Fotografia pod światło

8 lipca 2011, 11:50

Autor: Odys J. Korczyński
czytano: 49995 razy

Według klasycznych zasad fotografowania należy
robić   zdjęcia,   mając   źródło   światła   za   plecami.
Fotografia   pod   światło   jest   niedoceniana,   a
niewielu   fotografujących   wie,   że   odpowiednio
wykorzystując   możliwości   fotografii   cyfrowej,
można   wykonać   poprawne   zdjęcie   pod   światło.
Fotografia taka może przynosić niezwykle ciekawe
efekty   artystyczne,   o   ile   użytkownik   aparatu
będzie   świadomie   wykorzystywał   możliwości
sprzętu, kadrowanie i warunki atmosferyczne.

Położenie słońca

Podczas robienia zdjęć w plenerze, możemy zaobserwować trzy podstawowe ułożenia aparatu
fotograficznego względem słońca. Wprawdzie w tym artykule interesuje nas najbardziej jedno z nich,
lecz szkicowe spojrzenie na dwa pozostałe pomoże zrozumieć, że nie jest prawdą opinia, według której
to właśnie fotografowanie pod światło jest czymś arcytrudnym dla fotografa amatora.

a) słońce z tyłu
Jest   to   oświetlenie   tylko   pozornie   łatwe.   Na   fotografiach   wykonywanych   przy   tym   oświetleniu
uzyskujemy niewiele cieni, ponieważ słońce oświetla bezpośrednio przód fotografowanej sceny. Zdjęcia
uzyskane w  ten  sposób  są mało  plastyczne, a czasy  naświetlania dość  krótkie ze  względu   na  ilość
światła. Cała trudność polega na tym, by przy tylnym  położeniu słońca uzyskać plastyczne zdjęcie.
Wystawienie portretowanej twarzy na bezpośrednie działanie promieniowania słonecznego spowoduje
skrzywienie   rysów,   karykaturalne   podkreślenie   oczodołów   i   prześwietlenie   kości   jarzmowych.   Gdy
wykonujemy   reportaż   przy   takim   oświetleniu,   nie   będziemy   mieli   czasu,   by   szukać   oświetlenia
kątowego. Wtedy ma znaczenie wyłącznie temat. Błędy oświetlenia widać najbardziej, jeśli fotografia
jest sama w sobie mało interesująca. Fotografowanie przy mocnym oświetleniu tylnym nie wydaje się
więc aż tak proste.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

1 z 11

2015-08-15 15:06

Bardzo ciekawy i troch

niowy portret dziewczynki trzymaj

cej wa

wiatło pochodzi ze zwykłej lampy biurkowej, ustawionej za głow

, po

przek

tnej kadru. Twarz dziecka nie jest ukryta w całkowitej ciemno

ci, co kieruje spojrzenia widza w stron

buzi dziewczynki. Fot. Hector

Contreras, A dragonfly's soul

b) słońce z boku
Oświetlenie boczne daje bardzo plastyczne obrazy. Jest to oświetlenie kreatywne i artystyczne. Fotograf,
używając takiego światła, musi mieć doskonałą świadomość tego, co chce uzyskać. Bardzo łatwo przy
świetle   bocznym   doprowadzić   do   powstania   czarnych   plam   w   kadrze.   Takie   plamy   to   efekt   złego
naświetlania.   Światło   boczne   polecane   jest   wyłącznie   zaawansowanym   amatorom   i   fotografom
profesjonalnym   ze   względu   na   konieczność   uwzględniania   relacji   wartości   artystycznej   fotografii   i
technicznych środków jej wyrazu.

[kn_advert]

c) słońce z przodu

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

2 z 11

2015-08-15 15:06

Jest   to  rodzaj   układu   fotograf-słońce,   w   którym   źródło   promieniowania  znajduje   się   w   kadrze,   nie
przesłaniając   głównego   obiektu   (jest   częścią   tematu   zdjęciowego),   lub   też   obiekt   główny   (postać,
twarz) przesłania źródło promieniowania. Zasadnicza trudność takiego oświetlenia polega głównie na
wyważeniu stosunku jasności  (naświetlenia) partii zacienionych fotografii  i części silnie oświetlonych
przez   słońce   bądź   np.   reflektor   punktowy.   Przeważnie   zabraniano   adeptom   sztuki   fotograficznej
fotografować w ten sposób. Reguła "nie fotografować pod słońce", stała się żelazną zasadą fotografii
analogowej. Fotografia cyfrowa radykalnie zmieniła podejście do fotografowania pod  światło, o czym
zdecydowało wiele czynników.

