Spistreści

WstępdoKsięgiAggeusza

.3

Ag1

.5

Wezwaniedoodbudowyświątyni

5

Ag2

.8

Przyszłachwałanowejświątyni

8

Budowaświątyniadobrobytkraju

.10

ObietnicadanaZorobabelowi

12

KsięgaAggeusza

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WstępdoKsięgiAggeusza

ImięChaggaj(LXX:Aggaios,Wlg:Aggaeus)przypominadwainneimiona:

Chaggi(Rdz46,16)iChaggit(2Sm3,4)iwywodzisięzapewneodrzeczownika
chag(=święto,uroczystość).Możnazatemtłumaczyćtoimięjako"świąteczny",
czyteż"uroczysty","urodzonywświęto".

NiewielkaspuściznaliterackaAggeuszadotyczyprzedewszystkimświątyni

jerozolimskiej.Wczterechmowachzawierasięwezwaniedoodbudowy
świątyni(Ag1,1-15a),porównaniestarejświątynidonowej(Ag1,15b-2,9)oraz
podkreśleniezależnościdobrobytuwkrajuododbudowyDomuPańskiego(Ag
2,10-19).KsięgękończytajemniczaobietnicadanaZorobabelowi(Ag2,20-23).

AggeuszjestwspomnianytylkouEzdrasza(Ezd5,1;Ezd6,14)jakoten,

którywrazzZachariaszemwzywałrodakówdoodbudowyświątyni.Podobnie
wsamejKsiędzeAggeuszaniemażadnychbliższychdanychoosobieProroka.
SeptuagintajegoimięumieszczawnagłówkudoPsalmów145-148,Peszitta
dodajejeszczePs125i126(aodejmuje148);autorstwoAggeuszowetych
Psalmówniejestjednakpewne,skoroteksthebrajskinieprzypisujemużadnego
Psalmu.

WyjątkowodobrzeznamynatomiastrozpiętośćczasudziałaniaProroka.

Wszystkieczteryjegowystąpieniasądokładniedatowanenadrugirokrządów
DariuszaI,tzn.nar.520przedChr.:pierwszewystąpieniedokonałosięwe
wrześniutegożroku(Ag1,1)-ostatniewgrudniu(Ag2,20).Trzebatu
zaznaczyć,żeprorokZachariaszzostałpowołanydoswejmisjiwtymsamym
czasie,mianowiciewlistopadzier.520(Za1,1).

TreśćmówAggeuszaukazujenamgojakoczłowiekapraktycznego,męża

czynu,zcałąenergiązmierzającegodowytkniętegocelu.Tymcelembyła
odbudowaświątyni,zaniechanaprzezmieszkańcówJudywroku536zpowodu
intrygiurzędowegozakazu(Ezd4,1-5)jakiwłasnejichopieszałości.Klęskii
niepowodzeniagospodarcze,trapiącekraj,uznałProrokzawyrazkaryBożej,za
zwłokęwodbudowiedomuBożego(Ag1,11;Ag2,17).Udałosięmupozyskać
dlaswejideiprzywódcównarodu,ZorobabelaiJozuego,anawetporwaćza
sobąszerokiewarstwyludu(Ag1,14).PodjętoodbudowęaAggeuszgorliwie
podtrzymywałduchabudowniczychwiążącznowąświątyniąnajlepszenadzieje
(Ag2,9.23).NatymkończysiętreśćksięgiinaszawiedzaoAggeuszu.Być
może,żeProrokniedożyłjuższóstegorokurządówDariusza,gdydomBoży
zostałukończonywmiesiącuAdar(Ezd6,15).

