Czarna Legenda Dziejów Polski - Jerzy Robert Nowak

Prof. dr hab. Jerzy Robert Nowak

Czarna legenda dziejów Polski

W Polsce powojennej kolejne pokolenia młodzie

y miały to nieszcz

ęś

cie,

e wci

ąż

natykały si

uporczywe zabijanie pami

ci przez komunistycznych rz

dców, w interesie sowieckiego

zwierzchnictwa. Pocz

wszy od doby stalinowskiej, gdy jak wspominał pó

niej słynny polski historyk

profesor Tadeusz Manteuffel: wszystkie powstałe w latach stalinowskich zarysy dziejów Polski czyni

wra

enie, jak gdyby były pisane w stolicach nieprzyjaznych nam pa

stw zaborczych. Zabijanie

narodowej pami

ci kontynuowano dalej, cho

nie w tak wielkich rozmiarach, tak

e i w nast

pnych

dziesi

cioleciach PRL-u. Do

ść

przypomnie

całe wielkie kampanie ataków na powstania narodowe i

"polsk

bohaterszczyzn

" na przełomie lat 50. i 60. czy ataki na "dzieje głupoty" Polaków w dobie

jaruzelszczyzny, ówczesne wybielania Targowicy i w. ksi

cia Konstantego.

Nic dziwnego,

e tak wiele osób oczekiwało po czerwcu 1989 roku, jako jednego z najbardziej

widomych objawów przemian, wła

nie powiedzenia całej prawdy o historii Polski, sko

czenia z jej

przyczernianiem. Srodze si

rozczarowali w swych nadziejach. W czasie, gdy jak

e cz

sto najbardziej

wzruszaj

ce programy patriotyczne w

druj

w telewizji na "zsyłk

po północy". Gdy mo

na tłumaczy

pomini

cie w TVP ogólnopolskich uroczysto

ci w dniu 28 marca 1993 r. ku czci 50-lecia akcji pod

Arsenałem, zorganizowanej przez harcerzy z Szarych Szeregów Armii Krajowej, tak jak zrobiła Nina
Terentiew: dla kilku dziadków nie b

przesuwała mojej audycji. Gdy tak, jak ostatnio, telewizja

publiczna nie zdobyła si

nawet na oczekiwan

przez miliony Polaków bezpo

redni

transmisj

uroczysto

ci w Katyniu. Gdy w najbardziej wpływowych polskoj

zycznych przekaziorach dominuje

obraz Polski, tak kreowany, jakby go tworzyli najbardziej nie

yczliwi nam cudzoziemcy. I gdy, niestety,

prawie nie słycha

głosów protestu przeciwko temu ze strony wybitnych profesjonalnych historyków.

Inna sprawa,

e polska nauka historyczna poniosła w ostatnich kilkunastu latach ogromne straty,

straty nie do powetowania. Odeszli w zmrok tak wybitni znawcy naszych dziejów, jak: Kieniewicz,
Gieysztor, Czapli

ski, Skowronek, Łojek, Łepkowski. Za to tym bardziej nasiliło si

w mediach

bezkarne hulanie publicystycznych "odbr

zowiaczy" historii, zaj

tych oczernianiem dziejów, bo to

najwyra

niej jest popierane, odpowiednio forytowane i nagradzane. Niewiele osób zdaje sobie

spraw

, jak bardzo usilnie kreuje si

na naszych oczach odpowiednio ponur

, czarn

legend

dziejów

Polski. Tym szkicem chciałbym obudzi

i zaalarmowa

tych wszystkich, którzy jeszcze nie dostrzegaj

rozmiarów s

czonych w mediach działa

dla ukazania bezsensu i beznadziejno

ci polskich dziejów,

działa

ążą

cych do zakompleksienia Polaków. Niech do ko

ca strac

wiar

w siebie, i wierz

tylko w

drych zagranicznych "cywilizatorów"!

Nieuk-laureat z "Rzeczpospolitej"

Szczególnie obrzydliwym wyrazem "mody" na oszczercze przyczernianie obrazu dziejów Polski jest
wydana w 2000 roku przez Presspublic

ksi

ąż

ka filozofa Janusza A. Majcherka, zawieraj

ca w cz

ęś

conej historii głównie artykuły publikowane w ostatnich latach na łamach "Rzeczpospolitej".

Pełnym antypolskiego jadu jest ju

otwieraj

cy tom Majcherka artykuł Poprawka z historii, za który

autor dostał tytuł "najlepszego publicysty 1999" od redakcji miesi

cznika "Press". Nagrodzono zbiór

antypolskich brecht, wspieranych przez całkowit

ignorancj

domorosłego historyka na temat

prawdziwych faktów z historii Polski i Europy.

Majcherek z werw

anonsuje,

e chce zwalczy

powielane w oficjalnej - szkolno-podr

cznikowej

historiografii "liczne schematy i stereotypy" ukształtowane jeszcze w dobie rozbiorowej "ku
pokrzepieniu serc" oraz w okresie komunistycznej propagandy - dla stworzenia zast

pczej

legitymizacji ówczesnej władzy i uzasadnienia jej podporz

dkowania interesom Kremla. To, co głosi

Majcherek, to absolutne pomieszanie z popl

taniem. Jak mo

na w ogóle stawia

znak równo

dzy tym, co pisano w dobie rozbiorów "dla pokrzepienia serc" a tym, co pisano o historii w dobie

PRL dla uzasadnienia jej podporz

dkowania interesom Kremla? Przecie

w czasach PRL-u oficjalnie

wspierano nie argumenty historyczne dla "pokrzepienia serc", a dla ich upodlenia, pokazania,

Polacy niepotrzebnie zderzali si

z "jedynie słusznymi" celami swego rosyjskiego s

siada, a ich

antyrosyjskie powstania były tylko "dziejami polskiej głupoty". Cała za

Druga Rzeczypospolita -

według oficjalnych tez PRL-owskiej historiografii - była jednym wielkim pasmem głupot i zdrad.
Podobnie jak działania zwi

zanego z Londynem Polskiego Pa

stwa Podziemnego. Co takie

komunistyczne wywody miały wspólnego z XIX-wiecznym "pokrzepianiem serc", to ju

jest przedziwny

sekret dywagacji pana Majcherka.

Próbuj

c maksymalnie przyczerni

obraz Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Janusz Majcherek stara

przedstawi

ówczesn

Polsk

jako kraj krzywdy i dyskryminacji innych narodów. Pisze o

utrudnianiu przez Polaków identyfikacji z interesami pa

stwa rozlokowanych na zachodzie i północy,

przewa

nie niemieckoj

zycznych i protestanckich

rodowisk, jak i zamieszkałych na wschodzie i

południu, głównie na wsi, rzesz ruskich i prawosławnych. I dodaje: tym bardziej

e jednych i drugich

jako mieszczan i chłopów, szlachecko-polski naród i tak dyskryminował. Publicysta-nieuk jak wida

nie

wie nic o tym,

e w rzeczywisto

ci gros magnaterii i szlachty na wschodzie i na południu

dyskryminuj

cej chłopów i mieszczan na wschodzie i na południu Polski stanowili panowie ruskiego

pochodzenia, typu Wi

niowieckich, a nie szlacheccy przybysze z Polski. Jak wida

za wiele naczytał

ró

nych stalinowskich uogólnie

o "polskich panach". Niedouczonemu w wiedzy historycznej

Majcherkowi warto zacytowa

opini

historyka, sk

din

d bardzo fetowanego w kr

gach naszych

"Europejczyków" - profesora Janusza Tazbira. W publikowanym na łamach "Gazety Wyborczej"
artykule prof. Tazbir o

mieszał powielany przez historyków rosyjskich i sowieckich mit o tym, jakoby w

dawnej Polsce dokonywało si

"wynaradawiania Rusinów" w warunkach brutalnego przymusu.

Zdaniem prof. Tazbira: Jest to podobny mit historyczny, jak twierdzenie, i

powstania kozackie były

walk

uciskanych wył

cznie ruskich chłopów z czysto polsk

magnateri

. W istocie za

słabo nieraz

spolonizowani królewi

ta kresowi musieli si

ciera

z podanymi, w

ród których spor

ęść

stanowili

zbiegowie z ziem etnicznie polskich (J. Tazbir: Unia wielkich nadziei, "Gazeta Wyborcza" 17-18
sierpnia 1996 r.). W zwi

zku z twierdzeniami Majcherka o rzekomym "dyskryminowaniu" obcych

etnicznie mieszczan przez "szlachecko-polski naród", przypomnijmy oparte na znajomo

ci faktów

historycznych oceny prof. Janusza Tazbira: W przeciwie

stwie do przywilejów stanowych tolerancja

narodowo

ciowa obejmowała nie tylko szlacht

, lecz równie

i inne warstwy ludno

ci, z

mieszcza

stwem na czele. Jak ju

wspominali

my, obce grupy etniczne mieszkaj

ce po miastach nie

doznawały z powodu swego pochodzenia

adnej dyskryminacji (J. Tazbir: Tradycje tolerancji religijnej

w Polsce, Warszawa 1980, s. 153).

I ten wła

nie fakt sprawiał rzeczy tak szokuj

ce dla niektórych zagranicznych obserwatorów sceny

polskiej pod koniec XVIII w. jak to,

e zło

ona głównie z ludno

ci niemieckiej i protestantów ludno

ść

Gda

ska w przewa

cej cz

ęś

ci upierała si

przy pozostaniu przy katolickiej Rzeczypospolitej,

broni

c si

przed wpadni

ciem pod rz

dy Prus. Skrajnie przyczerniaj

cy obraz dawnej Polski J.A.

Majcherek ani słowem nie wspomina o wyj

tkowym znaczeniu trwaj

cej przez stulecia

Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jako dobrowolnej unii dwóch narodów, które sfederowały si

absolutnie równych prawach. W tamtych wiekach znano za

na ogół federowanie "tylko na drodze

masowych egzekucji i zniszczenia". Tak na przykład "federowała si

" Anglia z Irlandi

, Szkocj

czy

Wali

. Wyj

tkowe znaczenie polskiej unii z Litw

na tle tego, co si

działo w ówczesnym

wiecie

eksponowali liczni zagraniczni badacze naszych dziejów. Na przykład

wietny historyk ameryka

ski

Robert Howard Lord (1885-1954) pisał o Rzeczypospolitej Obojga Narodów,

e była to pierwsza przed

zjawieniem si

Stanów Zjednoczonych, na szerok

skal

podj

ta próba republiki federacyjnej.

Przypomnijmy równie

, jak słynny angielski pisarz polskiego pochodzenia Joseph Conrad wysławiał w

1916 roku w tek

cie Zbrodnia rozbiorów uni

polsko-litewsk

jako jedyn

w swoim rodzaju w historii

wiata spontaniczn

i całkowit

uni

suwerennych pa

stw,

wiadomie wybieraj

cych drog

pokoju.

Fałsze o polskiej "nietolerancji"

Ulubionym motywem nieuka-laureata, powracaj

cym wci

ąż

jak jedna z nici przewodnich jego

artykułów, jest podwa

anie znaczenia tolerancji w Polsce (por. J.A. Majcherek W poszukiwaniu nowej

samo

ci, Warszawa 2000, s. 12-13, 23, 41, 72, 209). Majcherek głosi,

e: Legenda polskiej

tolerancji jest mocno zmitologizowana i zmistyfikowana,

e co do tolerancji za

, to kłopot z ni

główny

ten,

e rozwin

ła si

bardzo dawno i w toku dziejów słabła. Kiedy indziej twierdzi,

e w Polsce do

ść

szybko nast

pił kres tolerancji, bo ju

w 1596 r. Ko

ciół katolicki odmówił równouprawnienia (m.in.

wej

cia do Senatu) biskupom unickim, a w 1658 r. nast

piło wygnanie Braci Polskich i Czeskich, w

1673 r. - pozbawienie niekatolików dost

pu do nobilitacji i indygenatu, w 1718 r. usuni

cie ostatniego

posła kalwi

skiego z Senatu). Za to na zachodzie nagle zacz

ł si

, według Majcherka, rozkwit

tolerancji: po pokoju westfalskim w Europie prze

ladowania religijne stopniowo ustaj

, a niedługo

potem (List o tolerancji Johna Locke'a z 1689 r.) nast

puje szybki wzrost tolerancji i praw

obywatelskich w zachodnich społecze

stwach. Czy J.A. Majcherek publicysta-nieuk z

"Rzeczpospolitej" cokolwiek słyszał o tym, co działo si

we Francji pod koniec XVII i na pocz

tku XVIII

wieku, a wi

c wtedy, gdy według niego nast

pił szybki wzrost tolerancji na Zachodzie? Czy słyszał o

odwołaniu przez króla Ludwika XIV w 1685 r. edyktu nantejskiego i postanowieniach
wprowadzaj

cych zakaz nabo

stw kalwi

skich i wygnanie pastorów, nie mówi

c o surowych karach

wobec wszystkich, którzy chcieliby uchodzi

przed tymi represjami za granice pa

stwa (Francj

opu

ciło a

100 tys. protestantów pomimo tych zakazów)? Czy słyszał o trwaj

cych całe lata

okrutnych dragonadach? A mo

e co

słyszał o tym,

e okrutne kary wobec hugenotów spowodowały

wybuch tzw. powstania kamisardów w latach 1702-1705? Przypomnijmy,

e w "tolerancyjnej" Francji

protestanci odzyskali prawa cywilne dopiero w 1787 roku. I przypomnijmy tak

e, jak w tej

"tolerancyjnej" Francji podczas rewolucji w latach 1792-1793 doszło do wybuchu prawdziwego amoku
antyreligijnego (topienia setek ksi

ęż

y w Loarze, gilotynowanie karmelitanek, rzezi dziesi

tków tysi

katolickich chłopów w Wandei).

Czy nasz nieuk z tak

swad

powołuj

cy si

na List o tolerancji angielskiego filozofa Johna Locke'a z

1689 roku co

wie o tym,

e w tej

e "tolerancyjnej" Anglii dokładnie 30 lat pó

niej - w 1719 - roku

wydano straszne prawa karne przeciwko katolikom irlandzkim, zabraniaj

ce im w ogóle nabywania

ziemi w drodze kupna czy daru, czy nawet dzier

awienia jej na dłu

ej ni

31 lat? Inne postanowienie

zamykało katolikom drog

nawet do najdrobniejszych urz

dów i funkcji publicznych i bardzo wielu

zawodów (np. nauczyciela, drukarza, ksi

garza). Dodajmy,

e za pobyt biskupów czy zakonników w

Irlandii groziła kara

mierci (por. S. Grzybowski Historia Irlandii, Warszawa 1977, s. 242). Czy nieuk-

publicysta co

słyszał o wielkich, krwawych rozruchach antykatolickich w Londynie w 1780 roku,

znanych pod nazw

buntu Gordona? Czy słyszał o bezwzgl

dnych prze

ladowaniach katolików w

Irlandii w XIX wieku? Czy co

wie o tym,

e główn

przyczyn

wybuchu najwi

kszego w

gierskiego

powstania narodowego pod wodz

ksi

cia Franciszka II Rakoczego w 1703 roku był okrutny sposób,

w jaki "tolerancyjna" Austria pod rz

dami fanatycznego rzecznika kontrreformacji - despotycznego

cesarza Leopolda I - prze

ladowała w

gierskich protestantów? Czy nieuk z "Rzeczpospolitej" co

wie

o okrutnych prze

ladowaniach ludzi z innych ni

prawosławne wyzna

w Rosji carów w XVIII i XIX w.,

pocz

wszy od mordu bazylianów w Połocku w 1705 roku za cara Piotra I, o tym,

e tysi

ce rosyjskich

starowierców uciekało przed represjami do Polski? O tym, co przypomniał w 1890 r. rosyjski historyk
Wasilij A. Bilbasow,

e w XVIII wieku odgrywała Polska w stosunku do emigracji rosyjskiej rol

dzisiejszej Szwajcarii.

Gdyby nieuk-publicysta troch

cej czytał, to dowiedziałby si

, cho

by z Dziejów Polski nowo

ytnej

Władysława Konopczy

skiego (Warszawa 1986, t. II, s. 183),

e poło

enie ró

nowierców w Polsce

było nawet bez porównania lepsze ni

poło

enie ich we Francji, Hiszpanii lub Austrii, a tym

bardziej ni

poło

enie katolików w Anglii, Szwecji i Danii albo sytuacja unitów i starowierców w

Rosji. Dowiedziałby si

równie

e w Polsce w latach 1768 i 1773 zniesiono wszystkie poprzednie

ograniczenia wobec ró

nowierców, poza utrzymaniem jedynie zamkni

cia przed nimi drogi do

stanowisk ministerialnych, krzeseł senatorskich i wy

szych urz

dów pa

stwowych.

Dodajmy to, o czym najwyra

niej nie wie niedouczek z "Rzeczpospolitej" - w ostatnim

wier

wieczu

istnienia Rzeczypospolitej szlacheckiej nie odnotowano

adnego

ladu zatargów mi

dzy katolikami a

przedstawicielami innych wyzna

. Symbolem panuj

cej wówczas tolerancji religijnej był wzniesiony w

Warszawie w latach 1777-1781 okazały budynek zboru lutera

skiego, zbudowany przez słynnego

architekta Szymona Bogumiła Zuga. Wielki Sejm czteroletni uchwalił 3 maja 1791 r. pełn

swobod

kultu dla wszystkich wyzna

, nie wył

czaj

c nawet kwakrów, menonitów czy anabaptystów. Wszyscy

przedstawiciele innych wyzna

, podobnie jak katolicy, pełni

praw obywatelskich, a w tym prawo

posłowania na sejmy i sejmiki, udziału w trybunałach s

dowych etc. (Jedynie stanowiska ministrów

zastrze

ono dla katolików.) Bardzo wielk

rol

w upowszechnieniu idei tolerancji religijnej w Polsce

odgrywały szkoły pod nadzorem powołanej w 1773 r. Komisji Edukacji Narodowej, pierwszego w
Europie ministerstwa o

wiaty. Uczyły one szacunku dla innych wyzna

, wskazuj

c na korzy

ci dla

narodu, wynikaj

ce z tolerancji religijnej. Przypomnijmy,

e w takiej np. Anglii ograniczenia prawne

wobec katolików istniały jeszcze do 1829 roku, a w Szwecji nawet jeszcze 20 lat dłu

ej. Doda

przy tym,

e np. w Szwajcarii uprzedzenia na tle religijnym jeszcze w 1847 roku doprowadziły do

wojny domowej mi

dzy kantonami katolickimi a protestanckimi. W Hiszpanii w XIX wieku dochodziło

do przeró

nych wybuchów fanatyzmu religijnego i antyreligijnego (np. palenia ko

ciołów), a jeszcze w

1936 roku fanatyzm antyreligijnej polityki republikanów był jedn

z głównych przyczyn wybuchu

krwawej wojny domowej. Nie trzeba dodawa

, co si

dzieje jeszcze dzi

pod koniec XX wieku w

północnej Irlandii mi

dzy katolikami a protestantami.

Przypomniałem tak szeroko fakty o polskiej tolerancji, poniewa

w ostatnich latach coraz cz

ęś

ciej

spotykamy si

z oszczerczymi próbami jej podwa

ania. Na łamach ulubionego organu J.A. Majcherka

"Rzeczpospolitej" wyst

pił w tym stylu m.in. były autor tamtejszych przegl

dów prasy pt. Na zdrowy

rozum - Szot. W przegl

dzie prasy z 29-30 lipca 1995 r. Szot, powołuj

c si

na "odbr

zowiaj

ce"

Polaków stwierdzenia "Gazety Pomorskiej" głosił,

e przekonanie Polaków o tym, jakoby byli

niezwykle tolerancyjni, nie znajduje, poza chlubnymi wyj

tkami, potwierdzenia w historii. Z

pot

pieniem przypominania o polskiej tolerancji wyst

pił jeden z byłych luminarzy stanu wojennego,

Wacław Sadkowski, z nadania władz PRL były komisaryczny zarz

dca Pen Clubu w dobie

jaruzelszczyzny (por. uwagi na temat jego ówczesnych "wyczynów" w "Kulturze Niezale

nej" z 1986

r., nr 22-23 i z 1987 r., nr 32). Wyst

puj

c na promocji albumu M. Niezabitowskiej i T.

Tomaszewskiego o współczesnych polskich

ydach, Sadkowski pochwalił autorów za to,

e ustrzegli

dwóch obrzydliwo

ci (podkre

lenie - J.R.N.), cz

sto przy tym temacie (

ydowskim - J.R.N.)

popełnianych. Nie ma tam ani słowa o tolerancji i ani słowa o go

cinno

ci. Bo niby dlaczego

człowieka, który umie

z drugim człowiekiem, nazywa

tolerancyjnym (por. A. Wróblewska

Samotni, biedni, starzy - ostatni

ydzi polscy, "

ycie Warszawy" z 12 pa

dziernika 1993 r.). Mamy

c nie pozwala

sobie na przypominanie polskiej tolerancji, a zamiast tego cierpliwie znosi

publicystyczne wybryki ró

nych nieuków w stylu Majcherka, oskar

cych wła

nie Polaków o

nietolerancj

. I bezmy

lnie godzi

z przedrukami ró

nych antypolskich głupot na ten temat (vide

przykład Wichrów wojny
popularnego ameryka

skiego pisarza Hermana Wouka, gdzie mo

na przeczyta

taki oto szokuj

komentarz, wło

ony w usta

ydowskiej postaci ksi

ąż

ki - doktora Jastrowa: Młodzi ludzie, a szczególnie

młodzi Amerykanie, nie zdaj

sobie sprawy,

e europejska tolerancja wobec

ydów liczy sobie od

ęć

dziesi

ciu do stu lat i nigdy gł

boko si

nie zakorzeniła. Do Polski, gdzie si

urodziłem, w ogóle

nie doszła" (H. Wouk Wichry wojny, Warszawa 1993, t. I, Natalia, s. 38). Polskie wydawnictwo nie
zdobyło si

nawet na opatrzenie krytycznym odno

nikiem tego tak ewidentnego, potwornego,

antypolskiego fałszu.

To nie Polacy wymy

lili "zmistyfikowan

" legend

o polskiej tolerancji. Prawd

, a nie legend

, o

ogromnym znaczeniu polskiej tolerancji przyznawał nawet zatwardziały wróg Polski, pruski
feldmarszałek Helmut von Moltke, pisz

e: Przez długi przeci

g czasu Polska przewy

szała

wszystkie inne kraje Europy swoj

tolerancj

i to,

e w Polsce panowała daleko wi

ksza tolerancja ni

we wszystkich innych krajach Europy. Wróg Polski von Moltke przyznawał wi

c to, czemu usiłuje dzi

zaprzeczy

polskoj

zyczny filozof-nieuk J.A. Majcherek. To w Wielkiej Encyklopedii Francuskiej z

XVIII wieku, redagowanej przez sk

din

d niezbyt lubi

cego Polsk

Denisa Diderota sławiono polsk

tolerancj

, przypominaj

e naród polski brał bardzo mały udział we wszystkich wojnach religijnych

(...) jest to kraj, gdzie spalono najmniej ludzi za to,

e pomylili si

w dogmacie. Mo

na by przytoczy

wiadectwa całego legionu cudzoziemców, wysławiaj

cych niezwykłe na tle całej ówczesnej Europy

rozmiary polskiej tolerancji religijnej (m.in. J. Bodina, T. Morysona, markiza d'Oria, J.S. Komenskyego,
C.C. de Rulhiere, lorda H. Broughama, L.A. Carracioliego, który pisał,

e je

li w Europie istniał naród

tolerancyjny, to byli nim bez w

tpienia Polacy.

Majcherek stara si

równie

maksymalnie podwa

pochwały pod adresem parlamentaryzmu dawnej

Polski, akcentuj

e istniej

wiecie starsze i lepiej rozwini

te systemy parlamentarne, a to, co

było specyfik

polskiego, zaszczytu mu akurat nie przynosi: brak uporz

dkowanej i sprawnej władzy

wykonawczej (rz

du) oraz zasada powszechnej zgody, czyli liberum veto. Nieukowi-publicy

cie z

"Rzeczpospolitej" radziłbym przeczyta

to, co napisał o dokonaniach dawnej Rzeczypospolitej, cho

w zakresie tradycji praw człowieka, Jerzy Surdykowski, sk

din

d znany jako panegiryczny chwalca

Zachodu, jak najodleglejszy od polskich opcji narodowych. Otó

- według Surdykowskiego: szlachecka

Rzeczpospolita polsko-litewska miała ju

swoje pakty praw człowieka w drugiej połowie XV wieku,

ukształtowany system parlamentarny i trójpodział władz na pocz

tku XVI wieku - dwa i pół stulecia

przed Monteskiuszem (...) polska my

l demokratyczna - przez dwa stulecia udany i skuteczny -

eksperyment szlacheckiej demokracji oddziałały na zachodnioeuropejsk

l polityczn

(...). Frycz

Modrzewski miał na pewno wpływ na Hugo Grotiusa - i tak dalej, i tak dalej, a

do wielkich postaci

francuskiego O

wiecenia. Przecie

Artykuły Henrykowskie z 1573 roku, opisuj

ce całokształt ustroju

politycznego pa

stwa, s

w praktyce pierwsz

polsk

konstytucj

, o wiele wcze

niejsz

ameryka

skiej, cho

wtedy nie u

ywano jeszcze tego miana (...) (J. Surdykowski Czego uczy

Ameryki, "Rzeczpospolita" 5-6 lipca 1997 r.).

Nieukowi-lauretowi radziłbym równie

zajrze

do prac cytowanego ju

znakomitego, zagranicznego

znawcy dziejów Polski, słynnego, ameryka

skiego historyka Roberta Howarda Lorda. W ksi

ąż

Polska (Lwów 1921) R.H. Lord pisał: Dawne pa

stwo polskie to próba o wysoce oryginalnym i

zaciekawiaj

cym charakterze (...). W szesnastym i siedemnastym wieku republika ta była

najswobodniejszym pa

stwem w Europie, pa

stwem, w którym przewa

ała wolno

ść

konstytucyjna,

obywatelska i umysłowa. Niedouczkowi z "Rzeczpospolitej" radziłbym zajrze

równie

do obiektywnej

oceny historii dawnej Polski danej przez wybitnego niemieckiego historyka Harolda Laeuena w
ksi

ąż

ce Polnische Tragödie (wydanej w Stuttgarcie w 1955 r. - zyskała ona sobie trzy wydania w

Niemczech), Laeuen pisał w swej historii Polski z prawdziwym entuzjazmem o dawnej
Rzeczypospolitej Obojga Narodów jako wspaniałym pa

stwie ogromnych wolno

ci politycznych i

religijnych, które przeciwstawiał prymitywnemu pruskiemu drylowi i carskiemu barbarzy

stwu.

Pioniersk

rol

Polski w dziedzinie parlamentaryzmu najlepiej ilustrował fakt,

e w XVI wieku a

procent całego społecze

stwa wpływało na wybór posłów do parlamentu, podczas gdy w Anglii

jeszcze w 1832 roku tylko 4,9 procent ludno

ci miało prawo wyborcze. Jeszcze w 1505 roku w Polsce

przyj

to uchwalon

na Sejmie ustaw

nihil novi gwarantuj

e władcy nie b

mogli wprowadza

adnych nowych zarz

dze

bez wspólnego zezwolenia senatorów i posłów do Sejmu. Ustawa Nihil

novi zapobiegła wszelkim mo

liwo

ciom absolutnych działa

ze strony królów, nie mówi

c ju

gro

bie tyranii, tak cz

stej wówczas w innych krajach Europy. W Polsce ju

w 1505 roku, a wi

c na

sto kilkadziesi

t lat przed gło

nym angielskim Habeas Corupus zapewniono bezpiecze

stwo

obywatelom w sprawie gro

by naruszenia ich praw i nietykalno

ci osobistej przez arbitralne działania

króla i jego urz

dników.

Nihilista "buszuj

cy w historii"

Podobnym do Majcherka, maniakalnym wr

cz, "przyczerniaczem" i "odbr

zowiaczem" historii Polski

jest stały felietonista "Polityki" Ludwik Stomma. W felietonach, wydanych w 1993 r. w formie
ksi

ąż

kowej pt. Królów polskich przypadki Stomma wybrał bardzo prost

metod

"odbr

zowiania"

dziejów Polski. Polegała ona na apoteozowaniu najwi

kszych niedoł

gów i głupców lub szkodników z

historii Polski typu Władysława Hermana, Michała Korybuta Wi

niowieckiego czy Augusta II Sasa i

równoczesnego starannego mieszania z błotem najwi

kszych władców polskich, jak: Bolesława

Chrobrego, Krzywoustego, Łokietka, Kazimierza Jagielo

czyka czy Batorego. Jak to trafnie

podsumował Bronisław Wildstein W "Rzeczpospolitej" z 6-7 listopada 1993 r.: Metoda Stommy jest
prosta. Je

li monarcha jaki

jest w historii powszechnie uznany za gnu

nego, nieudolnego czy wr

zbrodniczego, Stomma prezentuje go jako wzór cnót; i na odwrót: je

eli wydarzenie jakie

uznane

zostaje za brzemienne w złowrogie konsekwencje, Stomma robi wszystko, aby ukaza

e było

dokładnie przeciwnie. I dokonuje tego, absolutnie nie licz

c si

z udokumentowanymi faktami

historycznymi, dowolnie je fałszuj

c i przeinaczaj

c. Wildstein uznał tak

metod

pisania za jaskrawy

przejaw "nihilizmu historycznego, buszowania w historii", byle tylko dowie

ść

z góry wymy

lonych tez.

Takich na przykład, jak w opowie

ci o Władysławie Hermanie ("Polityka", nr 42 z 1993 r.) dowodz

cej,

e trucicielscy włoscy Borgowie ró

nili si

od polskich Piastów tylko brakiem hipokryzji.

Przy tym wszystkim Stomma ci

gle starannie zabiega o utrwalenie swego ulubionego schematu:

Polacy i dobrzy cudzoziemcy, biedni prze

ladowani

ydzi i dobrzy Niemcy.

li Polacy, powszechnie

uwa

ani za symbol patriotyzmu i "dobrzy" ci, którzy powszechnie uwa

ani byli za zdrajców interesów

polskich. Na przykład "zły arcybiskup gnie

nie

ski"

winka i "dobry" zniemczony biskup-buntownik

przeciw Łokietkowi - Muskata. "Zły" - "półpanek kujawski" - Łokietek, który niepotrzebne przeciwstawia
si

"wielkim" wizjom Wacława II. "Płatny propagandysta" (Gal Anonim) i przedstawiony przez Stomm

(s. 124) jako najwi

kszy karierowicz i dorobkiewicz w całej historii Polski Jan Zamoyski. Maksymalnie

wybielony August II Sas, tak konsekwentnie knuj

cy na szkod

Polski, wyrasta u Stommy do roli

"przegranego tytana" jako utalentowany, "najbardziej wykształcony i najsubtelniej inteligentny, chc

dobrze". I "przeszkadzaj

cy" mu w jego tak dobrych ch

ciach polski naród - Naród bezrz

dny i

zakleszczony w prymitywnych wa

niach, pogardzaj

cy jednak wszystkim i wszystkimi dookoła (L.

