo okazywali
zresztą  i  mnie,  choć  ja  właściwie  niczego  tu  przecieŜ  nie  dokazałem.  A  kiedy  juŜ  wreszcie
nadeszły  te  dwa  tysiące  dolarów,  Tomek  odpalił  mi  połowę,  o  czym  nikomu  nic  nigdy  nie
pisnął, co mnie wcale nie dziwi, bo na tyle go znam.

Posłowie
I oto Czytelnik — bądź to młody adresat tej ksiąŜki, bądź teŜ ów znacznie starszy,

sięgający po nią  za sprawą miłych wspomnień lektury dzieciństwa, a moŜe nawet własnych,
ho,  ho!  teŜ  nie  lada  jakich  przygód  w  wieku  iluś  tam  lat  —  dobrnął  do  kresu  ostatniego
spotkania z bohaterami znanego cyklu powieściowego Marka Twaina, z Tomkiem i Huckiem.
Cokolwiek dojrzalszymi niŜ w dwóch wcześniejszych powieściach, lecz nadal dysponującymi
(w  przypadku  Tomka)  równie  „pokiełbaszoną"  fantazją  i  Ŝądzą  nowych,  jakŜe  szaleńczych
przeŜyć,  lub  teŜ  -4-  w  wypadku  Hucka  —  pełnych  głębokiego  umiłowania  niczym  nie
skrępowanej  łotrzykow-skiej  swobody  i  ochoczo  wyraŜających  zgodę  na  udział  w
ucieleśnianiu  wszelkich  łobuzerskich  pomysłów.  Byle  było  ciekawie  i  byle  coś  się  działo...
Niemniej,  powiadam,  jest  to  spotkanie  ostatnie.  Mark  Twain  bowiem  nic  więcej  juŜ  o  ich
przygodach nie pisał. A przynajmniej nic więcej nie ukazało się drukiem.

Z góry zakładam, iŜ Czytelnik zna przygody obu bohaterów zawarte w dwóch

poprzednich  ksiąŜkach:  w  Przygodach  Tomka  Sawyera  i  w  Przygodach  Hucka,  gdyŜ  obie
miały  u  nas  ogromną  liczbę  wydań,  wchodząc  na'trwałe  do  repertuaru  literatury
młodzieŜowej.  śywię  takŜe  nadzieję,  Ŝe  ich  popularność  nieprędko  przeminie.  Lecz  jeśli
czytający  te  słowa  ma  jeszcze  w  tej  mierze  zaległości,  gorąco  zachęcam do  co  rychlejszego
nadrobienia  ich.  A  takŜe  do  lektury  trzeciej  ksiąŜki,  tematycznie  związanej  z  obiema
wcześniej juŜ wymienionymi, mianowicie śycia na Missisipi, gdzie moŜna się przekonać, iŜ
sporo  przeŜyć  i  faktów  zawartych  w  „cyklu  Tomka"  wiąŜe  się  z  doświadczeniami  i
przeŜyciami  samego  Marka  Twaina;  Ŝe  rozliczne  realia  powieściowe  nie  są  li  tyko  fikcją
literacką.  I  źe  dotyczy  to  zarówno  szeregu  postaci  (ot,  choćby  nawet  starego  pijaczyny,
Jimmy'ego  Finna,  ojca  Hucka),  jak  i  szeregu  zdarzeń,  na  przykład  wypadków  „porywania"
wolnych skądinąd Murzynów.

Mark Twain — poza wspomnianym juŜ autobiograficznym śyciem na Missisipi —

doczekał się znacznej liczby monografii i opracowań. Dlatego teŜ nie zamierzam się zbytnio
rozwodzić na temat sylwetki samego autora. JednakŜe, gwoli porządku, nie od rzeczy chyba
będzie przypomnieć pewne dane z jego Ŝycia.

