Spistreści

WstępdoKsięgiMalachiasza

.3

Ml1

.5

MiłośćBogadoIzraela

.5

Napomnieniepodadresemkapłanów

..6

Ml2

.8

Zagadnieniamałżeńskie

.9

DzieńPański

11

Ml3

.12

Zaniedbanialuduwkulcieofiarniczym

..13

KsięgaMalachiasza

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WstępdoKsięgiMalachiasza

Hebrajskieimięautora,Maleaki,jestprawdopodobnieskróconąformąsłowa

Maleakjah(=maleakJahwe)ietymologicznieoznacza"posłemjestJahwe"lub
"posełJahwe".LXXniejestkonsekwentnawujęciuimieniaautora,wnagłówku
księgipiszebowiemMalachias,leczwwierszuMl1,1imiętopojmujeniejako
imięwłasne,leczimiępospolite,tłumacząc:"jegoposeł".ToujęcieLXX
wpłynęłonaniektórychOjcówKościoła(Augustyn,JanChryzostom,Cyryl
Aleksandryjski),anawetniektórychwspółczesnychnamkomentatorów,
uważającychksięgęzaanonimową,aimięautorazaogólneokreślenieproroka
jakoposła,wysłannikaBożego.Bardziejprawdopodobnejestjednakuznanie
słowamaleakizaimięostatniegoz12prorokówmniejszych.

Głównątreśćksięgistanowiągroźbyinapomnienia.Wostrych,czasemnawet

drastycznychsłowach(Ml2,3)piętnujeMalachiaszwykroczeniakapłanów
izraelskich(Ml1,6-2,9),apotemcałegoludu:grzechymałżeńskie(Ml2,10-16),
powątpiewaniewsprawiedliwośćBożą(Ml2,17-3,5),niesumiennośćw
składaniudziesięcin(Ml3,6-12),zapowiadającwymiarnagródikarwdniu
Pańskim(Ml3,13-21).Zteologicznegopunktuwidzenianajważniejszesądwie
przepowiednie:zapowiedźustaniaofiarSTinastanianowejofiaryczystej(Ml
1,10n),orazzapowiedźpoprzednikaMesjasza(Ml3,1.23n).

ProrokMalachiaszjestnamznanyjedyniezeswejksięgi.Niewiemynico

jegorodzinieanizawodzie.Przyustalaniuczasu,wktórymżyłidziałał,
opieramysięnazaczerpniętejzksięgiwiadomościoistnieniuświątyni,wktórej
odbywasięnormalnykultofiarniczy(Ml1,10.13;Ml2,11;Ml3,10),oraz
wiadomościosprawowaniuwładzynieprzezkróla,lecznamiestnika(Ml1,8).
Tedaneniedwuznaczniewskazująnaokresperski.Chodzizapewneopierwszą
połowęVw.,gdyżopróczwykroczeńrytualnychpiętnujeProroktakże
małżeństwamieszaneirozwody,którympołożylikresEzdrasziNehemiasz
(reformazlat458-445).Dlategowedługwiększościuczonychlata480-460
stanowiąnajpewniejszyokresdziałalnościnaszegoProroka.Pomimożew
trzechrozdziałachdośćdużomiejscapoświęcaonzewnętrznejpoprawności
kultuidziesięcinom,niejestonformalistąprawno-liturgicznym.Domagasię
bowiemtakżeduchaszczerejpobożności,którymaprzenikaćzewnętrzne
działanie(por.Ml1,6;Ml2,1-9).WprzeciwieństwiedoAggeuszaiZachariasza
Malachiaszjestraczejkaznodziejąpokutnym,wczymprzypominaAmosa,
MicheaszaiwielkiegoIzajasza.

Zwalczającpanoszącesięwnarodziewystępki,Malachiasz-teologszukaich

przyczyn.Wskazujegłównienadwie:brakczcinależnejBogu,czyliprawdziwej

pobożności(Ml1,6-10)orazniedocenianiuistotyiznaczeniaPrzymierzaz
Bogiem(Ml2,4n.10).PanwybrałIzraela(Ml1,2n),stwarzającprzeztościsłą
łącznośćpomiędzysobąatymLudemWybranym.ZarazemjednakPrzymierze
uczyniłowszystkichIzraelitówjakbybraćmi,synamijednegoOjca,członkami
jednejwielkiejrodziny.Ztegopowodu-rozumujeProrok-małżeństwa
mieszane,przynoszącezsobąelementykultubóstwnarodówościennych,są
bardzoniebezpiecznedlaświętościitrwałościPrzymierzazBogiem(Ml2,10n).
SprawiedliwySądBoży,któryzapowiadaMalachiaszwperspektywie
mesjańskiej,mabyćdonośnymgłosemprorockiejprzestrogizarównodlatych,
którzymająsobiedowyrzuceniagrzechymałżeńskie,jakidlauprawiających
czary,dlakrzywoprzysięzców,lichwiarzy,wyzyskiwaczy(Ml3,5).