NiezwykłaszczupłośćKsięgiAggeusza,dwarozdziały(!),niepozwalanam

oczywiściepoznaćwpełnijegoduchowejsylwetkijakoteologaST.Wkażdym

raziezksięgiwynika,żeżarliwatroskaoodbudowanieświątyni,czyli
zainteresowaniabudowlano-rytualnenieprzesłaniałymuprawdyoBogujako
najgodniejszymczci(Ag1,8)OpiekunieIzraela(Ag2,5)iwszechmocnymPanu
świata(Ag1,11;Ag2,17).Zapowiadającpokój-szalom(Ag2,9),któryjest
sumądóbrmesjańskich,ożywiaProrokoczekiwanienaMesjasza;przytym
ZorobabelwydajesiębyćsymbolemlubtypemoczekiwanegopotomkaDawida.

Księgajestnapisanaprozą.Pewnecechydysputyprowadzonejzludemi

kapłanamiprzypominajątrochęJeremiasza(Jr13,12;Jr15,1)czyEzechiela(Ez
18,1).TaformaliterackazostałapóźniejudoskonalonaprzezMalachiasza.Język
Aggeuszaodznaczasięwielkąprostotą,nawetubóstwemsłownictwa.Brakmu
wyraźnieswobodywysłowieniadawnychproroków,brakobrazowościich
wyrażeńiżywościnarracji.Stądniektórzykomentatorowiewnioskowali,żesam
Aggeuszniejestautoremksięgi.Aleniemanatodowodurozstrzygającego;nie
jestnimbowiemfakt,żeksięgamówioProrokuwtrzeciejosobie.

CytatzKsięgiAggeuszaznajdujesięwKsiędzeMądrościSyracha(Syr

49,1n)orazwLiściedoHebrajczyków(Hbr12,26).Nigdypoważnienie
kwestionowanointegralnościorazkanonicznościksięgi.

Ag1

Wezwaniedoodbudowyświątyni

1

Wdrugimroku[rządów]królaDariusza,wpierwszymdniu

szóstegomiesiąca,PanskierowałtesłowaprzezprorokaAggeuszado
Zorobabela,synaSzealtiela,namiestnikaJudy,idoarcykapłana
Jozuego,synaJosadaka:

1,1szóstegomiesiąca.Chodziosierpień520r.
1,1.Chronologia.Podawaniedokładnejdatywewprowadzeniudonarracjiprorockiejjestzjawiskiemtypowymdlapismzokresupowygnaniowego.Władcą,októrymtutajwspomniano,

jestDariuszI,któryzasiadłnatroniePersji29IX533przedChr.Potymwydarzeniuwpaństwienastałprawiesiedmiomiesięcznyokresniepokojów,zapoczątkowany11marcabuntemGautama(1lipca
tegosamegoroku,pośmierciKambyzesapróbowałpretendowaćdokorony).NawetgdyDariuszzdołałumocnićswojąwładzę,buntywybuchałynadal,coodnotowanowsłynnejinskrypcjizBehistun.
DatąpodanąwKsiędzeAggeuszajest29VIII520przedChr.

1,1.Zorobabel.ZorobabelbyłdziedzicemtronuDawida(wnukiemJojakina;zob.komentarzdo2Krl24),alepełniłtylkourządnamiestnikaJudyzapanowaniaDariuszaI.Zpostacią

Zorobabelawiązanowieleoczekiwań,zmesjańskimiwłącznie.Niewątpliwie,niektórzyspodziewalisię,żeustanowionobiecanekrólestwoiwyzwolinaródzniewoli(perskiej).Chociażjegourządmiał
zasadniczocharakterświecki,wKsiędzeEzdraszazostał,wrazzarcykapłanemJozuem,opisanyjakoten,któryprzyczyniłsiędoodbudowyświątyniwJerozolimie.Pełniącurządnamiestnikaperskiego
króla,Zorobabelodpowiadałzautrzymywaniewewnętrznegoładuorazpobieraniepodatków.ChociażZorobabelbyłostatnimzpotomkówDawidapełniącymurządnamiestnika,archeolodzyodkryli
pieczęćSzelomit(wymienionąw1Krn3,19jakocórkęZorobabela),naktórejokreślonojąjakożonęElantana,namiestnika,którymógłbyćnastępcąZorobabela.