Stomma: Królów polskich przypadki, Warszawa 1993, s. 156).

Typowe dla metody pisania L. Stommy, sk

din

d gorliwego tropiciela "polskiego antysemityzmu", było

przedstawienie wydarze

z czasów buntu niemieckich mieszczan w Krakowie za Łokietka. Stomma,

fałszuj

c histori

, przestawił tłumienie tego buntu niemieckich mieszczan jako okrutny pogrom

ydów.

Zmuszanie przez Polaków do wypowiadania przez mieszczan słów: soczewica, koło, miele młyn
(których niepoprawne wymówienie demaskowało Niemców) było według Stommy

wiadomym

morderczym tekstem polskich czternastowiecznych rasistów dla

ydów. Niemieccy mieszczanie

bowiem byli, według Stommy (s. 57), ju

dobrze zasymilowani i potrafili bez trudu przej

ść

przez

niebezpieczn

prób

. A ofiar

polskiej "krwio

erczo

ci" padali jak zwykle biedni

ydzi (!).

Prof. Tazbir w pogoni za mod

Trudno si

szczególnie dziwi

, kiedy nieprawdziwe przyczerniaj

ce obraz Polski uogólnienia

wypowiadaj

ró

ni publicy

ci i felietoni

ci tylu filozofa Majcherka i etnografa Stommy, nie maj

cych

gł

bszego poj

cia o historii Polski. Prawdziw

przykro

ść

sprawia jednak to,

e za mod

łatwych

pejoratywnych uogólnie

o dziejach Polaków czasami id

nawet wybitni historycy, znani z erudycji.

tu przede wszystkim o prof. Januszu Tazbirze, jednym z najbardziej oczytanych i

wielostronnych polskich historyków, znanym z umiej

tno

ci ł

czenia wiedzy o historii politycznej z

gł

bokim znawstwem dziejów kultury, autorem pisz

cym

wietn

polszczyzn

. Profesor Tazbir, który

tak samo zasłu

ył si

ksi

ąż

kami przypominaj

cymi znaczenie polskiej tolerancji (m.in. Pa

stwem bez

stosów), dzi

wyra

nie powiela ró

ne stereotypy z "Gazety Wyborczej", snuj

c niczym nie

uzasadnione, za to "modne" i wielce "poprawne politycznie" uogólnienia o rzekomej polskiej
"megalomanii i ksenofobii" w dawnych wiekach. Szczególnie mocno rozpisuje si

na ten temat w

ksi

ąż

ce Polska na zakr

tach dziejów (por. np. s. 18, 37, 43, 192). Co zabawniejsze, jego pi

tnowania

domniemanej "megalomanii" i "ksenofobii" polskiej szlachty nierzadko gruntownie kontrastuj

z innymi

fragmentami jego ksi

ąż

ki. Kiedy na przykład pisze (s. 43), i

: Rozwój megalomanii narodowej, o której

wspominałem na wst

pie, nie poło

ył wcale kresu powszechnym narzekaniom wszystkich i na

wszystko. Jacy

dziwni byli ci polscy "megalomani", którzy b

c przepełnieni mani

wielko

ci, wci

ąż

uparcie na wszystko narzekali?! Trudno tu nie zgodzi

z uwag

na temat ksi

ąż

ki prof. Tazbira,

zawart

w szkicu Roberta Ko

cielnego Historyk na zakr

cie dziejów ("Arcana" nr 5/17 z 1997 r.)

pytaj

cego: Jak pogodzi

wybujał

samoakceptacj

z radykaln

samokrytyk

, wie chyba tylko autor.

Dawni Polacy, tak niefortunnie ganieni przez prof. Tazbira za rzekom

ksenofobi

, w rzeczywisto

odznaczali si

niezwykle

yczliwym stosunkiem do cudzoziemców, na skal

wprost niespotykan

nigdzie indziej w Europie. Teresa Chynczewska-Hennel pisała w

ródłowej ksi

ąż

ce Rzeczpospolita

XVII wieku w oczach cudzoziemców (Wrocław 1993, s. 207), i

: Wszyscy cudzoziemcy zgodnie

wychwalali polsk

cinno

ść

, nie spotykan

, jak twierdzili zgodnie, w

adnym innym kraju

europejskim (...). Od ubogiego w

gierskiego studenta pocz

wszy do wysokich dyplomatów

przybywaj

cych do Polski z ró

nych strony Europy - zetkni

cie si

z polsk

cinno

pozostawiało

na wszystkich niezatarte wspomnienia. Mo

na by bardzo długo wylicza

pełne zachwytu relacje

cudzoziemców o go

cinno

ci, z jak

traktuj

"obcych" w Polsce rzekomi polscy ksenofobi. Oto kilka

jak

e wymownych przykładów. Francuski dworzanin Gaspar de Tende (Hauteville), który przebywał w

Polsce wiele lat za czasów króla Jana Kazimierza, wspominał: Polska szlachta jest z natury bardzo
uprzejma. Kiedy cudzoziemcy przeje

przez ich kraj (...) goszcz

ich jak mog

najlepiej (...).

Znałem takich, którzy go

cili u siebie zupełnie nieznanych im Francuzów, Włochów czy Niemców,

ywi

c ich, póki nie znale

li sobie zaj

cia. Inny cudzoziemiec - Fryzyjczyk Ulryk Werdum - pisał,

Polacy s

ciekawi

wiata tak bardzo, i

zaczepiaj

dego napotkanego po drodze podró

nego,

zapraszaj

c czy wr

cz zmuszaj

c do odwiedzin najbli

szej karczmy. Tam przy wspólnej wypitce

wypytuj

swego go

cia o wszystko. Trudno chyba zaliczy

tak

ciekawo

ść

wiata do objawów

ksenofobii. Inny cudzoziemiec, francuski podró

nik po Polsce XVII wieku - Payen - pisał o niezwykłej

cz go

cinno

ci w Polsce, wyra

cej si

w i

cie zaborczym wr

cz stosunku do przypadkowo

napotykanego cudzoziemca, zmuszanego do długotrwałej go

ciny. Znana sk

din

d z ostro

spojrzenia pisarka francuska Germaine de Staël, nie ukrywaj

c przeró

nych słabo

ci Polski,

równocze

nie zauwa

ała: Czego jednak nie mo

na si

nachwali

, to dobroci ludu i szlachetno

nych. Słynny XIX-wieczny historyk francuski tak pisał o Polakach dzi

z tak

swad

tnowanych

jako rzekomych "ksenofobach": naród spomi

dzy wszystkich najbardziej ludzki (...). Naród wspaniały,

cinny, naród daj

cy,

e tak powiem, naród, dla której hojno

ść

bez granic była potrzeb

serca (...).

Wystawiał podobne cechy Polaków słynny du

ski pisarz i krytyk

ydowskiego pochodzenia George

Brandes (Morris Cohen), pisz

c m.in.: Go

cinno

ść

jest bardzo wielka i pełna smaku (...) Polska jest

symbolem, symbolem wszystkiego, co najszlachetniejsi w ludzko

ci umiłowali i za co walczyli.

Wychwalał nie znaj

ce granic go

cinno

ść

i uprzejmo

ść

Polaków równie

ameryka

ski autor ksi

ąż

ki o

Polsce z pocz

tków XX wieku Louis E. Van Norman. Sk

din

d sam prof. Janusz Tazbir, pi

tnuj

rzekomo "do

ść

powszechn

ksenofobi

Polaków" - tu

obok przyznaje, i

Polacy wyró

niali si

"go

cinno

, okazywan

podró

cym po Rzeczypospolitej Włochom, Francuzom czy Anglikom.

Uderzało to obcych podró

ników, doznaj

cych na zachodzie Europy do

ść

chłodnego raczej przyj

cia.

(J. Tazbir: Polska..., op.cit., s. 192). Słodk

tajemnic

prof. Tazbira jest wyja

nienie, jak Polacy godzili

tak wielk

cinno

ść

wobec obcych z rzekom

ksenofobi

. Polemizuj

cy z tezami Tazbira Robert

cielny przypomina w "Arcanach",

e rzekomo "ksenofobiczna" polska szlachta tylko cztery razy w

gu dwustu lat funkcjonowania wolnej elekcji si

ła po rodzimych kandydatów. Tacy skrajni

"ksenofobowie", a wci

ąż

wybierali obcych na swych władców. Zdumiewa łatwo

ść

, z jak

wietny

znawca historii Polski prof. Tazbir tak pochopnie rzuca oskar

enia na dawnych Polaków. Jak słusznie

pisze o ksi

ąż

ce Tazbira Robert Ko

cielny: rzeczywisty mankament pracy objawia si

w tym,

e autor

adnego z poruszonych, istotniejszych problemów nie wyja

nia, natomiast opinie wzi

te z poczytnych

gazet przedstawia tak, jakby były prawdami objawionymi. Wyra

nie wygl

da na to,

e prof. Tazbir robi

to "w pogoni za aktualn

mod

" (by tak parafrazowa

tytuł jego innej ksi

ąż

ki W pogoni za Europ

(Warszawa 1998).

Profesor Tazbir pi

tnuje "brzmi

ce dzi

nader aktualnie" "nasycone ksenofobi

tyrady" szlachty

uskar

cej si

na nadmierne faworyzowanie obcych na dworze królewskim. Zastanówmy si

jednak,

czy te tyrady były rzeczywi

cie pozbawione uzasadnienia w sytuacjach, gdy jak

e cz

sto cudzoziemcy

nadu

ywali polskiej go

cinno

ci, niemiłosiernie oskubuj

c naiwnie zawierzaj

cym go

ciom Polaków.

Przecie

lekarz króla Jana III Sobieskiego Bernard O'Connor zauwa

ył,

e Polacy zawsze łatwiej

dadz

oszuka

oszukaj

innych. Przypomnijmy, co pisał najsłynniejszy

ydowski historyk XIX

wieku Heinrich Graetz o "kr

tactwie" polskich

ydów nagminnie oszukuj

cych swych polskich

siadów: Rzetelno

ść

i prawo

ść

nie wiedzie

gdzie si

u wielu podziały (...). Tłum przyswoił sobie t

dialektyk

szkół talmudycznych i posługiwał si

do wyprowadzenia w pole mniej sprytnych

osobników. Co prawda, trudno było za

z ma

ki kutych na cztery nogi współwyznawców, ale

wiat

nie

ydowski, z którym obcowali, poczuł ku swojej szkodzie t

przewag

pomysłowego ducha

ydów

polskich (por. H. Gaetz: Historja

ydów, Warszawa 1929, t. 8, s. 366). Czy trzeba przypomina

, ilu

cudzoziemskich oszustów i szarlatanów przewin

ło si

przez dwór wielce łaskawego dla wszystkich

zagraniczniaków króla Stanisława Poniatowskiego? Czy reakcj

na nagminne oszustwa

"cudzoziemców" wobec naiwnych Sarmatów mo

na traktowa

jako ksenofobi

Wybielanie Krzy

aków

Od pewnego czasu obserwujemy coraz wi

ksze nasilenie kampanii dla wybielenia roli Niemców w

naszej historii, a w szczególno

ci zacierania prawdy o co okrutniejszych przejawach niemieckiego

"Drang nach Osten". W imi

nowej "poprawno

ci politycznej" konsekwentnie przemilcza si

wszystko

to z przeszło

ci, co obci

ąż

a i kompromituje nowych, tak idealizowanych niemieckich partnerów. Bo

przecie

Niemcy s

dzi

na miejsce Rosji naszym nowym Wielkim Bratem, pardon

"adwokatem" w staraniach o wej

cie do UE. I tak jak w przypadku rosyjskiego Wielkiego Brata

starannie oszcz

dzano jego "wra

liwo

ść

", milcz

c o takich "szczegółach", jak wymordowanie 20

tysi

cy mieszka

ców Pragi przez Suworowa, to teraz z kolei w imi

troski o wra

liwo

ść

niemieckiego

Wielkiego Brata przemilcza si

informacje o rzezi gda

szczan przez Krzy

aków w 1308 r.

w czerwcu 1990 roku w najbardziej "elitarnym" pi

mie Europejczyków - "Res Publice" Tomasz

Jastrun wyst

pił w imieniu redakcji (wraz z E. Zaj

czkowskim) w obronie "biednych, oczernionych"

Krzy

aków, którzy stali si

ofiar

polskiej "manipulacji historycznej". Tak wi

c pewnie i rzezi Polaków

w Gda

sku nie było - wymy

lili j

"polscy,

redniowieczni manipulanci"!

Wszystkie rekordy wybielania niemieckiego "Drang nach Osten" pobiła Zofia Kowalska w wydanej w
1996 roku ksi

ąż

ce skrajnie upi

kszaj

cej dzieje zakonu krzy

ackiego pt. Krzy

acy w innym

wietle.

Pró

no szuka

informacji o okrucie

stwach i wiarołomstwach Krzy

aków wobec Polaków czy

Litwinów. Na przykład autorka ani słowem nie wspomniała o takim "drobiazgu", jak zachowanie
Krzy

aków w czasie lipcowej wyprawy na Polsk

za czasów Łokietka w 1331 roku. Jak opisywał

Paweł Jasienica w Polsce Piastów: Krzy

acy wojowali zawsze nad wszelki wyraz okrutnie. Nie

szcz

dzili ko

ciołów, wdzierali si

do nich nawet podczas nabo

stw i na oczach stoj

cego przy

ołtarzu ksi

dza mordowali wiernych, obdzierali z sukien kobiety, grabili mienie. Zeznali to pod

przysi

ksi

ęż

a -

wiadkowie w pó

niejszym procesie (...). W czasie kolejnej wyprawy na Polsk

wrze

niu 1331 r. zd

ąż

yli "pobo

ni bracia" spali

szesna

cie ko

ciołów.

Zabrakło w ksi

ąż

ce Zofii Kowalskiej nawet cho

by jednego zdania o wcze

niejszym, okrutnym

"wyczynie" Krzy

aków - rzezi polskiej ludno

ci Gda

ska w 1308 roku. Tym wi

cej za to mo

na było

tam znale

źć

szczegółów maj

cych dowodzi

ró

nych zakonnych dobrodziejstw, i generalnie: wielkiej,

cywilizacyjnej roli Krzy

aków. Có

, mo

na i tak. By

e niezadługo doczekamy si

i tego,

e nowi

"cenzorzy" z klanu "Europejczyków" b

starannie wycina

jako niegodne "poprawno

ci politycznej"

odpowiednie fragmenty Polski Piastów Jasienicy, opisuj

cej jak Krzy

acy 14 listopada 1308 r. uderzyli

na miasto (Gda

sk - J.R.N.), tn

c w pie

mieszka

ców i puszczaj

c je z dymem (....) Polacy oskar

ali

Zakon o wymordowanie dziesi

ciu tysi

cy ludzi. Krzy

acy przeczyli temu. Twierdzili,

e (...)

gda

szczanie z własnej i nieprzymuszonej woli spalili swe domostwa i poszli gdzie indziej.

ród wybielaczy Krzy

aków nie zabrakło oczywi

cie i sławetnego publicysty "Rzeczpospolitej",

Janusza A. Majcherka. Nasz nieuk-publicysta wyst

pił jako skrajny apologeta Krzy

aków -

"emisariuszy cywilizacji zachodniej i chrze

cija

skiej", którzy zało

yli i zorganizowali (...) znaczn

liczb

miast i osad na obecnym terytorium Polski (...) spisali najstarsze normy polskiego prawa

obyczajowego. Z twierdze

Majcherka wyra

nie wynika,

e Polacy celowo zmistyfikowali dla celów

propagandowo-nacjonalistycznych obraz Krzy

aków, skrajnie go przyczerniaj

c, zamiast "zrozumie

ich rol

"kulturotwórcz

" i uwzgl

dni

ich "wysokie standardy cywilizacyjne".

Według Majcherka "przemoc, jak

posługiwali" Krzy

acy "nale

ała do ówczesnych metod

ewangelizacyjnych" (krucjaty!) i mie

ciła si

zupełnie w obyczajowych i politycznych standardach

epoki, od której bynajmniej nie odbiegali Piastowicze. Majcherek nie wyja

nia tylko tego, na jakiej

zasadzie mo

na zalicza

do krucjat rzezie dokonywane na ludziach z narodu ochrzczonego ju

ponad

trzysta lat wcze

niej. Czy to, jak mo

na tłumaczy

"metodami ewangelizacyjnymi" palenie przez

Krzy

aków ko

ciołów i mordowanie katolickich wiernych przy ołtarzach?! Z wywodów Majcherka

dowiadujemy si

e nie warto było walczy

pod Grunwaldem - komentował Antoni Dudek w tek

cie

Upiory liberałów ("

ycie" z 24 maja 2000 r.).

Zdaniem Majcherka, nigdy nie istniał jaki

odwieczny "Drang nach Osten" - wymy

lili go dopiero XIX-

wieczni propagandy

ci niemieccy. Nie wiadomo wi

c, kto okrutnie wytrzebił Słowian połabskich,

dlaczego napadali na Polsk

ludzie typu Wichmana, Gera et consortes, sk

d wywodziła si

taka

zapami

tało

ść

w wyniszczaniu Słowian w działaniu Marchii Brandenburskiej czy Krzy

aków.

Nagrod

za skrajne przyczerniania i zafałszowywania historii Majcherkowi mogli przyzna

tylko

podobni mu kompletni nieucy, pozbawieni elementarnej wiedzy o dziejach Polski albo skrajni
antypolscy fanatycy. Wybieram du

o łagodniejsz

wersj

. To byli chyba tylko biedni nieucy,

niedokształceni w PRL-owskich szkołach.

Profesor Zbigniew Wójcik, znany z nonkonformizmu wobec PRL-owskiej władzy (odmówił przyj

cia

nagrody ministra kultury i sztuki w czasach rz

dów Jaruzelskiego), pisał w li

cie otwartym do ministra

Kazimierza

ygulskiego: Mam powa

ne w

tpliwo

ci, czy historykowi wolno sia

pesymizm - polskiemu

historykowi (...). Co innego (...) wyci

ganie wła

ciwych wniosków z tragicznych lekcji historii, co

innego s

czenie beznadziejno

ci. To ostatnie uwa

ałbym za pewnego rodzaju przest

pstwo wobec

własnego narodu. Prof. Zbigniew Wójcik pisał te słowa w czasie, gdy w oficjalnej prasie dominowały
skrajne negatywne uogólnienia na temat historii Polski i wrodzonych "anarchicznych" cech Polaków
jako narodu. W czasie, gdy urz

dowe "s

czenie beznadziejno

ci" na temat dotychczasowych dziejów

Polski miało słu

y uzasadnianiu "twardogłowej" polityki z pozycji siły. Odgórny masochizm i nihilizm

historyczny, lansowany przez Urbana, Górnickiego, KTT czy Ko

niewskiego miał swój ewidentny,

instrumentalny charakter. Na tym tle nasuwa si

pytanie: czemu dzi

słu

y niemniej du

e, a nawet

ksze ni

kiedykolwiek od czasów stalinizmu, tak systematyczne s

czenie poczucia beznadziejno

polskich dziejów? By przypomnie

kilka jak

e wymownych przykładów. Według Tadeusza

Konwickiego (z wywiadu dla "Gazety Wyborczej"): Polska była wrzodem na ciele Europy i ten wrzód
musiał by

wyci

ty. Według Jana Karskiego (w wywiadzie dla "Trybuny"), Polska była wrzodem w

Europie XIX wieku. Według naczelnego redaktora "Res Publiki Nowej" Marcina Króla: Polska nigdy w
swej najnowszej historii licz

cej dwie

cie lat krajem normalnym nie była. Znana "Europejka", krytyk

Helena Zaworska powiedziała w rozmowie z Michnikiem dla "Odry": Zabory i niewole nauczyły
Polaków raczej nienawi

ci, ksenofobii, dziko

ci zachowa

. Wtórował tym lamentom na temat

"dzikiego" narodu i noblista Czesław Miłosz, pisz

c z emfaz

w Roku my

liwego: Polska mnie

przera

a. Powiedzmy,

e przera

ała mnie przed wojn

, podczas wojny i przera

a mnie całe te

dziesi

ciolecia po wojnie. I jak tu

w takim "przera

cym" kraju, w

ród takiego "nienormalnego",

"dzikiego" narodu?

Pó

niej zajm

bardziej szczegółowo analiz

cytowanych powy

ej bzdurowatych bonmotów.

Sygnalizuj

tylko ju

na wst

pie, jak szeroka jest ta fala pot

pie

czych uogólnie

na temat Polski i

Polaków przez przeró

ne "autorytety". Szerzeniu "czarnej legendy" o polskich dziejach słu

żą

równie

coraz liczniejsze ksi

ąż

ki maj

ce na celu zniech

cenie raz na zawsze do narodowych tradycji, do

historii kraju, o którym słynny poeta Jan Lecho

pisał: Czy

dzieje pi

kniejsze nad Twoje? Coraz

pot

ęż

niejszy, wspierany i dotowany nurt "czarnej legendy" otwieraj

dwie ksi

ąż

ki odziedziczone z

czasów PRL-u i nadal bezkrytycznie fetowane: Dzieje głupoty w Polsce Aleksandra Boche

skiego i

, czy nie bi

Tomasza Łubie

skiego.

Sławienie kolaboranta A. Boche

skiego

Wiele kłamstw o historii, pochodz

cych z czasów PRL-u dalej zatruwa

wiadomo

ść

rozlicznych

Polaków. Tak jak antypowsta

cze stereotypy byłego wzorcowego wr

cz rzecznika kolaboracji z Rosj

- Aleksandra Boche

skiego. Jego pełne skrajnych bł

dów merytorycznych i nie

cisło

ci oraz

jaskrawych uproszcze

Dzieje głupoty w Polsce s

nadal sławione bezkrytycznie nawet w cz

ęś

gów prawicowych (!). Przypomnijmy wi

e Boche

ski wydał w 1947 roku po raz pierwszy sw

ksi

ąż

- apoteoz

kolaboracji z Rosj

carów jako gorliwy zwolennik aktualnej kolaboracji z Rosj

Sowieck

. Ksi

ąż

Boche

skiego wznowiono po 1981 r. w aurze ogromnych pochwał ze strony

apologetów stanu wojennego, a sam Boche

ski nale

ał do jego zdecydowanych rzeczników. w

Rozmy

laniach o polityce polskiej (Warszawa 1987, s. 190) tak wychwalał "wyczyn" gen. W.

Jaruzelskiego z 13 grudnia 1981 r.: Wojsko wprowadziło na kilka miesi

cy stan wojenny. Nast

piło

pewne ograniczenie praw obywatelskich, nieodzowne dla przywrócenia ładu. W skali całej historii
polskiej było to jedno z nielicznych wyra

nych zwyci

stw dyscypliny nad anarchi

i rozumu nad

uczuciem i naiwn

bezmy

lno

. Przy okazji Boche

ski odpowiednio "doło

ył" antyre

imowej

solidarno

ciowej opozycji jako wspieranej z zewn

trz. Pisał (s. 185),

e propaganda bloku wrogiego

Układowi Warszawskiemu nie zmarnowała okazji... rzuciła powa

rodki polityczne i finansowe na

rozgrzanie uczu

Trzeba przyzna

e Aleksander Boche

ski był bardzo konsekwentny w swej postawie kolaboracyjnej.

Zanim podj

ł, i to dono

nie, ide

kolaboracji ze Zwi

zkiem Sowieckim, wpadł na pomysł kolaboracji z

okupantami hitlerowskimi. Jerzy Giedroy

wspominał w swej Autobiografii na cztery r

ce (Warszawa

1994, s. 84): Aleksander Boche

ski np. miał projekty kolaboracji z Niemcami. Wyobra

ał sobie,

wraz z Januszem Radziwiłłem i innymi b

mogli stworzy

jaki

marionetkowy rz

d. Dostałem od

niego kartk

, zwyczajn

poczt

: "Nie b

głupi, wracaj, robimy rz

d".

Wydane w 1947 r. i wznowione w czasach jaruzelszczyzny Dzieje głupoty w Polsce były pełnym
zajadło

ci i tendencyjno

ci atakiem na polskie powstania niepodległo

ciowe przeciw Rosji carskiej i

gloryfikacj

postaw prorosyjskiej kolaboracji, od Targowicy do A. Wielopolskiego. Nie licz

c si

adnymi faktami, Boche

ski obci

ąż

ał "głupich", "rzucaj

cych si

" przeciw Rosji Polaków win

wszystko zło, jakie tylko miało miejsce w stosunkach z Rosj

, która jakoby była wielkoduszna i chciała

dobrze dla Polski. Wystarczało si

tylko jej podporz

dkowa

. Gromi

c polskie "nierozumne"

powstania, Boche

ski za nic miał takie fakty, jak sprowokowanie Powstania Ko

ciuszkowskiego przez

działania dla rozbrojenia resztek armii polskiej. Pomijał jak

e fataln

rol

terroru i bezprawia doby

w.ks. Konstantego i Nowosilcowa w wywołaniu Powstania Listopadowego. A wystarczyło przecie

, by

uwa

nie zajrzał do korespondencji głównego rzecznika orientacji prorosyjskiej w Polsce pierwszych

dziesi

cioleci XX wieku ks. Adama Czartoryskiego, na którego tylekro

powoływał. Znalazłby

wówczas liczne, pełne niepokoju listy ksi

cia Adama do swego przyjaciela cara Aleksandra I

ostrzegaj

ce przed skutkami, jakie mo

e spowodowa

bezmy

lna polityka w.ks. Konstantego wobec

Polaków. Ju

17 lipca 1815 r. ks. Czartoryski pisał do cara Aleksandra II: W. Ksi

ążę

Konstanty (...)

pragnie kierowa

armi

kijem i zastosowuje go (...). Wra

enie tu jest ogólne, jakoby przeprowadzano

plan zniszczenia i udaremnienia dobrodziejstw W.C.Mo

ci (...). Czas nagli, Najja

niejszy Panie. Ka

godzina mo

e przynie

ść

burz

i katastrof

, o jakich my

l sama przera

a. W innym li

cie do cara - z 2

sierpnia 1819 r. ks. Czartoryski pisał o fatalnych skutkach, jakie mo

e spowodowa

wprowadzenie do

du podwładnych karierowiczy, chciwych, z najgorsz

sław

. Czy

by tych listów nie znał Boche

ski,

domniemany znawca ówczesnych dziejów Polski, czy je

wiadomie pomija, bo przecz

jego

stereotypom, obci

ąż

cym Polaków win

za wszystko?

Szkoda,

e Boche

ski pi

tnuj

c "głupich" Polaków za to,

e o

mielili si

wywoła

Powstanie

Styczniowe, pomija to, co pisał o przyczynach tego powstania i innych powsta

Rosjanin, o wiele

bardziej racjonalny w swych s

dach od naszego prorosyjskiego kolaboranta. My

tu o gruntownym

znawcy Polski Nikołaju W. Bergu, bliskim krewnym jednego z pogromców Powstania Styczniowego. W
swych

wietnych, a dzi

niestety prawie zapomnianych, trzytomowych Zapiskach o polskich spiskach i

powstaniach Berg tak pisał o skrajnej głupocie polityki Rosji w Polsce, wci

ąż

prowokuj

cej powstania:

Z drugiej jednak strony i rz

d rosyjski, jakby umy

lnie dopomagał, aby głównie w tym zaborze

powstawały spiski i wybuchały powstania; otwierał im po prostu drog

przez bezładny zarz

d kraju (...)

przez zupełny brak jakiego

prawidłowego systemu administracyjnego, a głównie przez t

niezwykł

umiej

tno

ść

dra

nienia wszystkich w ogóle i ka

dego z osobna, bez

adnej potrzeby lub przyczyny, ni

d ani zow

d (...).

Pisanie o głupocie rosyjskich rz

dców Polski wyra

nie jednak nie odpowiadało Boche

skiemu. On

wolał pi

tnowa

za wszystko "głupich i niesfornych" Polaków, którzy o

mielali si

buntowa

przeciw

kolejnym rz

dom. I zyskiwał za to wła

nie szczególnie gor

ce pochwały w dobie jaruzelszczyzny.

Jak

e klaskał i mlaskał na temat słu

alczo prorosyjskiej ksi

ąż

ki Boche

skiego redaktor "Polityki"

Andrzej Mozołowski, wołaj

c: Chwała "Czytelnikowi" za odwag

wydania ksi

ąż

ki Boche

skiego. I

odnosił si

ze zrozumieniem nawet do głoszonej przez Boche

skiego chwalby targowiczan, pisz

Autor nie waha si

podnie

ść

pióra na stronnictwo patriotów z okresu Sejmu Czteroletniego i

Konstytucji 3 Maja - za fataln

polityk

zagraniczn

, w przeciwie

stwie do targowiczan, którzy pod tym

wzgl

dem byli znacznie lepsi, a szukaj

c oparcia w Rosji, nie w Prusach, lepiej si

ojczy

nie

przysłu

yli (A. Mozołowski Dzieje głupoty nie

miertelnej "Polityka" 3 listopada 1984 r.). Autor "Polityki"

w 1984 roku z cał

swad

reklamował brechty Boche

skiego, wybielaj

c najhaniebniejszych zdrajców

Polski - targowiczan, jako tych, którzy si

"lepiej przysłu

yli ojczy

nie". Poprzez

gni

cie wojsk

rosyjskich na własn

ojczyzn

i przyspieszenie drugiego rozbioru (!).