Mark Twain (a właściwie Samuel Langhorne Clemens, 1835-1910) urodził się w

miejscowości Florida w stanie Missouri. W wieku dwunastu lat, wskutek śmierci ojca,
zmuszony był przerwać naukę i podjąć pracę zarobkową. Terminował w niewielkiej drukarni
w miasteczku Hannibal nad Missisipi, gdzie zamieszkał juŜ od roku 1840, dokładnie w tym

samym,  które  dostarczyło  punktu  wyjścia  dla  przygód  Tomka  i  Hucka.  To  ono  stanowiło
wspaniały pierwowzór amerykańskiej prowincji, wychodzącej ze swego pionierskiego okresu,
gdzie  Ŝycie  toczyło  się  juŜ  raczej  powolnym  nurtem  i  gdzie  przybycie  jakiejkolwiek  nowej,
nieznanej  osoby  urastało  do  rangi  sensacji  towarzyskiej.  Później,  w  swych  zarobkowych
wędrówkach,  dotarł  nawet  do  Nowego  Jorku  i  Filadelfii.  Ale  niebawem  znów  powrócił  do
Hannibal,  aby  na  kilka  lat  urzeczywistnić  swe  dziecięce  marzenia:  zostać  pilotem  statków
kursujących  po  Missisipi  —  podówczas  głównej  arterii  komunikacyjnej  Stanów
Zjednoczonych  —  między  St.  Louis  a  Nowym  Orleanem.  Okres  ten,  jako  juŜ  się  rzekło,
opisał  w  ksiąŜce  śycie  na  Missisipi  (Life on  the Missi-ssippi) wydanej  w  roku  1883.  Ale  na
tym  nie  koniec:  w  swej  bogatej  karierze  Ŝyciowej  był  równieŜ  poszukiwaczem  złota  w
Nevadzie, by wreszcie,, w San Francisco, zająć się dziennikarstwem i literaturą, co niebawem
przyniosło  mu  znaczny  rozgłos  jako  autorowi  wyjątkowo  ostrych  satyrycznie  nowel  i
humoresek.  Zresztą  prowadził  bardzo  ruchliwy  Ŝywot;  odwiedził  Europę,  bawił  przez  jakiś
czas  na  Hawajach.  I  bardzo  wiele  pisał,  w  tym  zresztą  wiele  utworów,  nazwijmy  to,
„dorosłych".

JednakŜe największą sławę przyniosły mu z czasem powieści przygodowe dla młodzieŜy.

Ale  czy  tylko  dla  młodzieŜy?  Wszak  chyba  nie  bez  racji  spora  część  znawców  przedmiotu
uwaŜa  Przygody  Hucka  (The  Adventures  oj  Huckelberry  Finn,  1884)  za  niezwykle  waŜne
wydarzenie  w  dziejach  rozwoju  całej  nowoczesnej  literatury  amerykańskiej.  A  skądinąd
chronologicznie  i  tematycznie  wcześniejsze  Przygody  Tomka  Sawy  era  (The  Adventures  of
Tom  Sawyer,  1876)  kryją  w  sobie  tyle  ciętych  i  finezyjnych  aluzji  do  cech  ówczesnej
prowincjorialnej  społeczności  czy  do  pew-nego  rodzaju  gustów  estetycznych,  Ŝe  wywołują
uśmiech  równieŜ  na  twarzy  dorosłych  czytelników.  To  samo  odnosi  się  zresztą  do  dwóch
innych  znanych  utworów  powieściowych,  tym  razem  o  tematyce  historycznej:  Królewicz  i
Ŝ

ebrak (The Prince and the Pauper, 1882) oraz JanKes na dworze króla Artura (A

Connecticut Yankee in King Arthur's Court, 1889).