1,1.Jozue.Jozuebyłnajwyższymkapłanemwewczesnymokresiepowygnaniowym.Jegodziadek,Seracjasz,zostałstraconyprzezNabuchodonozora,gdyJerozolimazostałazdobytaprzez

Babilończyków(2Krl25,18-21;należyzwrócićuwagę,żerównieżEzdraszpochodziłzroduSeracjasza(zob.Ag7,1).Zorobabel,dziedzictronuJudy,pełniłwprawdzieurządnamiestnika,ponieważ
jednakjegokrajznajdowałsiępodpanowaniemPersji,sprawowanąprzezeńwładzępoddanopewnymograniczeniom(byniewchodziławkolizjęzwładząperskiegokróla).Wkonsekwencji,władza
nadspołecznościąJudypodzielonabyłapomiędzynamiestnikaanajwyższegokapłana,przyczymtenostatniodgrywałbardziejprominentnąrolę.Niewieleonimwiadomo,zwyjątkiemtego,żenależał
dogronaprzywódców,którzyprzyczynilisiędoodbudowyświątyniwJerozolimie.Niesąznanepozabiblijnewzmiankinajegotematpochodząceztegookresu.

2

TakmówiPanZastępów:Tenludpowiada:Jeszczenienadszedł

czas,abyodbudowywaćdomPański.

1,2Jeszczenienadszedł.Wedługprzekładówstarożytnych.Teksthebr.skażony.

3

WówczasPanskierowałtesłowaprzezprorokaAggeusza:

4

Czy

tojestczasstosownydlawas,byściespoczywaliwdomach
wyłożonychpłytami,podczasgdytendomleżywgruzach?

1,4.Domywyłożonepłytami.Hebrajskiesłowoprzetłumaczonejako„wyłożonepłytami”możeoznaczać„pokryte”,„zadaszone”lub„wyłożonepanelami”,wkażdymprzypadkuchodzi

jednakocoś,conadajebudowliostatecznykształt.Domydostojnikównieznajdowałysię„wbudowie”,leczzostałyukończone,podczasgdyświątyniależaławgruzach.Omawianyterminniewskazuje
nazbytekowychdomostwaniwielkiekosztybudowy,chociażpokryciedomupanelamimogłobyćkosztowne.Stosowaniedrewnianychpaneliwprywatnychrezydencjachbyłobyczymśniezwykłym,
alesalatronowa[BT:„salasądowa”]Salomonabyła„obłożonadrzewemcedrowym”(1Krl7,7).

5

AteraztakmówiPanZastępów:Zastanówciesiędobrzenad

swoimpostępowaniem!

6

Siejeciewiele,leczplonmacielichy;

przyjmujeciepokarm,leczniemaciegodosyta;pijecie,lecznie
gasiciepragnienia;okrywaciesię,leczsięnierozgrzewacie;ten,kto
pracujedlazarobku,pracujedladziurawegomieszka.

7

TakmówiPan

Zastępów:Zastanówciesiędobrzenadswoimpostępowaniem.

1,7Tenwierszniejest—jaksięwydaje—naswoimmiejscu,Możliwe,żew.1-11połączyłydwafragmentyróżne,leczautentyczne:w.1-6i8orazw.7i9-11.
1,7.Rolaprorokówwodbudowieświątyni.WVIIw.przedChr.asyryjscyprorocyzachęcilikrólówAssarhaddonaiAsurbanipaladoodbudowaniaświątyńniektórychbóstw.Otrzymanie

przesłaniaodbogówbyłouważaneprzezwładcówzaważnyimpulsdorozpoczęciabudowyświątyni.Nakazaćrozpoczęciebudowyprzybytkumogłojedyniebóstwo,któremiałownimzamieszkać.

8

Wyjdźciewgóryisprowadźciedrewno,abudujcietendom,

bymsobiewnimupodobałidoznałczci–mówiPan.

1,8wgóry.ChodziniewątpliwieogóryJudy.