Przypomnijmy tu,

e brechty ksi

ąż

ki Boche

skiego od pierwszych chwil po jej wydaniu w 1947 roku

wywoływały gor

ce protesty ludzi wierz

cych w prawdziwie niepodległ

Polsk

. Jan Ulatowski pisał w

paryskiej "Kulturze" (nr 2-3 z 1947 r., s. 157) o Dziejach głupoty w Polsce: Ksi

ąż

ka Boche

skiego jest

tylko na pozór odwa

operacj

chirurgiczn

. Jest to operacja podj

ta z zało

eniem,

e mo

e si

uda

- po wyj

ciu serca. Profesjonalni historycy ju

w 1947 roku wskazali na rozliczne bł

merytoryczne dywagacji Boche

skiego. Jak przypomniał J. Michalski w swej recenzji z ksi

ąż

Boche

skiego na łamach "Nowych ksi

ąż

ek" z wrze

nia 1984 r.: Pierwsze wydanie "Dziejów głupoty"

nie spotkało si

z dobrym przyj

ciem krytyki (...). Najistotniejsze zarzuty wysun

ł autor

najwcze

niejszej recenzji Stefan Kieniewicz ("Dzi

i jutro" nr 25 z 1947 r.). W sumie (...) Kieniewicz

potraktował do

ść

lekcewa

żą

co wywody Boche

skiego i przestrzegał go, aby kontynuuj

c sw

prac

zakresie problematyki XIX w. starał si

oprze

na solidniejszej wiedzy. Niewiele lepsz

opini

znajomo

ci XVIII w. przez Boche

skiego wyraził po latach profesjonalny znawca tamtych dziejów

Jerzy Michalski. Zarzucił Boche

skiemu,

e "jego erudycja nie jest imponuj

ca",

e niedostatecznie

weryfikował postaw

ródłow

omawianych prac i pisał z niedostateczn

"odpowiedzialno

słowa". Michalski uznał równie

e na skutek tendencyjno

ci Boche

skiego proponowana przeze

wykładnia dziejów polskich jest "mało realistyczna".

Tego typu zarzuty pod adresem ksi

ąż

ki Boche

skiego ze strony prawdziwych, profesjonalnych

znawców historii mo

na by jeszcze długo cytowa

. Có

z tego jednak, gdy u nas publicystyczne

zakalce typu Dziejów głupoty czytaj

publicy

ci sami niezbyt oczytani w prawdziwych,

ródłowych

publikacjach naukowych. I potem mamy takie szokuj

ce mlaskania, ochy i achy na temat niem

drej,

kolaboranckiej ksi

ąż

ki Boche

skiego, nawet ze strony niektórych publicystów prawicowych. Wszystko

to jest jednym z wielu patologicznych symptomów intelektualnego lenistwa du

ej cz

ęś

ci prawicy.

Antypowsta

czy paszkwil Łubie

skiego

Dofinansowanie przez Ministerstwo Kultury i Sztuki ułatwiło kolejne wznowienie w 1996 r. wydanego
po raz pierwszy ju

w 1978 roku antypowsta

czego paszkwilu Bi

czy nie bi

Tomasza

Łubie

skiego. W przeciwie

stwie do tekstów Aleksandra Boche

skiego, nie mówi

c ju

o szczególnie

topornym Januszu A. Majcherku, tekst Łubie

skiego czyta si

lekko, potoczy

cie. To wci

ga. Tym,

którzy maj

niewiele wiedzy o historii Polski XIX wieku, zapewnia nawet prawdziw

przyjemno

ść

intelektualn

i mog

do woli delektowa

knym stylem i przekonywuj

cymi zdawałoby si

wyskokami wyobra

ni autora, nami

tnie strofuj

cego "niem

drych" polskich przodków. Historyk-

profesjonalista niestety nie mo

e odda

tej przyjemno

ci delektowania, gdy co chwila natyka si

skrajne banialuki, nieprawdy i przekr

cenia, tendencyjne przyczernienia czy tylko wi

zanki

naci

ganych półprawd. I tak np. - wbrew Łubie

skiemu - uczestnicy obiadów czwartkowych u króla

Stasia wcale nie stanowili o

wieconej wyspy w

ród powszechnej ciemnoty społecze

stwa (s. 10). W

owych czasach w szkołach

rednich liczba ucz

cej si

młodzie

y wzrosła trzykrotnie w porównaniu do

pocz

tków XVIII wieku, licz

c przed pierwszym rozbiorem około 30-35 tysi

cy - nie było to mało, skoro

dla Francji liczba ta wynosi 70 tys. - komentowano w wielkiej syntezie Dziejów Polski pod red. prof. J.
Topolskiego (1976 r.). Słynny francuski badacz dziejów O

wiecenia Jean Fabre pisał o dziele polskiej

Komisji Edukacyjnej:

aden inny kraj w Europie nie mógł si

wtedy pochwali

systemem

wychowawczym równie solidnym i tak zuchwale nowatorskim.

Aby pokaza

jak absurdalny był wybuch Powstania Listopadowego, Łubie

ski przedstawia ostatnie

dziesi

ciolecie przed wybuchem tego powstania jako prawdziw

idyll

- której ci "nierozumni" polscy

spiskowcy za nic nie potrafili doceni

. Pisze Łubie

ski (s. 16): Odk

d Konstanty pokochał i po

lubił

Joann

Grudzi

(w 1820 r. - J.R.N.) złagodniał, docenił swoich dziarskich

ołnierzy, dopu

cił

fachowców do szkół wojskowych, ustały epidemiczne, samobójcze frustracje oficerskie. Byli
oczywi

cie policjanci i spiskowcy, jak w ka

dym normalnym kraju. Istniała równie

, dla amatorów

wymowy, parlamentarna opozycja.

Porównajmy ten tak idylliczny obrazek Łubie

skiego z tym, co pisał w ostatnich dniach 1830 roku na

temat przyczyn Powstania Listopadowego w memorandum dla cara Mikołaja I ksi

ążę

Franciszek

Lubecki-Drucki, minister skarbu, zdecydowany przeciwnik tendencji powsta

czych: Taki skład rz

du,

zło

onego z

ywiołów tak oci

ęż

ałych (avec d'éléments aussi inertes), podkopywał powag

władzy; z

dym dniem rosła nieufno

ść

społecze

stwa. Uwa

ano rz

d za niezdrowe, niemoc

dotkni

te ciało,

równie bezsilne, by zrobi

dobrego, jak

eby zapobiec złemu, odwróci

je od kraju. Z ka

dym

dniem coraz jaskrawsze akta samowoli i policyjnych rz

dów wdzierały si

we wszystko: raz po raz

kasowano wyroki wojskowych s

dów, dopóki nie były w zupełnej harmonii z wol

, która je dyktowała;

najsposobniejszych obywateli zap

dzano do przymusowych robót, ha

cych, bez s

du i wyroku, na

miewisko gawiedzi całymi godzinami; inni latami całym siedzieli w wi

zieniu, a nikt nie mógł sobie

przypomnie

, za co ich uwi

ziono. Zakwitł system prowokacji i denuncjacji, ajenci policyjni n

kali

spokojnych ludzi ró

norodnymi

rodkami wymuszenia (...). Jawna protekcja otaczała bezkarno

ść

mnóstwa indywiduów, które znano powszechnie z podło

ci i bezwstydnych nadu

, ka

dy natomiast

człowiek nieposzlakowany był wystawiony na tysi

ce przeró

nych szykan. (...) rozci

gni

to szerok

sie

ró

norodnych udr

cze

o rozmaitych odcieniach dokuczliwo

ci, które na ka

dym kroku

dra

niły ukłuciami i ze wszystkich stron uciskały ludno

ść

Królestwa we wszystkich warstwach.

Przypomnijmy równie

e słynny angielski historyk Norman Davies przedstawiał w Bo

ym igrzysku

"idylliczne" czasy po 1825 roku jako czas zalania Królestwa Polskiego potokiem agentów cara
Mikołaja I, panowania powszechnej "atmosfery strachu i podejrzliwo

ci".

Powstanie Listopadowe przedstawia Łubie

ski jako jedn

wielk

czarn

seri

sk i pora

ek, bł

dów i

pomyłek. Autorowi zafascynowanemu wybrzydzaniem na wszystko, co polskie, zabrakło w ogóle
odrobiny serca na wspomnienie,

e jednak Polacy tu i ówdzie zwyci

ęż

ali pot

ęż

armi

rosyjsk

generałowie polscy nie składali si

wył

cznie z samych nieudolnych gł

bów,

e niektórzy z nich mieli

doskonałe plany strategiczne, a nawet odnosili zwyci

stwa. Według Łubie

skiego (s. 26), oficerowie

rosyjscy w przeciwie

stwie do oficerów polskich mieli przewag

wojskow

, zaufanie... racj

moraln

spali dobrze. A poza tym armia rosyjska była "niezawodna" i "nawykła do trudnych zwyci

stw" (s. 26).

Trudno powiedzie

, czy pisz

cy to wszystko Łubie

ski zna fakty i tylko udaje ignoranta, czy

rzeczywi

cie tak wiele rzeczy po prostu nie wie. Czy

by pisz

c o "niezawodnej" armii rosyjskiej, nie

wiedział, jakie zdumienie w całej ówczesnej Europie wywoływał fakt,

e bez porównania wi

ksza

armia Cesarstwa Rosyjskiego miała tyle kłopotów z uporaniem si

z armi

małego Królestwa

Kongresowego, i nawet co jaki

czas ponosiła w walce z ni

. Czy

by w ogóle nie wiedział o

ciekło

ci, wr

cz szewskiej pasji, z jak

pisał car Mikołaj I do dowodz

cego armi

rosyjsk

feldmarszałka Iwana Dybicza: Pozwól Pan wyrazi

zdziwienie i

al,

e w tej nieszcz

ęś

liwej wojnie

donosisz mi cz

ęś

ciej o kl

skach ni

o zwyci

stwach,

e w 180 tysi

cy ludzi nie mo

emy nic zrobi

tysi

com,

e nieprzyjaciel wsz

dzie jest liczniejszy, a przynajmniej równy liczebnie, a my prawie

wsz

dzie słabsi stajemy wobec niego. Szkoda te

e Łubie

ski nie poczytał sobie szowinistycznych

listów Aleksandra Siergiejewicza Puszkina, nie mog

cego tej "niezawodnej" rosyjskiej armii wybaczy

tak powolnej rozprawy z "krn

brn

", mał

Polsk

Powstanie Styczniowe jak ka

de inne polskie powstanie, zostało przedstawione przez Łubie

skiego w

tonacji pogardliwego paszkwilu. Nieudolni, skłóceni "wodzowie z bo

ej łaski" i bezmy

lni, nachalni,

stokro

sadystyczni i grabie

czy powsta

cy. Z jak

ąż

ółci

kre

li Łubie

ski czarny obraz

powsta

ców: Kwatera, kuchnia, informacja o wrogu. Za zwłok

czy odmow

tych

wiadcze

rzeczywi

cie niezb

dnych powsta

cy si

obra

ali, w miar

pogarszania si

swojej sytuacji coraz

ęś

ciej i cz

ęś

ciej grozili, bili (...). Konia nie po

yczysz rodakom, znaczy Rz

d Narodowy ci si

nie

podoba (...). Powsta

com coraz cz

ęś

ciej zdarzało si

i wiesza

, potem ju

przyzwyczaili si

tego. Zagro

eni przez nich rodacy mogli liczy

tylko na pomoc obcej przemocy (....) Rodacy-

powsta

cy i rodacy-cywile upokarzali si

wzajemnie (s. 67, 68). Równocze

nie z wykorzystaniem

wszystkich odcieni czerni przy opisie Powstania Łubie

skiemu zabrakło cho

by słowa na

przypomnienie,

e miało ono równie

swe walory, i to niemałe.

e dzi

ki niemu chłopi polscy otrzymali

ziemi

na o wiele lepszych warunkach ni

rosyjscy.

e Powstanie Styczniowe zdumiewało wszystkich

wytrwało

e stworzyło niezwykle skuteczny, zwłaszcza pod dyktatur

Romualda Traugutta,

system zarz

dzania. Potrafi si

tym zachwyca

Anglik - Norman Davies, nie Łubie

ski, co to, to nie.

Traugutt u Łubie

skiego jawi si

głównie w kontek

cie niefortunnego pomysłu noszenia przez damy

strojów w czerni, szybko zduszonego przez rosyjskie represje. Wyparowała z tekstów Łubie

skiego

pami

ęć

o niebywałym, patriotycznym zdyscyplinowaniu powsta

ców, o ogromnej roli piecz

tki rz

powsta

czego, to, co tak wspaniale opisał Józef Piłsudski w Roku 1863.

Wielka Emigracja okiem Zoila

Łubie

ski, nader konsekwentny w przedstawianiu polskich dziejów w XIX wieku jako jedynego

wielkiego nieudacznictwa, daje ponury, przygn

biaj

cy obraz Wielkiej Emigracji. Wychodzi ona u

niego jako zgromadzenie pełne ró

nych jełopów, maj

cych bezsensowne urojenia i roszczenia,

pieniacz

cych si

i beznadziejnie skłóconych. U Łubie

skiego czytamy o polskim braku umiej

tno

emigrowania (!) (s. 36), o fatalnym stanie psychicznym wychod

stwa (s. 40), zalewie pomówie

(s.

40), emigracyjnych kompleksach (s. 41), emigracyjnym kondotierstwie (s. 47), emigracyjnych sporach
i ich fatalnym klimacie moralnym (s. 45), narodowych przeczuleniach (s. 50), mitotwórstwie (s. 52). To
wszystko na pewno było, była mało

ść

, były "pot

pie

cze emigracyjne swary" i upadanie ducha... Na

szcz

ęś

cie było jednak nie tylko to, była wielko

ść

, była wspaniała praca twórcza, był wielki wkład do

historii innych narodów, zarówno w walce "za wolno

ść

nasz

i wasz

", jak i w niemałych osi

gni

ciach

gospodarczo-technicznych wielu emigrantów. To nie tylko jeden zegarmistrz Patek, którego łaskawie
wymienił Łubie

ski. To m.in. słynny Ignacy Domeyko, tak zasłu

ony dla Chile, to wieli badacz geografii

i geologii Australii Edmund Strzelecki, to Adam Raciborski, autor słynnego francuskiego podr

cznika

medycyny, przez pół wieku u

ywanego przez wszystkich lekarzy

wiata, to działaj

cy we Francji

gło

ny matematyk Józef Hoene-Wro

ski, który w kilkudziesi

ciu ksi

ąż

kach i rozprawach dał znacz

wkład do nowej matematyki XIX wieku, to twórca podstaw nowoczesnego, tureckiego ruchu
narodowego, generał i pisarz Konstanty Borz

cki (D

elaleddin-pasza), pochowany jako turecki

bohater narodowy w meczecie w Albanii etc., etc. Przypomn

, co pisał o roli Wielkiej Emigracji (na tle

wychod

stw politycznych innych narodów) jej najwi

kszy znawca Sławomir Kalembka na stronach tak

podstawowego, syntetycznego dzieła Polska XIX wieku (Warszawa 1982, s. 251):

adna (z emigracji -

J.R.N.) nie miała równie bogatego

ycia organizacyjnego.

adna wreszcie nie liczyła mi

dzy sob

tylu

wybitnych indywidualno

ci, zwłaszcza literackich i nie miała tak bogatego dorobku kulturalnego,

wiatowego i propagandowego. Przykładowo: w okresie trzydziestolecia 1832-1862 ukazywało si

około 120 polskich czasopism i periodyków wychod

czych, w tym pół setki polityczno-społecznych (...)

okre

lenie Wielka Emigracja, cho

podniosłe i nadane po latach - wydaje si

trafne i zasłu

one.

Łubie

skiego nie sta

jednak na pokazanie niczego wielkiego z dziejów Wielkiej Emigracji; on potrafi

wszystko tylko skrajnie pomniejszy

, spłaszczy

, obrzydzi

, skarykaturyzowa

, sprowadzi

do parteru.

Najwybitniejsze nawet postacie z emigracji pod piórem Łubie

skiego niebywale karlej

prezentowane

przez najmniej istotne dla nich cechy czy najmniej chlubne zdarzenia z ich jak

e bogatego

ycia.

my na przykład kre

lone u Łubie

skiego sm

tne "namiastki" sylwetki generała Józefa Bema.

Pojawia si

on u niego głównie jako fatalny kalkulator i mitotwórca (s. 49, 50), na dodatek jako

kondotier, nie wiadomo po co staraj

cy si

o utworzenie legionu dla poparcia jednego z kandydatów

do sukcesji portugalskiej. "Dziwnie" nie pasowało Łubie

skiemu do obrazu gen. Bema to wszystko, co

było w nim najwa

niejsze. Tak jak jego wielkie osi

gni

cia naukowe we Francji, które skłoniły króla

Ludwika Filipa do nagrodzenia go Legi

Honorow

. Czy zasługi Bema jako

wietnego wodza w

Siedmiogrodzie, najwi

kszego wodza rewolucji w

gierskiej. Wodza, który potrafił by

skuteczny

równie

w tym, co politykom w

gierskim zupełnie si

nie udawało - potrafił zyska

wielk

popularno

ść

ród narodów niew

gierskich (pomysły wybrania go królem Rumunów czy banem Chorwatów).

Profesor Jerzy Borejsza pisał w Polsce XIX wieku o tak pomniejszanym przez Łubie

skiego Bemie

m.in.: Bem dla Austriaków jest dowódc

rewolucyjnego Wiednia w 1848 roku, dla W

grów - ludowym

bohaterem narodowym, dla Rumunów tym, który podpisywał odezwy w ich j

zyku, i nadawał ziemi

Polska propaganda antyrosyjska na Zachodzie - wg Łubie

skiego - okazywała si

ogromnie

nieskuteczna, ba, odbijała si

przeciw Polakom rykoszetem. W rzeczywisto

ci ogromna cz

ęść

znawców tej tematyki, tak

e zagranicznych, przyznawała,

e Polacy byli niezwykle skuteczni w swej

akcji propagandowej przeciw Rosji. To wła

nie oni najbardziej zaszkodzili obrazowi imperium carów w

XIX wieku. Podziwiano,

e mieli

my tak błyskotliwych i skutecznych propagandystów polskiej sprawy

na Zachodzie od Adama Mickiewicza po Juliana Klaczk

. Przypomn

tu cho

by opini

autora

wietnej

ameryka

skiej ksi

ąż

ki o Drugiej Rzeczypospolitej Bitter Glory Richarda C. Watta. Ubolewał on nad

słabo

propagowania Polski po 1918 roku w zestawieniu z faktem,

e przedtem przez półtora

stulecia Polacy wyró

niali si

ród najwi

kszych publicystów

wiata. Ile

napisano z podziwem o

wietnej dyplomacji ksi

cia Adama Czartoryskiego, która niejednokrotnie pokrzy

owała carskie plany,

zwłaszcza w odniesieniu do Bałkanów.

"Polski garb"

Polska, polsko

ść

, to dla Łubie

skiego głównie temat do szyderstwa. Łubie

ski z lubo

dobiera

odpowiednie pejoratywne słowa-klucze, maj

ce t

polsko

ść

odpowiednio o

mieszy

, upupi

przyczerni

. Trzeba przyzna

e okazuje przy tym ogromn

pomysłowo

ść

. Czytamy wi

c u

Łubie

skiego o "ciasnopolskiej sytuacji", o "polskim bala

cie", "polskim garbie". Wyszydza Łubie

ski

rewolucjonizm polski wymuszony sytuacj

, p

dzony temperamentem, podszyty mentalno

patriarchaln

, religijn

i anarchicznymi atawizmami. Kiedy indziej przywi

zanie do kraju myli mu si

jakim

"atawizmem plemiennym". To

samo

ść

narodowa" dla "Europejczyka" Łubie

skiego, to co

, z

czym prawd

mówi

c, wi

cej zgryzoty było ni

rado

ci. Czy wła

nie dlatego kolejne wydanie ksi

ąż

Łubie

skiego, wyszydzaj

cej i dosmucaj

cej Polaków, pisanej dla "przygn

bienia serc", siej

cej

pesymizm i wr

cz obrzydzenie i zniech

cenie do własnej historii, zostało nagrodzone

dofinansowaniem przez "Europejczyków" z polskiego Ministerstwa Kultury i Sztuki?

Jeden z najzajadlejszych wrogów Polski i Polaków, nazistowski generalny gubernator cz

ęś

ci ziem

polskich okupowanych przez III Rzesz

– Hans Frank pisał w swym dzienniku: Ko

ciół jest dla

umysłów polskich centralnym punktem zbiorczym, który promieniuje stale w milczeniu i spełnia przez
to funkcj

jakby wiecznego

wiatła. Gdy wszystkie

wiatła dla Polski zgasły, to wtedy zawsze jeszcze

była

ta z Cz

stochowy i Ko

ciół. Za ten tak mocny zwi

zek z polsko

ciół katolicki zapłacił

ogromn

danin

krwi od czasów Murawiewa–Wieszatiela po Hansa Franka. A jednak trwał w obronie

polsko

ci dalej i w najgorszych czasach powojennych, poprzez wspaniałe wyst

pienia Prymasa

Tysi

clecia, i pó

niej w czasach “Mszy za Ojczyzn

”. I trwa dalej, broni

c warto

ci, Wiary i Narodu. I

ten wła

nie zwi

zek Ko

cioła i Narodu jest szczególnie nienawistnym dla dzisiejszych niszczycieli

warto

ci, najcz

ęś

ciej ludzi o komunistycznym rodowodzie. Szokuj

wprost rozmiary i tendencyjno

ść

oszczerczych kampanii dzisiejszych rodzimych wrogów Ko

cioła. Usiłuj

oni zanegowa

nawet to,

czemu nie przeczyli najzajadlejsi wrogowie Polski – prawd

o szczególnie silnych tradycyjnych

zach katolicyzmu i polsko

ci.

Oszczercze ataki na ksi

dza Kordeckiego

Jednym ze szczególnie jaskrawych przykładów szkalowania dziejów Ko

cioła była podj

ta na

przełomie 1999 i 2000 roku próba zdegradowania roli wielkiego narodowego sanktuarium na Jasnej
Górze i zniesławienia pami

ci bohaterskiego przeora paulinów ksi

dza Augustyna Kordeckiego.

Komunistyczni wrogowie Ko

cioła nigdy nie chcieli si

pogodzi

z rol

odgrywan

w narodowej

pami

ci przez dzieje heroicznej obrony klasztoru jasnogórskiego przed Szwedami w 1655 roku. Mało

dzi

pami

ta, z jak

niech

odnosili si

do postaci bohaterskiego ksi

dza Kordeckiego ró

PZPR–owscy notable partyjni. Niech

ęć

do jego osoby zadecydowała w 1964 roku o przej

ciowym

zablokowaniu realizacji filmu według Potopu Sienkiewicza. Ówczesny kierownik Wydziału Kultury KC
PZPR Wincenty Kra

ko motywował swój sprzeciw (w li

cie z 31 grudnia 1964 r.) głównie tym, i

Istotnym fragmentem sienkiewiczowskiego “Potopu” jest obrona Cz

stochowy (rola ks. Kordeckiego).

Potraktowanie tej sprawy zgodnie z ksi

ąż

Sienkiewicza byłoby niesłuszne, a pomini

cie całkowite

lub inne przedstawienie biegu wydarze

naraziłoby nas na zarzuty,

e wypaczamy tre

ść

dzieła

Sienkiewicza, szczególn

aktywno

ść

rozwin

łby w tej sprawie Episkopat.

Jak wida

ówcze

ni bonzowie komunistyczni nie lubili postaci bohaterskiego przeora, ale woleli unika

otwartego zderzania si

z prawd

o jego działalno

ci. Dzisiejsi postkomuni

ci nie maj

takich

skrupułów, uwa

e teraz ju

na... i

ść

na cało

ść

w zohydzeniu postaci jednego z najwi

kszych

Polaków XVII wieku. Bo w tym czasie nast

piła ju

tak wielka erozja patriotyzmu i kultu tradycji. Nie

było to wcale rzecz

przypadku,

e pierwszy atak przeciw postaci bohaterskiego ksi

dza

przypuszczono w czasopi

mie “Dzi

”, redagowanym przez ostatniego, upadłego premiera PRL i

ostatniego pierwszego sekretarza KC PZPR Mieczysława F. Rakowskiego. W czasopi

mie tym od

dłu

szego czasu kontynuowany jest wieloodcinkowy cykl comiesi

cznych, s

ąż

nistych, oszczerczych

ataków na katolicyzm pt. Grzechy Ko

cioła autorstwa Józefa Niteckiego. I to wła

nie on przypu

cił

jako pierwszy dwa pełne kalumnii i zafałszowa

ataki na posta

bohaterskiego przeora Jasnej Góry:

Zdrada ksi

dza Kordeckiego (“Dzi

” z grudnia 1999 r.) i Jasnogórskie fałsze (“Dzi

” ze stycznia 2000

r.).

Ludowe przysłowie powiada,

e “kłamca powinien mie

dobr

pami

ęć

”. Józefowi Niteckiemu,

oszczercy z marksistowskiego “Dzi

”, wyra

nie tej dobrej pami

ci brakuje. W grudniu 1999 roku

konkludował na temat obrony klasztoru w Jasnej Górze przez paulinów z ks. Kordeckim na czele:
bohaterskich bojów tam nie było. Była natomiast zdrada, ugoda i targi o kosztowno

ci i pieni

dze (s.

76). Zaledwie miesi

c pó

niej, na łamach tego

“Dzi

” ze stycznia 2000 r., ten sam Nitecki przyznawał

jednak, i

: Paulini z przeorem Kordeckim na czele wło

yli wiele wysiłku w obron

klasztoru i jego

otoczenia, ł

c mo

liwe w tej sytuacji akcje zbrojne z rokowaniami. W tym samym artykule ze

styczniowego “Dzi

” Nitecki dalej stara si

jednak o maksymalne pomniejszenie znaczenia obrony

klasztoru przed Szwedami, głosz

c tez

o “mi

kkim obl

ęż

eniu Jasnej Góry” i akcentuj

c: Gdyby w

czasie obl

ęż

enia Szwedzi widzieli w klasztorze znacz

cy punkt strategiczny, bez w

tpienia zaj

liby

go. Snuj

c tego typu absurdalne dywagacje, Nitecki nie wyja

nia tylko jednej sprawy, po co wi

c w

ogóle było Szwedom to “mi

kkie obl

ęż

enie” Cz

stochowy, i to a

przez sze

ść

tygodni od listopada do

ca grudnia 1655 roku? Czy Szwedzi robili to z nudów, dla zabawy, czy mo

e dla postraszenia

znienawidzonych, katolickich zakonników?

W ci

gu zaledwie paru miesi

cy po dwóch kalumniatorskich “szar

ach” Józefa Niteckiego na pami

ęć

bohaterskiego przeora pojawił si

nowy, równie oszczerczy atak pióra Cezarego Le

skiego

(najpierw na łamach nr 5 “Aneksu”, potem w przedruku w du

o popularniejszej “Angorze”). Warto tu

przypomnie

e kalumniator ksi

dza Kordeckiego – pisarz Cezary Le

ski nale

y do czołowych

polskich masonów (według wydanej w 1999 roku ksi

ąż

ki Ludwika Hassa: Wolnomularze polscy w

kraju i za granic

1821–1999. Słownik biograficzny).

Nowy kalumniator, bardzo

redniego lotu pisarz Cezary Le

ski komunikuje wszem i wobec:

stwierdzenia o bohaterskiej obronie Jasnej Góry s

mitem, a sam ks. Kordecki był zdrajc

Szczególnie groteskowo wygl

daj

łama

ce my

lowe Le

skiego: nie mo

na zaprzeczy

e ks.

Kordecki zdradził swego pana króla Polski Jana Kazimierza. Był jakby

my dzi

powiedzieli

kolaborantem, mimo i

pó

niej nie wpu

cił Szwedów na Jasn

Gór

. Jaki

to przedziwny typ “zdrajcy”

z tego ks. Kordeckiego?! Tak sprzyja Szwedom, tak z nimi kolaboruje,

e a

... nie wpuszcza ich na

Jasn

Gór

i zmusza do sromotnego odwrotu.

Staraj

c si

maksymalnie pomniejszy

znaczenie obrony Jasnej Góry, wr

cz zanegowa

jej

jakiekolwiek znaczenie militarne, Le

ski pisał: Obron

Jasnej Góry ledwo dostrze

ono w najbli

szej

okolicy. Dowody na to przytacza wybitny historyk Adam Kersten. Mimo

e z wojny polsko–szwedzkiej

zachowały si

w archiwach i bibliotekach “dziesi

tki, je

li nie setki tysi

cy” dokumentów (...), to według

jego bada

prawie w

adnym z nich nie wspomina si

o obl

ęż

eniu Jasnej Góry i o cudownym wpływie

jej obrony na cały kraj. Ponadto w

adnym z uniwersałów czy listów królewskich nie ma wzmianki o

obronie klasztoru. Tak

e w innych dokumentach z 1655 roku (...) nie podj

to te

tej, pono

tak wa

nej

dla Rzeczypospolitej sprawy.