Księgazawierajakbystreszczeniegłównychmyślizszereguwystąpień

Proroka.Dziśniedasięjużwyróżnićichdokładnieaniuporządkować
chronologicznie.Ważniejszeodtegojestjednakokreśleniegatunkuliterackiego
księgi.Otóżróżnisięonawyraźnieodinnychksiągprorockich.Malachiasz
rozwijabowiemniejakoseriędyskusjiztezą,zarzutemirepliką.Jesttoswoisty
dialogProrokazkapłanamiiludem.Onwygłaszatwierdzenie,słuchacze-
domyślnie-reagująnanie,formułującswójzarzut,atenzkoleisłuży
Prorokowizapunktwyjściadodalszychwywodów.Takaformaliterackajest
nowościąnaterenieST.CzyMalachiaszjestjejtwórcą?Dopewnegostopnia
tak.Mamytudoczynieniazapewneztąformądysputy,którauIzraelitów
weszławzwyczajwczasieniewoliiponiewolibabilońskiej.Wtedyto
kształtowałsiępowolistylmówcówsynagogalnych,którzynawiązywali-jak
właśnieczynitoProrok-dosprawikłopotówżyciacodziennego.Takwięc
Malachiaszkorzystazezwyczajowejformymówieniaisamwpływananią
przezżywośćswegoujęciaipasjędyskutanta.Wtensposóbstajesię
prekursorempóźniejszychpisarzyżydowskich(skrybów)iprzodkiem
talmudystów.

Pomimożezawierakilkapięknychzwrotówretorycznych,Mlmusibyć

zaliczonadodziełpisanychprozą.Jesttojednakżeprozazdomieszkąpoezji,
"podniosłaproza",będącawłaściwościąretorykiwszystkichprorokówbez
wyjątku.Językuchodzizaczysty,niezabarwionyjeszczewpływemjęzyka
aramejskiego.

WNTpięćrazyjestcytowanaMl:wMt11,10;Mk1,2;Łk1,17;Łk7,27;Rz

9,13.SobórTrydenckizeswejstronypodkreśliłznaczenietekstuMl1,11;o
ofierzeczystejjakoprzepowiednioMszyświętej.

Ml1

MiłośćBogadoIzraela

1

Wyrok.MowaPanadoIzraelazapośrednictwemMalachiasza.

1,1„Malachiasz”znaczy:„mójposłaniec”,itakjesttłumaczonewgrec,gdziedodano:„weźciezatem(to)dowaszegoserca”.Targum:„mójposłaniecimieniemEzdrasz,skryba”.

2

Umiłowałemwas–mówiPan–wyzaśpytacie:Wczymsięto

przejawia,żenasumiłowałeś?CzyżEzawniebyłbratemJakuba?–
wyroczniaPana–aJa[jednak]umiłowałemJakuba.

1,2Ezaw.JesttoeponimEdomu(por.Rdz36,1;Pwt2,1.5+).

3

Ezawazaśmiałemwnienawiściioddałemgóryjegona

spustoszenie,adobytekjegoszakalompustyni.

1,3.GóryEzawa.„GóryEzawa”toprzypuszczalnieokreśleniegórzystejkrainySeiru(Rdz36,8-9)znajdującejsięwewschodniejczęściNegebu.WPiśmieŚwiętympojawiająsięwzmianki

ogórachSeiru(np.Rdz14,6;Pwt2,1).ByłotonajprawdopodobniejokreśleniepołudniowejczęścikrólestwaEdomu,pomiędzyWadial-GuwajiraRasen-Nakb.

4

Choćbyśpowiedział,Edomie:Zubożeliśmy,aleodbudujemyz

powrotemmiejscowościzniszczone–tak[oto]mówiPanZastępów:
Oniniechbudują,Jajednakrozwalęibędąichnazywaćgranicązła
orazludem,względemktóregoPanzapałałgniewemnazawsze.

5

Oto

oczywaszebędątooglądałyipowiecie:PotężnyokazałsięPan
[nawet]pozagranicamiIzraela.

1,4-5.EdomwVw.przedChr.ChociażEdomprawdopodobnienieprzyłączyłsiędobuntuprzeciwkobabilońskiemupanowaniuwVIw.przedChr.,jegoziemiezostałyzaatakowaneprzez

ostatniegokrólaBabilonii,Nabonida.WzmiankinatematEdomupojawiającesięKsiędzeAbdiasza,Jr49iEz25mówiąojegozniszczeniu,jednakwKsiędzeMalachiaszazakładasię,żeziemietenie
zostałyjeszczeporzuconeprzezEdomitów.NiewielewszakżewiadomonatematlosuEdomitówwVw.przedChr.Wydajesię,żeEdomutrzymywałpewnekontaktygospodarczezkrajamiLewantui
wschodnimobszaremMorzaŚródziemnego,najegoziemiachpojawiająsięteżnowegrupyetniczne.KedarycimoglizamieszkiwaćPustynięSyryjskąrozciągającąsięnapołudniowywschódod
Damaszku.CzynilioniwypadynaziemieMoabuimigrowalinapołudnieażdoMoabuiEdomu.Jestrównieżmożliwe,żeNabatejczycy,którzypodbiliobszarEdomupodkoniecIIIw.przedChr.,
moglirozpocząćmigracjęzPustyniArabskiejnapółnoc,właśniedotegoobszaru.