9

Spodziewaliściesięwiele,aurodziłosięmało.Kiedyzaś

znieśliścietododomu,Jatorozproszyłem.Dlaczegotaksiędzieje?–
wyroczniaPanaZastępów:Zpowodumegodomu,któryleżyw
gruzach,podczasgdykażdyzwaspilniesiętroszczyoswójwłasny
dom.

10

Dlategoniebiosanadwamizatrzymałyrosę,aziemianiedała

urodzaju.

1,10rosę.Wedługtekstuhebr.,gdziedodane„nawas”.BJ:„deszcz”,zaTargumem.

11

Jabowiemsprowadziłemsuszęnaziemięinagóry,napszenicę,

nawinnekrzewyinaoliwki–nawszystko,cokolwiekmożewydać
gleba,naludziinabydło,inawszelkąpracęrąk.

12

Zorobabel,syn

Szealtiela,iarcykapłanJozue,synJosadaka,atakżecałaResztaludu
usłyszeliwówczasgłosPana,Bogaswego,isłowaprorokaAggeusza
jakożewysłałgoichPan,Bóg–alękprzedPanemogarnąłlud.

1,12Resztaludu.WyrażenietowAgiZaoznaczawiernylud,zgromadzonywokółJerozolimy(por.Iz4,3+).

13

Aggeuszzaś,wysłannikPański,pełniąctoposelstwoPańskie,

przemówiłdoludutymisłowami:Jajestemzwami!–wyrocznia
Pana.

14

PobudziłwięcPanduchaZorobabela,synaSzealtiela,

namiestnikaJudy,iduchaarcykapłanaJozuego,synaJosadaka,a
takżeduchacałejResztyludu;przyszliwięciwzięlisiędopracyprzy
domuswegoBoga,PanaZastępów,

15

dniadwudziestegoczwartego,

miesiącaszóstego,wdrugimroku[rządów]królaDariusza.

1,15.Chronologia.Podanatutajdataodpowiadaprzypuszczalnie21IX520przedChr.-wydarzenietomiałozatemmiejscepoupływietrzechipółtygodniaodpierwszegoproroctwa.

Ag2

Przyszłachwałanowejświątyni

1

Dniadwudziestegopierwszego,miesiącasiódmegoPan

skierowałtesłowadoprorokaAggeusza:

2,1miesiącasiódmego.Chodziopaździernik520r.,ostatnidzieńŚwiętaNamiotów.
2,1.Chronologia.Opisanewydarzeniemiałomiejsce17X520przedChr.,ok.siedemtygodnipopierwszymproroctwie.

2

PowiedztoZorobabelowi,synowiSzealtiela,namiestnikowi

Judy,iarcykapłanowiJozuemu,synowiJosadaka,atakżeReszcie
ludu:

3

Czyjestmiędzywamiktoś,ktowidziałtendomwjegodawnej

chwale?Ajaksięonwamterazprzedstawia?Czyżniewydajesię
wam,jakbygowogóleniebyło?

4

Terazjednaknabierzducha,

Zorobabelu–wyroczniaPana–nabierzducha,arcykapłanieJozue,
synuJosadaka,nabierzteżducha,całyluduziemi!–wyroczniaPana.
Pracujcie,boJajestemzwami,wyroczniaPanaZastępów.

2,3-4.ChwałaświątyniiobecnośćBoża.Wspaniałośćświątyniczyniłajągodnymmiejscemobecnościbóstwa.Godnośćwynikałazbogactwaiokazałościbudowliorazjejwyposażenia.

Niektórzymoglinawetsądzić,żewszystkotojestniezbędne,byświątynięmożnabyłouczynićdomembóstwa.ProrokAggeuszrozwiewatewątpliwości,zapewniając,żePanzechcezamieszkaćw
świątyni„nietakwspaniałejjakdawna”isamnapełnijąsplendorem.

5

Zgodniezprzymierzem,którezawarłemzwami,gdywyszliście

zEgiptu,duchmójstaleprzebywapośródwas;nielękajciesię!