Stwierdzenia Le

skiego wyra

nie przeinaczaj

obraz reakcji ró

nych

rodowisk w Polsce na obron

klasztoru, przedstawiony w tekstach A. Kerstena, w paru sprawach

wiadomie go zafałszowuj

Podczas gdy Le

ski twierdzi,

e według bada

Kerstena “prawie w

adnym” (z dokumentów) nie

wspomina si

o obl

ęż

eniu Jasnej Góry, Kersten wyliczył szereg takich dokumentów, pisz

c w ksi

ąż

Pierwszy opis Jasnej Góry w 1655 r. Warszawa 1959, s. 214–215 m.in. o podejmuj

cym potrzeb

sukursu dla Jasnej Góry li

cie Jerzego Lubomirskiego czy o pi

tnuj

cym szwedzki “najazd” na Jasn

Gór

uniwersał hetmanów polskich w Sokalu z 16 grudnia 1655 r. Trudno uzna

za mało znacz

podj

cie sprawy obl

ęż

enia klasztoru w Jasnej Górze w tej wagi dokumentach, co uniwersał hetmanów

z Sokala czy list Jerzego Lubomirskiego, ju

wtedy jednej z najbardziej znacz

cych postaci

Rzeczypospolitej, od 1650 roku marszałka wielkiego koronnego. Kersten przypomniał równie

, i

obl

ęż

enia Jasnej Góry nawi

zywały wa

ne listy sekretarza królowej Piotra des Noyers. Wbrew

fałszom Le

skiego głosz

cym z cał

hucp

e w

adnym li

cie królewskim nie pisano o obronie

klasztoru na Jasnej Górze s

(wg Kerstena) przynajmniej dwa listy króla Jana Kazimierza w tej

sprawie oraz list królowej Marii Ludwiki. Wszystko to obala zafałszowania Le

skiego próbuj

cego

przedstawi

obron

Jasnej Góry jako co

bardzo mało istotnego.

c po ogromnej bucie, z jak

marksista Nitecki i mason Le

ski próbowali

ąć

bohaterskiego przeora z piedestału i okrzykn

ąć

go “zdrajc

”, mo

na by s

dzi

e obaj domoro

historycy cudem odkryli jakie

“rewelacyjne” dokumenty, które odsłaniaj

“prawd

” nieznan

dot

d dla

historyków. Otó

nie ma o tym w ogóle mowy. Obaj panowie jako jedyny, za to koronny dowód

“zdrady” ks. Kordeckiego przywołuj

dobrze znany dawnym historykom list przeora Jasnej Góry do

szwedzkiego generała Mullera z 21 listopada 1655 r., formalnie godz

cy si

na poddanie

zwierzchnictwu Karola Gustawa. Kubala, na którym oparł Sienkiewicz swój opis Jasnej Góry, pisał w
Wojnie szwedzkiej (Lwów 1913, s. 421), i

list ten był wył

cznie jednym ze

rodków rozpaczliwych

działa

ks. Kordeckiego dla zapobie

enia wej

ciu wojsk szwedzkich za mury Jasnej Góry. Według

Kubali: To były

rodki obronne. Bronił si

armatami i takimi listami, wzywaj

c równocze

nie

Jasnogórców do walki za wiar

i ojczyzn

i prawowiernego króla. Nawet bardzo, ale to bardzo skłonny

do “odbr

zowiania” historii profesor Adam Kersten przyznawał w swym biogramie ks. Kordeckiego

(PSB, t. XIV, s. 54), i

: polityka Kordeckiego konsekwentnie zd

ąż

ała do tego, by ochroni

Jasn

Gór

przed wprowadzeniem obcej załogi. Zapobiec temu miało zło

enie aktu i otrzymanie w zamian listu

bezpiecze

stwa (salva guardia). Jednocze

nie Kordecki szukał pomocy dla klasztoru u króla Jana

Kazimierza i polskich dowódców wojskowych. Po podej

ciu wojsk szwedzkich pod Jasn

Gór

Kordecki, jak i wi

kszo

ść

zgromadzenia, zdecydował si

na zbrojne przeciwstawienie si

próbom

wprowadzenia załogi szwedzkiej. Podczas obl

ęż

enia klasztoru (18 XI – 26 XII) u

ył wszelkich

sposobów, od wiernopodda

czych w tonie listów do króla szwedzkiego Karola Gustawa, uprzejmych

pism do dowódców szwedzkich oraz sojusznika szwedzkiego Hieronima Radziejowskiego, poprzez
przeci

ganie pertraktacji, a

po zbrojny opór, aby nie dopu

obcej załogi w mury klasztoru.

Czy kto

uzna,

e ks. Kordecki miał lepszy wybór w sytuacji, gdy prawie nikt nie walczył w Polsce

przeciw Szwedom? Przypomnijmy,

e w czasie wysłania przez ks. Kordeckiego tego listu do gen.

Müllera – 21 listopada 1655 roku przewa

ca cz

ęść

Polski znajdowała si

pod kontrol

Karola

Gustawa. Jego zwierzchno

ść

uznała wówczas wi

kszo

ść

polskiej szlachty (m.in. Jan Sobieski),

magnatów, wojska. W sytuacji, gdy nawet Stefan Czarnecki rozwa

ał, po kapitulacji Krakowa,

liwo

ść

przej

cia pod rozkazy Karola Gustawa. Czy m

drzej byłoby, gdyby zamiast pertraktowa

ze Szwedami i przeci

negocjacje, cierpko przeci

ąć

z nimi od razu wszelkie rozmowy, dumnie

deklaruj

c: Przy Janie Kazimierzu stoim i sta

dziemy. W sytuacji, gdy sam król Jan Kazimierz

uciekł za granic

, gdy w r

kach Szwedów były Warszawa, Kraków i ogromna cz

ęść

pozostałej Polski.

ążą

c do jak najskuteczniejszego zrealizowania swego głównego zadania – ochronienia klasztoru

przed wej

ciem Szwedów – ks. Kordecki walczył i prowadził układy, umacniał obron

klasztoru i

zwodził Szwedów obietnicami ust

pstw w układach, staraj

c si

wci

ąż

o “oci

ganie sprawy” z

nadziej

e sama zimowa pora osłabi nieprzyjaciela, albo te

nadejdzie pomoc od króla Jana

Kazimierza.

I wspaniale, ogromnie skutecznie, wykonał swój cel, broni

c klasztoru i daj

c znakomity przykład dla

innych. Przyznawali to i przyznaj

najgło

niejsi historycy polscy od tak sceptycznego sk

din

Michała Bobrzy

skiego i Władysława Konopczy

skiego, po współczesnych profesorów: Józefa

Andrzeja Gierowskiego i Władysława Czapli

skiego. Ba, obcy historycy jak cho

by gło

ny szwedzki

historyk Theodor Westrin Westrin, widz

cy w ksi

dzu Kordeckim prawdziwy symbol gor

cej wiary...

praktycznej siły w działaniu i m

stwa. Nawet obcy historycy potrafi

dostrzec wielko

ść

ks.

Kordeckiego, któr

próbuj

podwa

mali polscy ludzie: marksista Piotr Nitecki i mason Cezary

ski, domoro

li historycy–amatorzy bezkarnie buszuj

cy w narodowej przeszło

ci. Szokuj

ca jest

wprost ignorancja tych “odkrywców” nowych prawd o polskich wielkich. Na przykład Cezary Le

ski,

pisz

c o czasach Jana Kazimierza, pomylił dat

rokoszu Lubomirskiego, jednego z najwa

niejszych

wydarze

epoki tylko... o 10 lat. Bagatelka!...

Dlaczego tacy

ało

ni ignoranci zabieraj

głos, i to z tak wielk

hucp

w sprawach, o których nie maj

kszego poj

cia, za to z jedn

wyra

tendencj

, aby zniszczy

najcenniejsze polskie tradycje?

Dlaczego mo

na bezkarnie upowszechnia

najprzeró

niejsze oszczercze hipotezy próbuj

ce zohydzi

pami

ęć

najwi

kszych polskich patriotów? Dlaczego na tego typu praktyki nie reaguj

czołowi polscy

historycy? Dlaczego nie protestuj

przeciwko zniesławiaj

cym narodowe dzieje kłamstwom takie

gremia, jak władze Polskiego Towarzystwa Historycznego czy Towarzystwa Miło

ników Historii?

Fałsze i manipulacje A. Garlickiego

W kontek

cie oszczerczych ataków na wybitne postaci Ko

cioła katolickiego w Polsce, a zarazem

wybitnych polskich patriotów trudno nie wymieni

podr

cznika profesora Andrzeja Garlickiego, po raz

trzeci ju

dziekana Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Pisałem ju

na łamach

“Naszej Polski” o jednym podr

czniku tego

autora, obejmuj

cym okres od 1939 roku i zawieraj

cym

swoiste “kłamstwo o

cimskie” (autor, pisz

c o mordowaniu w O

cimiu

ydów i Cyganów,

“zapomniał” w ogóle wymieni

Polaków w

ród mordowanych ofiar O

cimia). Skrajne przekłamania

tego

podr

cznika zostały napi

tnowane w interpelacji poselskiej pani poseł Krasickiej–Dumki. Tym

razem chodzi jednak o podr

cznik szkolny A. Garlickiego dla liceów ogólnokształc

cych, odnosz

do wcze

niejszego okresu (Historia 1815–1939, wydanym w Warszawie w 1998 roku). W

podr

czniku tym a

roi si

od skrajnie tendencyjnych uwag na temat Ko

cioła katolickiego w Polsce,

zgodnie zreszt

z bardzo konsekwentn

lini

tego starego, partyjnego historyka. Przypomn

e ju

1963 roku Garlicki “wsławił si

” tekstem na łamach “Polityki”, w którym szczególnie mocno alarmował

wszystkich “stró

y komunistycznych idei” przed tym, co si

dzieje w tysi

cach ko

cielnych punktów

katechetycznych. Otó

– według Garlickiego – nauczano tam historii Polski inaczej ni

w szkołach

stwowych, m

c biednym uczniom głowy nieprawomy

lnymi klerykalnymi miazmatami.

Dzi

w III RP wielce honorowany, nadworny historyk “Polityki” – Garlicki dalej, gdzie mo

e, wbija

“szpile” w histori

cioła katolickiego w Polsce, “odpowiednio” j

zafałszowuj

c. Szczególnie

wyra

nie wida

jego tendencyjno

ść

na kartach podr

cznika historii od 1815 do 1939 r. Na stronie

111–112 tej ksi

ąż

ki natykamy si

na najbardziej oburzaj

ce kłamstwo Garlickiego, wyrz

dzaj

krzywd

pami

ci zasłu

onego polskiego patrioty – arcybiskupa Zygmunta Feli

skiego. Garlicki pisze

na jego temat: Warto

ść

nadrz

stanowił dla

interes Ko

cioła i je

li tylko nic mu nie zagra

ało, był

gotów pozostawa

lojalnym poddanym cara. Była to w tym czasie cz

sta, nie tylko w zaborze

rosyjskim, postawa hierarchów ko

cielnych, niezrozumiała dla patriotycznych kr

gów społecze

stwa

polskiego. A dla mnie osobi

cie jest niezrozumiała postawa A. Garlickiego, pomawiaj

cego o brak

autentycznego patriotyzmu człowieka, o którym sam pisze kilka stron dalej,

e został na 20 lat zesłany

przez władze carskie do Jarosławia za prób

wybronienia przed egzekucj

ksi

dza Agrypina

Konarskiego.

lijmy tu,

e o zesłaniu arcybiskupa Feli

skiego w gł

b Rosji zadecydowało nie wybranianie przez

niego powsta

czego kapelana kapucyna A. Konarskiego, lecz ostry protest przeciw jego egzekucji. Na

rozmiary represji wobec arcybiskupa (sp

dził 20 lat na zesłaniu w Jarosławiu) najbardziej wpłyn

jednak inny fakt – wyst

pienie przez Feli

skiego z listem do cara, prosz

cym, aby z Polski uczynił

naród niepodległy, dynastycznym tylko w

złem poł

czony z Rosj

(list podany został ku w

ciekło

władz carskich do publicznej wiadomo

ci na łamach francuskiego “Le Monde”). List arcybiskupa do

cara postuluj

cy uczynienie Polaków narodem niepodległym jest najlepszym dowodem skrajnej

fałszywo

ci twierdze

prof. Garlickiego,

e Feli

ski był gotów pozostawa

lojalnym poddanym cara,

li tylko nic nie zagra

ało interesowi Ko

cioła.

aden “interes Ko

cioła” nie zmuszał arcybiskupa

Feli

skiego do tak ryzykownej patriotycznej deklaracji. Gdyby prof. Garlicki kiedykolwiek czytał

wspaniałe pami

tniki arcybiskupa Feli

skiego, nie miałby chyba ju

nigdy w

tpliwo

ci na temat siły

patriotycznych uczu

słynnego hierarchy.

yczyłbym wszystkim historykom takiej skali identyfikacji z

Narodem i tak mocnego prze

ywania jego wszystkich dylematów i bólów. Sam arcybiskup Feli

ski

pisał w swych Pami

tnikach (Warszawa 1986, s. 477) m.in.: Prawa narodów do niepodległego bytu s

tak

te i niew

tpliwe (...). Ska

one lub obałamucone jednostki mog

wprawdzie zrzec si

tych praw

dobrowolnie, łudz

c zaborców,

e to czyni

w imieniu całego narodu, głosy takie wszak

e nie odbij

nigdy

ywym echem w sercu ludu; brzmie

owszem b

zawsze jak fałszywa i wstr

tna nuta, ci

, co j

głosz

, pozostan

zawsze w sumieniu narodu podłymi tylko zdrajcami (...). Kto nie

żą

niepodległo

ci lub o mo

ebno

ci odzyskania jej zw

tpił, ten nie jest polskim patriot

(...). Warto

przypomnie

e tak fałszywie i tak krzywdz

co przedstawiany w podr

czniku prof. Garlickiego

arcybiskup Feli

ski ju

jako 14–letni chłopiec został wci

gni

ty do prac spiskowych Szymona

Konarskiego (wraz z bratem miał si

zaj

ąć

techniczn

ęś

drukarni spiskowej), a uczestnicz

czynnie w walkach rewolucji 1848 roku w Pozna

skiem, został ranny pod Miłosławiem.

Niezale

nie od krzywdz

cego przedstawienia postaci arcybiskupa A. Feli

skiego przyczerniony jest

równie

generalnie obraz zachowa

cioła katolickiego w Polsce w tym okresie. Przewa

ęść

polskich biskupów próbowała przeciwdziała

rusyfikowaniu polskiego

ycia ko

cielnego i cz

ęść

z nich za to srogo płaciła. Np. biskup płocki Kasper Borowski za sw

postaw

w tej sprawie zapłacił w

1869 roku trzynastu latami ci

ęż

kiego wygnania w Permie. Znakomity historyk Marian Kukiel pisał w

swych Dziejach Polski porozbiorowej 1795–1921 (Pary

1983, s. 451),

e w 1870 roku na 15 diecezji

tylko 3 były obsadzone. Działo si

tak głównie na skutek oporu polskich biskupów, którzy nie chcieli

podporz

dkowa

władzy Kolegium Duchownego w Petersburgu. Warto przypomnie

równie

tak

niesłusznie zapomnian

posta

administratora archidiecezji warszawskiej Antoniego Białoszewskiego.

W 1861 r. wobec profanacji ko

cioła katedralnego i bernardy

skiego przez

ołnierzy rosyjskich

nakazał on te ko

cioły zamkn

ąć

i opiecz

towa

, a w innych ko

ciołach zawiesił odprawianie wszelkich

nabo

stw, dopóki by rz

d nie dał pewnych r

kojmi,

e podobne bezprawia si

nie powtórz

. Został

za to wtr

cony do cytadeli i skazany na

mier

przez rosyjski s

d wojenny (ostatecznie car zamienił

ten wyrok na dwa lata wi

zienia w Bobrujsku). Szkoda,

e prof. Garlicki, tak skory do malowania w

czarnych barwach polskiego Ko

cioła, nie znalazł miejsca w swym podr

czniku dla opisania

znaczenia animowanych przez hierarchów bractw trze

ci, zlikwidowanych ze wzgl

dów

politycznych po kl

sce Powstania Styczniowego.

e nie znalazł miejsca dla pokazania rozmiarów

represji wobec duchowie

stwa za udział w Powstaniu Styczniowym (prawie 30 ksi

ęż

y ukarano

mierci

, 100 skazano na katorg

, a ogółem represjonowano w ten czy inny sposób a

466

duchownych – wg J. Kłoczowski i in. Zarys dziejów Ko

cioła katolickiego w Polsce, Kraków 1986, s.

236).

Pisz

c o arcybiskupie Feli

skim, A. Garlicki zaznacza,

e taka jak jego lojalna wobec zaborcy postawa

była cz

sta nie tylko w zaborze rosyjskim. Dowodem na to mo

e by

wspomniana równie

pó

niej

przez Autora (s. 144) posta

arcybiskupa gnie

nie

sko–pozna

skiego Mieczysława Ledóchowskiego.

Autor pisze,

e Ledóchowski był “całkowicie oboj

tny wobec sprawy polskiej”. Nawet jednak ten

hierarcha, oboj

tny wobec ruchu polskiego, naraził si

władzom pruskim za “popieranie elementu

polskiego” (wg hasła w PSB, zeszyt 71), nakazuj

c wykład religii w j

zyku polskim w czterech

najni

szych klasach. Po wydaleniu przez pruskich rejentów posłusznych mu katechetów, Ledóchowski

zarz

dził pozaszkolne lekcje religii w j

zyku polskim, wkrótce zakazane przez władze. O tym ju

jednak nie wspomniał prof. Garlicki. Dlaczego ani słowem nie pisze ten “demaskator” tak cz

stego

rzekomo “lojalizmu” hierarchów wobec zaborców o wymownych przykładach jak

e innych postaw ze

strony dostojników Ko

cioła i rzeszy duchownych? Cho

by o tak pi

knej postaci obro

cy polsko

ci w

zaborze pruskim – arcybiskupa gnie

nie

skiego i pozna

skiego Leona Przyłuskiego. Hierarcha ten

stał na czele delegacji polskiej wysłanej wiosn

1848 roku do króla Prus z

żą

daniami oddzielenia

Pozna

skiego od Rzeszy, powierzenia urz

dów Polakom, poszanowania narodowo

ci polskiej.

Arcybiskup Przyłuski nie tylko odegrał wielk

rol

w utrwalaniu polsko

ci w

yciu ko

cielnym, ale

otwarcie wyst

pował z deklaracjami popieraj

cymi walk

Polaków o miejsca w pruskim Landtagu.

Przypomnijmy równie

inn

, jak

e mało dzi

znan

posta

wielkiego obro

cy polsko

ci na

sku,

pochodz

cego z niemieckiej rodziny biskupa–sufragana wrocławskiego Bernarda Bogedaina.

Zarówno w memoriałach do władz, jak i w działalno

ci wizytatorskiej Bogedain konsekwentnie walczył

w obronie j

zyka polskiego (to on zach

cił Karola Miark

do pisana po polsku).

Sam Autor deklaruje w jednym krótkim zdaniu (s. 166): Wielk

rol

w rozbudzaniu i utrwalaniu

wiadomo

ci narodowej odgrywał Ko

ciół. Deklaruje, lecz konsekwentnie przemilcza najwa

niejsze

fakty na ten temat, milczy o postaciach duchownych najbardziej zasłu

onych dla Polski. Szczególnie

jaskrawym przykładem tego typu przemilcze

jest całkowite pomini

cie w podr

czniku Garlickiego

postaci tak zasłu

onego dla polskiej nauki i gospodarki ksi

dza Stanisława Staszica, postaci tak

zasłu

onego dla o

ywienia polskiej działalno

ci gospodarczej w Wielkopolsce ksi

dza Piotra

Wawrzyniaka czy wielkiego obro

cy polsko

ci na

sku ksi

dza Józefa Szafranka. Inna sprawa,

cały podr

cznik Andrzeja Garlickiego jest w ogóle wprost klinicznym przykładem przemilcze

pomini

ęć

ludzi szczególnie zasłu

onych dla historii polskiej kultury, nauki i gospodarki w XIX wieku. W

podr

czniku zabrakło cho

by jednego zdania na przypomnienie roli odgrywanej po 1815 roku przez

Uniwersytet Wile

ski z takimi wykładowcami jak bracia

niadeccy czy Joachim Lelewel (Garlicki tylko

informuje jednym zdaniem o zamkni

ciu tego uniwersytetu w 1831 roku). W podr

czniku Garlickiego

zabrakło słowa o roli odegranej w aktywizacji gospodarczej Wielkopolski przez Hipolita Cegielskiego,
Karola Libelta czy gen. Dezyderego Chłapowskiego. Jak oceni

podr

cznik historii Polski, w którym

nie ma w ogóle takich nazwisk jak Jan Matejko, Artur Grottger czy Stanisław Moniuszko. W którym
zabrakło w ogóle nazwisk takich postaci polskiej nauki, jak: Samuel Linde, Oskar Kolberg, Tytus
Chałubi

ski, Oswald Balzer, Karol Olszewski, Zygmunt F. Wróblewski czy Marian Smoluchowski, w

którym całkowicie pomini

to nazwisko wynalazcy lampy naftowej Ignacego Łukasiewicza. W tym

samym czasie, gdy w podr

czniku a

roi si

od ró

nych postaci marginesowych cudzoziemców typu

francuskiego kucharza M.–A. Careme'a czy trzeciorz

dnego malarza J.B. Isabeya. I takie podr

czniki

mamy!

ród rozlicznych “szpil” pod adresem Ko

cioła katolickiego w Polsce, zawartych w podr

czniku

Garlickiego, znalazło si

dzy innymi stwierdzenie na s. 206, i

: W latach 80. (chodzi o lata 80. XIX

wieku – J.R.N.) ukazywały si

wrogie

ydom artykuły w “Niwie” i “Głosie”. Nastroje niech

ci i wrogo

wynikaj

ce te

z nauczania Ko

cioła katolickiego, rozpowszechniaj

cego tez

ukrzy

owania Jezusa

przez

ydów. Ładnie si

to u Garlickiego nazywa – “teza”! Nie to jednak jest najwa

niejsze. Dlaczego

Garlicki tak łatwo pomawiaj

cy Ko

ciół katolicki o wszelkie mo

liwe zło jako

nie odnotował,

wła

nie w latach 80. XIX wieku, a

lej w 1881 roku, katolicki biskup warszawski Antoni Sotkiewicz

starał si

zdecydowanie przeciwdziała

inspirowanym przez władze carskie próbom upowszechniania

anty

ydowskich nastrojów w Warszawie, po zapocz

tkowaniu w Rosji pogromów? Biskup Sotkiewicz

nakazał wywiesi

we wszystkich ko

ciołach warszawskich list pasterski, w którym nawoływał do

spokoju, stwierdzaj

c mi

dzy innymi: Gdyby

li ludzie chcieli was podej

ść

i udaj

c religijn

arliwo

ść

chcieliby was przekona

e przeciwko niewiernym powstawa

nale

y, nie dajcie si

łudzi

wytrzymajcie dobrze prób

wiary waszej i odrzu

cie zwyci

sko wszelkie podszepty.

Ze zdecydowan

obron

ydów przeciwko wszelkim formom przemocy wyst

pował polski biskup

Wilna Edward Ropp. W 1905 roku wyszedł na ulice Wilna, aby powstrzyma

popierane przez władze

carskie próby wywołania pogromu. Władze sprowadziły w tym celu specjalnych “pogromszczyków” z
Rosji. Interwencja biskupa Roppa u władz carskich ostatecznie zapobiegła pogromowi. 26 czerwca
1906 r. biskup Ropp ostro pot

pił pogrom

ydów białostockich, przeprowadzony przez agentów

Ochrany i współdziałaj

cych z nimi Rosjan, bez udziału jakiegokolwiek Polaka.

W poprzednim odcinku pisałem ju

o skrajnym deformowaniu obrazu Ko

cioła katolickiego w

wydanym w 1998 r. podr

czniku dziekana Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego prof.

Andrzeja Garlickiego Historia 1815-1939. Polska i

wiat (podr

cznik dla klas ogólnokształc

cych). Tu

chciałbym szerzej wspomnie

o generalnej wymowie tego strasznego wprost podr

cznika historii,

który ze wzgl

du na ilo

ść

bł

dów merytorycznych i przekłama

zasługuje na miano “antypodr

cznika”.

Na pewno jest to podr

cznik, który sw

ogromnie pesymistyczn

wizj

dziejów Polaków,

pokazywanych jako naród zupełnych “nieudaczników” mo

e tylko na trwałe zniech

uczniów do

zajmowania si

histori

własnego narodu. Szczególnie widoczne jest to w przedstawianym u

Garlickiego w karykaturalnym

wietle obrazie powsta

, Garlicki stara si

maksymalnie

pomniejszych ich dokonania i pozytywne skutki (np. uzyskanie dzi

ki Powstaniu Styczniowemu

przez chłopów polskich uwłaszczenia na du

o korzystniejszych warunkach ni

rosyjscy), roli powsta

w kształtowaniu polskiej

wiadomo

ci narodowej etc. Za to tym mocniej eksponuje wył

cznie koszty

pokazywanych jako bezmy

lne powsta

, przy okazji dokładaj

c co nie miara polskimi powsta

com,

pisz

c o stosunkach panuj

cych wewn

trz

rodowisk powsta

czych w dobie Powstania Styczniowego

jako “polskim piekle” etc.

Nie zwyci

stwa a potyczki

Chciałbym prosi

czytelników na wst

pie o troch

cierpliwo

ci przy lekturze kilku szczegółowych

kwestii, pokazuj

cych metody manipulowania opisami wydarze

przez Garlickiego. Ilustruj

one jak

bardzo autor ten jest skłonny do ci

głego pomniejszania sukcesów polskich, i tym wi

kszego

eksponowania wszelkich słabo

ci.

Po zwyci

stwie polskim pod Stoczkiem, a na krótko przed bitw

pod Grochowem doszło do paru

zwyci

skich dla wojsk polskich star

z oddziałami carskimi: pod Dobrem (17 lutego) i pod Wawrem (18

lutego). Prof. Józef A. Gierowski (Historia Polski 1505-1864, cz. 2, Warszawa 1978, s. 260) pisał o
pomy

lnych dla polskiej strony starciach pod Dobrem i Wawrem, akcentuj

e: Podniosły one

powa

nie na duchu powsta

ców. W Dziejach Polski pod red. prof. J. Topolskiego (Warszawa 1976, s.

471) czytamy,

e w dwóch kolejnych bitwach pod Dobrem i Wawrem Polacy zadawali powa

ne straty

cym w awangardzie korpusom rosyjskim. Najsłynniejszy polski historyk wojskowo

ci prof. Marian

Kukiel (Dzieje Polski porozbiorowej 1795-1921, Paris 1983, s. 242) pisał, i

: pod Dobrem Skrzynecki w

boju z korpusem litewskim Rosena odniósł powa

ny sukces. O niczym takim nie dowiemy si

ksi

ąż

ki Garlickiego. Pisze on tylko (s. 38): Dwa dni pó

niej doszło do potyczki pod Kałuszynem i

Dobrem, gdzie jako dowódca wyró

nił si

gen. Skrzynecki.

Polacy przegrali bitw

pod Olszynk

Grochowsk

Bitwa pod Grochowem ze słynnymi bohaterskimi bojami Polaków pod Olszynk

Grochowsk

urosła do

rangi wielkiego patriotycznego symbolu (krzy

yki robione z drzewa olszyny były noszone jako relikwie

narodowe).

W Dziejach Polski prof. Topolskiego (s. 417) pisze si

e: Dla Polaków rezultat bitwy był sukcesem;

armia rosyjska zmuszona wycofa

była si

. Prof. Gierowski pisze (op.cit., s. 260), i

: wskutek ci

ęż

kich

strat (9400 przy 7300 polskich) Dybicz musiał zrezygnowa

ze szturmu i wycofał si

spod Warszawy.

Bitwa grochowska nie przyniosła rozstrzygni

cia. Garlicki powtarza: Polacy bitw

przegrali, “po

przegranej bitwie”. Wreszcie tłumaczy: Dybicz nie był zdolny wykorzysta

zwyci

stwa tym,

e armia

rosyjska była wygłodzona, schorowana i pozbawiona woli walki. A wi

c głód i choroby, a nie m

stwo i

ęż

kie straty zadane przez Polaków (!). Ta maniera pisania b

dzie si

u Garlickiego powtarzała

jeszcze niejednokrotnie, je

li polskie zwyci

stwo; je

li rosyjski czy sowiecki odwrót, to nie na

skutek polskiego m

stwa i umiej

tno

ci walki, lecz głównie dzi

ki temu,

e Rosjanie czy

Sowieci byli ju

zbyt wyczerpani, mieli nazbyt wydłu

one linie etc.

Bezrozumne Powstanie Listopadowe

Autor konsekwentnie przyczernia obraz Powstania Listopadowego, przedstawiaj

c go jako

bezrozumne i prowadz

ce tylko do zgubienia Polski. Wizj

maj

tym mocniej utrwali

wprowadzone przez Garlickiego zafałszowania maj

ce na celu raz na zawsze zniech

korzystaj

cych z jego podr

cznika uczniów do przedstawianych jako głupich a bezwzgl

dnych

powsta

ców. Jaskrawym przykładem tego typu zabiegów Garlickiego jest umieszczenie na s. 34

uwagi o generale Stanisławie Potockim zabitym przez powsta

ców w noc listopadow

: Generał

Stanisław Potocki, wezwany, aby obj

ąć

dowództwo, odpowiedział: “Dzieci, uspokójcie si

, został wi

zabity”. A wi

c z jednej strony mamy – według Garlickiego – wielce dobrotliwego i zatroskanego o los

młodych

ołnierzy generała, a z drugiej – powsta

ców pokazanych jako głupawych sadystów,

morduj

cych tak dobrego generała. Było dokładnie inaczej. Po słowach gen. Potockiego: Dzieci

uspokójcie si

! Powsta

cy lekkomy

lnie pozwolili mu odjecha

- z fatalnymi skutkami dla Powstania.

W ci

gu nocy generał Potocki zd

ąż

ył namowami w ró

nych punktach miasta przeci

ąć

na stron

wielkiego ksi

cia Konstantego przeciw powstaniu około 1000 polskich

ołnierzy. Co wi

cej, to on

apelował do w.ks. Konstantego w ow

noc, aby jak najszybciej u

ył przeciw powsta

com wojska

moskiewskiego, bo na wojsko polskie nie ma co rachowa

. Akcentował: niech wielki ksi

ążę

rzuci cała

jazd

na ulice, niech szwadrony kłusem zmiataj

, co tylko napotkaj

. W ci

gu nocy doprowadził do

aresztowania ppor. J. Przyborowskiego i zabrania wiezionej przez niego fury z amunicj

ostr

dla

powsta

ców, próbował aresztowa

b. wi

ęź

nia, akademika Szyma

skiego, którego posłany przez

niego

andarm ci

ł w rami

. Po wszystkich tych “wyczynach” antypowsta

czych, gdy kolejny raz

miotał si

, próbuj

c kolejne kompanie

ołnierzy obróci

przeciw postaniu, zgin

ł od kuli powsta

czej.

Stało si

to jednak po ogromnych szkodach wyrz

dzonych przez niego Powstaniu, gdy - jak pisał

Mochnacki - sprowadził z drogi powinno

ci wzgl

dem ojczyzny sze

ść

kompanii wyborowych.