Napomnieniepodadresemkapłanów

6

Synpowinienczcićojca,asługaswegopana.LeczskoroJa

jestemOjcem,gdzieżjestcześćmoja,askoroJajestemPanem,
gdzieższacunekdlaMnie?[Tak]mówiPanZastępówdowas,o
kapłani:Lekceważycieimięmoje,ajednakpytacie:Czymto
okazaliśmylekceważenieTwemuimieniu?

1,6sługa.Zatekstemhebr.WBJ:„sługalękasię”,zagrec.

7

Otoprzynosicienamójołtarzpotrawyskażone,apytacie:czym

goskaziliśmy?Tym,żetwierdzicie:StółPańskijestbezznaczenia.

8

Gdybowiemprzynosicieślepe[zwierzę]naofiarę,czyżniejestto

rzeczązłą?Albogdyprzynosiciechromeichore,czyżtoniczłego?
Ofiarujtotwemunamiestnikowi!Czybędziemumiłeiczyżyczliwie
cięprzyjmie?–mówiPanZastępów.

1,8Czybędziemumiłe.Zagrec.Teksthebr.:„czybędzieszmumiły”.
1,8.Przynoszeniechorychzwierzątnaofiarę.PoustaniudotacjiprzekazywanychprzezPersję(zob.komentarzdoMl3,10)podejmowanorozmaitewysiłkiwceluobniżeniakosztów.

Najwyraźniejjednymznichbyłoobniżeniestandardówdotyczącychzwierząt,któremożnabyłoskładaćwofierze.

9

AterazzwracajciesięzprośbądoBoga,abysięzmiłowałnad

wami.Wypopełniliścieto[zło],czywięcOnbędzieprzychylnydla
kogokolwiekzwas?–pytaPanZastępów.

10

Niechbyktośspośród

wasraczejzamknąłdrzwiświątyni,byścienadaremnieniezapalali
światełnaołtarzumoim.NiemamJaupodobaniadowas,mówiPan
Zastępów,aniMiniejestmiłaofiarazwaszejręki.

11

Albowiemod

wschodusłońcaażdojegozachoduwielkiebędzieimięmojemiędzy
narodami,anakażdymmiejscudarkadzielnybędzieskładany
imieniumemuiofiaraczysta.Albowiemwielkiebędzieimięmoje
międzynarodami–mówiPanZastępów.

1,11ofiaraczysta.Malachiaszmyślituraczejodoskonałejofierzeerymesjańskiej(SobórTrydenckiprzyjąłtęwłaśnieinterpretację)niżokulcie„Boganieba”(Nel,4n;2,4.20;Ezd1,2;

5,11n;6,9n;7,12.21.23;Dn2,18;4,34;5,23),rozpowszechnionymwpaństwieperskim(por.Ezd1,2+),kulciewedługprorokaskierowanymkuJahwe.

12

Wyzaśbezcześcicieje,mówiąc:StółPańskijestsplugawionyi

niewartozniegospożywaćpokarmu.

1,12bezcześcicieje.Zamiasttegowtekściepierwotnymmusiałobyć„bezcześcicieMnie”,cokopiścipoprawilizewzględunaszacunekdlawielkościBoga.Takteżwwierszunastępnym,

gdziesięprzywraca„pogardzacieMną”(takBJ),zamiasthebr.„pogardzacienim”(coprzyjętotutaj).Innymprzykłademtychpoprawekkopistów(tiqqunsoferîm)jestZa2,12.

—niewartozniegospożywaćpokarmu.BJ:„jegopokarmygodnepogardy”,aprzed„godnepogardy”pominięto„ijegoowoc”.
1,12.StółPański.Określenie„StółPański”pojawiasiętylkowtymfragmencieStaregoTestamentu.Hebrajskiesłowoprzetłumaczonejako„stół”macharakterpotocznyijestużywanew

znaczeniudosłownymiprzenośnymnaoznaczeniestołu(np.Iz65,11).WEz40,39-43stołysłużącedozabijaniaofiariskładanianarzędzistojąubramwiodącychnawewnętrznydziedziniecświątyni.
WkontekścieMl1,12StółPańskiwydajesiębyćsynonimemołtarza,któryzostałsprofanowanyprzezIzraelitów.Zostałonwsposóbfiguratywnyokreślonyjakostół,ponieważużytoobrazu,wktórym
ofiarysą„pokarmem”Boga.Natematomówieniategoobrazuzob.komentarzdoKpł1,2.

13

Powiadacieteż:Cóżtozaumęczenie!–itakpogardzacienim,

mówiPanZastępów,aprzynosiciezwierzęskażone:chromeichorei
składacienaofiarę.Czymamtoprzyjąćzupodobaniemzręki
waszej?–pytaPan.