Dwie zaprezentowane tutaj opowieści: Tomek Sawyer za granicą (Tom Sawyer Abroad) i

Tomek  Sawyer  detektywem  (Tom  Sawyer  Detective),  wydane  zostały  w  ojczyźnie  Autora  w
latach  1894  i  1896.  A  zatem  ujrzały  światło  dnia  juŜ  po  Przygodach  Hucka  i  —  wnosząc  z
przedstawionych  tam faktów  (np.  ponowne  odwiedziny  u  wuja  Silasa  w  Arkansas)  —  akcja
ich rozgrywa się dopiero w jakiś czas po wydarzeniach związanych z uwalnianiem czarnego
Jima.  ToteŜ  dość  trudno  byłoby  ustalić  dokładny  wiek  bohaterów  w  jednej  i  drugiej
opowieści.  Nie  to jest jednak  najistotniejsze.  Sądzę  bowiem, iŜ  waŜniejsza jest  sama  geneza
tych utworów, pobudki, .jakie spowodowały ich napisanie.

W śyciu na Missisipi Mark Twain stwierdza: „Kiedy byłem chłopcem, moi koledzy w

naszym małym osiedlu Hannibal w stanie Missouri na zachodnim brzegu Missisipi mieli
jedną ambicję: zostać marynarzem na rzecznym parowcu. Mieliśmy jeszcze inne ambicje, ale
te były tylko przelotne (...) Od czasu do czasu miewaliśmy nadzieję, Ŝe jeŜeli będziemy Ŝyć i
będziemy grzeczni, Pan Bóg pozwoli nam zostać piratami. Ambicje te gasły jedna po drugiej,
ale ambicja zostania marynarzem na rzecznym statku nie opuszczała nas nigdy".

I chyba o to po prostu chodziło. NadbrzeŜne miasteczko Hannibal jako punkt wyjścia i

powrotu dla chłopięcych marzeń! Mark Twain w wieku cokolwiek dojrzalszym zre-' alizował
część  swych  wcześniejszych  ambicji:  został  pilotem  prowadzącym  rzeczne  parostatki.  Nie
sposób  było  jednak  cofnąć  się  w  pełni  do  okresu  dzieciństwa.  ToteŜ  Twain  usiłował  ziścić
swe  tęsknoty  w  formie  powieściowej,  za  sprawą  literackich  postaci  Tomka  i  Hucka,
nakazując im Ŝywić te same pragnienia i myśleć takimi samymi kategoriami, jakie były jego
udziałem o dobre trzydzieści lat wcześniej.

Tylko skąd wziął pomysł, aby nakazać trójce przyjaciół — Tomkowi, Huckowi i

Przekład Zofii Siwickiej.

czarnemu  Jimowi  —  lecieć  przedziwnym  balonem  aŜ  do  Afryki  i  przeŜyć  tam  zupełnie
nieprawdopodobne  przygody,  które  —  na  tle  tych  następnych,  zupełnie  juŜ  niemal
realistycznych,  zawartych  w  drugiej  opowieści  —  moglibyśmy  dziś  określić  bardziej
współczesnym  mianem  science  fiction?  Wydaje  mi  się,  Ŝe  Marka  Twaina  nie  interesowała
raczej zbytnio czysta futurologia i fantastyka. Proszę zwaŜyć, iŜ nawet nie wgłębia się zbytnio
w zasady funkcjowania owego nader „futurologicznego" jak na tamte czasy balonu. Podobnie
jak i nie ignorancja nakazała mu w tak beztroski sposób uprościć kwestię powrotu z Afryki do
domu,  owej  błyskawicznej  wyprawy  po  fajkę  Tomka.  Być  moŜe  autor,  skądinąd  bezlitosny
szyderca  i  prześmiewca,  zdolny  wykpiwać  choćby  nawet  wpływ  romansów  historycznych
Walter  Scotta  na  mentalność  i  gusta  swoich  amerykańskich  współczesnych,  przemycił  tu
dodatkową  szyderczą  „szpileczkę",  aluzję  do  Juliusza  Verne'a  i  jego  licznych,  choć