Na s. 41 podr

cznika Garlickiego znajdujemy inny skrajny przejaw przyczerniania obrazu Powstania

Listopadowego. Pisz

c o samos

dzie w nocy 15 sierpnia 1831 r., Garlicki pisze: Pojawiły si

pogłoski

o spisku w

ród generałów. Aresztowano Jana Hurtiga, Antoniego Sałackiego, Ludwika Bukowskiego i

Antoniego Jankowskiego. Nie znaleziono przeciw nim

adnych dowodów, ale obawiano si

e ich

wypuszczenie spowoduje wybuch nienawi

ci (...). W Warszawie pojawiły si

plotki o

przygotowywanym przez konserwatystów zamachu stanu, co wzburzyło ulic

. W nocy 15 sierpnia tłum

zaatakował Zamek, gdzie przetrzymywani byli oskar

ani o zdrad

ęź

niowie i dokonał samos

du,

wieszaj

c ich na latarniach. Podobne akty miały miejsce tak

e przed innymi wi

zieniami. O

wicie

rozpocz

ły si

rabunki sklepów i mieszka

, do

ść

szybko zreszt

powstrzymane przez siły

porz

dkowe. Ofiarami samos

dów padły 34 osoby.

c po takim opisie, “rozwydrzony” tłum powiesił w samos

dzie zupełnie niewinnych

ęź

niów, i to a

34 osoby. Na dodatek – jak wida

- samos

dowi towarzyszyły rabunki, co najlepiej

dowodzi, jakiego typu hałastra wzi

ła udział w całej akcji. Prawda jest za

z gruntu odmienna.

aden

samos

d nie jest oczywi

cie mo

liwy do usprawiedliwienia, ale o tym,

e do niego doszło,

zadecydował gniew pospólstwa oburzonego ci

głym odkładaniem rozprawy s

dowej w sprawie

aresztowanych kilku generałów i wielkiej liczby szpicli. Garlicki całkowicie przemilcza fakt,

czterej wi

zieni generałowie cieszyli si

– nie bez uzasadnienia – powszechn

niech

Generał Hurtig był niegdy

tyranem dla wi

zionych podoficerów w Zamo

ciu. Generała

Sałackiego Maurycy Mochnacki nazywał “duchem moskiewskim” i oskar

ał o tajn

korespondencj

z rosyjskimi dowódcami. Generała Jankowskiego i jego szwagra Bukowskiego

oskar

ano o kl

tzw. wyprawy łysobyckiej,

wiadome nieudzielenie pomocy walcz

cemu z

Rosjanami generałowi Turnie. Co najwa

niejsze jednak, dominuj

ęść

z 34 ofiar samos

tłumu stanowili najobrzydliwsi szpicle dawnej policji, donosiciele typu Macrotta, Schelya,
Gruberga, Birnbauma. O tym,

e tłum tak krwawo m

cił si

wła

nie na znienawidzonych

szpiclach i donosicielach, Garlicki nie wspomina ani słowa. By

e, zgodnie z ulubion

przez

siebie zasad

tropienia wsz

dzie “polskiego semityzmu” Garlicki uwa

e samos

d tłumu jest tym

bardziej godny pot

pienia,

e powieszono rozlicznych szpiclów pochodzenia

ydowskiego. Có

jednak

na poradzi

na fakt,

e tacy

ydowscy donosiciele, jak: Joel Birnbaum, Mateusz Schley czy

Ludwik Grunberg byli powszechnie znienawidzeni, nie z powodu swego pochodzenia, a z wyj

tkowych

szpiclowskich “zasług”. Niech Garlicki przeczyta cho

by biogram Joela Moj

esza Birnbauma w

Polskim Słowniku Biograficznym (Kraków 1936, t. II, s. 106), gdzie pisze si

o tym, jak Birnbaum

dopuszczał si

niezwykłych nadu

(...) zn

cał si

nad aresztowanymi, zarz

dzaj

c wi

zieniem

ratuszowym. Nie

le “zasłu

yli si

” swymi donosami równie

rozliczni inni powieszeni przez lud szpicle,

tacy jak m.in. Czy

yk Herszke Jednor

czka, Ejzyk Lewkowicz Szwarc, Fajwel Jekowicz, Jozek

Jekowicz, Feuchel Herszkowicz, Leiba Gerszkowicz Fauchet, Haim Abramowicz, Leyba Jekowicz
Kusek, Icek Mittelman, Mordko Chaim, Michel Moszkowicz M

ak, Abraham Moszkowicz, Berek

Blinnenkranz, Icek Mittelman, Koim Lewkowicz (por. szerzej uwagi we wspomnieniach W.
Zwierkowskiego Rys powstania, walki i działa

Polaków 1830 i 1831 roku, Warszawa 1973, s. 428-

431).

Tylko

e przypomnienie pełnej historii antypolskich łajdactw popełnionych przez powieszonych szpicli

ydowskich w słu

bie w.ks. Konstantego zadaje całkowity kłam z tak

lubo

powtarzanej tezie A.

Garlickiego. Pi

tnuj

c przy rozlicznych okazjach w swej ksi

ąż

ce rzekomy “antysemityzm” polski

(jeszcze powróc

do tej sprawy w nast

pnym odcinku), Garlicki tym bardziej gromko zapewnia (m.in.

s. 301, 302), i

ydowska społeczno

ść

była ogromnie lojalna wobec pa

stwa polskiego. Dziwnie

przy tym w całej swej ksi

ąż

ce przemilcza prawdziwie lojalnych

ydów czy wr

cz wybitnych

polskich patriotów, ani słowem nie wspominaj

c o rabinie Meiselsie, Askenazym czy

Feldmanie.

Oczernianie dowódców Powstania Styczniowego

W czasie Powstania Styczniowego powsta

cy odnie

li zwyci

stwo w jednej z najkrwawszych bitew

całego powstania – bitwie pod Grochowiskami. Prof. Kieniewicz (Powstanie Styczniowe, Warszawa
1983 r., s. 435) pisał, i

: Powsta

cy utrzymali si

na placu boju, pobili silniejszego przeciwnika.

Garlicki zamiast napisa

o zwyci

stwie Polaków, pisze: Rosjanie nie odnie

li zwyci

stwa i odst

pili...

Najsłynniejszym wodzem Powstania Styczniowego w jego najtrudniejszej fazie, od ko

cowych

miesi

cy 1863 roku był generał Józef Hauke-Bosak. Marian Kukiel (op.cit., s. 416) pisał z prawdziwym

entuzjazmem o gen. Hauke-Bosaku: Wielki talent kierowniczy i wielkie serce, oddany sprawie Polski i
jej ludu, umiał trafi

jak Ko

ciuszko i do ludu, i do

ołnierza. Zebrał i zorganizował siły do

ść

powa

ne,

by stworzy

szkielet korpusu, oddziały jego zamieni

w regularne wojsko, uzbroi

nale

ycie i bi

upadłego. Zanim rozbito oddziały Hauke-Bosaka, wódz ten zdołał osi

ąć

szereg cennych

zwyci

stw: pod Oci

skami, Chmielnikiem, Hut

Szczeci

, Ił

żą

. Rz

d “czerwonych” dokonał wi

bardzo trafnego wyboru.

Co z tego wszystkiego mamy u Garlickiego? Otó

czytamy (s. 125),

e: tylko jeszcze w

Sandomierskiem i Kieleckiem działał gen. Józef Hauke, u

ywaj

cy pseudonimu “Bosak”. Działał (!).

Nie walczył, nie odnosił zwyci

stw w najtrudniejszym okresie, nie dokonywał cudów

organizacyjnych, by przekształci

partyzantów w regularne wojsko, działał. Stron

dalej

dowiadujemy si

o rozbiciu korpusu Hauke-Bosaka. I wszystko. Tak wygl

da opisywany na ponuro

przez Garlickiego przebieg polskiej historii.

Mało zach

caj

co wygl

da kre

lony przez Garlickiego z odpowiednim nasyceniem odcieni czerni

portret generała Mariana Langiewicza, najsłynniejszego dowódcy z pierwszych miesi

cy Powstania

Styczniowego. Czytamy u Garlickiego (s. 188) – “biali” postanowili uczyni

dyktatorem Mariana

Langiewicza. Działał w Sandomierskiem i cho

nie odniósł tam szczególnych sukcesów, to okazał si

cznym partyzantem, skutecznie wymykaj

cym si

Rosjanom. Miał rewolucyjny

yciorys, bo walczył

pod Garibaldim, ale równocze

nie na terenach, które kontrolował nader surowo traktował chłopów,

wieszaj

c ich za rzekome zdrady. Chłopi odpłacali mu pi

knym za nadobne, nie ostrzegaj

c o

nadchodz

cych wojskach rosyjskich.

Porównajmy ten opis Garlickiego z biogramem Langiewicza w Polskim Słowniku Biograficznym
(Wrocław 1971, zeszyt 71, s. 503-504). Autorka biogramu – Helena Rzadkowska pisała o Langiewiczu
m.in., i

w czasie kampanii neapolita

skiej odznaczył si

stwem i wytrwało

nagrodzon

osobist

sympati

i zaufaniem Garibaldiego, krzy

em wojskowym i stopniem oficera (...). W obozie w

chocku, dok

d przybył 23/24 I (1863 r. – J.R.N.) zgromadził ok. 1400 ludzi, z których sformował

oddziały piechoty, jazd i słu

b; prowadził intensywne szkolenie. Zało

ył kancelari

sztabow

, abilans,

fabryczk

broni, giserni

, drukarni

. (To wszystko zrobił w ci

gu zaledwie 10 dni – J.R.N.). Liczne

wizyty z pobliskiej Galicji, korespondencje prasy przyczyniły obozowi rozgłosu, pisano o nim w całym
kraju i za granic

. Ju

jednak po dziesi

ciu dniach skierował si

przeciw niemu koncentryczny atak

wojsk carskich, który doprowadził do krwawych star

dzy 1 a 3 lutego (Błoto, Bzin, Suchedniów,

chock) (...). Po odparciu ataku ze strony Słupi Nowej i

w. Krzy

a (11 lutego) Langiewicz wycofał

w porz

dku na południe i pod Staszowem 17 lutego odrzucił pojazd nieprzyjacielski (...).

Zaskoczony (pod Małogoszcz

) 24 lutego przez 3 kolumny rosyjskie, wydostał si

Langiewicz z

okr

ąż

enia pomimo nowych stra,t (...) odparł nieprzyjaciela pod Pieskow

Skał

(4 marca), a z

powodzeniem atakował go w Skale (5 marca).

W ci

gu sze

ciotygodniowej kampanii dał Langiewicz dowód wytrwało

ci, wyró

nił si

umiej

tno

cznego manewrowania i talentem organizacyjnym. Szwankowało wprawdzie w jego oddziale

zarówno rozpoznanie, jak i zaopatrzenie, niemniej fakt,

e tylko jego oddział ostał si

po kl

skach

lutowych, zwrócił na Langiewicza uwag

kraju i zagranicy (...). Langiewicz stał si

narodowym

bohaterem (...). Na zaj

tych obszarach zaprowadzał władze powsta

cze i ogłaszał dekrety

uwłaszczeniowe. Stosował rewolucyjne

rodki rekwizycji w dworach

ywno

ci, broni, odzie

y, fura

u i

innych przedmiotów przydatnych wojsku, rozkazał rekwirowa

gotówk

w kasach rz

dowych i

publicznych na cele powsta

cze (...). 9 marca pot

pił szlacht

za biern

postaw

Nauczony na podr

cznikach z PRL-u

Garlicki opierał swój os

d na dawnych PRL-owskich podr

cznikach, niech

tnych Langiewiczowi,

popieranego nie przez ulubionych w PRL-u “czerwonych”, lecz przez “białych”. Rzodkowska pokazuje,

e Langiewicz, surowy wobec tych chłopów, którzy byli niech

tni powstaniu, równocze

nie

konsekwentnie ogłaszał dekrety uwłaszczeniowe i wcale nie był pobła

liwy wobec tych osób ze

szlachty, które wymigiwały si

od wsparcia Powstania.

Garlicki, który jako

nie znalazł miejsca “na opisanie cho

by cz

ęś

ci wspomnianych wy

ej” sukcesów

Langiewicza, szeroko rozpisuje si

na temat intrygi “białych”, którzy na podstawie sfałszowanych

pełnomocnictw, dostarczonych przez niejakiego Grabowskiego, dokonali “swoistego zamachu stanu”,

powołuj

c Langiewicza na dyktatora. I znów dla Garlickiego nie ma wi

kszego znaczenia,

e wła

nie

Langiewicz był tym dowódc

powsta

czym, który w czasie pierwszego okresu walk najbardziej

zasłu

ył na kierownicze stanowisko dowódcze. Intryga, intryga – ot, jedyne wytłumaczenie.

Przypomn

e w syntezie dziejów Polski pod red. prof. J. Topolskiego (op.cit., s. 492) pisano:

Powstała my

l obwołania dyktatora. Człowiekiem najbardziej nadaj

cym si

na to stanowisko był (...)

Marian Langiewicz.

Zakłamywanie Langiewicza

W dalszej partii tekstu Garlicki znów rozpisuje si

nad mało istotnymi przepychankami personalnymi

wewn

trz Powstania, opisuje jak to członkowie rz

du przysłali list do dyktatora, w którym

Grabowskiego, który informował o pełnomocnictwach dla Langiewicza, nazwali “awanturnikiem,
oszustem i szalbierzem”. Epizod z Grabowskim, nieprzyjemny dla dziejów Powstania, ale drobny
margines wydarze

, jest u Garlickiego rozdmuchany do niesko

czono

ci. Z postaci

drobnego

nikczemnika – Grabowskiego - spotykamy si

u Garlickiego a

w 3 ró

nych miejscach (s. 118,119-

121), podczas gdy z całego podr

cznika nie dowiemy si

nigdzie o tak

wietnych nazwiskach

dowódców powsta

czych, jak: Dionizy Czachowski, Marcin Lelewel-Borelowski, Ludwik

ychli

ski,

Zygmunt Chmielewski, Edmund Taczanowski czy o komisarzu pełnomocnym Rz

du Narodowego na

Litwie – Konstantym Kalinowskim. I to s

wła

nie proporcje, to jest “obiektywizm” a la Garlicki.

I jeszcze jeden “typowy” fragment “garlicczyzny”. Informuj

c o wyruszeniu Langiewicza 11 marca w

stron

Gór

tokrzyskich, Garlicki jak mo

e dobiera czarnych kresek dla opisu jego oddziałów,

pisz

c: Jego oddział był licz

ok. 3 tysi

cy zbieranin

z ró

nych wcze

niej rozbitych oddziałów.

Zaledwie jedna trzecie

ołnierzy miała bro

paln

. Karno

ść

i dyscyplina pozostawiały wiele do

yczenia. Tak opisawszy oddział Langiewicza, opisuje jego starcie z wojskiem rosyjskim koło

Grochowisk, akcentuj

c: Liczebnie Rosjanie mieli niewielk

przewag

(ich wojska liczyły 3500 ludzi i

6 dział), ale w wyszkoleniu i uzbrojeniu mieli przewag

mia

żą

. Opis ko

czy - jak ju

wcze

niej

wspomniałem – nieprawdziwym twierdzeniem: Rosjanie nie odnie

li zwyci

stwa, odst

pili. Otó

zwyci

stwo odnie

li Polacy, jak to podkre

lił cho

by najsłynniejszy znawca Powstania Styczniowego

prof. S. Kieniewicz.

Czego nie zauwa

a Garlicki

I jak wytłumaczy Garlicki to zwyci

stwo polskiej “zbieraniny”, pozbawionej karno

ci i dyscypliny nad

wojskami rosyjskimi maj

cymi “mia

żą

przewag

”? Czy

by kolejny raz “nie zauwa

ył”, bo nie

chciał “zauwa

”,

e w walce cz

stokro

liczyło si

nie tylko wyszkolenie i uzbrojenie, ale tak

zabrakło mu miejsca na stwierdzenie,

e na dzie

przed bitw

pod Grochowiskami gen. Langiewicz

zwyci

sko odparł atak rosyjski w bitwie pod Chrobrzem, gdzie zmusił carskiego generała Czengierego

do odwrotu.

O zwyci

stwie Polaków nad przewa

cymi siłami Rosjan zadecydował

wietny atak pułkownika

browskiego i Rochebruna na czele kosynierów i

uawów na piechot

rosyjsk

. Tyle

e o m

stwie

powsta

ców "nasz" Autor jako

bardzo, ale to bardzo nie lubi wspomina

Wybielacz rzeczników podległo

ci Rosji

Autor tak skłonny do wybielania niezłomnych rzeczników podległo

ci Rosji (typu gen.

Stanisława Potockiego) bywa o wiele mniej wyrozumiały, wr

cz zjadliwy, w odniesieniu do

ludzi nurtu patriotycznego. Adiutantk

Langiewicza Helen

Pustowójtówn

przedstawia (s. 119)

zło

liwie, wył

cznie jako niedoszł

Emili

Plater, wyst

puj

w pogardliwym powiedzeniu:

uciekł z kasa i dziewczyn

do interny austriackiej. Od prof. S. Kiniewicza (Powstanie styczniowe,

Warszawa 1998, s. 436) Autor mógłby si

dowiedzie

e Pustowójtówna odbyła odwa

nie cał

kampani

Langiewicza. Z biogramu Pustowójtównej w PSB, zeszyt 122, s. 433 pióra S. Kieniewicza

dowiedziałby si

m.in.,

e: Liczne

wiadectwa stwierdzaj

odwa

ne zachowanie si

Pustowójtówny na

polu bitwy; roznosiła konno rozkazy w

ród

wistu kul; pod Małogoszcz

, Chrobrzem, Grochowiskami

słowem i przykładem podtrzymywała odwag

kosynierów. Podczas długiego pobytu na emigracji – wg

biogramu prof. Kiniewicza - m.in. pracowała ochotniczo jako sanitariuszka w czasie obl

ęż

enia Pary

w 1870-1871 roku. W czasie Komuny wstawiała si

u Jarosława D

browskiego za uwi

zionym

arcybiskupem G. Darboy i uzyskała zgod

na ewakuacj

grupy zakonnic z Pary

a do Wersalu.

Wydawałoby si

e Garlicki, tak krytyczny wobec powsta

, które pokazuje jako bezsensowne

rzucanie si

przeciw pot

ęż

nemu wrogowi, tym mocniej zaakcentuje znaczenie pracy organicznej,

podnoszenie Narodu wzwy

drog

rozwoju gospodarczego, osi

gni

ęć

kultury. Mogłoby to pokaza

Polacy co

jednak robili w XIX wieku i Garlicki po prostu

ałuje,

e wszyscy nie postawili na drog

pokojowych, stopniowych działa

, zamiast walki. Szybko okazuje si

e Garlicki faktycznie odnosi si

ze skrajnym lekcewa

eniem i dezynwoltur

równie

i do tych pokojowych działa

, pomija ogromn

ęść

osób najbardziej zasłu

onych dla rozwoju polskiej gospodarki i kultury w okresie od 1815 do

1919 roku.

Czy

na w ogóle uzna

normalny, spełniaj

cy minimalne cho

by wymogi, podr

cznik dla

szkół

rednich ksi

ąż

Garlickiego, w której pisz

c o historii od 1815 roku całkowicie pomija

rol

odgrywan

po 1815 r., przez Uniwersytet Wile

ski z takimi wykładowcami, jak bracia

niadeccy czy Joachim Lelewel. W której całkowicie przemilcza si

rol

odgrywan

w aktywizacji

gospodarczej Polaków w Wielkopolsce przez Hipolita Cegielskiego, Karola Libelta czy Piotra
Wawrzyniaka. W której całkowicie pomija si

nazwiska takich budzicieli polsko

ci w zaborze pruskim,

jak: Karol Miarka, Józef Lompa, Krzysztof Mrongowiusz czy Gustaw Gizewiusz. W którym nie ma
w ogóle takich nazwisk, jak: Jan Matejko, Artur Grottger czy Stanisław Moniuszko. W której
zabrakło w ogóle nazwisk takich postaci polskiej nauki, jak: Stanisław Staszic, Samuel Linde,
August Cieszkowski, Bronisław Trentowski, Oskar Kolberg, Tytus Chałubi

ski, Marceli Nencki,

Karol Olszewski, Zygmunt F. Wróblewski, Marian Smoluchowski czy Oswald Balzer. W której
całkowicie pomini

to wynalazc

lampy naftowej Ignacego Łukasiewicza i zało

yciela słynnej szkoły

kształc

cej in

ynierów – Hipolita Wawelberga. Autor nie wspomniał ani słowem o tak zasłu

onych

dla nauki postaciach polskiej emigracji, jak: Ignacy Domeyko, Edmund Strzelecki czy Józef Hoene-
Wro

ski. O tak wybitnych zesła

cach-badaczach, jak: Benedykt Dybowski, Jan Czerski czy

Aleksander Czekanowski.

Fałszerz historii Polski

Trudno zrozumie

dziwn

“wybiórczo

ść

”, z jak

Autor selekcjonuje informacje podawane w swoim

podr

czniku. Na s. 23 pisze np. o powstaniu w 1816 r. Szkoły Górniczej w Kielcach, ale pomija fakt,

zało

ył j

ksi

dz Stanisław Staszic. Na tej

e s. 23 pisze o zało

eniu Instytutu Agronomicznego w

Marymoncie w 1818 r., a pomija informacj

o roli odnowionego Uniwersytetu Wile

skiego w okresie do

1830 r. O tym,

e Uniwersytet Wile

ski i Liceum Krzemienieckie istniały dowiadujemy si

u prof.

Garlickiego wył

cznie z informacji o ich zamkni

ciu po upadku powstania (s. 43). Nie rozumiem,

dlaczego autor, pisz

c o organizacjach konspiracyjnych w

rodowiskach gimnazjalistów klas starszych

i w

ród studentów (s. 30), nie wymienia w ogóle nazwy filaretów i filomatów. Za to tym ch

tniej

eksponuje pozytywn

rol

masonerii (s. 23).

Przez swoje

enuj

ce pomini

cia i przemilczenia Garlicki stwarza jak

e fałszywy obraz rzekomego

fatalnego zaprzepaszczenia przez Polaków całego okresu od 1815 roku do odzyskania niepodległo

w 1918 roku. Taki ponury obraz polskich dokona

czy raczej niedokona

e wywoła

u uczniów

tylko deprymuj

ce uczucia wstydu i pesymizmu z powodu tak słabego dorobku własnego narodu.

Tego typu odczucia sprzeczne z prawd

o faktycznym bilansie polskich działa

XIX wieku s

skrajnie

antywychowawcze. Efekt tego typu “pisarstwa” prof. Garlickiego mo

na by porównywa

z uwagami

Teodora Tomasza Je

a, zarzucaj

cymi sta

czykom, i

z ogrodu pełnego kwiatów wynie

li tylko osty i

badyle. Sta

czycy jednak swoje refleksje wyra

ali w odró

nieniu od prof. Garlickiego w bardzo

ywej,

barwnej stylistyce, a obalaj

c jedne wzorce, troszczyli si

o upowszechnienie innych. Obawiam si

lektura podr

cznika prof. Garlickiego nie zach

ci do na

ladowania

adnych wzorców, a raczej

wzbudzi tylko poczucie obrzydzenia do tak “nieudacznikowskiej” rzekomo rodzimej historii.

e, niektórych szokuje ostro

ść

, z jak

tnuj

haniebne zniekształcanie historii przez Janusza

A. Majcherka, Andrzeja Garlickiego czy zniesławiaczy postaci bohaterskiego przeora ks. A.
Kordeckiego. A mnie szokuje powszechna niemal oboj

tno

ść

, z jak

toleruje si

obelgi rzucane

na naszych przodków, pomniejszanie lub nawet całkowite zacieranie ich zasług dla Polski, ich
walki, m

cze

stwa, dokona

. Przecie

ci pomniejszyciele dawnych, wielkich Polaków wchodz

brudnymi butami do polskiej duszy i depcz

najpi

kniejsze polskie tradycje, to za co walczyły i w imi

czego umierały miliony Polaków. Bezkarnie atakuje si

to wszystko, co było wzniosłe i pi

kne w

naszej pami

ci, szczególnie ohydnie opluwaj

c tych, co byli najlepszymi Polakami w najbardziej

ponurych dla nas czasach. Jak wyja

na przykład zajadło

ść

, z jak

próbuje si

zniesławia

Rejtana,

symbol nieugi

tego samotnego oporu wobec zaborczej przemocy.

Rejtan to "maniak"

Dziennikarka "Gazety Wyborczej" Teresa Bogucka posun

ła si

do nazwania Rejtana maniakiem

(por. "Magazyn Gazety Wyborczej" z 21 marca 1997 r.). Jak wiadomo, Rejtan, próbuj

c zapobiec

uchwaleniu traktatu rozbiorowego, rozpaczliwie wołał do innych posłów: Kto kocha Boga, kto wierny
Ojczy

nie, niech jej nie odst

puje, wszak widzicie,

e idzie tu o zniszczenie praw jej najdro

szych.

Człowiek w najwi

kszej desperacji nawet powołuj

cy si

na Boga i Ojczyzn

, dla ratowania

Polski, jest oczywi

cie w oczach "nowoczesnej" redaktorki "Gazety Wyborczej" tylko

"maniakiem" (!).

Dla Adama Mickiewicza samotny protest Rejtana przeciw rozbiorowi Polski był godnym typem
zachowania wbrew pseudorealistom, godz

cym si

z ha

Polski. U współczesnej naukowiec Marii

Janion Rejtan jest typem patrioty wariata, którego umieszcza na okładce swej ksi

ąż

ki Wobec zła z

wyszczerzonymi kłami wampira zamiast z

bów. "Odbr

zowiaczka" Janion ju

w pierwszym zdaniu

swej ksi

ąż

ki akcentuje: W polskim patriotyzmie istnieje ciemna strefa, granicz

ca z sacrum, obł

dem i

mierci

samobójcz

(M. Janion Wobec zła, Chotomów 1989). Łódzki adwokat, Karol Głogowski,

reaguj

c na zohydzenie postaci Rejtana na okładce ksi

ąż

ki Marii Janion niezwłocznie

powiadomił o tym prokuratur

, sugeruj

e takie zniewa

enie postaci słynnego patrioty ma

znamiona przest

pstwa. Prokuratura całkowicie zignorowała doniesienie Głogowskiego (por. "Puls"

nr 48 z 1991 roku).

"Sprzedawczyk" Ko

ciuszko

Podobnie zohydzana jest współcze

nie przez niektórych pseudoeuropejczyków posta

jednego z

polskich bohaterów narodowych - Tadeusza Ko

ciuszki. Na przykład na łamach "Wprost" z 10 grudnia

1995 r. opublikowano tekst ł

cy panegiryczne wychwalanie króla-targowiczanina Stanisława

Augusta Poniatowskiego z maksymalnym szkalowaniem naczelnika insurekcji 1794 roku Tadeusza
Ko

ciuszki. Autor publikacji Dariusz Łukasiewicz zarzucił Ko

ciuszce,

e naczelnik przyj

ł okr

gł

sumk

od cara Pawła w zamian za o

wiadczenie,

e nigdy nie wyst

pi przeciw Rosji. W

rzeczywisto

ci Ko

ciuszko zło

ył carowi powy

sze o

wiadczenie w zamian za uwolnienie paru tysi

polskich je

ców z Syberii. A otrzyman

od cara sum

, odesłał mu w cało

ci po wyje

dzie z Rosji,

ku ogromnej w

ciekło

ci cara. Jest to powszechnie znana prawda o Ko

ciuszce, ale redaktor z

"Wprost" wolał wypisywa

najskrajniejsze oszczerstwa o narodowym bohaterze, który zawsze

był nieprzekupny, wr

cz wzorem bezinteresowno

ci.

Szczególnie skandalicznym wybrykiem popisano si

w "Rzeczpospolitej", w 200-letni

rocznic

Powstania Ko

ciuszkowskiego. Powa

ny dziennik polski "uczcił" t

rocznic

w do

ść

specyficzny

sposób paszkwilanckim artykułem Edmunda Szota. "Popisał si

" on mi

dzy innymi skrajnie

chamskim porównaniem

ałoby, jaka zapanowała w Polsce po kl

sce pod Maciejowicami do

ałoby w

KRLD po

mierci Kim Ir Sena. Wymowny był zreszt

cały wywód artykułu Szota, napisanego wyra

nie

z my

jak najwi

kszego skompromitowania i o

mieszenia Ko

ciuszki przy okazji rocznicy jego

powstania. Szot pisał,

e: w historiografii Ko

ciuszko zajmuje miejsce tak pierwszorz

dne,

e po dzi

dzie

wiadomo

ci społecze

stwa ostał si

jako wzór wszelkich cnót i jedyna bezdyskusyjna

posta

, z której mo

emy by

dumni. Na li

cie najbardziej zasłu

onych dla Ojczyzny person we

wszystkich sonda

ach niezmiennie zajmuje pierwsze miejsce. Napisawszy te słowa, Szkot postarał

o odpowiednie zrzucenie Ko

ciuszki z piedestału, z cał

werw

zapewniaj

e Ko

ciuszko

wodzem był miernym, czy mo

e tylko nieszcz

ęś

liwym - co zreszt

na jedno wychodzi (E. Szot Jeszcze

Polska nie umarła, "Rzeczpospolita" z 8-9 pa

dziernika 1994 r.).

"Miernoty" - Kukiel i Mikołajczyk

Kiedy

ceniłem programy Dariusza Baliszewskiego z cyklu Rewizja nadzwyczajna, zanim

dostrzegłem,

e ich autorowi du

o bardziej chodzi o wywołanie sensacji ni

o autentyczne

poszukiwanie Prawdy przez du

e P. Ostatecznie zniech

cił mnie do niego jego

ałosny,

wiadcz

o niebywałej wr

cz ograniczono

ci wywiad dla lewicowego tygodnika "Angora" z 8 stycznia 2000 roku,

epitety, jakimi rzucał na prawo i lewo. Przypomn

e w wywiadzie Baliszewski m.in. posun

ł si

nazwania miernotami Kukiela i Mikołajczyka. Marian Kukiel był nie tylko jednym z doradców i
współpracowników generała Sikorskiego, ale zarazem chyba najlepszym historykiem polskiej
wojskowo

ci i autorem znakomitych wr

cz Dziejów Polski porozbiorowych 1795-1921. Kim wobec

niego jest p. Baliszewski? Miernym współczesnym Rz

dzianem wobec postaci rangi Wołodyjowskiego

czy Skrzetuskiego. Baliszewski nazywa miernot

Stanisława Mikołajczyka, polityka, który tak

wiele ryzykował, by uratowa

, co było mo

liwe do uratowania w najtrudniejszej sytuacji Polski

zdominowanej przez sowiecki totalitaryzm.

Baliszewski w swoim wywiadzie zatytułowanym Pijany jak Ko

ciuszko! stwierdził, i

: Historykom nie

wolno powiedzie

e Ko

ciuszko tak si

spił pod Maciejowicami,

e zapomniał wzi

ąć

mapy i nie mógł

dowodzi

bitw

, przegrywaj

c j

na własne

yczenie. Na czym Baliszewski opiera swe tak

"odkrywcze" twierdzenie o Ko

ciuszce, jak mo

na posun

ąć

do takiej nieodpowiedzialno

ci s

dów

o dowódcy, który bohatersko walczył przeciwko przewa

cemu przeciwnikowi? Przecie

bitwy pod

Maciejowicami Polacy nie mogli w

adnym razie wygra

nie z powodu rzekomego spicia si

ciuszki, lecz z powodu dwukrotnej przewagi wojsk rosyjskich. Jak mo

na zniekształca

histori

Baliszewski kontynuuje najgorsze tradycje kalumniatorów narodowych dziejów w czasach
komunistycznych. Typu Wiesława Górnickiego, pami

tnego dzi

głównie jako sławetnego

pułkownika-propagandyst

doby Jaruzelskiego. Du

o wcze

niej ten

e Górnicki "wsławił si

"oryginalnym" kalumniarskim "odkryciem". W 1959 roku opublikował na łamach tygodnika "

wiat",

redagowanego przez arcykolaboranta Arskiego haniebny tekst szkaluj

cy pami

ęć

bohaterskiego

ksi

cia Józefa Poniatowskiego. Pisał tam o niejakim Poniatowskim, bawidamku i oczajduszy, który

prawdopodobnie po pijanemu utopił si

w Elsterze, wydaj

c przy tym kaboty

skie okrzyki (W. Górnicki

Czasy in

ynierów, "

wiat", 1959, nr 14). Tak komentował Górnicki ostatnie słowa ks. Józefa: Bóg mi

powierzył honor Polaków, wypowiedziane przez ksi

cia na krótko przed tym, zanim brocz

c krwi

uton

ł w Elsterze. Nazwany przez Górnickiego "oczajdusz

" ksi

ążę

Józef jest ceniony nie tylko za rol

w dziejach Polski. W

wietnym francuskim Dictionnaire de la revolution et de l'empire, Paris 1965, s.