1,13składacienaofiarę.Nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„składacieofiarę”.
—Pan.Zatekstemhebr.:„Jahwe”.BJ:„JahweSabaot”,zagrec.

14

Dlategoniechbędzieprzeklętyoszust,którymającwswej

trzodziesamca,składaślub,apotemofiarujePanuzwierzęskażone,
albowiemJajestempotężnymKrólem,aimięmojewzbudzaćbędzie
lękmiędzynarodami.

1,14ofiarujePanu.Zatekstemhebr.WBJ:„ofiarujeMi”,nazasadziedomysłu.

Ml2

1

Terazzaśdowas,kapłani,odnosisięnastępującepolecenie:

2

Jeślinieusłuchacieinieweźmieciesobiedosercatego,iżmacie

oddawaćcześćmemuimieniu,mówiPanZastępów,torzucęnawas
przekleństwoiprzeklnęwaszebłogosławieństwo,aprzeklnęje
dlatego,żesobienicniebierzeciedoserca.

2,2waszebłogosławieństwo.Zagrec.(por.dalszyciągwiersza).Teksthebr.:„waszebłogosławieństwa”.
—Chodzitukonkretnieodobramaterialneprzydzielanelewitom.

3

OtoJapogrożęwaszemupotomstwuirzucęwamnieczystośćw

twarz,nieczystośćwaszychofiarświątecznych,ipołożęwasnaniej.

2,3pogrożęwaszemupotomstwu.Zatekstemhebr.BJ:„odetnęwamramię”,zagrec.
—położęwasnaniej.BJ:„usunęwasrazemznią”,zaprzekłademsyr.Teksthebr.:„onpodniesiewaskusobie”.

4

Przekonaciesię,żeistotniewydałemcodowastopostanowienie

celempodtrzymaniamojegoprzymierzazLewim,mówiPan
Zastępów.

5

Przymierzemojeznimbyło[przymierzem]życiai

pokoju.Nałożyłemnaniegoobowiązekczci,iokazywałMicześć,i
korzyłsięprzedmoimimieniem.

6

Najegoustachbyłaprawdziwa

nauka,aniegodziwościnieznaleziononajegowargach.Wpokojui
prawościzeMnąpostępowałiwieluodciągnąłodgrzechu.

7

Wargi

kapłanabowiempowinnystrzecwiedzy,awtedypouczeniabędą
szukaliuniego,bojestonwysłannikiemPanaZastępów.

2,5-7.Rolakapłaństwawokresiepowygnaniowym.Ponad4000członkówrodówkapłańskichilewickichpowróciłodoPalestynyzbabilońskiegowygnaniapodwodząZorobabelai

Jozuego.Członkowieobydwugrupzaangażowanibyliwrozmaitedziałania,m.in.odbudowęmurówJerozolimy,nauczaniePrawaorazwykonywanieobrzędówreligijnychwintencjinarodu.Jednakw
tymokresiegorliwośćkapłanówmogłasięzmniejszyć(szczególniewczasienieobecnościNehemiasza),bowiemcudzoziemcowi(Ammonicie,Tobiaszowi)danopomieszczeniewświątyni.Wistocie
lewiciprzezpewienczaszaniedbywaliświątynię(Ne13,10-11).TekstMl2pasujedotegokontekstu,bowiemwspółcześniprorokowikapłanizaniedbywaliswojepowinności.KsięgaZachariasza
wskazuje,żewieleobowiązkówświeckichspełnianychwcześniejprzezkrólalubnamiestnikaspadłonakapłanów,comiałozapobiecrywalizowaniunamiestnikazperskimkrólem.

8

Wyzaśzboczyliściezdrogi,wielupozbawiliścienauki,

zerwaliścieprzymierzeLewiego,mówiPanZastępów.

9

Awięcz

mojejwolijesteścielekceważeniimaciemałeznaczeniewśródcałego
ludu,ponieważnietrzymaciesięmoichdrógistronniczoudzielacie
pouczeń.

Zagadnieniamałżeńskie

10

CzyżniemamywszyscyjednegoOjca?Czyżniestworzyłnas

jedenBóg?Dlaczegooszukujemyjedendrugiego,znieważając
przymierzenaszychprzodków?

11

NiewiernyokazałsięJuda,

obrzydliwośćzdarzyłasięwIzraeluiwJerozolimie.Otozbezcześcił
JudaświętośćPańską,którąOnukochał,awziąłsobiezażonęcórkę
cudzegoboga.

2,11zbezcześciłJudaświętośćPańską.Winyludubezczeszcząświątynię.
—Juda...wziąłsobiezażonę.„Juda”,przedtemtraktowanyzbiorowo,terazjestrozumianypojedynczo:ten,ktonależydoJudy,poślubia„córkę”obcegoboga—bałwochwalczynię.
2,11.Wziąłsobiezażonęcórkęobcegoboga.Chociażznaczenietegofragmentuniejestdokońcajasne,słowa„wziąłsobiezażonęcórkęobcegoboga”oznaczająprzypuszczalnie

małżeństwamieszaneimałżeństwapogańskie.Cudzoziemki,którewyszłyzamążzaŻydów,wdalszymciąguczciływłasnychbogów.WtensposóbwyznawcyJahwezostawaliwprowadzenido
rodzinyoddającejcześćbożkomibylinakłanianidobałwochwalstwa.MałżeństwatepotępiałzarównoEzdrasz,jakiNehemiasz.Natematdodatkowychinformacjidotyczącychendogamii(poślubiania
członkówwłasnejgrupy)zob.komentarzdoEzd9,10-12.