Na fotografii widoczne jest sło

ce, bezpo

rednio o

wietlaj

ce plan zdj

ciowy. Pomimo to, sylwetka drzewa nie jest zupełnie niedo

wietlona.

Takie rezultaty osi

ga si

przez precyzyjne zmierzenie

wiatła odbitego od kory drzewa, z uwzgl

dnieniem korekty ekspozycji, by nie prze

wietli

tła. Dodatkowo przymyka si

przysłon

, by sło

ce nie wygl

dało jak plama białego

wiatła. Fot. Jim Zuckerman

Zarówno w fotografii  analogowej, jak i  cyfrowej warto zmienić swoje podejście do zdjęć, na których
pewne   partie   są   silnie   rozjaśnione.   Większość   fotografii   (tej   analogowej   również)   funkcjonuje   w
dzisiejszych   czasach   jako   zbiory   danych,   możliwych   do   przetworzenia   przez   komputer.   Zmiana
podejścia   do   fotografii   polega   na   przyzwyczajeniu   się,   że   na   prawidłowo   wykonanej   fotografii   nie

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

3 z 11

2015-08-15 15:06

wszystkie partie będą jednakowo naświetlone. To, że na zdjęciu występują nieraz zupełne
prześwietlenia, sięgające nawet wartości granicznych, czyli braku danych cyfrowych, nie jest w sensie
ogólnym błędem warsztatowym. Prześwietlenia trzeba tylko odpowiednio wyzyskać na potrzeby tematu
zdjęciowego.

Na zdj

ciu inny typ zastosowania chmur jako rozpraszaczy promieni słonecznych w kadrze. Chmury kł

biaste nie tyle rozpraszaj

, co

przesłaniaj

sło

ce, s

jednak na tyle w

skie,

e promienie przebijaj

przez nie, tworz

c dodatkow

wiat

na pomara

czowym niebie.

Fot. Rob Bishop, Sunset

Silnymi prześwietleniami w kadrze fotograf potrafi umiejętnie zaakcentować np. perspektywę
powietrzną, wyłowić z tłumu szczegółów najważniejszy obiekt i wyprowadzić go na pierwszy plan. Silne,
kontrastowane obrysy przedmiotów są także przydatne w prześwietlającym kadr świetle fresnelowym w
filmie i teatrze. Warto sobie bowiem uświadomić, że fotografia pod światło to nie tylko wykonywanie
zdjęć pod słońce, a to skojarzenie spopularyzowało się w fotografii amatorskiej i przeróżnych
mini-encyklopediach fotograficznych.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

4 z 11

2015-08-15 15:06

Analogowa fotografia pod światło

W fotografii analogowej, paradoksalnie, w okresie większego dystansu do fotografii pod światło, fotograf
miał większe możliwości rejestracji na błonie szerokotonalnego zdjęcia, wykonanego ze źródłem światła
w   kadrze.   Działo   (i   wciąż   dzieje)   sie   tak   dlatego,   że   błona   światłoczuła   jest   mniej   wrażliwa   na
prześwietlenia niż matryca, która dodatkowo, wystawiona na bezpośrednie działanie promieniowania
słonecznego, może ulec uszkodzeniu. Popnadto, klisze fotograficzne są tak budowane, by same w sobie
zmniejszały   stopień   odbicia   światła,   przechodzącego   przez   emulsję   światłoczułą.   Służy   do   tego
specjalna   powłoka   antyodblaskowa,   zapobiegająca   odbiciu   promieni   światła   od   podłoża   błony   i
powtórnego przejścia przez emulsję światłoczułą. Największą wadą fotografii  analogowej jest jednak
brak możliwości szybkiego podglądu zdjęcia i wprowadzenia korekt na gorąco, co przy fotografii pod
światło jest niezwykle przydatne.