252, wychwalano heroiczny opór ks. Józefa przeciw niesko

czenie przewa

cym siłom wroga w

bitwie pod Lipskiem. Górnicki w szereg lat po swym wybryku przeprosił za swe kalumnie rzucane na
ks. Józefowa. Ciekawe, kiedy p. Baliszewski zdob

dzie si

na przeproszenie za swoje kalumnie.

Konstytucja 3 Maja "krzywdziła" inne narody

Konstytucja 3 Maja par

stuleci była sławiona zarówno przez Polaków, jak i przez wybitnych

cudzoziemców, jako wzór reformy i odnowy. Jeden z najsłynniejszych brytyjskich mówców
politycznych XIX wieku, pisarz i eseista lord Henry de Brougham, współzało

yciel uniwersytetu

londy

skiego, pisał o Konstytucji 3 Maja i generalnie o reformach Sejmu Czteroletniego jako o

doskonałym wzorze najtrudniejszej reformy. Słynny ameryka

ski historyk Robert Howard Lord sławił

w Drugim rozbiorze Polski Konstytucj

3 Maja jako dziedzictwo, stanowi

ce bezcenny skarb warto

duchowych. Jeden z najwybitniejszych historyków pruskich XIX wieku Friedrich Raumer pisał w
skonfiskowanej w Prusach z powodu swego obiektywizmu ksi

ąż

ce Polens Untergang (Upadek Polski):

Jak

e wielk

przeto jest dla Polaków chwał

(...), i

umieli nada

sobie konstytucj

, w której lepiej,

ani

eli w jakiejkolwiek innej próbie tego rodzaju, prawdziwe zasady rozs

dku i nauki politycznej zdaj

urzeczywistnione (...). Dzieło tak pi

kne i rzadkie zasługiwało na długie

ycie i otwierało Polsce

koleje najwi

kszej pomy

lno

ci. Podwójna odpowiedzialno

ść

ąż

y przeto na niegodziwych, którzy

skalali akt tak czysty, na potwarcach, którzy go osławiali, i na bezbo

nych, którzy go zniszczyli.

A dzi

znajdujemy potwarc

- Polaka, pseudoeuropejczyka Janusza A. Majcherka, który o tym

wielkim akcie polskiej my

li XVIII wieku potrafi pisa

tylko piórem maczanym w

ółci i jadzie. W

sławetnym swym "dziele" W poszukiwaniu nowej to

samo

ci (Warszawa 2000, s. 206) Majcherek

poucza z werw

e: wychwalane akty historyczne niosły innym krzywd

(np. Konstytucja 3 Maja

znosiła wszelk

autonomi

Wielkiego Ksi

stwa Litewskiego). Gdyby Janusz A. Majcherek zdobył si

na cho

odrobin

lektury na temat Konstytucji 3 Maja, nazwanej w Dziejach Polski pod red. prof. J.

Tazbira nie bez racji pierwsz

na kontynencie nowoczesn

konstytucj

. Zamiast gromko krzycze

, jak

to Polacy skrzywdzili innych (Litwinów), prze

ledziłby wówczas cho

by u mieszanego przez siebie z

błotem Jasienicy, jak ukształtował si

nowy prawny stan stosunków polsko-litewskich w 1791 roku.

Dowiedziałby si

wówczas,

e Sejm Czteroletni wcale nie pozbawił pa

stwa charakteru federacji,

nadał jej tylko formy

lejsze, bardziej odpowiadaj

ce potrzebom czasom nowych. Mo

na ponadto

stwierdzi

e Litwa historyczna nie tylko nie znikła, lecz znalazła si

na samym przedpro

ponownego rozkwitu. Dowiedziałby si

e rozwini

ciem postanowie

Konstytucji 3 Maja w sprawie

charakteru pa

stwa było uchwalone 22 pa

dziernika 1791 roku "Zar

czenie wzajemne Obojga

Narodów", zawieraj

ce niedwuznaczne stwierdzenie,

e "prowincja" litewska jest czym

jako

ciowo

innym ni

małopolska i wielkopolska - z których składa si

Korona.

e Wielkie Ksi

stwo zastrzegło

sobie, i

wszystkie istniej

ce lub maj

ce powsta

w przyszło

ci instytucje wspólne winny si

składa

tej samej ilo

ci Litwinów i koroniarzy, podlega

kolejnemu kierownictwu obywateli jednej i drugiej

strony. Równa liczba dygnitarzy egzystowa

dzie i tu, i tam, pomimo wspólno

ci skarbu fundusze

pochodz

ce z Litwy pozostan

na jej terytorium, w kasie odr

bnej (...). Sejm Czteroletni stworzył,

raczej pozostawił ramy ustrojowe przydatne dla nieuchronnego renesansu narodowo

ci białoruskiej i

litewskiego (...). "Zar

czeniem wzajemnym" obwarował, ułatwił dalsze trwanie poczucia historycznej

odr

bno

ci Wielkiego Ksi

stwa, którego charakterystyczn

cech

była narodowo

ść

zło

ona z wielu

tków (...). Był to zatem jak gdyby ponowny akt unii, zawieranej jednak tym razem ju

nie tylko w

imieniu dobrze urodzonych. W kilka miesi

cy pó

niej oficjalny, całego pa

stwa dotycz

cy dokument

Komisji Policji stwierdzał,

e "opieka prawa rozci

ga si

według Konstytucji 3 Maja na wszystkich

mieszka

ców kraju". Bogusław Lesnodorski nie wahał si

uzna

tego stwierdzenia za "rewolucyjne w

swym wyd

ku społecznym". Struktura wewn

trzna Rzeczypospolitej sprawiała,

e ka

dy krok w

kierunku sprawiedliwo

ci socjalnej automatycznie przynosił korzy

ść

narodowo

ciom niepolskim (...)

(wg P. Jasienica Rzeczpospolita Obojga Narodów, Warszawa 1972, t. 3, s. 477, 478, 479). Gdzie

c tu była rzekoma krzywda "innych", o której rozpisuje si

Janusz T. Majcherek. Temu

niedouczonemu autorowi radz

pokornie uczy

z tekstów bij

cego go o wiele głów Jasienicy,

zamiast l

go i oskar

o rzekome "konfabulacje".

Przy okazji przypomn

e Karol Marks pisał o tej rzekomo krzywdz

cej "innych" Konstytucji 3 Maja,

: Przy wszystkich swoich brakach konstytucja ta widnieje na tle rosyjsko-prusko-austraickiej barbarii

(mitten in der russisch-preussisch-osterreischen Barbere) jako jedyne dzieło wolno

ciowe (als das

einzige Freiheitswerk), które kiedykolwiek Europa Wschodnia stworzyła. A wyszło ono wył

cznie z

klasy uprzywilejowanej, ze szlachty. Historia

wiata nie zna

adnego innego przykładu podobnej

szlachetno

ci szlachty. Prawd tych nie mog

jednak poj

ąć

bezustannie l

żą

cy dzieje Polski anty-Polacy

typu Janusza T. Majcherka, nagradzani przez podobnych im "znawców".

Fałszywy podział

Niedawno przeczytałem do

ść

szczególn

wizj

XIX-wiecznej Polski w tek

cie Rafała Ziemkiewicza Z

mitologii ("Gazeta Polska" z 16 sierpnia 2000 r.). Autor głosił ni mniej, ni wi

cej, tylko to, i

: niemal cały

wiek dziewi

tnasty Polacy prze

yli w dramatycznym rozdarciu. Jedni robili powstania - inni kariery.

Tych pierwszych było niewielu, ale wzniecane przez nich zadymy rzutowały na histori

całego kraju.

Ci drudzy sprawili,

e Polska przetrwała. Królestwo Kongresowe było najbardziej uprzemysłowionym

regionem carskiej Rosji, w korpusie oficerskim jej armii Polacy, wedle ró

nych szacunków, stanowili

do 14 procent stanu osobowego. W cesarstwie austro-w

gierskim Polacy dominowali w aparacie

skarbowym, w zaborze pruskim gospodarowali i dorabiali si

. Z punktu widzenia wszystkich tych ludzi

powstania były zbrodnicz

głupot

, szkodz

Polsce. Z punktu widzenia powsta

ców, wszyscy ci

ludzie byli zdrajcami.

Zdumiewa ten tak niefrasobliwy podział Polaków XIX-wiecznych na niewielu powsta

ców-psujów i na

organiczników, dzi

ki którym Polska przetrwała. Tekst Ziemkiewicza, sk

din

d tak błyskotliwego

publicysty, najlepiej dowodzi, jak bardzo niektórzy ludzie, nawet wykształceni i oczytani, s

na bakier z

narodow

histori

. Płac

po prostu koszty "dokształtu" w PRL-owskich szkołach, gdzie zbyt wiele

rzeczy było przemilczanych i zniekształcanych, a tych luk nie zawsze umiano pó

niej wyrówna

odpowiedni

lektur

. Przecie

podział Polaków na powsta

ców i organiczników, tych, którzy chcieli

gospodarowa

i dorabia

, jest z gruntu nieprawdziwy. I wła

nie zabór pruski, na którego dzieje

powołuje si

Rafał A. Ziemkiewicz, jest tego szczególnie jaskrawym przykładem. Tamtejsi

najwybitniejsi organicznicy gospodarowali i dorabiali si

, ale robili to nie tylko w imi

osobistego

wzbogacenia si

, lecz w imi

gor

co prze

ywanego patriotyzmu, który raz wyra

ali gospodarowaniem,

a kiedy indziej walk

na polu bitew.

Tak jak to si

stało z generałem Dezyderym Chłapowskim i wielu innymi bohaterami znakomitego

serialu Najdłu

sza wojna nowoczesnej Europy. A we

my na przykład posta

Karola Libelta. Ucze

Hegla, Humboldta i Arago walczy w artylerii powsta

czej w 1831 r. Potem staje na czele konspiracji

pozna

skiej, przygotowuje nowe powstanie 1846 r., w którym ma uczestniczy

jako członek Rz

Narodowego. Przez trzy lata siedzi w pruskim wi

zieniu, jest moment, kiedy mu grozi wyrok

mierci.

Pó

niej przechodzi do pracy organicznej, jest przez wiele lat posłem do parlamentu, redaguje

"Dziennik Polski", jest prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, gospodaruje na roli. Nigdy jednak nie
wyrzekł si

sympatii rewolucyjnych i powsta

czych, dwaj jego synowie wzi

li udział w Powstaniu

Styczniowym, jeden z nich poległ.

Warto w tym kontek

cie przypomnie

równie

interesuj

ce refleksje K. Morawskiego we

Wspomnieniach z Turwi: Podział na organiczników i niepodległo

ciowców jest historycznym fałszem.

Organicznicy równie

ąż

yli do niepodległo

ci, tylko realnie oceniali mo

liwo

ci i liczyli si

z czasem.

Tym rozwa

niej czeka

musimy i pracuj

c mo

emy. Czasu nikt przewidzie

nie mo

e, ale s

c z

historii, tej wielkiej człowieka mistrzyni, mo

emy sobie obliczy

e czas trwania naszej narodowo

jest dłu

szy ni

eli spokoju w Europie - pisał (Chłapowski - J.R.N. rozwa

c kl

powstania.

Niepodległo

ciowy program generała Chłapowskiego stre

na nast

puj

co: Nale

y czeka

broni

u nogi, ale nie tajne zwi

zki, tylko uzbrojenie moralne i materialne mog

pomóc. Czekanie ma

wypełni

praca. W razie nadarzaj

cej si

okazji, ale tylko przy sprzyjaj

cych okoliczno

ciach nale

wyst

zbrojnie. Program ten wypełniał co do litery. Trzy razy w ci

gu jego działalno

ci w

Pozna

skiem zdawało mu si

e nadeszła odpowiednia chwila do akcji zbrojnej, i decydował si

natychmiast do chwytania okazji.

Przewa

ca cz

ęść

wybitnych Polaków XIX wieku rozumiała,

e Polakom potrzebna jest synteza

realistycznej oceny mo

liwo

ci istniej

cych w danej chwili i nie wyrzekaniem si

planów

niepodległo

ciowych na przyszło

ść

syntezy racjonalizmu z

arliwo

duchow

i gotowo

rozwagi z temperamentem. Tak pojmowało sw

działalno

ść

wielu czołowych wyznawców

programu pracy organicznej, uwa

e nie musi ona wcale sta

w sprzeczno

ci z romantyzmem

celów i wyobra

o przyszłej Polsce, a przeciwnie - mo

e by

przez nie wspierana. Rozumieli,

adna z postaw, czy to pozytywistyczna czy romantyczna, nie mo

e by

traktowana jako tamuj

wszelk

swobod

ruchów ciasny gorset. Podobnie jak ci zwolennicy akcji zbrojnej, którzy potrafili

natychmiast po przegranym powstaniu umiej

tnie wkłada

cał

energi

w zupełnie inne typy

działa

cichych prac dla utrzymania substancji narodowej.

Jawno

ść

i konspiracja splatały si

nierozdzielnie

Wbrew próbom skrajnego przeciwstawiania postaw organicznikowskich i powsta

czych do realiów XIX

wieku nale

ało to, co tak dobitnie wyraził profesor Stefan Kieniewicz: Nie było u nas konspiracyjnego

polityka, który by w miar

ci nie korzystał równie

z dróg legalnego oddziaływania poprzez

prac

lub te

działalno

ść

naukow

. I na odwrót, nie było równie

w XIX wieku takiego polskiego

legalisty, najbardziej zaprzysi

głego wroga konspiracji, który by w swojej karierze nie uciekał si

cho

by przelotnie do załatwienia czego

konspiracyjnie, jak by

my dzi

powiedzieli "na lewo".

Jawno

ść

i konspiracja splatały si

nierozdzielnie... Czołowy polski konspiracyjny emisariusz

Dembowski miał swój udział w pracach organicznych, tak słynni rzecznicy pracy organicznej jak
Chłapowski czy Marcinkowski przedtem zdobyli Krzy

e Virtuti Militari w Powstaniu Listopadowym, a

mieli równie

swój udział w pracach konspiracyjnych.

W cytowanym tek

cie na łamach "Gazety Polskiej" Rafał A. Ziemkiewicz pisze: z ró

nych wzgl

dów,

narodowych mitów z poprzedniej epoki dot

d nie zweryfikowano: Polacy nadal ucz

o Traugucie

zamiast o Badenim. Irytuje mnie ten stan rzeczy. A mnie bardzo dziwi irytacja Ziemkiewicza,
wynikaj

ca chyba z bardzo, ale to bardzo ułamkowej wiedzy o obu postaciach: Traugutcie i Badenim.

Traugutt to nie tylko symbol m

stwa i po

cenia w dobie powsta

czej. To tak

e wspaniały symbol

wytrwało

elaznej woli konsekwencji i skuteczno

ci, okazywanych w czasach najtrudniejszych. Jest

c symbolem rzeczy, których jak

e cz

sto tak wielu Polakom brakowało. Jego cechy charakteru,

jego wytrwało

ść

, zdecydowanie, a nie mi

czakowstwo, które obserwujemy u tylu dzisiejszych

polityków, to s

wła

nie cechy, które sprawiaj

e mógłby by

prawdziwym wzorcem dla polskich

pokole

na dzi

. I chodzi tu nie tylko o wzór przywódcy powsta

czego, który znakomicie spełniał

swoje zdania, najlepiej z wszystkich naszych XIX-wiecznych liderów. Chodzi o niezb

dne cechy

twardego charakteru, siły ducha,

elaznej konsekwencji jak

e przeciwstawne tak typowej w Polsce

mentalno

ci "słomianych ogni", "dojutrków", ludzi działaj

cych na zasadzie "jako

to b

dzie". Nie

patrzmy wi

c na niego w uproszczony sposób wył

cznie jako na symbol heroicznej walki, gor

cej

wiary i patriotycznego uniesienia, lecz umiejmy doceni

w nim jak

e wa

ne cechy działania, tak

potrzebne na dzi

Antywzór Badeni

Natomiast tak zachwalany przez Ziemkiewicza Badeni jest w rzeczywisto

ci antywzorem na

dzi

przede wszystkim dlatego,

e był diable miało skuteczny w tym wszystkim, co robił.

Osi

ł rzeczywi

cie szczyt kariery, jaka mogła spotka

Polaka w monarchii austro-w

gierskiej -

przez ponad dwa lata był premierem gabinetu rz

dowego w Austrii, zanim ust

pił pod naciskiem

wielkich manifestacji wzburzonego tłumu Wiede

czyków. Efekt jego premierostwa był

ałosny. Jak

komentował, tak

wietny znawca polskiej nowszej historii, profesor Henryk Wereszycki - Badeni w

czasie swego premierostwa doprowadził do zadra

nie

tak gł

bokich,

e wła

ciwie od tego momentu

Austria znajdowała si

w okresie permanentnego kryzysu politycznego (por. H. Wereszycki Pod

berłem Habsburgów, Kraków 1975, s. 194).

Słynny historyk emigracyjny - Władysław Pobóg-Malinowski przekazał w swej Najnowszej historii
politycznej Polski (Londyn 1963, t. 1, w. 1864-1914) obraz rz

dów Badeniego w Wiedniu jako

skrajnego "nieudacznictwa" z polskiego, narodowego punktu widzenia. Pisał (s. 318-319): w Wiedniu,
w latach 1893-1898, gdy Polacy zrazu odgrywali wa

rol

w gabinecie koalicyjnym, przy prezesurze

Badeniego uj

li w swoje r

ce cztery najwa

niejsze resorty pa

stwowe, nie było nawet próby

pój

cia za przykładem Niemców czy Czechów, umiej

cych nie tylko dba

, ale i walczy

o potrzeby i

interesy swoich krajów; nie wyzyskano ani przewagi wpływów, ani zaufania cesarza, cho

na było

spodziewa

yczliwego jego poparcia dla wniosków czy uchwał sejmu krajowego w kierunku

rozszerzenia i wzmocnienia autonomii czy reformy administracji krajowo-galicyjskiej.

Fatalnie bierny jako premier Austrii w promowaniu spraw polskich, a w szczególno

ci Galicji, Badeni

zapisał si

w historii przede wszystkim jako specjalista od brutalnych rozpraw z opozycj

(jako

namiestnik Galicji). Nie wiem jednak, czy akurat taki wzór aktywno

ci jako antydemokraty zasługuje

dzi

na szczególne wychwalanie! Jak pisał Pobóg-Malinowski (op.cit., s. 319) Badeni: Istotnie, w

dzeniu krajem okazał "

elazn

", zwłaszcza w walce z demokracj

mieszcza

, kiełkuj

cym

ruchem socjalistycznym i akcj

ks. Stojałowskiego. W. Feldman pisał,

e dzieje sterowanej przez

Badeniego walki z kandydatur

ks. Stojałowskiego do parlamentu w 1886 r. nale

ały do

"najszpetniejszych" kart w systemie nadu

i gwałtów. Autor biogramu Badeniego w Polskim

Słowniku Biograficznym (t. 1, s. 206), Stanisław Starzy

ski pisał,

e Badeni: Z demokracj

mieszcza

walczył łagodnie, z agitacj

socjalistów i ludowców twardziej, a ju

gwałtownie t

pił ten

odłam ruchu ludowego, któremu przewodził ks. Stanisław Stojałowski, przez represje policyjne i
wytaczanie procesów; nie stłumiły one jednak tego ruchu. Tak

e i w tej sprawie Badeni okazał si

, na

szcz

ęś

cie, nieskuteczny. Warto jednak przypomnie

jednak bardziej konkretnie, do jakich metod

uciekał si

stawiany dzi

przez Ziemkiewicza za wzór Badeni w swej walce z opozycj

. Sławny polityk

niepodległo

ciowego nurtu partii socjalistycznej Ignacy Daszy

ski obci

ąż

ył Badeniego win

za krwawy

bilans wyborów parlamentarnych w Galicji w 1897 roku: 9 zabitych, 39 rannych, około 800
uwi

zionych, ogłoszenie stanu obl

ęż

enia w 36 powiatach (por. Pobóg-Malinowski, op.cit., s. 340).

Doszło do tego,

e w listopadzie 1897 r. zgłoszono w parlamencie wniosek o postawienie

Badeniego w stan oskar

enia, był bowiem, jako premier, odpowiedzialny za popełnione w

wyborach nadu

ycia (wg Pobóg-Malinowski, op.cit., s. 348-349).

e Rafał A. Ziemkiewicz zlekcewa

y te powołania si

na Pobóg-Malinowskiego, uznaj

jego uwagi o Badenim za wyraz stronniczych uprzedze

historyka-piłsudczyka. Prosz

bardzo!

Co jednak powie Ziemkiewicz na równie ostre krytyki pod adresem Badeniego wysuwane przez
znakomitego publicyst

Stanisława Mackiewicza, znanego jak wiadomo z niech

ci do

powsta

czych zrywów i popieraj

cego na ka

dym kroku działania polityków-realistów. Otó

Cat-Mackiewicz przedstawia w ksi

ąż

ce Był bal mo

liwie najczarniejszy bilans dokona

czy raczej nie-

dokona

Badeniego. Jak pisał Mackiewicz: Inne pytanie, nader gorzkie, nasuwa si

na usta. Dlaczego

tych swoich wielkich wpływów w Austrii nie wykorzystali Polacy dla sprawy polskiej jako cało

ci (...),

kiedy Franciszek Józef zainaugurował w roku 1895 "polskie rz

dy" Kazimierza Badeniego, w którego

dzie wszystkie kluczowe resorty ł

cznie z ministerstwem spraw zagranicznych obsadzone były

przez Polaków, to w przemówieniu witaj

cym wyraził nadziej

e z tym rz

dem chce rz

dzi

swojej

mierci. Ale Kazimierz Badeni zawiódł Franciszka Józefa, a jeszcze bardziej nas, Polaków.

W dwa lata po ust

pieniu Badeniego z premierostwa napisze Wyspia

ski: "Miałe

, chamie, złoty róg".

Wyspia

ski nie my

lał oczywi

cie o Badenim (...), a jednak te jego słowa wła

nie do utraconej przez

Badeniego okazji mogły si

stosowa

(...). Rz

dy Badeniego, tak serdecznie przez Franciszka Józefa

powitane, były zarówno zenitem, jak pocz

tkiem ko

ca polskich wpływów w Austrii. Niestety po dzi

dzie

roi si

od "chamów" zatracaj

cych "złote rogi" (vide: historia AWS).

Skuteczni i nieudacznicy

W moim odczuciu najwa

niejszy podział w dziejach Polski ostatnich paruset lat, to wcale nie podział

na powsta

ców i organiczników czy powsta

ców i polityków-"realistów", lecz podział na ludzi

skutecznych i "nieudaczników", na ludzi umiej

tnie broni

cych spraw polskich i fajtłapów. Na ludzi

wietnie wykorzystuj

cych ka

de najmniejsze nawet szanse dla Polski i ludzi je fatalnie

zaprzepaszczaj

cych. W tej sprawie w pełni przychylam si

do podej

cia nieod

ałowanego Jerzego

Łojka, który pisał przed laty: Niestety, tak si

dziwnie zło

yło,

e nasza publicystyka historyczna i

nawet naukowa historiografia znajduj

ostre pot

pienia dla czynów, nigdy za

dla zaniecha

wybitniejszych postaci z naszej przeszło

ci. A owe zaniechania nieraz ci

ęż

ej wa

yły na losach kraju

takie czy inne czyny.

li historia ma czego uczy

, to trzeba si

do jej kart bez uprzedze

i powierzchownych

szufladkowa

czy podziałów. Odnosi si

to tak

e do znacznie odleglejszej przeszło

ci. Niedawno,

wyst

puj

c na łamach "Niedzieli" przeciw kalumniom wobec ksi

dza Kordeckiego zach

całem, by nie

spogl

na niego wył

cznie przez pryzmat jego heroicznej walki w obronie klasztoru na Jasnej

Górze, jego wiary i po

cenia, ale równie

, by odwoływa

do niego jako

wietnego wzorca

skutecznych działa

. I przypomniałem to, o czym tak mało dot

d pisano,

e ks. Kordecki, to nie tylko

symbol wielkiej odwagi, lecz równie

symbol wielkiego realizmu, niezwykłej trze

ci i racjonalizmu,

wielostronno

ci działa

. Był człowiekiem wielkiej odwagi, ale umiał znakomicie ł

czy

odwag

maksymaln

roztropno

i mierzeniem zamiarów na siły. Twardo chodził po ziemi, doskonale

przygotowywał si

do ka

dej sprawy, nie znosił po

piesznych improwizacji. W polskiej historii, gdzie

mieli

my taki nadmiar specjalistów od nieprzygotowanych porywów i szar

, ks. Kordecki jawi si

jako

jeden z cz

stszych symboli rozumnego, konsekwentnego, dobrze przygotowanego czynu, opartego

na trze

wym rachunku sił. Ludwik Kubala wspominał uwagi zaprzyja

nionego z ks. Kordeckim

wojewody pomorskiego, który akcentował, jak wiele obrona Jasnej góry zawdzi

czała "jedynie"

czujno

ci i zabiegom Kordeckiego: "On wszystko do obrony przygotował, pozycje dla armat i

stanowiska załodze naznaczył, szopy pod murami z ziemi

zrównał, robotników i stra

e nocami

dogl

dał,

ołnierzy słowem i hojno

zach

cał, szlachcie zniech

conej serca dodawał, a kiedy w

cu strach i zw

tpienie podda

i bram

otworzy

radziły, on si

oparł i na swojem postawił".

Podczas gdy Jasienica nazwał go "wzorowym dowódc

", inni wysławiali jego zdolno

administracyjne i gospodarcze. Adam Kersten pisał w biogramie ks. Kordeckiego "w swojej
działalno

ci zakonnej wykazywał wielkie zdolno

ci administracyjne (...). Podkre

lano jego "rz

dno

ść

" i

godn

podziwu działalno

ść

gospodarcz

". Sam papie

Aleksander VII sławił w li

cie do nuncjusza

roztropno

ść

i zr

czno

ść

ks. Kordeckiego. Był wspaniałym poł

czeniem

arliwej wiary i gor

cego

patriotyzmu z uporczyw

wytrwał

prac

na co dzie

. Jak

e potrzeba na wła

nie dzi

takich wzorców

w Polsce, gdzie ci

gle mamy za du

o niedoł

gów i fanfaronów podejmuj

cych bez przygotowania

"jedynie słuszne" decyzje na zasadzie "jako

to b

dzie".

W dwóch ostatnich odcinkach pisałem ju

o o tendencjach do przyczerniania obrazu polskich

powsta

, widocznych nawet w niektórych deformuj

cych obraz naszych dziejów podr

cznikach (vide:

ksi

ąż

ka Andrzeja Garlickiego). Szokuj

ca jest jednak ilo

ść

ró

nych skrajnie nie uargumentowanych

ataków na powstania polskie, jak

spotykamy w przeró

nych publicystycznych tekstach. Oto par

typowych wypowiedzi.

Kału

ski o "rozrabiaj

cych awanturnikach"

Zacznijmy od osławionego wybielacza stalinizmu i jednego z najskrajniejszych gromicieli polskiego
patriotyzmu, redaktora "Polityki" Zygmunta Kału

skiego. W ksi

ąż

ce Pami

tnik rozbitka (Warszawa

1991, s. 118) Kału

ski dał swoist

wizj

działa

polskich powsta

ców, pisz

c: Wygl

da na to,

nasi przodkowie nie przej

li si

tragedi

rozbiorów i tylko tu i ówdzie nieliczni awanturnicy zaczynali

rozrabia

. Współpracownik innego czasopisma postkomunistycznego Wiesław Kot we "Wprost",

zauwa

ył: W XIX wieku Polacy wywoływali powstania, które nie mogły si

zako

czy

sukcesem i

zamiast przyzna

do własnej nieudolno

ci i lekkomy

lno

ci, celebrowali teori

"Polski-Chrystusa

narodów" (W. Kot Poboyowisko, "Wprost" z 2 sierpnia 1992 r.). Wtórował mu w postkomunistycznej
"Trybunie" były kurier, a pod koniec

ycia skrajny renegat Jan Karski w wywiadzie z 3 lutego 1997

r.: Polska-Mesjasz czy wrzód? Wyst

pił w nim jako gwałtowny krytyk naszych powsta

narodowych i

arliwy obro

ca "ładu", jaki nam stwarzali carowie. Według Karskiego wszystkiemu winni byli

anarchiczni Polacy, którzy wci

ąż

buntowali si

przeciwko dobroci cara, który dał im wszystko:

sejmy, rz

d i własne wojsko. A oni to wszystko bezrozumnie potracili przez swe głupie bunty.

Trudno zrozumie

fanatyczn

zajadło

ść

, z jak

niektórzy polscy autorzy skłonni s

pot

pia

polskie

powstania narodowe i wył

cznie Polaków obci

ąż

odpowiedzialno

za doprowadzenie do ich

wybuchu, pomijaj

c całkowicie, prowokuj

Polaków rol

caratu. Gdyby ci gromiciele powsta

troch

cej czytali, to poznaliby ze

ródeł doby powsta

nadto wiele

wiadectw,

obci

ąż

cych wła

nie Moskw

i jej namiestników lwi

ęś

winy za sprowokowanie

wybuchów kolejnych powsta

. Cytowałem ju

wcze

niej jednoznaczne opinie tak długo b

cego

filarem partii prorosyjskiej w Polsce - ksi

cia Adama Czartoryskiego czy innego lidera prorosyjskiego

nurtu politycznego - ksi

cia Druckiego-Lubeckiego. Obaj akcentowali fatalne skutki wprowadzonych

przez w. ks. Konstantego i Nowosilcowa rz

dów terroru i bezprawia, które wci

ąż

prowokowały

Polaków do buntu. Przypomn

inn

, jak

e wymown

, opini

pióra generała Ignacego Pr

dzy

skiego.