12

Człowiekowi,którytakczyni,niechPanwytraciznamiotów

Jakuba[każdego]świadkaiobrońcę,atakżekażdego,kto[zaniego]
przynosiofiarędlaPanaZastępów.

2,12świadkaiobrońcę.„świadek”,ed,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:er,niemasensu.—„obrońca”,dosł.:„poręczyciel”.
—każdego,kto...przynosi.Zatekstemhebr.BJ:„spośródtych,coprzynoszą”,zagrec.

13

Podrugie,sprawiliście,żełzami,płaczemijękamiokrytoołtarz

Pana,takżeOnwięcejniepopatrzynadaraninieprzyjmiezręki
waszejofiary,którejbypragnął.

14

Awysiępytacie:Dlaczegotak?

DlategożePanbyłświadkiempomiędzytobąażonątwojejmłodości,
którąprzeniewierczoopuściłeś.Onabyłatwojątowarzyszkąiżoną
twojegoprzymierza.

15

Czyżnieuczynił[On]jednego,którymaciałoi

tchnienie[życia]?Aczegotenjedenpragnął?Potomstwadanego
przezBoga.Strzeżciesięwięcwduchuwaszym:wobecżony
młodościtwojejniepostępujzdradliwie!

2,15Czyżnieuczynił.ZaWulgatą.Teksthebr.:„Onnieuczynił”.
—ciałoitchnienie.sze’erweruach,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:sze’arruach,„resztatchnienia”.
—niepostępujzdradliwie.ZaWulgatą.Teksthebr.:„niechniepostępujezdradliwie”.

16

Jeśliktoś,nienawidząc,oddalił[żonęswoją]–mówiPan,Bóg

Izraela–wtedystałsięwinnygwałtu.MówiPanZastępów:Strzeżcie
sięwięcwduchuwaszyminiepostępujciezdradliwie!

2,16Jeśliktoś,nienawidząc,oddalił[żonęswoją].Wedługtkestuhebr.,gdzie„nienawidzi”.BJ:„Ponieważnienawidzęrozwodu”,„nienawidzę”,nazasadziedomysłu.

—stałsięwinnygwałtu.Dosł.:„okryłgwałtemswojąszatę”.BJ:„okryłgwałtemswojąszatę”,nazasadziedomysłu.
2,14-16.MałżeństwoirozwódwVw.przedChr.Naszawiedzanatematzawieraniamałżeństwiprzeprowadzaniarozwodówwokresieperskimpochodzigłówniezżydowskich

dokumentówzElefantyny.Kontraktymałżeńskieczęstozawierająparagrafydotyczącesposobupodziałuposagu,cenyzaoblubienicę,majątkuipotomstwawprzypadkurozwodu.Wydajesię,żew
owychczasachrozwodybyłyzjawiskiempowszechnym,łatwymdoprzeprowadzenia,zaśnajwiększąwagęprzywiązywanodosprawmaterialnych.WElefantynienietrzebabyłopodawaćpowodu
rozwodu.

DzieńPański

17

UprzykrzyliściesięPanuswymimowami,apytaciesięjeszcze:

Czymsięuprzykrzyliśmy?Tym,żemówicie:Każdyczłowiekźle
czyniącyjest[jednak]miłyoczomPana,iwtakichludziachmaOn
upodobanie.Albo[mówicie]:GdzieżjestBóg,sprawiedliwysędzia?

2,17Natematzgorszeniawywołanegopomyślnościąwystępnych,dostrzeganąwperspektywieodpłatyziemskiejzob.Hi,Ps37i73orazWstępdoksiągmądrościowych,s.654.

Ml3

1

OtoJawyślęaniołamego,abyprzygotowałdrogęprzedeMną,a

potemnagleprzybędziedoswejświątyniPan,któregowy
oczekujecie,iAniołPrzymierza,któregopragniecie.Otonadejdzie,
mówiPanZastępów.

3,1anioła...,abyprzygotował.Aniołten,poprzedzającyJahwe(por.jużIz40,3),będzieutożsamianyzEliaszem(3,23).WMt11,10odnosisiętentekstdoJanaChrzciciela,nowegoEliasza

(Mt11,14+;Mk1,2;Łk1,17.76).

—AniołNowegoPrzymierzaniejestowympoprzedzającym,októrymmowawyżej,ponieważjegoprzybyciedoświątynipokrywasięzprzybyciemJahwe.Jesttobezwątpienia

tajemniczeokreśleniesamegoJahweprzezdomyślneodniesieniedoWj3,2;23,20(por.Rdz16,7+).WMt11,10danodozrozumienia,żechodzituoChrystusa.

