Frieske: „Socjologia w działaniu – nadzieje i rozczarowania” s.109 – 133 

 

FORMUŁY PRAKTYCZNEGO WYKORZYSTANIA WIEDZY SOCJOLOGICZNEJ 

•

 

trudność  pojęciowego  uporządkowania  okoliczności  wykorzystania  wiedzy  socjologicznej  w 

praktyce administracyjnej i politycznej 

•

 

 Alvin  Gouldner  akcentował  potrzebę  odróżnienia  „podejścia  klinicznego”  od  „podejścia 

technicznego”: 

Podejście kliniczne – koncentruje się na niezależnej i profesjonalnej próbie określenia problemu 

klienta i – jeśli zachodzi tego potrzeba – wynegocjowania nowej definicji tego problemu. 

Podejście techniczne – sprowadza się do szukania w wiedzy socjologicznej racji dla takich zaleceń 

praktycznych,  które  gdyby  zostały  zrealizowane  –  mogłyby  służyć  rozwiązaniu  problemu 

zdefiniowanego przez zainteresowaną stronę. 

•

 

Ważne  jest  również  rozróżnienie  edukacyjnej  i  socjologicznej  formuły  wykorzystania  wiedzy 

socjologicznej  w  kształtowaniu  polityki  społecznej,  który  jest  uzasadniony  nie  tylko  troską  o 

analityczną klarowność. Potrzebę zróżnicowania form wykorzystania tej wiedzy sugerują również 

materiały empiryczne. 

•

 

Czynnikiem  najważniejszym  jest  to,  że  poznawcze  i  metodologiczne  własności  nauk 

społecznych  uniemożliwiają  im  dostarczenie  jakichkolwiek  solidnych  i  trudnych  do 

zakwestionowania przesłanek ułatwiających podjęcie decyzji. 

•

 

Zwolennicy  realizacji  praktycznych  funkcji  nauk  społecznych  poprzez  zabiegi  edukacyjne 

mające  na  celu  restrukturalizację  myślenia  decydentów  zgodnie  ze  schematami  pojęciowymi 

nauki  wikłają  się  jednak  w  trudności,  z  których  ciężko  wybrnąć.  Bowiem  definicje  problemów 

praktycznych  powstałe  w  wyniku  profesjonalnych  przemyśleń  mogą  nietrafnie  komplikować 

obrazy rzeczywistości wyłaniające się ze zdroworozsądkowego doświadczenia. 

 

(doświadczenie z automatami telefonicznymi we Francji) 

 

•

 

Wiedza  naukowa  bywa  nadużywana  w  stosunku  do  chęci  poparcia  własnych  teorii  i 

przemyśleń. 

•

 

Realizacja  postulatu  racjonalizacji  życia  zbiorowego  stosownie  do  wiedzy  gromadzonej  w 

naukach społecznych nie jest ani prosta, ani wolna od rozumianych nadużyć. 

Praktyczna  funkcja  tej  wiedzy  może  być  interpretowana  na  trzy  sposoby:  wedle  formuły 

socjotechnicznej,  edukacyjnej  i  symbolicznej,  a  każdemu  z  tych  sposobów  towarzyszą 

właściwe  mu  ograniczenia.  Ujawnienie  tych  ograniczeń  może  miarkować  zapał  naiwnych 

entuzjastów,  ale  może  również  pozwolić  na  to,  by  spokojnie  rozważyć  pytanie:  w  jakich 

okolicznościach  nauki  społeczne  mogą  wpływać  na  politykę  życia  zbiorowego  i  jakie 

okoliczności wpływ ten modyfikują. 

 

WYMIARY PRAKTYCZNEJ RELEWANCJI BADAŃ SPOŁECZNYCH 

Obietnica  zawarta  w  idei  praktycznego  wykorzystania  wiedzy  naukowej  powoduje,  że 

akceptuje  się  ją  jako  konkluzję  systematycznie  uzasadnianą  dobrze  sprawdzonymi  tezami 

opisowymi. 

Sytuacja  komplikuje  się,  gdy  idea  ta  nabiera  cech  samospełniającego  się  proroctwa.  Naciski 

na spełnienie obietnicy wpływają nie tylko na funkcjonowanie instytucji nauki, ale również na 

strukturę wiedzy naukowej. 

•

 

Okazuje  się,  że  to  co  jest  poczytywane  za  sukces  praktyczny  sprowadza  się  do 

gromadzenia danych w sposób zgodny z odpowiednimi regułami warsztatowymi. 

Podobnie  sytuacja  przedstawia  się  wtedy,  gdy  kwestię  wykorzystania  wiedzy 

gromadzonej  w  naukach  społecznych  rozważa  się  z  punktu  widzenia  praktyków. 

Pojęcia  tych  nauk  strukturalizują  realia  życia  zbiorowego  inaczej  aniżeli  zdrowy 

rozsądek, wiedza profesjonalna, czy ideologiczne przeświadczenie planistów. 

 

Dostrzeżenie  ułomności  takiej  formuły  praktycznej,  w  której  –  poza  gromadzeniem 

rzetelnych  danych  –  niewiele  pozostaje  z  nauki,  pozwala  zrozumieć  konieczność 

realizacji jej funkcji edukacyjnej. 

 

 

Jedna  z  konkluzji  mówi  o  tym,  że  szanse  na  zaakceptowanie  mają  te  rezultaty  badawcze,  które 

nie popadają w sprzeczność ze zdroworozsądkową intuicją ich potencjalnego odbiorcy. 

Naukowa  wiedza  techniczna  może  zaproponować  tylko  takie  techniki,  które  podlegają 

uzasadnieniu  w  ramach  takiego  obrazu  świata,  jaki  wyłania  się  z  nauki.  Jest  to  jednak  świat  inaczej 

strukturalizowany  aniżeli  świat  proponowany  przez  codzienne  doświadczenie  praktyczne.  Nauki 

społeczne  są  pozbawione  demonstracji  „działającego  konkretu”  i  zinstytucjonalizowanych 

autorytetów. W tej sytuacji pytanie, czy mogą one apelować do kształtowanej przez zdrowy rozsądek 

wyobraźni, ma znaczenie kluczowe.