Położenie źródła światła

W fotografii pod światło możemy wyróżnić parę głównych układów położenia przedniego źródła światła
w stosunku do obiektywu.

a) źródło centralnie w kadrze
Zdjęcia wykonywane w takich warunkach powinny mieć silne uzasadnienie artystyczne i dokładnie
zaplanowany kadr. Fotografie tego typu charakteryzują się wręcz graniczną rozpiętością tonalną. Jest to
zwykle fotografia sylwetowa, czyli taka, na której obiekty pierwszego planu będą zarysowane czernią
(typ fotografii Silhouette).

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

5 z 11

2015-08-15 15:06

Klasyczny przykład fotografii Silhouette. Boczne uj

cie portretowe, w sam raz do wyci

cia i oprawienia w zdobne ramy, w starym francuskim

stylu. Fot. Donna Pagakis, Silhouette of Michael

[kn_advert]
b) źródło rozproszone w kadrze
Sytuacja  podobna,  co  w   poprzednim   punkcie,   z   tą  jednak   różnicą,   że   promienie   są   miększe   i   nie
powodują   tak   silnych   blików   soczewkowych,   których   nie   da   się   całkowicie   uniknąć,   ale   można   je
wykorzystać jako ciekawy, dopełniający element zdjęcia. Chmury np. są niezwykle przydatną "nasadką
rozpraszającą i   zmiękczającą"  światło.  Warto  starać   się  w  tym   typie fotografii   wykorzystać  wszelkie
elementy otoczenia, by chociaż trochę rozbić sylwetkę źródła światła, szczególnie słońca w godzinach
wczesnych popołudniowych.

Przykład fotografii reklamowej. O

wietlenie równie

umieszczone jest z przodu fotografuj

cego, lecz przesłania je prawdopodobnie jaka

np.

akrylowa, rozpraszaj

ca płyta. Rozbite przez ni

wiatło dodatkowo pochłaniane jest przez ró

nokolorowy płyn, co daje efekt przy

mionego, ale

kontrastuj

cego z sylwetk

wiatła. Fot. Michael H. Cothran, 11 Glasses

c) źródło światła z przodu, ale tuż poza górną granicą planu zdjęciowego
Układ   dający   mocne,   kontrastowe,   górne   oświetlenie.   Znakomicie   nadaje   się   do   eksperymentów   z
blendowaniem   i   selektywnym   przesłanianiem   elementów   fotografowanego   obiektu.   Trzeba   jednak
pamiętać o dokładnym  przesłonięciu obiektywu osłoną przeciwsłoneczną, a nawet dodatkowo dłonią.
Obserwacja   przejrzystości   powietrza   przy   takim   oświetleniu   daje   wiele   informacji   na   temat   mocy
występujących w danym planie zdjęciowym, kontrastów.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

6 z 11

2015-08-15 15:06

Zdj

cie reporterskie wykonane pod

wiatło.

ródło

wiatła znajduje si

z przodu, jednak nie w kadrze. Jest to bardzo silne

wiatło, poniewa

tło

jest silnie na

wietlone, a rozproszenie promieni w kropelkach wody pot

guje jeszcze to wra

enie. Na pierwszym planie znajduje si

dziewczynka,

ęś

ciowo niedo

wietlona - to jest wła

nie ów kompromis mi

dzy niedo

wietleniem i prze

wietleniem. Przy tym układzie kadru warto stosowa

pomiar punktowy z korekt

ekspozycji, w zale

ci od obserwowanych efektów na monitorze LCD aparatu. Je

li nie ma czasu na przeł

czenie

trybu pomiaru

wiatła, mo

na zaryzykowa

pomiar matrycowy z lekkim prze

wietleniem tła i pó

niejszymi korektami w programie graficznym. Fot.

Monika Sapek, Sprinkler

d) źródło światła z przodu, tuż poza górną granicą kadru, ciemne tło
Oświetlenie wyłącznie dla zaawansowanych fotografów. Niezwykle selektywnie oświetlające obiekt.
Często jest używane celowo w fotografii studyjnej, by zarysować np. nagie ciało. W warunkach
studyjnych ustawia się je jednak bardziej z boku niż centralnie z góry. W plenerze warto wspomagać się
blendowaniem i niezależnym, zewnętrznym pomiarem światła.