3,1.Posłaniecjakoosobaprzygotowującadrogę.ObrazprzygotowaniadrogidlaPanapojawiasięrównieżwIz40,3.Koncepcjatawzięłasięprzypuszczalniezobowiązującegona

BliskimWschodziezwyczajuwysyłaniaposłańcówprzedkrólemodwiedzającymswojewłości.Informowalionimiejscowychojegonadejściu,abymogliprzygotowaćdrogęmonarsze(usunąćwszelkie
znajdującesięnaniejprzeszkody).

2

AlektoprzetrwadzieńJegonadejściaiktosięostoi,gdy[On]

sięukaże?AlbowiemOnjestjakogieńzłotnikaijakługfarbiarzy.

3,2.Mydłopiorących[BT:„ługfarbiarzy”].Mydłosłużyłodousuwanianieczystościizabrudzeńzubrań.Opisanetutajmydłobyłoługiempozyskiwanymztrawyprzypołudnika

okroplonego,którarosławBabilonii,leczniewystępowaławSyro-Palestynie.TermintenpojawiasięjeszczetylkowJr2,22.

3

Usiądziewięc,jakbymiałprzetapiaćioczyszczaćsrebro,i

oczyścisynówLewiego,iprzecedziichjakzłotoisrebro,awtedy
będąskładaćPanuofiarysprawiedliwe.

3,3srebro.PierwszeużyciewBJpominięte,jakoprawdopodobnaglosa.
3,3.Przetapianieioczyszczaniesrebra.Wstarożytnościwytwarzanosrebrowprocesietzw.kupelacji.Podczaspierwszegowypalaniasrebrooddzielanoodrudyołowiu(galeny-siarczku

ołowiu.Wpróbcebyłoniewięcejniż1%srebra).Rudętopionowpłytkichnaczyniachwykonanychzporowatychsubstancji,takichjakpopiółkostnylubglina.Następnietłoczonopowietrzemiechami,
wwynikuczegopowstawałatzw.glejtaołowiana(czerwonakrystalicznapostaćtlenkuołowiu).Pewnaczęśćołowiubyławchłanianaprzezformę,pozostałaunosiłasięnapowierzchni.Widealnej
sytuacjipozakończeniucałegoprocesupozostawałowyłączniesrebro.

4

WtedybędziemiłaPanuofiaraJudyiJeruzalemjakza

minionychdniipradawnychlat.

5

Wtedyprzybędędowasnasądi

wystąpięprędkojakoświadekprzeciwuprawiającymczaryi
cudzołożnikom,ikrzywoprzysięzcom,ioszukującymrobotnikana
wynagrodzeniu,[uciskającym]wdowęisierotę,iprzeciwtym,co
gnębiąprzybyszów,aMniesięnielękają–mówiPanZastępów.

3,5.Uprawiającyczary.Użytytutajhebrajskitermintechnicznyoznaczaspecjalistówwdziedzinieczarówizaklęć.Ludzieciznaliliteraturęfachowąpoświęconąodczytywaniuomenówi

snów.Przypuszczalnieuprawiającyczarystosowalimagięsympatyczną(opartąnaprzekonaniuoistnieniuzwiązkułączącegoprzedmiotztym,coonsymbolizuje;naprzykład,żeto,couczynimyz
obrazemczłowieka,spotkajegosamego)iwykorzystywaliswojąwiedzędowydawaniapoleceńbogomiduchom.Magiabyłapostrzeganajakosiłaspajającacałestworzenieorazstosowana
defensywnieiofensywnieprzezludziibogów.

Zaniedbanialuduwkulcieofiarniczym

6

PonieważJa,Pan,niezmieniamsię,dlategowy,synowie

Jakuba,niezostaliściewyniszczeni,

3,6-12Możetenfragmentnależyczytaćwrazz1,2-5:dawałobytoodpowiedźsceptykomwypowiadającymsięw1,2.
3,6niezostaliściewyniszczeni.BJ:„nieprzestajecie(być)”.Domyślnie:dziećmitego,którywyparłioszukałswegobrata(por.w.8-9).

7

[choć]oddniwaszychprzodkówodstępowaliścieodmychpraw

inieprzestrzegaliścieich.NawróćciesiędoMnie,aJazwrócęsię
znowukuwam,mówiPanZastępów.Wyjednakpytacie:Podjakim
względemmamysięnawrócić?

8

Czygodzisięczłowiekowi

oszukiwaćBoga,jakwyMnieoszukujecie?Pytacie:Wczym
oszukaliśmyCię?Wdziesięcinachiofiarach.

3,8oszukiwać.Lekcja(trzyrazy)aqabzagrec.Teksthebr.:qaba,„kraść”,alechodziznowuopoprawkękopistynaniesioną,byusunąćaluzjędoJakuba„oszusta”.Tosamodotyczyw.9.
—Wdziesięcinach.Naichtematpor.Pwt14,22+.Wedługpismkapłańskich(Kpł27,30n;Lb18,21-31)jesttopodateknautrzymaniekleruscentralizowanegoprzyjedynymsanktuarium

(zob.teżNe10,36n;12,44).