Wła

nie on, lider realistycznie i skrupulatnie wyliczaj

cy bł

dy Powstania Listopadowego, w swych

pami

tnikach tak pisał o jego przyczynach: (...) Bunt, z pocz

tku tak słaby i mordami splamiony,

poci

ł jednak za sob

z tak

łatwo

cały naród. Czyli

by to miało by

jedynie skutkiem owej

lekkomy

lno

ci, któr

Polakom zarzucaj

? Nie. Aleksander był Polsk

w tak fałszywym poło

eniu

postawił, dwaj pierwsi namiestnicy w Polsce - Konstanty i Nowosilcow - tak dalece dali si

we znaki

Polakom, tak wielu osobom i familiom nadokuczali,

e dosy

było buntownikom wymówi

to wielkie

słowo: o j c o w i z n a, aby wszystkie poruszy

serca, aby wszystkie pozyska

sympatye bez wzgl

na to, czy chwila sprzyjaj

ca, czy okoliczno

ci przyjazne i w jaki sposób buntownicy robot

swoj

rozpocz

li. Naród miał tylko do wyboru albo odepchn

ąć

od siebie bunt, wyrzekaj

c si

wszelkiego z

nim wspólnictwa, a zatem sankcyonowa

jak najwyra

niej i z własnej woli ohydny stan, w którym si

znajdował, albo te

, przył

czaj

c si

do buntu, zrobi

z niego powstanie narodowe. Innemy słowy,

naród był mi

dzy ha

a wielkiemi niebezpiecze

stwami. Wybór nie mógł by

tpliwy (...).

Rewolucja musi nast

w Polsce...

Przypomnijmy, jak oceniał sytuacj

na krótko przed Powstaniem Listopadowym rosyjski pułkownik

sztabu Zass, któremu car Mikołaj I zlecił tajne

ledzenie w Warszawie czynno

ci wielkiego ksi

cia

Konstantego. Ju

w pierwszym z raportów o

wiadczył,

e: rewolucja musi nast

w Polsce, bo

post

powania w. ksi

cia, dra

ce i dokuczliwe, nie tylko u Polaków, ale nawet u wiede

czyków

wywołałoby niechybnie rewolucj

. Trudno było sobie wyobrazi

, by cywilizowani Polacy mogli na

trwałe pogodzi

z wielkorz

-stupajk

w. ks. Konstantym, który powtarzał w odniesieniu do

swoich polskich poddanych: Rózgi, rózgi, oto, czego im trzeba (...). Jedynie tylko bat mo

e rz

dzi

wiatem. Trudno si

dziwi

temu,

e w tak podminowanej atmosferze wystarczył do powstania

nagły impuls - wie

ść

o tym,

e wojsko polskie ma by

skierowane do tłumienia rewolucji w Belgii i we

Francji. Z dziesi

ęć

lat temu Senat polski tak ostro pi

tnował wykorzystanie wojska polskiego,

podległego Sowietom do uczestniczenia w akcji 5 pa

stw przeciw pragn

cej si

zdemokratyzowa

Czechosłowacji Dubczeka. Jak wiadomo, mi

dzy nami a Czechami nie było wi

kszych sentymentów,

były niestety nawet ró

ne zadawnione urazy, cho

by z fatalnego zachowania si

Czechosłowacji w

stosunku do Polski i W

gier w 1956 r. Pot

piamy, i słusznie, udział w ówczesnej interwencji w

Czechosłowacji, cho

zbuntowanie si

w owym czasie polskiego wojska przeciwko takiemu udziałowi

niew

tpliwie nie przyniosłoby

adnego efektu i zostałoby krwawo stłumione przez sowieckie

supermocarstwo. Dlaczego wi

c, na Boga, dziwimy si

polskim oficerom i

ołnierzom,

e nie chcieli

ść

na zachód, by tłumi

rewolucj

Francuzów, z którymi przez wiele lat ł

czyło Polsk

tak silne

braterstwo broni? Dlaczego ró

ni publicy

ci za nic nie chc

wczu

w ducha my

lenia Polaków z

1830 r., tego, co na nie wpływało?

Davies o głupocie Rosji

ałosny jest fakt,

e "polskich gromicieli" naszych powsta

narodowych nie sta

nawet na odrobin

tego zrozumienia skutków głupoty polityki Rosji wobec Polski, jakie wykazuje

wietny zachodni

znawca dziejów Polski Norman Davies w Bo

ym igrzysku (Kraków 1998). Ju

w odniesieniu do

Powstania Listopadowego zaakcentował on szczególn

odpowiedzialno

ść

carskich władz za

doprowadzenie do przekształcenia w powstanie czego

, co mogło si

sko

czy

jako krótkotrwały

spisek, bez wi

kszego rezonansu. Według Daviesa (op.cit., t. 2, s. 356-357): Niestety, absolutna

zatwardziało

ść

cara, całkowita odmowa wszelkich rokowa

i kompromisu, okazywany od pocz

tku

brutalny upór, wymagaj

cy bezwarunkowo poddania si

- wszystko to zmieniło niewielki spisek w

powa

ny konflikt. W 1830 r. naród polski nie miał w swoich szeregach

adnych wyj

tkowo licznych

rzesz "zapale

ców" czy "rewolucjonistów". Nie okazywał te

adnych skłonno

ci do popełnienia

zbiorowego samobójstwa. Kra

cowe postawy, jakie ujawniły si

w trakcie powstania, były skutkiem

sytuacji, w której rozs

dnym ludziom nie dano szans rozs

dnego post

powania (podkre

lenie -

J.R.N.). To Mikołaj I zrobił czynnych rebeliantów nawet z prorosyjskich konserwatystów w rodzaju
Adama Czartoryskiego. To rz

d rosyjski sprowokował wła

nie te sytuacje, których rzekomo starał si

unikn

ąć

W pó

niejszym fragmencie swego dzieła (s. 402) Norman Davies dodawał: Rosjanie od pocz

tku

krzywo patrzyli na autonomi

Królestwa Kongresowego. Obawiaj

c si

ewentualnych konsekwencji

braku zdecydowania, raz za razem reagowali na stosunkowo niewielkie zamieszki wrogimi wybuchami
niepotrzebnej wrogo

ci, tworz

c w ten sposób bł

dne koło represji, powsta

i kolejnych represji.

Fakt,

e te wła

nie tak istotne prawdy mówi Anglik, a za nic nie "potrafi

" do nich doj

ść

"polscy"

autorzy w stylu Boche

skiego, Łubie

skiego, Garlickiego, Kału

skiego czy Karskiego, jest zarazem

prawdziwie haniebnym

wiadectwem ich mentalno

ci. Dlaczego tak nisko upadli w deptaniu

polskiej narodowej historii? Czy stało si

tak tylko dlatego,

e taki np. Boche

ski od

pierwszych lat po 1945 r. wszystko podporz

dkowywał fanatycznej idei kolaboracji z ka

Rosj

za wszelk

cen

e Kału

ski zacz

ł od terminowania jako skrajny stalinowski

publicysta, Garlicki sw

partyjn

wierno

ść

komunizmowi poł

czył z przekonaniem,

e Rosji

zawsze trzeba przyznawa

racj

? Ale przecie

Karski przebywał po wojnie cały czas na Zachodzie,

z dala od zniewolonej przez Sowiety Polski, a mimo to wypisywał jak

e podobne, godz

ce w Polaków

brednie. W tym ostatnim, i

cie klinicznym przypadku, chodziło głównie o to,

e Karski w pewnym

momencie uznał,

e maksymalnie skorzysta na skrajnym wybielaniu

ydów i równoczesnym

dokopywaniu "głupim" Polakom.

Wybielanie Boche

skiego

Trudniej zrozumie

tych publicystów, którzy jeszcze dzi

na łamach ró

nych czasopism opcji

patriotycznej powielaj

najbardziej uproszczone s

dy antypowsta

cze, rodem z PRL-u, ch

tnie

nawi

zuj

c do przemy

najgorszych ówczesnych kolaborantów typu Aleksandra Boche

skiego.

Zdumiałem si

niedawno mocno z powodu ukazania si

na łamach wielce lubianego przeze mnie

"Głosu" tekstu Wojciecha Rudnego, skrajnie antypowsta

czego i bezkrytycznie idealizuj

cego

przemy

lenia historyczne kolaboranta Aleksandra Boche

skiego (pisałem ju

szerzej o Boche

skim w

"Naszej Polsce" z 16 sierpnia 2000 r.). Co za

było szczególnie groteskowe - Rudny stawia

Boche

skiego, Stanisława Augusta i Wielopolskiego w jednym rz

dzie obok Romana

Dmowskiego. Postawi

wielkiego patriot

Dmowskiego obok króla-targowiczanina Stanisława

Augusta, obok XIX-wiecznego targowiczanina Wielopolskiego, obok współczesnego
kolaboranta Boche

skiego, to przecie

wyj

tkowo obra

liwego wobec tak wielkiego

patrioty i my

liciela polskiego jak Roman Dmowski. Jestem pewien,

e on sam z oburzeniem

odrzuciłby tego typu wmawiane mu powinowactwo. Przyjmijmy,

e Dmowski stanowczo odcinał si

postawy Wielopolskiego, pisz

c: Nieprawd

jest,

e dla Polski mo

na co

zrobi

, ale z Polakami nigdy

(osławiony zwrot Wielopolskiego - J.R.N.). Chc

c zrobi

dla Polski, jak zreszt

dla ka

dego

innego kraju, trzeba i

ść

z jednymi rodakami przeciw innym (...). I główna rzecz, trzeba zrozumie

swe

społecze

stwo, jego dusz

, zna

jego instynkty, w których podstawie zawsze le

y instynkt

samozachowawczy narodu (...) (por. R. Dmowski Polityka polska i odbudowanie pa

stwa, Warszawa

1988, t. I, s. 206-207).

Przypomnijmy, jak stanowczo wyst

pił Prymas Tysi

clecia w obronie pami

ci Powstania

Styczniowego przeciwko jego pomniejszycielowi, jednemu z czołowych redaktorów "Tygodnika
Powszechnego", znanemu z upartego prorosyjskiego oportunizmu Stanisławowi Stommie. (Chodziło
o zamieszczony w "TP", akurat w setn

rocznic

Powstania Styczniowego, artykuł Stanisława

Stommy, pi

tnuj

cy Powstanie Styczniowe jako wyraz nonsensownego "kompleksu antyrosyjskiego".)

W homilii, wygłoszonej 27 stycznia 1963 r. w Warszawie w ko

ciele

w. Krzy

a kardynał Stefan

Wyszy

ski powiedział m.in.: Wyczytałem ostatnio przedziwne zdanie: kto

, zastanawiaj

c si

dlaczego Powstanie wybuchło w Królestwie Kongresowym, a nie w Wielkopolsce czy te

Małopolsce,

odpowiada sobie,

e byli

my podobno owładni

ci "kompleksem antyrosyjskim"? Z tym wi

zało si

całe jego dalsze rozumowanie.

Wydaje mi si

e nie ma nic bardziej niesprawiedliwego, pomijaj

c ju

e historycznie nie jest to

prawd

, jakoby Powstanie wybuchło tylko tutaj. Ono było wła

ciwie wsz

dzie, ono było w duszy

dego niemal Polaka,

cego w granicach trzech kordonów. A wynikało to nie z takiego czy

innego kompleksu, bo kompleks jest czym

chorobliwym, podczas gdy my mieli

my zdrowe d

ąż

enie

do wolno

ci, pogwałconej i odebranej nam. I mniejsza z tym, kto j

nam odbierał i jakim j

zykiem

mówił; wa

ne jest,

e gwałcił prawo Narodu do wolno

ci.

Nie o kompleks wi

c idzie, nie o schorzenie psychiczne, które jakoby przeszkadzało Narodowi działa

i decydowa

w sposób wolny. Szło o poczucie pogwałconego prawa Narodu do samostanowienia o

sobie i do decydowania o swej wolno

ci, w której rozmieszcza si

w sposób wolny i samodzielny

prawa i wzajemne obowi

zki współ

cych ze sob

warstw narodowych. Chyba o to chodziło, a nie o

jaki

kompleks!

Gdy człowiek czy Naród czuje si

na jakimkolwiek odcinku zwi

zany i skr

powany, gdy czuje,

e nie

ma ju

wolno

ci opinii, wolno

ci zdania, wolno

ci kultury, wolno

ci pracy, gdy wszystko wzi

te jest w

jakie

ła

cuchy, wtedy nie potrzeba kompleksów. Wystarczy by

tylko przyzwoitym człowiekiem, mie

poczucie honoru i osobistej godno

ci, aby si

przeciwko takiej niewoli burzy

, szukaj

rodków i

sposobów wydobycia si

z niej.

Z półtora roku temu polemizowałem z Arturem Górskim, który w artykule Nie w morzu krwi, lecz w
pocie czoła w swoisty sposób uczcił kolejn

rocznic

Powstania Styczniowego, zamieszczaj

panegiryczny tekst na temat jego bezwzgl

dnego przeciwnika Aleksandra Wielopolskiego (pt. Nie w

morzu krwi, lecz w pocie czoła na łamach "Naszego Dziennika" z 22 stycznia 1999 r.) Górskiemu w
jego absolutnej idealizacji margrabiego Wielopolskiego nie przeszkadzał, jak si

zdaje nawet fakt,

margrabia przyj

ł od cara order za stłumienie polskiego powstania. Ju

dalej nie mo

na było chyba

pój

ść

w postawie targowickiej (st

d nawet "sta

czyk" Szujski nazwał Wielopolskiego

"targowiczaninem" w 1865 r.). Dodajmy do tego niekłaman

rado

ść

, wyra

przez Polaka,

margrabiego Wielopolskiego, z powodu wprowadzenia przez Austriaków w 1864 r. stanu obl

ęż

enia w

Galicji.

Adwokaci caratu

Jak

e cz

sto niektórzy nasi publicy

ci posuwaj

do wybielania caratu, przedstawiaj

c go jako

racjonalny twór, który na swoje nieszcz

ęś

cie, mimo wszystkich dobrych ch

ci, musiał zderza

anarchicznym partnerem, jakim byli Polacy. Adam Wielomski na przykład zapewniał z werw

tek

cie W obronie Wielopolskiego ("ND" z 20-21 lutego 1999 r.), i

Powstanie Styczniowe utwierdziło

w oczach caratu przekonanie,

e Polacy to anarchi

ci i rewolucjoni

ci, z którymi trzeba rozmawia

pomoc

represji. Przypomnijmy wi

e wła

nie ten carat, tak idealizowany przez publicystów,

najcz

ęś

ciej sam z siebie nie był zdolny do

adnych racjonalnych ust

pstw bez nacisku społecznego,

do przyznania cho

by małej cz

stki demokratycznych praw, z jakich korzystały społeczno

ci w innych,

szcz

ęś

liwszych krajach. Osławiony Mikołaj I "Pałkin" wsławił si

nakazem rozwi

zania bractw

trze

ci, bo i te uznał za niebezpieczne dla niego, bo popierane nie przez władz

, a Ko

ciół

katolicki. Co za

najbardziej groteskowe - car uzasadnił rozwi

zanie bractw trze

ci tym,

e chc

ograniczy

wolno

ść

podległego mu ludu. Wolno

ść

w piciu wódki bez ogranicze

Car Aleksander III, pogromca Powstania Styczniowego, którego tak zawiedli, zdaniem
Wielomskiego, anarchiczni i rewolucyjni Polacy, wykazywał do

ść

swoisty stosunek do wszelkich

ycze

swych poddanych. By przytoczy

jak

e znamienny przykład ze skierowan

do niego pro

szlachty guberni moskiewskiej. Upraszała ona o pozwolenie zabierania głosu w sprawach swego
okr

gu i to tylko raz na rok. Isz, czego zachotieli - napisał car na marginesie pro

by (według P.

Jasienica Dwie drogi, Warszawa 1963, s. 21).

li ten tak nieskłonny do wysłuchiwania

ycze

swoich poddanych car był w pewnym momencie

gotów i

ść

na pewne ograniczone ust

pstwa wobec Polaków, to nie z

adnej dobrej woli, a tylko

dlatego,

e dla caratu zaczynał by

enuj

cy cały mi

dzynarodowy rezonans wydarze

w Polsce

(pogrzeby rozlicznych ofiar strzelania do warszawskich tłumów etc.). Pod koniec

ycia ten sam car

zdobył si

nawet na decyzj

o wydaniu konstytucji pod wpływem - znów nie z dobrej woli, lecz na

skutek znu

enia strachem przed ci

głymi akcjami bombowymi bojowców z "Narodnoj Woli" (udany

zamach bombowy na cara przekre

lił jednak t

tak bardzo spó

nion

inicjatyw

Adam Wielomski zapewniał w tek

cie W obronie Wielopolskiego ("ND" z 20-21 lutego 1999 r.), i

Dziewi

tnastowieczni Polacy nie byli w swej robocie narodowej prowadzeni przez m

ęż

ów stanu, lecz

przez poetów. Czy mam przypomina

rozliczne fakty pokazuj

ce,

e dowódcami powsta

czymi byli

bardzo cz

sto nie poeci, a wybitnej klasy fachowcy, specjali

ci nie tylko od wojskowo

ci, lecz od

zimnego,

cisłego my

lenia? Pocz

wszy od generała Józefa Bema,

wietnego konstruktora i

architekta (przebudował Ossolineum), generała Józefa Pr

dzy

skiego, budowniczego Kanału

Augustowskiego i gen. Dezyderego Chłapowskiego,

wietnie gospodaruj

cego na roli z

zastosowaniem najnowszych technik rolnych, po carskiego oficera Romualda Traugutta.
Dlaczego ci trze

wi fachowcy buntowali si

, szli walczy

do powstania? Odpowiedzi nale

y szuka

skrajnie głupawej polityce caratu, pod którym strasznie trudno było spokojnie wytrzyma

. Do wyj

tków

nale

ały polskie bunty w zaborze galicyjskim i pruskim, pomimo i tam wyst

puj

cego ucisku

narodowego, bo jednak tam nie był on nigdy nawet cho

w cz

ęś

ci porównywalny do barbarzy

skiej

polityki caratu w zaborze rosyjskim.

Co Polacy musieli prze

ywa

w zaborze rosyjskim - dobrze ilustruje list Zygmunta Krasi

kiego do

Delfiny Potockiej, pisany w styczniu 1848 r.: Norwid mi opowiadał wczoraj rozmaite szczegóły z

ycia

warszawskiego, uwi

zienia, s

dy, kajdany, wywozy na Sybir, niesłychane odwagi i m

cze

stwa. (...)

Okropnie słucha

. Co to za stan rzeczy, co za piekło na ziemi, gorsze ni

wszystkie jakie b

marzone marzeniem wyobra

ni. Wyobra

sobie, od kiedy wyszedł ze szkół, od lat sze

ciu, nie wi

cej,

narachował imi

po imieniu 200 współuczniów, prawie wszystkich, z którymi znał si

i uczył,

wywiezionych na Sybir, pomarłych w Cytadeli lub na drodze albo dojechałych i j

cych tam. 200

jeden człowiek narachował - i to prawie dzieci!!!

Dlaczego ci młodzi Polacy si

buntowali, dlaczego nie chcieli si

pogodzi

z systemem rz

dów

caratu? Czy naprawd

tak trudno jest to zrozumie

? Czy aby pokaza

absurdalno

ść

tych

dów, znów musz

przypomnie

cytowanego ju

gruntownego rosyjskiego znawc

Polski

Mikołaja W. Berga, bliskiego krewnego jednego z pogromców Powstania Styczniowego? We
wspomnianych Zapiskach o polskich spiskach i konspiracjach Berg tak pisał o niebywałej
głupocie rz

dów rosyjskich w Polsce: W innych pa

stwach, gdy wybieraj

dla kraju tak

nego jak Polska, opatrz

go przedtem dokładnie w instrukcye, zbadaj

pod ka

dym wzgl

dem

jego przeszło

ść

i wykształcenie: czy ma wyobra

enie o geografii, historyi, j

zyku, literaturze i innych

wła

ciwo

ciach kraju, którym ma zarz

dza

. On otrzymuje od rz

cisłe i dokładne instrukcye,

wynik długoletnich bada

i do

wiadcze

, sam te

stara si

uzupełni

wiadomo

ci o kraju, do którego

jest przeznaczony; otacza si

lud

mi, którzy tam słu

yli i zamieszkiwali od dawna. A je

li taki rz

dca

rozmy

lnie lub mimowolnie zejdzie ze wskazanej mu drogi, zaraz si

znajdzie ostrze

enie, które mu

wska

e bł

d popełniony, wytknie zboczenie od przyj

tego systemu. Gdy to nie pomaga, rz

zmieniaj

W Rosyi nic podobnego si

nie dzieje! Na rz

jakiejkolwiek prowincyi bior

bez

cisłego wyboru...

kogo

ciesz

cego si

protekcyj

tej lub owej wpływowej osobisto

ci... Czy za

człowiek ten posiada

odpowiednie zdolno

ci i wiadomo

ci, o to nikt nie pyta. I bez nich mo

na by

wielkorz

...

Znajomo

ść

praw i obyczajów kraju, w którym ma si

zarz

dza

, zast

pi przyboczna kancelarya - a co

tyczy tej r

ki opieku

czej, wskazuj

cej omyłki i zboczenia od systemu - o takim zbytku, o takich

dziwnych rzeczach rosyjscy wielkorz

dcy nawet nie słyszeli i nie maj

poj

cia,

e to mo

e by

gdziekolwiek. (...). Tote

biedn

Polsk

... trz

sie chroniczna febra powsta

: na kształt nieuleczalnej

choroby.

Wyrzeczenie si

aspiracji niepodległo

ciowych byłoby bł

dem.

Liczni publicy

ci zwykli oblicza

tylko koszty powsta

, liczby poległych w bitwach i zesłanych,

kontrybucje i konfiskaty sugeruj

e bez tych "rzuca

" naród prze

ywałby spokojny, zdrowy

rozwój wewn

trzny. Zapominaj

e wyrzeczenie si

aspiracji niepodległo

ciowych wcale nie

zapewniało autentycznej ochrony przed

mierci

na polach bitew. Przeciwnie, ci

gle wówczas

pozostawał model wiernej słu

by w roli "Bartków Zwyci

zców", kornie walcz

cych w armiach zaborów

przeciw buntuj

cym si

narodom: W

grom i Włochom, Finom i narodom kaukaskim etc. wzgl

dnie

usłu

nie tłumi

cych rewolucje na Zachodzie, tak jak chciał ju

car Mikołaj I w 1830 r. Niewiele dzi

pisze si

o kosztach ponoszonych przez społecze

stwo polskie na skutek poboru rekrutów do armii

carskiej, w której Polacy musieli słu

przy realizowaniu zaborczej imperialnej polityki. Do

ść

przytoczy

dane z obszarów jednego tylko powiatu piotrkowskiego. Rada piotrkowska wykazała

cyframi,

e spo

ród 11 tysi

cy rekrutów, wzi

tych z powiatu piotrkowskiego do wojska mi

dzy

1833 a 1856 r., do Polski wróciło po latach z powrotem zaledwie 498 inwalidów-

ebraków.

Innych straciło polskie społecze

stwo bezpowrotnie. (Według słynnej syntezy Powstania

Styczniowego pióra J. Grabca, wyd. Pozna

, s. 217.)

Rezygnacja z aspiracji niepodległo

ciowych i bierna akceptacja despotyzmu groziłyby tylko tym

skuteczniejszym wynarodowieniem. Zrozumiał to dobrze równie

papie

polskich pozytywistów

Aleksander

tochowski, pisz

c w 1905 r. w 75. rocznic

Powstania Listopadowego, i

pomimo

faktu,

e powstania polskie nie miały szansy zwyci

stwa, ale czy

na si

dziwi

e: ci

gle

burzymy chlew, który nam buduj

dy; czy jednak

c spokojnie w tym chlewie mo

emy zachowa

nasz

istot

? Po rozbiorach Polacy mieli do wyboru dwie drogi: albo wynaturzy

, znikczemnie

posłu

za karm dla swych zaborców, albo nie bacz

c na wszystkie straty, pora

ki, ruiny, ratowa

swoje

ycie ci

głym buntem przeciw gwałtom. (...) By

e, i

bez rewolucji w roku 1830 i 1863

naród nasz doskonale by si

utuczył i wa

yłby du

o, ale prawdopodobnie byłby dzi

tylko spasionym

wieprzem (...). (Czy

na si

dziwi

e cenzor czujnie wyci

ł mi ten cytat w tek

cie, publikowanym

w 1982 r.?!)

Według

tochowskiego

Na przegran

walk

nie nale

y patrze

tylko pod k

tem rozmiarów represji, jakie wywołała. Według

tochowskiego miała ona bowiem równie

i inne, nie tak łatwo dostrzegalna skutki - w nat

ęż

onym

drganiu strun uczuciowych narodu, we wzlocie duchów na szczyty bohaterstwa i ofiary, w kulcie czci
dla m

czenników, w oczyszczaniu si

dusz mocnym ogniem niesamolubnego zapału, w idealizacji

ycia, celów i d

ąż

. Tego nie da najcieplejszy dom i najpełniejsza misa, a je

eli chodzi nam o dobro i

gust przyszłych pokole

, to im chyba najmniej na tym zale

dzie, a

eby przodkowie patrzyli z

przeszło

ci i w przyszło

ść

z tłustymi i rumianymi g

bami (...). Mo

na sobie wyobrazi

, jak ten

fragment wzburzył WRON-ich cenzorów o "tłustych i rumianych g

bach", którzy go bez

wahania wyci

li. Tego typu teksty były blokowane w PRL-u, nie docierały do polskich

czytelników. W rezultacie tego faktu przez dziesi

ciolecia kształtował si

coraz bardziej

jednostronny obraz polskich walk narodowych w

wiadomo

ci coraz szerszych grup

społecze

stwa. To wskazuje, jak wiele zaległo

ci publikacyjnych trzeba nadrobi

, i tym wi

ksz

szkod

przynosz

w tej sytuacji wyst

pienia publicystów nie znaj

cych cało

ci polskich przemy

temat dylematów XIX-wiecznej historii.

Przeciw mierosławszczy

nie

Wyst

powanie przeciw antypowsta

czym egzorcyzmom nie mo

e w

adnym razie oznacza

bezkrytycznej idealizacji historii naszych ruchów niepodległo

ciowych, przymykania oczu na

tak liczne bł

dy w toku przygotowywania powsta

, ich organizacji i przebiegu. Jako naród

zapłacili

my zbyt du

żą

cen

za jak

e liczne przejawy bezsensownej spiskomanii, nie licz

cej

adnymi realiami, a cz

stokro

prowadzonej tylko dla zaspokojenia własnych

wygórowanych ambicji. Chorobliwym wprost przypadkiem w tym wzgl

dzie były ró

odmiany mierosławczyzny, czego

, co okre

liłbym jako fataln

, piorunuj

mieszank

żą

dzy

władzy i demagogii, lekkomy

lno

ci i pieniactwa i co reprezentował przez całe

ycie nasz

najszkodliwszy XIX-wieczny demagog-insurekcjonista Ludwik Mierosławski. Ile

szkód

przyniosło akcentowane wci

ąż

przez Mierosławskiego absolutyzowanie walki zbrojnej,

natychmiastowego "pr

dkiego czynu" za wszelk

cen

, id

ce w parze ze wzgard

dla pracy

organicznej - "partactwa lada cyrkla, kotła czy pilnika". Zbyt cz

sto obok najwspanialszych objawów

cenia sprawie powsta

czej, obok Konarskich, Bobrowskich czy Trauguttów spotykało si

wła

nie typy w stylu Mierosławskiego.

Polacy jako "plemi

Widzenie słabo

ci kolejnych konspiracji niepodległo

ciowych i powsta

narodowych w

adnym razie nie mo

e uzasadnia

prób skrajnego idealizowania drugiego nurtu działa

narodowych, tj. ró

nych odmian pracy organicznej, absolutyzowania jej efektów, uwa

ania jej

za jedynie słuszn

w ka

dej sytuacji. Zbyt cz

sto zapomina si

e ugoda nie wsz

dzie i nie zawsze

była mo

liwa do realizacji. Wskazywano ju

nieraz,

e zupełnie odmienne warunki trwałego

kompromisu z zaborc

istniały w monarchii Habsburgów, gdzie nie było zdecydowanie liczebnie

przewa

cego i nad wszystkimi innymi panuj

cego narodu ni

w zaborze rosyjskim, gdzie wiodła

prym doktryna, widz

ca w Polakach tylko plemi

jednego "słowia

skiego" narodu. St

podzielane przez licznych wybitnych historyków opinie, i

ść

kompromisu z caratem

zawsze była w istocie tylko złudzeniem i mogła tylko prowadzi

do zatarcia odr

bno

narodowej narodu polskiego i jego "przetrwania" wył

cznie jako regionalnej odr

bno

wielkoplemiennego imperium rosyjskiego.

Z zafałszowaniami dziejów Polski jest jak z obcinaniem głów hydrze - ci

gle pojawiaj

nowe. W zwi

zku z tym musz

w swym cyklu cofn

ąć

znowu do wieków

rednich. Na łamach

"Polityki" z 5 sierpnia 2000 r. ukazało si

bowiem jedno z najskrajniejszych zafałszowa

- pióra

głównego niemieckiego eksperta tego tygodnika, jednego z najbardziej za

artych germanofili, Adama

Krzemi

skiego. Przypomnijmy,

e w 1995 r. Krzemi

ski wyst

pił w "Polityce" (nr 46) z artykułem o

sprawie przesiedle

Niemców z Polski po 1945 r., w którym próbował całkowicie zatrze

ró

nice

dzy ofiarami i katami, pisz

c: Wyp

dzenia Polaków przez Niemców, Niemców przez Polaków,

Polaków przez Rosjan, Ukrai

ców i Litwinów, nie mówi

c o masowej likwidacji

ydów przez

hitlerowców i ich kolaborantów w całej Europie - nawet po 50 latach pozostawiły otwarte rany. Prawem
psychologicznym jest,

e ka

da ze stron uwa

a si

przede wszystkim za ofiar

- tłumi

c w

wiadomo

ci poczucie winy i wyrzuty sumienia. Artykuł Krzemi

skiego wywołał ostry protest dwóch

czytelników "Polityki" z Izraela a

nazbyt dobrze pami

taj

cych, kto był ofiar

, a kto był katem w

czasie wojny: Holona Izraela i Józefa Smieta

skiego (sk

din

d w swoim czasie równie

redaktora

"Polityki"). W publikowanym na łamach "Polityki" z 13 stycznia 1996 r. li

cie obaj czytelnicy ostro

zaprotestowali przeciwko postawieniu przez Krzemi

skiego na równi losu Polaków wysiedlonych z

Pomorza, Pozna

skiego i Kresów przez zbrodniczych okupantów z losem Niemców, wysiedlonych po

II wojnie

wiatowej z Polski na mocy porozumie

poczdamskich. Zdaniem Smieta

skiego i Izraela

tekst A. Krzemi

skiego był wyrazem swoistej amnezji, gdy

Polska w latach 30. chciała przesiedli

ydów na Madagaskar, ale nie budowano O

cimia. Mocarstwa zalegalizowały transfer Niemców.