Cyfrowa fotografia pod światło

Fotografując pod światło, nie wolno patrzeć prosto w kierunku operującego słońca (ani innego, mocnego
źródła światła), jak również wystawiać na jego działanie jakichkolwiek wrażliwych na temperaturę
elementów aparatu fotograficznego – w szczególności matrycy. Nieprzestrzeganie tej zasady może
skończyć się uszkodzeniem i aparatu i siatkówki oka.

Kolejnym   krokiem   jest   dopasowanie   rodzaju   pomiaru   światła   w   aparacie   do   warunków   silnego,
przedniego  oświetlenia.   W   obecnie   produkowanych   aparatach   cyfrowych   (lustrzankach)   użytkownicy
stosują zazwyczaj pomiar matrycowy. Aparaty dają jednak szersze możliwości niż pomiar matrycowy,
który nie sprawdza się zbyt dobrze w fotografowaniu pod światło.
Takim  innym wyjściem  jest zastosowanie pomiaru punktowego. Mierzy on wybrany, bardzo niewielki
wycinek kadru (ok 2%). W sytuacji, kiedy trzeba precyzyjnie dobrać naświetlenie jednego elementu, a
większa   część   kadru   jest   silnie   zaświetlona  przez   padające   promieniowanie,   w   tym   trybie   pomiaru
można dokładnie wyznaczyć prawidłową ekspozycję.
Przydaje   się   również   korzystanie   z   korekty   ekspozycji   z   równoczesną   obserwacją   efektów   na
wyświetlaczu.   Jeśli   np.   obiekt   główny   jest   niedoświetlony,   a   tło   prześwietlone,   można   wprowadzić
korektę ekspozycji dodatnią. Sytuacja odwrotna wymaga korekty ujemnej.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

7 z 11

2015-08-15 15:06

Kadr ładnie skomponowany geometrycznie.

ródło

wiatła znajduje si

bezpo

rednio w obszarze widzenia obiektywu, jednak mgła znacznie

osłabia jego sił

, umo

liwiaj

c dostrze

enie układów drzew. Fot. Wolfgang Dolak, Towards the light

[kn_advert]
W fotografii pod światło konieczne staje się założenie osłony przeciwsłonecznej ze względu na ochronę
przez blikami światła, powstającymi pod wpływem wielokrotnego załamywania się promieni światła na
powierzchni soczewek obiektywu. Trzeba pamiętać, że blik przypadkowy jest łatwy do odróżnienia od
bliku zaplanowanego technicznie i artystycznie. Aby np. uzyskać efekt wyselekcjonowanej światłem
korony słońca w kształcie gwieździście rozchodzących się promieni światła, trzeba stosować wysokie
wartości przysłony - od F/16 w górę.

Estetyka fotografii pod światło

Założenia estetyczne i środki techniczne stosowane, by osiągnąć zamierzony efekt, zmieniają się wraz z
tematem fotografii. Istnieje wiele tematów fotograficznych, można więc podać jedynie parę ogólnych

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

8 z 11

2015-08-15 15:06

sposobów ich realizacji. Natomiast konkretna technika, jaką zastosuje fotograf jest zależna od jego
pomysłu na zdjęcie, możliwości sprzętu i doświadczenia w kreacji danych tematów zdjęciowych.

Duży kontrast

W fotografii pod światło występuje nagminnie. Często jest poważnym błędem, ale wystarczy dokładnie
obserwować rzeczywistość, by móc go opanować. Jeśli np. fotografujemy przednie słońce znajdujące się
bardzo nisko nad horyzontem, starajmy się nie fotografować czystego nieba. Poczekajmy, aż chmury
rozproszą promieniowanie słoneczne, by zmniejszyć siłę kontrastu. Uwidocznijmy szczegóły przez
zwiększenie otworu przysłony. Zabieg ten pozwoli również ładnie zarysować promienie tuż przy tarczy
słonecznej. Pamiętajmy, że dobrze technicznie wykonane fotografie pod światło są znakomitym
materiałem wejściowym do składania szerokotonalnych zdjęć w głębi 32 bity (HDR).