9

Jesteściezupełnieprzeklęci,Mnie[chcecie]oszukać?Cały

naród?

10

Przynieściecałądziesięcinędospichlerza,abybyłzapasw

moimdomu,awtedymożecieMniedoświadczaćwtym–mówiPan
Zastępów–czywamnieotworzęzaworówniebieskichiniezlejęna
wasbłogosławieństwawprzeobfitejmierze.

3,8-10.Dziesięcinajakoźródłoutrzymania.NaBliskimWschodzieistniałaniewielkaróżnicamiędzydziesięcinąapodatkiem.Jednoidrugiepobieranoodwiosekjakodaninęnarzecz

państwa;dziesięcinyipodatkiprzechowywanoteżwkompleksachświątynnych,stamtądzboże,oliwęiwinorozdzielanourzędnikomkrólewskimiświątynnym.Podczaszbieraniairozdzielania
zebranejdziesięcinyzatarciuulegałpodziałnaświeckieiświęte.Dziesięcina(dosłownie„dziesiątaczęść”),byłaprzymusowymdatkiemnautrzymaniekultuirząduwstarożytnymIzraelu.Zwyczaj
pobieraniadziesięcinybyłznanytakżeinnymludomBliskiegoWschodu,np.FenicjanomiKananejczykom.WIzraeluistniałnakazoddawaniadziesięcinyBogui„spożywaniajejprzedPanem”,
przypuszczalniewformiewspólnotowegoposiłku.Wydajesięmałoprawdopodobne,byofiarodawcazjadałwszystko,cooddał.Uniemożliwiłobytorealizacjęcelu,którymbyłozaopatrzenie
społecznościkapłańskiejorazstworzenierezerwydlaubogich.Nakazdotyczyprzypuszczalnieraczejprzynoszeniadziesięciny(lubsrebraodpowiadającegojejwartości)doświątyniwJerozolimie,by
okazaćwtensposóbpobożność.Natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdoLb18,21-32.

3,10.Niedoborywfunduszachświątynnych.Zjawiskowykorzystywaniadocelówprywatnychtego,cobyłonależneświątyni,pojawiłosięstosunkowowcześnie.Wsumeryjskiej

modlitwiedoEnkiczcicielzaprzecza,żezagrabiłofiaryzłożonebóstwu.ZapanowaniaKserksesanaobszarzeimperiumperskiegozaprzestanopraktykifinansowaniaświątyńprzezpaństwo.Oznaczało
to,żenabarkachluduzłożonowielkiciężardostarczeniaśrodkówdożyciakapłanom,utrzymaniamiejsckultuorazwykonywaniareligijnychrytuałów.Tedodatkoweobowiązkizostałyuznaneprzez
ludnośćzawielkiebrzemięidoprowadziłydowprowadzeniazmianwceluzmniejszeniakosztówfunkcjonowaniaświątyń.

11

Izgromiędlawaszegodobraszkodnikapolnego,abywamnie

niszczyłplonupól,awinoroślniebędziejużpozbawionaowoców,
mówiPanZastępów.

12

Iwszystkienarodynazywaćwasbędą

szczęśliwymi,gdyżbędzieciekrajem[Bożego]upodobania,mówi
PanZastępów.

13

Bardzoprzykrestałysięwaszemowyprzeciwko

Mnie–mówiPan.Wyzaśpytacie:Cóżtakiegomówiliśmymiędzy
sobąprzeciwTobie?

14

Mówiliście:DaremnytotrudsłużyćBogu!Bo

jakipożytekmieliśmyztego,żewykonywaliśmyJegopoleceniai
chodziliśmysmutniwpokucieprzedPanemZastępów?

15

Terazzaś

raczejzuchwalcównazywajmyszczęśliwymi,bowzbogacilisię
bardzoludziebezbożni,którzywystawialinapróbęBoga,azostali
ocaleni.

16

WówczasmówilimiędzysobąludziebojącysięBoga,aPan

uważałitoposłyszał.ZapisanotowKsiędzeWspomnieńprzedNim
nadobrobojącychsięPanaiczczącychJegoimię.