Polska zrealizowała to przesiedlenie, ale nie było zagłady. Krzemi

ski potraktował ró

ne zjawiska jako

jednorodne.

Krzemi

ski: Polska - Frankenstein Europy

Krzemi

ski, bardzo wpływowy komentator "Polityki", niejednokrotnie go

cił w Niemczech, gdzie był

wielce hołubiony przez swych niemieckich gospodarzy. Jak wida

bardzo to na

"wpłyn

ło", bo przy

ró

nych okazjach wyra

nie d

ąż

y do zacierania szczególnej odpowiedzialno

ci Niemiec za

zbrodnie II wojny

wiatowej i wzywa polskich czytelników do zbiorowej amnezji w tej sprawie.

Jego zdaniem taka pami

ęć

to tylko jakie

niepotrzebne, niepoprawne, nieeuropejskie urazy. W tek

cie

Polska poduszk

narodów ("Polityka" z 28 sierpnia 1993 r.) Krzemi

ski pisał wprost,

e nasze ci

głe

przypominanie sobie, jak nas kiedy

pokopano, jedynie psuje krew i blokuje sensowne inicjatywy (...)

nie wolno wpada

w bezpłodn

podejrzliwo

ść

. Gdy

ydzi wci

ąż

przypominaj

tylko o swojej

martyrologii w II wojnie

wiatowej, zawłaszczaj

c wył

czno

ść

na m

cze

stwo, to akurat

Krzemi

skiemu nie przeszkadza. Bo "Europejczyk" Krzemi

ski uwa

a pewno,

e tylko

ydzi

maj

- zgodnie z "poprawno

polityczn

" - patent na m

czenników. Nam, Polakom,

Krzemi

ski usilnie zaleca natomiast, aby

my nie podtrzymywali jakiej

tam anachronicznej

"idei narodowej", "mało twórczej i niezbyt płodnej", twierdz

e Naród to takie słowo, z którym

trzeba si

obchodzi

ostro

nie, jak z odbezpieczonym granatem (por. tekst Krzemi

skiego w

"Polityce" z 14 pa

dziernika 1995 r.) Przy innej okazji red. Krzemi

ski "popisał si

" mało ciekawym

wyskokiem publicystycznym, okre

laj

c Polsk

jako Frankensteina Europy. Jakie

jeszcze obelgi pod

adresem Polski wymy

nasi pomysłowi Europejczycy?

W najnowszym swym wyczynie publicystycznym pt. Winnetou pod Grunwaldem ("Polityka" z 5
sierpnia br.) Krzemi

ski wyst

pił z jedn

z najbardziej groteskowych prób wybielenia historii Zakonu

Krzy

ackiego. Gromko domagaj

c si

"rewizji" naszego obrazu Krzy

aków Krzemi

ski nawołuje

do odej

cia od "literackiej matejkiady" i zerwania z rozbiorowymi kompleksami naszych

wieszczów. Wybieleniu Krzy

aków ma słu

ść

szczególny chwyt Krzemi

skiego - postawienie

znaku równo

ci pomi

dzy dwoma wykluczaj

cymi si

"romantycznymi tradycjami" narodowych

spojrze

na Krzy

aków: polsk

"czarn

legend

" i niemieck

"biał

legend

". Bo - jak pisze

Krzemi

ski -

adna z tych legend nie jest no

na. Krzy

acy wprawdzie popełniali okrucie

stwa przy

chrystianizacji ziem pruskich, ale - według Krzemi

skiego - taka była podówczas kultura ewangelizacji

i prowadzenia wojen. Krzy

acy nie odchodzili jako

specjalnie od europejskiej normy.

Wybielanie Zakonu Krzy

ackiego

A oto, jak Krzemi

ski przedstawia dwie "legendy" o Krzy

akach: polsk

i niemieck

, od których nale

natychmiast odej

ść

: Oto le

żą

na stole dwie przeciwstawne literackie legendy Krzy

aków i Grunwaldu.

polsk

znamy. Zdradziecki, złowrogi Zakon wykorzystuje naiwno

ść

Konrada Mazowieckiego,

fałszuje bull

papiesk

, prowadzi eksterminacyjne wyprawy przeciwko Prusom, Litwie i Polsce, tworzy

nowoczesne pa

stwo militarne, kierowane przez elit

butnych rycerzy. Podst

pem zagarnia Gda

sk i

Pomorze w 1308 r., nast

pnie próbuje podbi

Litw

, któr

uratowało przymierze i unia z Polsk

oraz

bitwa pod Grunwaldem. Pa

stwo krzy

ackie, jako prototyp pa

stwa SS, było nie do zniesienia nawet

dla własnych poddanych, którzy poprosili króla polskiego o przyj

cie nad nim zwierzchnictwa.

Niepowetowany bł

d polskiej polityki polegał na tym,

e Jagiellonowie nie dobili krzy

ackiej zarazy w

XVI w., lecz pozwolili Hohenzollernom wprowadzi

w Prusach protestantyzm i utworzy

dziedziczne

ksi

stwo, które stało si

gwo

dziem do trumny Rzeczypospolitej. Drugi Grunwald, zdobycie Berlina w

1945 r. i przył

czenie połowy byłych Prus wschodnich do Polski, raz na zawsze poło

ył kres

krzy

actwu.

Niemiecka legenda jest dokładnie odwrotnie. Oto skromne bractwo szpitalne, które pod koniec XII w.
opiekowało si

w Ziemi

tej pielgrzymami z Bremy i Lubeki, na jałowej poga

skiej ziemi w

północno-wschodniej Europie w ci

gu dwustu lat zbudowało najnowocze

niejsze pa

stwo tamtej

epoki, zało

yło 96 miast, zbudowało 90 zamków, osuszyło bagna, rozci

ło Hanz

- t

ówczesn

wspólnot

gospodarcz

basenu Morza Północnego i Bałtyku. To prawda, mówili niemieccy romantycy

XIX w., braciszkowie nie tylko leczyli, ale i zadawali rany, ale to dlatego,

e poganie byli krn

brni i nie

chcieli da

ochrzci

. Krzy

acy, powiadaj

tacy pruscy historycy jak Treitschke czy Ranke, byli

dobrodziejstwem cywilizacyjnym. W ko

cu polski ksi

ążę

Konrad Mazowiecki sam ich do siebie

zaprosił, bo nie mógł sobie da

rady z najazdami Jad

wingów, Litwinów i Prusów, a braciszkowie -

raptem garstka, 300-400, a tylko w porywach 700-1000 rycerzy zakonnych - migiem si

uporali z cał

poga

hołot

, krzy

em i mieczem zaszczepili w Prusach chrze

cija

stwo,

li najnowsze

technologie, najbardziej przedsi

biorczych osadników i stworzyli znakomit

maszyn

stwow

która była modelem dla pó

niejszych Prus czasów O

wiecenia i Cesarstwa Niemieckiego.

Nieszcz

ęś

cie - głosi niemiecka legenda - zacz

ło si

wtedy, gdy Polska sprzeniewierzyła si

chrze

cija

skiej solidarno

ci i zawistna z powodu ol

niewaj

cych dokona

Zakonu sprzymierzyła si

poganami, wtargn

ła do Prus i pokonała pod Tannenbergiem armi

krzy

ack

. Do chwilowych

zwyci

zców przył

czyli si

potem zdradziecko pruscy mieszczanie, którym obcy był duch

chrze

cija

skiego rycerstwa, poparli w wojnie trzynastoletniej polskiego króla i oddali szmat kraju pod

polskie władanie. Ale jest jeszcze sprawiedliwo

ść

wiecie, królom pruskim udało si

najpierw

zrzuci

polsk

zwierzchno

ść

, a potem uwolni

dorobek dawnego pa

stwa zakonnego od polskiego

bałaganu. Niemieckie Prusy i wzi

te pod prusk

egid

Niemcy s

oto najwy

szym osi

gni

ciem sztuki

stwowej, militarnej i gospodarczej w XIX w.

Czytelników "Naszej Polski" prosz

o wybaczenie za nieco przydługi cytat z tekstu A. Krzemi

skiego,

ale tylko w ten sposób mog

pozna

cał

istot

manipulacji autora "Polityki". Krzemi

ski, wbrew

faktom historycznym,

wiadomie je zafałszowuj

c, stawia znak równo

ci pomi

dzy dwoma

nieprawdziwymi według niego obrazami dziejów Krzy

aków: polskim i niemieckim. S

k w tym,

polski obraz historii Krzy

aków jest akurat zgodny z faktami i potwierdzaj

go ró

ni obiektywni

zachodni historycy (m.in. taki znawca jak Norman Davies).

Wybielaj

cy Krzy

aków niemiecki obraz jest za

rzeczywi

cie legend

, i tylko legend

, nie podzielan

nawet przez niektórych bardziej obiektywnych od Krzemi

skiego autorów niemieckich - np.

Wolfganga Plata.

Przypomnijmy najpierw, co pisał o stosunku Krzy

aków do Polski prof. Norman Davies, historyk

din

d daleki od bezkrytycznego przejmowania tradycyjnych polskich argumentów na temat dziejów

naszych stosunków z Niemcami. W przypadku Krzy

aków prof. Davies nie ma jednak w

tpliwo

ci -

uwa

e Konrad Mazowiecki nie wyobra

ał sobie, jak gro

mij

wyhodował na własnej piersi (...).

Proces powstania pa

stwa krzy

ackiego dowodzi du

ych nakładów energii w poł

czeniu z brakiem

skrupułów. Od samego pocz

tku brutaln

sił

wspierała dyplomacja, sztuki prawne oraz talenty

administracyjne. Ju

w 1226 r. w "złotej bulli" z Rimini wielki mistrz Herman von Salza przekonał

papie

a Grzegorza IX, aby przyj

ł Prusy pod opiek

papiestwa. Przekonał te

cesarza Fryderyka II,

aby nadał wszystkie ziemie pruskie Zakonowi jako przyszłe ksi

stwo (...). W obu przypadkach

cznie przeinaczył zasi

g i charakter umowy z Konradem Mazowieckim (...). Zakon, upowa

niony

do szerzenia ewangelii miłosierdzia, prowadził własne interesy, przelewaj

c krew i stosuj

c przymus.

Powtarzaj

ce si

bunty tłumiono z wyrachowanym okrucie

stwem. Chodziło ju

nie tylko o to,

rycerze nie wykazywali wi

kszej

wiadomo

ci chrze

cija

skiej warto

ci ni

przeci

tna, zbrutalizowana

szlachta europejska, spo

ród której ich rekrutowano. Prawdziwy protest wywoływał fakt,

e w imi

Chrystusa Krzy

acy systematycznie dokonywali gwałtów, które stawały si

ródłem ich

własnego rozkwitu oraz

e prze

ladowali swych katolickich s

siadów jeszcze długo po

osi

gni

ciu pierwotnie zało

onych celów (podkr. - J.R.N.) (według N. Davies Bo

e igrzysko,

Kraków 1998 r., t. I, s. 111, 113).

Norman Davies przeciw pseudoobiektywizmowi

Prof. Davies, pisz

c (s. 113) o wzmacnianiu Zakonu Krzy

ackiego przez zawodowych rycerzy z całej

Europy oraz ró

ne okresowe wysiłki w postaci zorganizowanych grup krzy

owców, stwierdza, i

stanowili oni wcielenie najbardziej niechrze

cija

skich elementów chrze

cija

skiego

wiata

(podkr. J.R.N.).

Prof. Davies wspominał równie

(s. 114) o tak ch

tnie dzi

przemilczanej przez polskich germanofilów

sprawie okrutnego wymordowania mieszka

ców Gda

ska przez Krzy

aków.

Jak

e wi

c si

dzieje? Prof. Davies, tak skłonny do krytycyzmu wobec polskich uogólnie

na temat

tradycyjnego niemieckiego "Drang nach Osten" wobec Słowian, nagle całkowicie zaakceptował
antykrzy

ack

"polsk

legend

"(!). Bo po prostu inaczej nie mógł zrobi

, znaj

c dobrze fakty z

historii. Nie mo

na podchodzi

do niej w pseudoobiektywistyczny sposób, jak "polski" publicysta z

postkomunistycznej "Polityki" - wa

żą

c na dwóch szalach wagi - jako rzekomo zupełnie równorz

dne -

"polsk

legend

" i "niemieck

legend

". Nie mo

na uzna

za równorz

dnych krzy

ackiego agresora i

jego polskiej ofiary, okrutnych napastników i mordowanych Polaków. Z równym "powodzeniem"
mógłby pan red. Krzemi

ski uznawa

za rzekomo równorz

dne racje: "legend

hitlerowsk

" i

"legend

" antyhitlerowsk

" (!). Racje niemieckich germanizatorów i polskich dzieci bitych we Wrze

ni.

Racje polskich pocztowców w Gda

sku i ich hitlerowskich katów. Smutne,

e tego typu rzeczy trzeba

tłumaczy

jak dziecku wytrawnemu publicy

cie z "Polityki". Widzimy, do jakiego stopnia za

lepia ch

ęć

przypodobania si

Niemcom w poł

czeniu z - łagodnie mówi

c - brakami w lekturze. Sprzeczne z

faktami "poprawianie historii" przez Adama Krzemi

skiego jest tym bardziej przykre,

e chodzi o

publicyst

i eseist

, znanego z wyrafinowanego smaku estetycznego i wielostronno

ci zainteresowa

kulturalnych. Tylko

e w tym przypadku wszedł na mało znane mu terytorium wiedzy o historii i napisał

to, co uznał za najlepsze z punktu widzenia obecnej proniemieckiej "poprawno

ci politycznej".

Krzemi

ski wzywa do zerwania z literack

"matejkiad

" w ocenie Krzy

aków. Mo

na mu przyzna

w utworach polskich twórców oraz pracach historyków i wypowiedziach polityków XIX i XX wieku nie
brakowało bardzo ostrych słów o Krzy

akach. Adam Mickiewicz pisał: Krzy

ackiego gadu nie

ugłaszcze nikt. Historyk Karol Szajnocha nazwał Zakon Krzy

acki instytucj

potworn

, która

stugłow

zmor

nad ówczesn

ąż

yła Polsk

. Historyk Oswald Balzer, sam sk

din

d pochodzenia

niemieckiego, nazwał Zakon zmor

krzy

ack

. Stefan

eromski opisał w najbardziej ponurych

barwach dokonan

przez Krzy

aków rze

ludno

ci Gda

ska w 1308 r. w Wietrze od morza. Zapytajmy

jednak, czy rzeczywi

cie nie mieli oni racji w swoich "czarnych" ocenach Krzy

aków?

Przypomnijmy,

e tak niemił

Krzemi

skiemu polsk

"czarn

legend

" o Krzy

akach upowszechniał

m.in. tak wielki autorytet tamtych czasów jak Mikołaj Kopernik. Nazywał on Krzy

aków wprost latrones

i homines sceleraci (łotrami i lud

mi niegodziwymi).

Przypomnijmy,

e na W

grzech, sk

d udało si

przep

dzi

podst

pny Zakon Krzy

acki, napisano w

owym czasie, i

Krzy

acy zapłacili gospodarzowi kraju (czyli W

gier - J.R.N.) za jego dobrodziejstwa

tak, jak po

eraj

cy płomie

w piersi, jak mysz w spichlerzu, jak

mija za pazuch

. Czy to te

jest

polsk

"czarn

legend

"? Obiektywny niemiecki autor Wolfgang Plat bez ogródek pisze o podj

tej

przez Krzy

aków próbie grabie

y cz

ęś

ci ziem pa

stwa w

gierskiego (por. W. Plat Deutsche und

Polen. Geschichte der deutschpolnischen Beziehungen, Köln 1980, s. 33, 34). To te

pewno "czarna

legenda"?!

Przypomnijmy,

e na dokonan

przez Krzy

aków w Gda

sku rze

z oburzeniem zareagował

sam papie

Klemens V. Polecaj

c spraw

rzezi arcybiskupowi z Bremy i kanonikowi z Rawenny

papie

Klemens V pisał do nich, i

według doniesie

, które otrzymał, Krzy

acy w mie

cie

Gda

sku wi

cej ni

10 tysi

cy ludzi or

ęż

em pobili, dzieciom w kołyskach kwil

cym

mier

zadawali,

którym by i nieprzyjaciel wiary

tej był przepu

cił (cyt.za wyd. przez "Wiedz

Powszechn

" w 1961

r. ksi

ąż

Karoli Ciesielskiej W zasi

gu krzy

ackiego miecza, s. 56-57).

Przypomnijmy,

e krzy

acki kronikarz opisuj

c wypraw

Krzy

aków w 1322 r. pisał o działaniach jej

uczestników: Grabie

żą

i po

zburzyli gród i inne osady. Tak za

nawiedzili okolic

cał

e ani

małe dziecko w niej nie zostało (podkr. - J.R.N.) (cyt. za: K. Ciesielska W zasi

gu krzy

ackiego

miecza, Warszawa 1961, s. 67).

Jest wi

ksz

zasług

zabi

Polaków ni

pogan

Reprezentuj

cy stanowisko krzy

ackie przeciw Polsce na rozpocz

tym w 1414 r. Soborze w

Konstancji niemiecki dominikanin Joannes Falkenberg dał wyra

nie do zrozumienia, jaki los Krzy

acy

pragn

liby zgotowa

Polakom. W łaci

skiej ulotce Satira Falkenberg pisał bez ogródek: Jest wi

ksz

zasług

zabi

Polaków i ich króla ni

pogan (...).

wieccy ksi

ążę

ta zasługuj

na królestwo niebieskie,

li podejm

wojn

dla zabicia Polaków i ich króla (...). Zapowietrzona zbiorowo

ść

polska (pestifera

universitas Polonorum), której głow

jest Jagiełło, jest cała szkodliwa (est tota obnoxia) (...) i dlatego

wieccy ksi

ążę

ta maj

obowi

zek wyt

(extinguere) wszystkich Polaków (...) powiesi

szubienicach ich ksi

ążą

t i cał

ich szlacht

. Na szcz

ęś

cie słynny polski uczony, rektor krakowskiego

uniwersytetu Paweł Włodkowicz, z powodzeniem rozprawił si

w Konstancji z eksterminacyjnymi

teoriami prokrzy

ackiego dominikanina. Dzi

ki argumentacji Polaków z Włodkowiczem na czele Sobór

w Konstancji uroczy

cie pot

pił pogl

dy Falkenberga, doszło nawet do jego uwi

zienia.

li dochodziło do tego,

e nawet papie

Jan XXII rzucił kl

na Zakon (w 1328 r.). Je

li słynna

szwedzka

ta,

w. Brygida, w oburzeniu na krzy

ackie zbrodnie stwierdziła, powołuj

c si

objawienie Syna Bo

ego, który mówi

c o zakonie teuto

skim, odezwał si

do niej tymi słowy:

Pszczołami u

yteczno

ci mieli by

owi Krzy

acy, których postawiłem na stra

y u granicy ziem

chrze

cija

skich. Ale oto powstali przeciwko mnie. Bo nie dbaj

o dusze, nie lituj

ciał tego ludu

pruskiego, który z bł

du nawrócił si

ku wierze katolickiej i ku mnie. Gn

go prac

niewolnicz

(...).

A je

eli wojn

tocz

, tedy czyni

to jedynie ku powi

kszeniu swej pychy i szerszemu rozpostarciu

chciwo

ci. Dlatego przyjdzie czas, kiedy b

wyłamane im z

by i b

dzie uci

ta im r

ka prawa, i

prawa noga im ochromieje, aby

yli i uznali wyst

pki swoje (cyt. za: K. Szajnocha Jadwiga i Jagiełło

1374-1414, Warszawa 1974, t. I, s. 291).

Zaiste, wielce przebiegli musieli by

redniowieczni Polacy. Je

eli nawet szwedzk

Brygid

- zarazili swoj

"czarn

legend

" o Krzy

akach... Niebywałe rozmiary okrucie

stwa

Krzy

aków wobec swych poddanych były pi

tnowane przez niektórych autorów niemieckich. Np. w

1797 r. niemiecki historyk królewiecki Ludwik von Baczko pisał,

e podziw dla budowli zamków

krzy

ackich u znawcy pruskiej historii znika, gdy przypomni on sobie,

e te bryły skalne spi

trzali

nieszcz

ęś

liwi niewolnicy (cyt. za: H. Boockmann Zakon krzy

acki, Warszawa 1998, s. 277).

Inny autor niemiecki, Heinrich Luden, pisał w 1822 r. w swej powszechnie znanej wówczas historii

wiata o krzy

ackiej dumie, uporze i pogardzie dla człowieka. Znowu "czarna legenda" (!).

Wspomniany ju

autor niemiecki Wolfgang Plat pisał w swej ksi

ąż

ce o agresywnym Zakonie

Krzy

ackim,

e program tego Zakonu wyra

nie nakierowany był przeciwko istnieniu Polski. To wła

nie

było

ródłem konfliktu (W. Plat Deutsche und Polen. Geschichte der deutschpolnischen Beziehungen,

Köln 1980, s. 39).

Przypomnijmy tu,

e niemieckie mieszcza

stwo i szlachta Prus w ko

cu tak mieli do

ść

dów

grabie

czych Krzy

aków, którzy wszystkie dobra chcieli zagarn

ąć

tylko dla siebie (W. Plat, s. 40),

e z

całego serca optowali za wej

ciem podbitych przez Krzy

aków ziem pod polskie władanie. Pó

niej

, jak pisał Wolfgang Plat: pruskie stany stały wiernie przy polskiej republice szlacheckiej, poniewa

wiedziały: tak długo, jak długo pozostaniemy przy Polsce, b

dziemy wolni (solange wir bei Polen

bleiben, sind wir frei - podkr. - J.R.N.) (W. Plat, op.cit., s. 40). To nie tylko Polacy głosili "czarn

legend

" Krzy

aków. Mieli ich prawdziwie do

ść

tak

e ich wszyscy niemieccy poddani, ograbiani przez

nich i uciskani na ka

dym kroku. Dlatego wła

nie doszło do tego, co opisał z gorycz

krzy

acki

kronikarz Joannes von Pusille (Jan Lindenblatt), i

: Wówczas wszystka szlachta i gmin, i mieszczanie

powstali na panów swoich, sprzeniewierzyli si

im podobnie

biskupi, prałaci, zakonnicy, zakonnice i

ludzie wszelkiego stanu, którzy wszyscy przeszli na stron

króla polskiego i wzi

li go sobie za pana. I

stała si

tak wielka zdrada w pa

stwie zakonnym i tak nagła zmiana serc całych Prusiech, jakiej nie

było jeszcze przypadku w

adnym kraju (cyt. za: K. Szajnocha Jadwiga i Jagiełło 1374-1413,

Warszawa 1974, t. I i II, s. 292).

Nieprzypadkowo do rzekomo oczernianych przez polsk

"czarn

legend

" Krzy

aków tak ch

tnie i

sto nawi

zywali nazi

ci na czele z osławionym rasist

Alfredem Rosenbergiem. Ten ostatni

wielokrotnie próbował przedstawi

Krzy

aków jako

redniowiecznego prekursora nazistów,

przerzucaj

c pomost mi

dzy krzy

ack

przeszło

a narodowosocjalistyczn

tera

niejszo

przypisuj

c Hermanowi von Salza (wielki mistrz krzy

acki z pocz

tków XIII w. - J.R.N.) motyw walki o

przestrze

yciow

(...) (według H. Boockmann, op.cit., s. 290).

Nie było rzezi Gda

ska?

Polskie półki ksi

garskie zalewane s

wci

ąż

ró

nego typu próbami wybielania Krzy

aków. W

pierwszym odcinku mego cyklu o czarnej legendzie dziejów Polski ("NP" z 9 sierpnia 2000 r.) pisałem
o wybielaniu Krzy

aków jako "cywilizatorów" przez Janusza A. Majcherka i o podobnych dokonaniach

T. Jastruna w "Res Publice" oraz w wydanej w 1996 r. ksi

ąż

ce Zofii Kowalskiej Krzy

acy w innym

wietle. Chciałbym teraz przypomnie

jeszcze par

innych drastycznych przykładów tego typu

"wybielania" Krzy

aków.

W 1999 r. na rynku wydawniczym pojawiła si

ksi

ąż

ka mało znanego autora Pawła Pizu

skiego

Krzy

acy od A do Z. Leksykon, szumnie reklamowana przez publikuj

ce j

wydawnictwo jako

pierwszy w Polsce leksykon po

cony Krzy

akom. Niestety nie tylko autor tej ksi

ąż

ki jest mało

znany, ale wyra

nie i jemu mało znane s

prawdziwe dzieje krzy

ackie, o czym

wiadcz

zarówno

rozliczne wa

ne pomini

cia, jak i daleki od rzetelno

ci naukowej sposób przedstawienia dziejów

Krzy

aków. Autor przypuszczalnie główne

ródła swej "wiedzy" o Krzy

akach czerpał od niemieckich

autorów. Dowodzi tego bardzo cz

ste nie-stosowanie nawet w tym pierwszym w Polsce leksykonie

conym Krzy

akom podstawowych poj

ęć

, przyj

tych przez polsk

historiografi

w odniesieniu

do tej problematyki. Pró

no szukałem w ksi

ąż

ce Pizu

skiego np. hasła hołd pruski. Autor pewnie

uznał za "niepoprawne politycznie" przypominanie tego typu nieprzyjemnych dla Niemców wspomnie

historycznych. Przy ha

le "Gda

sk" zabrakło w ogóle cho

by słowa o osławionej rzezi gda

skiej z

1308 r., kiedy Krzy

acy okrutnie wymordowali ponad 10 tys. osób, wi

kszo

ść

ówczesnych

mieszka

ców miasta. W ksi

ąż

ce, która zawiera 150 biogramów postaci, które wywarły najwi

kszy

wpływ na dzieje Zakonu, zabrakło biogramu w

gierskiego króla Andrzeja II, który - poznawszy si

wiarołomstwie Krzy

aków - sił

przep

dził ich z W

gier.

"Zapomniano" o Towarzystwie Jaszczurczym

Zabrakło w leksykonie dziejów Krzy

aków tak podstawowego poj

cia, jak Towarzystwo Jaszczurcze,

nazwa utworzonego w 1397 r. tajnego zwi

zku szlachty chełmi

skiej, maj

cego j

broni

przed

uciskiem krzy

ackim (zwi

zek ten stał si

pó

niej podstaw

słynnego Zwi

zku Pruskiego,

utworzonego w 1440 r.). Pisz

c o warszawskim procesie przeciw Krzy

akom w 1339 r. Pizu

ski

pomija tak podstawowe sprawy, jak konkretne, udowodnione w czasie procesu zarzuty, oskar

Krzy

aków o spalenie ko

ciołów w Nakle, Warcie, Szadku, Bełdrzychowie, Koninie, Słupiach,

Pobiedziskach i Karczewie oraz ko

cioła franciszkanów w Pyzdrach. Nie dowiemy si

z ksi

ąż

Pizu

skiego o zdradzieckim zamordowaniu przez Krzy

aków gda

skich burmistrzów Konrada Letzkau

i Arnolda Hechta oraz rajcy Bartłomieja Grossa (w 1411 r.). Przykłady tego typu pomini

ęć

długo mno

. "Zdumiewa" wyra

nie zapo

yczony przez Pizu

skiego ze stronniczych niemieckich

ksi

ąż

ek sposób interpretowania ró

nych wydarze

. Np. w ha

le Borsa ziemia pisze,

e król w

gierski

Andrzej II wkroczył na czele swych wojsk do posiadło

ci Zakonu i zagarn

ł ich dobra (podkr. -

J.R.N.) (Krzy

acy od A do Z, op.cit., s. 22). To nie król w

gierski zagarn

ł dobra Krzy

aków, lecz

Krzy

acy próbowali zrabowa

ziemie W

gier, przyznaj

to obiektywni, a nie stronniczy autorzy

niemieccy (np. W. Plat, pisz

cy o próbie grabie

y ziem w

gierskich przez Krzy

aków). Do wszystkich

pomini

ęć

i deformacji dochodzi te

wyj

tkowo niechlubna, niezgodna z przyj

tymi zasadami pisownia

nazwisk. Np. ksi

ążę

Albrecht Hohenzollern (ten od hołdu pruskiego) podany został nie pod hasłem

"Albrecht Hohenzollern", jak zwykle podaje si

w encyklopediach, lecz pod hasłem "Hohenzollern".

Niemiecki Instytut Historyczny - za Krzy

akami

Zadbał o wybielenie Krzy

aków w Polsce równie

Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie. Z jego

pomoc

wydawnictwo "Volumen" wydało w 1998 r. współfinansowan

przez "Alfried Krupp von Bohlen

und Halbach Stiftung" obszern

, prawie 400-stronicow

publikacj

niemieckiego historyka Hartmuta

Boockmanna. Mimo odchodzenia w szeregu sprawach od ró

nych stereotypów pruskiej historiografii

Boockman podejmował w swojej ksi

ąż

ce kolejn

, trzeba przyzna

bardzo zr

czn

i wyrafinowan

prób

wybielenia Krzy

aków, staraj

c si

m.in. wyra

nie pomniejszy

obraz ich okrucie

stw i

wyj

tkowej agresywno

ci. Równocze

nie dalej podtrzymywał ró

ne stare niemieckie tezy, pisz

c np.,

e (...) niezbywalne prawo Polski do Pomorza Gda

skiego staje si

z gruntu w

tpliwe (H. Boockmann

Zakon krzy

acki, Warszawa 1998, s. 171). Szkoda,

e polscy wydawcy nie zadbali o opatrzenie tak

kontrowersyjnej z polskiego punktu widzenia ksi

ąż

ki H. Boockmanna polskim wst

pem lub posłowiem,

przedstawiaj

cym polskie stanowisko w ró

nych spornych sprawach. (Nie załatwiła tego niestety

króciutka, niecałe dwie strony notka polskiego historyka prof. Mariana Biskupa.)