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

9 z 11

2015-08-15 15:06

Kolejnym sposobem osłabiania

wiatła w kadrze jest wykorzystanie chmur jako naturalnych nasadek zmi

kczaj

cych. Daje to efekt zamglenia

ródła

wiatła i kontrastowo zarysowanych obiektów. Fotografia w stylu Silhouette. Fot. Rick Joyce, Waterslide at Sunrise

[kn_advert]

Pyły i smog

Nie uciekajmy od fotografii ze słońcem z przodu, gdy znajdujemy się w środowisku zamglonym,
zapylonym i zanieczyszczonym miejskimi wyziewami. Działają one jak delikatne, cienkie chmury,
niwelując ostre kontrasty i nadając fotografowanej rzeczywistości magiczny, lekko odrealniony, nastrój.

Ludzie

Unikajmy fotografowania dużych grup osób (jeśli nie planujemy fotografii sylwetkowej) wraz z przednim
źródłem   światła.   Spróbujmy   jednak   wykonać   kreatywny   portret   przy   takim   oświetleniu.   Jedną   z
podstawowych   zasad   jest   zachowanie   prawidłowego  naświetlenia  postaci   (twarzy)   przy   wyważonym
doświetleniu tła. Stosujmy więc blendy, by doświetlić zbyt silne, głębokie cienie, wykorzystajmy też
pomiar punktowy. Możemy ustawić modelkę (modela)  tak, by np. głowa przesłaniała źródło światła.
Niekiedy daje to ciekawe efekty, których wykonanie w programie do obróbki graficznej wymaga sporej
ilości   czasu.   Wreszcie,   lampa   błyskowa,   tak   pogardzana   w   fotografii   plenerowej,   przydaje   się   w
doświetlaniu elementów kadru. Nie mam na myśli jedynie lampy zamocowanej na saneczkach aparatu.
Lampa bezprzewodowa umożliwia selektywne doświetlenie np. cieni na  szyi, oczodołach, rękach itp. Na
lampę   oczywiście   nakładamy   nasadkę   rozpraszającą   i   metodą   błysków   próbnych,   dostosowujemy
manualnie moc lampy do fotografowanej sceny tak, by jak najmniej było widać, że w ogóle używaliśmy
oświetlenia wspomagającego. Dodatkowo możemy wspomóc się bracketingiem ekspozycji.

Silhouette

Technika niezmiernie ciekawa, wywodząca się z XVIII-wiecznej Francji, kiedy to ówczesny minister
Etienne de Silhouette rozpropagował szybki sposób portretowania osób w formie wycinanych zarysów
profili i umieszczaniu ich na jasnych tłach, oprawianych później w zdobne ramy.

Kiedy wykonujemy zdj

cia pod

wiatło, wykorzystujmy wszelkie mo

liwo

ci przesłoni

cia jego bezpo

redniego działania (o ile nie jest naszym

zamysłem mie

ródła

wiatła w kadrze). Na fotografii uzyskano ciekawy efekt w stylu Silhouette, rozpraszaj

c sło

ce na gał

ziach drzewa.

wietlone od tyłu konary wygl

daj

bardzo plastycznie na tle malarskiego nieba. Fot. Patrick Di Fruscia, Tranquil

Technika Silhouette w fotografii polega na całkowitym (bądź prawie całkowitym) niedoświetlaniu
sylwetki tematu głównego (osoba, budynek, element natury), tak, by szczegóły uwidoczniły się jedynie
w tle zaczernionej sylwetki. W fotografii pod światło niejednokrotnie nie jesteśmy w stanie tak wyważyć
naświetlenia pierwszego planu i tła, by zdjęcie chociaż wyglądało poprawnie. Zawsze więc w takich
sytuacjach możemy zastosować technikę Silhouette, prawidłowo naświetlając tło.

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

10 z 11

2015-08-15 15:06

Kadr filmowy, z pewno

dla wielu fotografów kiczowaty, został w tym przypadku doskonale zaplanowany. Sło

ce jest cz

ęś

ciowo schowane za

horyzontem i nie prze

wietla tła. W mocnym punkcie obrazu po prawej stronie sylwetka krowy, której łeb jest skierowany ku chowaj

cemu si

sło

cu. Przykład fotografii Silhouette. Fot. Jytte Kristensen

www.swiatobrazu.pl

Fotografia pod światło

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-pod-swiatlo-20685.html,drukuj

11 z 11

2015-08-15 15:06