urokliwych  uproszczeń  natury  geograficzno-technicznej,  rozsianych  szczodrą  ręką  od  Pięciu
tygodni w balonie po Wokół księŜyca. Być moŜe... Lecz najprawdopodobniej po prostu chciał
na kartach swej opowieści jeszcze raz móc myśleć i odczuwać tak samojak Tomek i Huck, jak
nastolatek  z  Hannibal  w  stanie  Missouri.  śywić  te  same  ambicje...  Nie  chodziło  mu  więc
raczej  o  ścisłe  realia,  gdyŜ  zastanawiał  się  głównie  nad  tym,  jak  w  paru  ,określonych,  choć
nieprawdopodobnych  wręcz  sytuacjach  reagowałby  jego  typowy  niegdysiejszy  rówieśnik  z
amerykańskiej  prowincji.  Taki,  który  śnił  o  zostaniu  marynarzem  na  bocznokołowcu,
zaludniał  dzięki  swej  wyobraźni  otaczający  go  świat  piratami,  bandytami  i  postaciami  z
krainy  widm  i  zjaw,  który  wreszcie  był  święcie  przekonany,  iŜ  zamulona,  błotnista  woda  z
ojczystej  Missisipi  stanowi  „najlepszy  w  świecie"  napitek,  a  fajka  z  kaczana  —
najwykwintniejszy przybór do palenia. CóŜ... Dla takiego właśnie chłopaka powrót balonem z
Afryki  do  Hannibal  zdawałby  się  zapewne  sprawą  nader  mało  skomplikowaną.  Ot,
zwyczajnie, lecieć prosto jak strzelił, dotrzeć do brzegów Ameryki,  odnaleźć Wielką Rzekę,
Ŝ

eglować parę tysięcy stóp ponad jej nurtem, tu skręcić na wschód, ówdzie na zachód i pilnie

baczyć, by nie przegapić miasteczka. I tyle. Proste, niczym zjedzenie pajdy kukurydzianego
placka!

Natomiast druga opowieść, Tomek Sawyer detektywem, owa — nazwijmy to — bardziej

realistyczna? — ta zdaje się jakby wychodzić naprzeciw pragnieniom odbiorcy, który
zakończył właśnie lekturę Przygód Hucka, „uwolnił" juŜ wraz z naszymi bohaterami Jima,
przeczytał końcowe zdania o dalszych awanturniczych planach Tomka i pyta: A co dalej?

No cóŜ, Mark Twain zadbał o ciąg dalszy. Tyle Ŝe wraz z tą drugą wizytą w Arkansas i

rozwikłaniem  tam  detektywistycznej  zagadki  przygody  Tomka  i  Hucka  po  prostu  dobiegły
kresu.  Choć  niezupełnie,  albowiem  nadal  stanowią  one  swoisty  kanon  literacki,  inspirują
twórców  mniej  lub  bardziej  udanych  adaptacji  filmowych,  a  nade  wszystko  —  wyobraźnię
szerokich rzesz czytelników. O ile wiem, chłopcy z Hannibal i okolic po dziś dzień kultywują
tradycje  obu  bohaterów,  urządzając  doroczne  wyprawy  na  „bezludną  wyspę",  gdzie  —
odziani  w  malownicze  postrzępione  stroje  —  bawią  się  w  piratów,  łowią  ryby  i  przeŜywają
swą  własną  wielką  przygodę.  Choć  sądzę,  Ŝe  obecnie,  u  schyłku  wieku  XX,  to  juŜ  chyba
jednak nie to samo, co niegdyś.

Na zakończenie godziłoby się wyjaśnić jeszcze jedną sprawę. OtóŜ Tomek Sawyer za

granicą ukazuje się w niniejszym wydaniu po raz pierwszy. Natomiast opowieść druga,
Tomek Sawyer detektywem, ukazała się po polsku juŜ w roku 1903, atoli pod dość
staroświecko dziś brzmiącym tytułem Tom Sawyer ajentem śledczym. ZwaŜywszy jednak, Ŝe
z początkiem wieku sztuka translatorska nie zawsze stała na obecnym poziomie i, zwłaszcza
w dziedzinie powieści przygodowej, częstokroć — miast tłumaczyć — opowiadano po prostu
utwór „własnymi słowami", zarówno Wydawca jak i tłumacze zdecydowali się na'publikację
tej części przygód Tomka we współczesnej wersji przekładowej.

Andrzej Nowak