2,5Zgodniezprzymierzem...zEgiptu.Zatekstemhebr.,czytającberîtzamiastdabar,„słowo”.WBJpominiętezagrec.jakoglosa.

6

BotakmówiPanZastępów:Jeszczeraz,[będzieto]jedna

chwila,aJaporuszęniebiosaiziemię,morzeiląd.

2,6WoczachAggeuszatylkoBógkierujehistorią.Wmomenciezapowiedzeniakatastrofyprzezproroka(por.Am5,18+;8,9+),comarozpocząćnowąerę,światjestjeszczewstanie

pokojupodpanowaniemDariusza.Bliskiświatowywstrząsiodbudowaświątynibędąstanowićwstępdoerymesjańskiej.

7

Poruszęwszystkienarody,takżenapłynąkosztowności

wszystkichnarodów,inapełnięchwałątendom,mówiPanZastępów.

2,7kosztowności.Dosł.:„to,codrogocenne”,„to,czegosiępożąda”(1.poj.wznaczeniuzbioru).WWulgaciedopatrzonosiętualuzjidoMesjaszaiprzełożono:„EtvenietDesideratus

cunctisgentibus”(„IprzyjdzieUpragnionyprzezwszystkienarody”).

8

DoMnienależysrebroidoMniezłoto–wyroczniaPana

Zastępów.

9

Przyszłachwałategodomubędziewiększaoddawnej,

mówiPanZastępów;natymmiejscuJaudzielępokoju–wyrocznia
PanaZastępów.

2,9tegodomu.BJ:„tejświątyni”.Świątynia(por.2Sm7,13+)dziękiEzechielowistałasięcentralnymtematemmesjańskim.Rzeczywiście,Chrystuspojawisięwdrugiejświątyni,

odbudowanejprzezHeroda.

—Wgrec.dodane:„ipokójduszy,byzachowaćwszystkichtych,którzybędąkłaśćfundamentyprzywznoszeniutejświątyni”.

Budowaświątyniadobrobytkraju

10

Dniadwudziestegoczwartego,[miesiąca]dziewiątego,w

drugimroku[rządów]Dariusza,Panskierowałtesłowadoproroka
Aggeusza:

2,10Mowaogrudniu520r.
2,10.Chronologia.Podanadataodpowiada18XII520przedChr.,czyliponadtrzyipółmiesiącaodczasupierwszegoproroctwa.

11

TakmówiPanZastępów:Zapytajkapłanóworozstrzygnięcie

takiejkwestii:

12

Gdybyktośzawinąłpoświęconemięsowrógswej

szatyidotknąłtąszatąchlebaalbogotowanejstrawy,albowinabądź
oliwy,albowogólejakiegośpokarmu,czywówczasbędzieon
poświęcony?Natokapłaniodrzekli:Nie.

2,12.Przekazywanieczystości.„Poświęconemięso”uświęcałowszystko,czegodotknęło(np.rógszaty),jednakuświęconyprzeznieprzedmiotnieposiadałjużtakiejwłaściwości.Sytuacja

przedstawionawtymwerseciemogłabyćwtamtymokresiecałkiempowszechna.OłtarzzostałodbudowanywciągukilkulatodpowrotuIzraelitówzniewolibabilońskiej(535przedChr.),lecz
świątynianadalleżaławgruzach.Oznaczato,żemięsoskładanychofiarniemogłobyćspożywanewprzedsionkachświątyni,cokiedyśbyłonormą-pokarmtrzebabyłoprzewozićwmiejscejego
spożywania.PrzepisówdotyczącychprzekazywaniaświętościniemawPiśmieŚwiętym,musiałybyćwięcczęściąizraelskiejtradycjiustnej.PrawozawartewKpł6,27stanowi,żeten,ktodotknie
mięsaofiaryzagrzech,zostanieuświęcony,gdyzaśkrewsplamiszatę,należyjąuprać.

13

Aggeuszwięcpytałdalej:Gdybyktośnieczystyzpowodu

zmarłegodotknąłsięktórejśztychrzeczy,czybędzie
zanieczyszczona?Natokapłaniodrzekli:Będziezanieczyszczona.