3,16.ZwójWspomnień[BT:„KsięgaWspomnień”].Określenie„KsięgaWspomnień”pojawiasiętylkowtymfragmenciePismaŚwiętego,chociażideaBogaprzekazującegoksięgę,w

którejdokonałzapisów,występujetakżewinnychpismach(np.Wj32,32;Ps139,16;Iz4,3;65,6;Ez13,9).Starożytnikrólowieczęstoprowadziliroczniki,wktórychodnotowywanonajważniejsze
wydarzeniazczasuichpanowania(zob.komentarzdoEst2,23).Wydajesię,żemieszkańcyIzraelaiinnychkrajówBliskiegoWschoduwierzyli,żepodobnaksięgabyłaprowadzonaprzezbóstwo.W
Wj32,32-34Mojżeszwyrażagotowośćwymazaniaswojegoimieniazksięgi-działania,któredoprowadziłobydojegośmierci.Jahweodpowiada,żezksięgizostaniewymazaneimiętego,kto
dopuszczasięgrzechu.KsięgaWspomnieńtometaforaksięgigłównej,którazawieraimionawszystkichżyjących.Księgętęmożnaporównaćzksięgązimionamiprzeznaczonychnaśmierć,którą
Enkiduujrzałwswoimwidzeniupodziemnegoświata.Wliteraturzemezopotamskiejpojawiająsięwzmiankinatemattabliczekzawierającychzłe(wtekstachszurpu)idobreuczynkiludzi.Zob.
komentarzdoPs56,9.

17

Onibędąmojąwłasnością,mówiPanZastępów,wdniu,w

którymbędędziałał,abędędlanichłaskawy,jaklitościwyjestojciec
dlasyna,któryjestmuposłuszny.

18

Wtedyzobaczycieróżnicęmiędzy

sprawiedliwymaniegodziwcem,pomiędzytym,którysłużyBogu,a
tym,któryMuniesłuży.

19

Bootonadchodzidzieńpalącyjakpiec,a

wszyscypyszniiwszyscyczyniącynieprawośćbędąsłomą,więc
spaliichtennadchodzącydzień,mówiPanZastępów,takżenie
pozostawiponichanikorzenia,anigałązki.

3,19OogniuwDniuJahwepor.Iz10,16n;30,27;So1,18;3,8;Jr21,14.

20

Adlawas,czczącychmojeimię,wzejdziesłońce

sprawiedliwościiuzdrowieniewjegoskrzydłach.Wyjdziecie
[swobodnie]ibędzieciepodskakiwaćjaktuczonecielęta.

3,20słońcesprawiedliwości.„Sprawiedliwość”obejmujetumocizwycięstwo,jakwIz41,2+.Tytuł„SłońceSprawiedliwości”,odniesionydoChrystusa,odegrałrolęwformowaniusię

liturgiiświątBożegoNarodzeniaiEpifanii(ObjawieniaPańskiego,czyliTrzechKróli).

—wjegoskrzydłach.Takdosł.WBJ:„wjegopromieniach”.
3,20.Wzejdziesłońcesprawiedliwościiuzdrowieniewjegoskrzydłach.Słońcesprawiedliwościprzynosioczywiściesprawiedliwość.NaBliskimWschodziebóstwaastralnezwiązane

byłyzesprawiedliwością.WStarymTestamencieniejestniczymniezwykłymprzedstawianieJahwezapomocąmetaforyposługującejsięterminamisolarnymi.Zwrot„uzdrowieniewjegoskrzydłach”
wskazujenasymboliczneużycieskrzydełptasichzwychodzącymiznichpromieniamisłońca.Skrzydłaoznaczająochronęiopiekę(awięcuzdrowienie).Wmotywiepojawiającymsięwreligiach
astralnychBliskiegoWschodusłońceprzedstawianejestjakoskrzydlatydysk.Byłotoszczególnierozpowszechnionewokresieperskim.

21

Ipodepczecieniegodziwców,gdyżoniobrócąsięwpopiółpod

stopaminógwaszychwdniu,wktórymJabędędziałał–mówiPan
Zastępów.

22

PamiętajcieoPrawiemegosługi,Mojżesza,któremuna

HorebieporuczyłemustawyizarządzeniadlacałegoIzraela.

3,22.Horeb.HorebtoinnanazwagórySynaj,naktórejBógobjawiłsięMojżeszowiiprzekazałmuDziesięcioroPrzykazań.Jejdokładnepołożenieniejestpewne,istniejąprzynajmniej

czterymożliwelokalizacjewpołudniowymSynaju:DżebelMusa,Rases-Safsafa,DżebelSerbaligórawpobliżuAl-Hrob.NatematlokalizacjiHorebuzob.komentarzdoWj19,1-2.

23

OtoJapoślęwamprorokaEliaszaprzednadejściemdnia

Pańskiego,dniawielkiegoistrasznego.

24

Iskłonionsercaojcówku

synom,asercasynówkuichojcom,abymnieprzyszedłinieporaził
ziemiklątwą.

3,24ChodzituodziałalnośćEliasza,którypowrócipouniesieniugodonieba(2Krl2,11-13),atenzapowiedzianytupowrótpozostanieważnącechąeschatologiiżydowskiej(por.Księgę

Henocha).Jezuswyjaśnił,żeEliaszprzybyłwosobieJanaChrzciciela(Mt11,14;17,10-13+;Mk9,11-13).

TableofContents

WstępdoKsięgiMalachiasza.3
Ml1.5
MiłośćBogadoIzraela.5
Napomnieniepodadresemkapłanów..6
Ml2.8
Zagadnieniamałżeńskie.9
DzieńPański11
Ml3.12
Zaniedbanialuduwkulcieofiarniczym..13