2,13„Nieczystość”wydajesiębardziejzaraźliwaniż„świętość”:jesttorytualnypunktwidzenia.
2,13.Przekazywanieskalania.Rytualneskalaniebyłojednakprzenoszonewdrodzebezpośredniegokontaktu,podobniejakochorobazakaźna(zob.komentarzdoKpł11,8;22,3-9).

Dotknięciezwłokzmarłegopowodowałonajwiększeskalanie.Ludzie,którzyztegopowodubyliskalanirytualnie,niemogliuczestniczyćwkulcie(np.Lb9,6;zob.teżkomentarzdoLb19,11),
usuwanoichpozaobrębobozu(Lb5,2).Pokarmdotkniętyprzezczłowiekaskalanegoteżulegałskalaniu.

14

Aggeuszzaśtakciągnąłdalej:Takjestztymludem,takztym

narodemprzedmoimobliczem–wyroczniaPana.Takteżjestz
każdymdziełemichrąk;nawetito,coskładajątamwofierze,jest
nieczyste.

2,14zkażdymdziełemichrąk.Tojestzplonami(por.Pwt24,19;28,12;30,9).
—Kultbyłkontynuowanynaobszarzeświątyni,gdzieołtarzcałopaleńodbudowanopo538r.Aggeuszwyciągawnioskizdecyzjipodanejww.13.Ludjestnieczystyinieczystesąskładane

przezeńofiary.Tonapomnienie,któregosurowośćkontrastujez2,1-9,zwróconejestmożedoSamarytan(por.Ezd4,1-5).

—Wgrec.dodane:„zpowoduichprzedwczesnychzysków,cierpiećbędązpowoduciężkiejpracy,awynienawidziliścieubramtych,którzyganili”.

15

Rozważcietylkoczasyobecneiminione.Zanimułożono

kamieńnakamieniuwświątyniPańskiej,

2,15-19Tenfragment,uzupełniający1,1-15,należymożeczytaćpol,15a.

16

zanimonebyły,gdysięprzyszłodostogunadwadzieścia

[miar],byłotamtylkodziesięć,gdysięprzyszłodotłoczni,by
zaczerpnąćpięćdziesiąt[miar],byłoichtylkodwadzieścia.

2,16zanimonebyły.Zatekstemhebr.,dosł.:„zichbycia”.BJ:„jakabyławaszasytuacja?”,zagrec.
—gdysięprzyszło.Nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„onprzyszedł”.
—pięćdziesiąt[miar].Potymwyrażeniuwtekściehebr.dodane„prasa”,„tłocznia”,cojestglosądo„kadź”,„misa”,nieobecnąwgrec.

17

ToJadotknąłemwaszwarzeniemzbóżodgorąca,posuchąi

gradem,[dotknąłem]wszelkiedziełowaszychrąk,aniebyłomiędzy
wami[nawracającychsię]doMnie–wyroczniaPana.

2,17dotknąłem.Nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„dotknąłemwas”(por.Am4,6).
2,17.Rdzazbożowa,pleśńigrad[BT:„zwarzenie,posuchaigrad”].TrzywyliczonetutajkarybyłytypowąformąkarceniaprzezBogastarożytnegoIzraela(zob.komentarzdoAm4,9).

Hebrajskieokreślenierdzyzbożowej[BT:„zwarzenie”)pochodziodhebrajskiegosłowaoznaczającego„palącywiatr”.Termintenodnosisięzwykledogorącegowschodniegowiatruwiejącegood
pustyniiwskazujenajegoniszcząceskutki:wysychanieiobumieranieroślin.Pleśń[BT:„posucha”]tochorobazbożawywołanaprzezgrzyby.Sądzono,żepowodujejąsuszaiulewnedeszcze.Trzecim
niesprzyjającymzjawiskiempogodowymbyłgrad,poktórympojawiałsięsilnywiatrniszczącyzboże.Podobniejakpoprzednie,gradbyłczęstopostrzeganyjakosądBoży(zob.komentarzdoJoz
10,11).

18

Rozważcietylkodobrzeczasyobecneiprzeszłe,oddnia

dwudziestegoczwartego,[miesiąca]dziewiątegododnia,wktórym
położono[fundamenty]podświątynięPańską.Rozważcietylko
dobrze!

2,18Wnawiasieostrymglosaczęściowoniedokładna(por.1,15).
2,18.Chronologia.Dzień18XII520przedChr.(tasamadatapojawiasięwAg2,10)opisanyzostałtutajjakodzieńpołożeniafundamentówpodŚwiątynięPańską.Datatamiałazatem

wielkieznaczeniedlaAggeusza.

19

Czynasieniejestjeszczewspichlerzu?[Nie].Aleaniwinorośl,

anifigowiec,anidrzewogranatu,anioliwkanieprzyniosłyjeszcze
owocu.OdtegodniaJabędęwambłogosławił!

2,19Czynasieniejestjeszcze.BJ:„jeśliziarnabrakujejeszcze”,„brakuje”,nazasadziedomysłu.Wtekściehebr.pominięte.
—Aleani...nieprzyniosłyjeszcze.BJ:„ijeślijeszcze...nieprzynoszą”,zagrec.Teksthebr.:„iażdo”.
—owocu.Zagrec.Wtekściehebr.pominięte.

ObietnicadanaZorobabelowi

20

PorazdrugiPanskierowałtesłowadoAggeuszadnia

dwudziestegoczwartego[tego]miesiąca:

21

Powiedztonamiestnikowi

Judy,Zorobabelowi:Japoruszęniebiosaiziemię.

22

Wywrócętrony

królestwiskruszępotęgęwładczychnarodów,przewrócęrydwani
jegowoźnicę;padnąkonieiichjeźdźcy,każdypolegnieodmiecza
swegobrata.

2,22władczych.BJ:„królów”,zagrec.Teksthebr.:„królestwa”.

23

WtymdniuwyroczniaPanaZastępów–wezmęciebie,sługo

mój,Zorobabelu,synuSzealtiela–wyroczniaPana–iuczynięz
ciebiejakbysygnet,bosobieupodobałemwtobie–wyroczniaPana
Zastępów.

2,23wezmęciebie.WyrażeniezakładaBożywybórdoważnejmisjiwhistoriizbawienia.TakJahwe„wziął”Abrahama(Joz24,3),lewitów(Lb3,12),Dawida(2Sm7,8).Zorobabel,

następcaDawida,nawiązujedodawnegomesjanizmukrólewskiego(2Sm7,1+;Iz7,14+)iwokółswejosoby„krystalizuje”oczekiwaniePrawa.Por.Za6,12.

—sygnet.Pierścieńzpieczęcią,służącydoznakowanialistówidokumentów(1Krl21,8)byłtroskliwiestrzeżonynaszyi(Rdz38,18)lubnapalcu(Jr22,24).
2,23.Pierścieńsygnetowy.Hebrajskitermin„sygnet”oznaczaprzypuszczalniepieczęć-możebyćzatempieczęciącylindrycznąumieszczonąnasznurkuzałożonymnaszyjęlubpieczęcią

sygnetowąumieszczonąwpierścieniu(oniejjesttutajmowa).PierwszytyppieczęcibyłbardzorozpowszechnionywMezopotamii,zaśdrugi-wIzraelu.WMezopotamiiiSyro-Palestynieodnaleziono
tysiącepieczęci,odpowiednio,cylindrycznychisygnetowych.Pełniłyonerolęznakuwładzy,znakutożsamościiznakuwłasności.

TableofContents

WstępdoKsięgiAggeusza.3
Ag1.5
Wezwaniedoodbudowyświątyni5
Ag2.8
Przyszłachwałanowejświątyni8
Budowaświątyniadobrobytkraju.10
ObietnicadanaZorobabelowi12