Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość zdjęć

20 stycznia 2011, 11:30

Autor: Dawid Petka
czytano: 20803 razy

W poprzedniej części serii "Zapanuj nad swoim
sprzętem" pisaliśmy o konsekwencjach, jakie dla
końcowej jakości zdjęcia przynoszą rozmaite
ustawienia obiektywu. Teraz natomiast zajmiemy
się bardzo ważnym zagadnieniem czułości.

Zapraszamy do lektury.

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. I. Wpływ obiektywu na jakość fotografii

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. IV. Ekspozycja - podstawy

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. V. Histogram

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VI. Filtry w fotografii cyfrowej

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VIII. Filtry polaryzacyjne w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. X. Filtry neutralnie szare w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. XI. Filtry tradycyjne kontra cyfrowe

Tak, jak za jakość zdjęć od strony obiektywu odpowiadała przysłona, tak w przypadku korpusu
lustrzanki (i nie tylko) parametrem w głównej mierze decydującym o końcowym rezultacie, jest czułość.
Wspołcześnie określa się ją w ustandaryzowanych wartościach ISO (zob. artykuł

Fotografia od A do Z:

Czułość materiału światłoczułego

). Parametr ten określa zdolność elementu światłoczułego do

rejestrowania światła. Jak wiadomo, im wyższa czułość ISO, tym więcej światła w tym samym czasie
zarejestruje matryca bądź film.

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość ...

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-ii-czulosc-...

1 z 8

2015-08-15 15:55

W tym przypadku niska wartość ISO i wykorzystanie statywu pozwoliło na bardzo szczegółowe

odwzorowanie detali. Fot. D. Petka

Kwestie   jakościowe   w   przypadku   czułości   ISO   najczęściej   łączone   są   –   i   słusznie   –   z   problemem
powstających w wyniku jej zawyżania zakłóceń. W czasach analogowych zakłócenia te miały charakter
specyficznego   ziarna   emulsji,   dziś   jest   to  cyfrowy   szum.   Sprawiedliwie   przyznać   należy,   że   wygląd
analogowego ziarna jest  dużo przyjemniejszy dla oka niż jego cyfrowy odpowiednik. Poniższa tabela
pokazuje,  jak   –   w   zależności   od   wartości   ISO  –   wzrastają  zakłócenia  w   różnych   partiach   obrazu   w
przypadku korzytania z apartu cyfrowego (szum w cieniach, światłach i partiach zawierających kolor):

[converttable start="1"]

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość ...

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-ii-czulosc-...

2 z 8

2015-08-15 15:55

ISO 12800

[converttable]

Cyfrowy szum występuje w dwóch postaciach – szumu luminancji i szumu chrominancji. Ten pierwszy
w swym charakterze bardziej przypomina ziarno, a powstaje na skutek zróżnicowania jasności w
jednolitych obszarach. Szum ten stosunkowo łatwo zwalczyć w procesie edycji, a jego wygląd jest
raczej przyjemny dla oka. Drugi rodzaj szumu jest bardziej problematyczny – przede wszystkim jego
wygląd nie ma już żadnych walorów estetycznych, a powstaje na skutek zróżnicowań barwnych. Jest to
szum kolorowy.

Korzystanie z niskich wartości ISO pozwoliło w tym przypadku wykorzystać cały potencjał matrycy

aparatu Nikon D2X, która rejestruje obraz ze znaczną dynamiką. Fot. D. Petka

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość ...

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-ii-czulosc-...

5 z 8

2015-08-15 15:55

Dobór czułości często więc musi stać się kompromisem między wartością wymaganą dla uzyskania
czasu pozwalającego [comment]na zrobienie nieporuszonego zdjęcia, a jakością. Zawsze należy używać
najniższej możliwej czułości, warto mieć też mieć na uwadze fakt, że aparaty najlepiej pracują, gdy
ustawione są na tzw. czułość nominalną, podstawową. Jest to najniższe dostępne bez rozszerzania skali
ISO – we współczesnych cyfrówkach są to wartości ISO 100 lub 200 – np. w lustrzankach Nikona (z
wyjątkiem D3X) czułością bazową jest ISO 200, ale możemy też ustawić czułości niższe. Nie zyskamy
wtedy jednak zbyt wielu korzyści, co więcej – aparaty pracujące na ISO 100 mają dużo gorsze osiągi
niż na czułościach z zakresu kalibrowanego. Podobna możliwość istnieje też w górnym zakresie skali –
możemy rozszerzyć światłoczułość aparatu o wartości bardzo wysokie.

Wykorzystanie niskiej wartości ISO pozwoli wydłużyć czas naświetlania. Dodatkowo przejścia tonalne

odwzorowane są bardzo płynnie i delikatnie. Fot. D. Petka

Najlepsza metodologia doboru odpowiednich wartości ISO polega na wyjściu z czułości bazowej i takie
jej   zawyżanie,   aby   uzyskać   czas   pozwalający   na   pewne   zrobienie   zdjęcia.   Oczywiście   największą
swobodę   daje   nam   użycie   statywu,   w   przypadku   korzystania   z   tego   rodzaju   stabilizacji   najlepiej
wykorzystywać czułość bazową. Dobrze jest dokładnie poznać zachowanie naszego aparatu przy różnych
czułościach, może się bowiem  okazać, że często lepiej jest użyć wysokiej czułości, niż zrobić zdjęcie
poruszone   lub   też   całkowicie   z   niego   zrezygnować.   Fotografując,   należy   mieć   świadomość   tego,   że
zwiększanie   czułości   zwiększy   ryzyko   powstania   widocznego   na   zdjęciach   szumu,   jednak   jego
występowanie   nie   jest   jednolite   i   jednakowe   dla   danej   czułości.   Ogólnie,   pracując   na   wysokich
wartościach   ISO,   należy   dużo   większą   wagę   przykładać   do   prawidłowego   naświetlenia.   Zwłaszcza
niedoświetlenie zdjęcia zwiększa widoczność szumu. Jest on zawsze bardziej zauważalny w miejscach
ciemnych – np. na nocnych zdjęciach miasta może być w ogóle nie przeszkadzający w miejscach mocno
naświetlonych   (np.   jasno   oświetlonych   budynkach),   ale   na   ciemnym,   granatowym   niebie   stanie   się
znaczącym   problemem.  Z   tego  względu   decyzja,  czy  podejmować   się   fotografowania  przy   wysokich
ISO,   zależy   przede   wszystkim   od   tematu   zdjęcia   –   w   skrócie   można   powiedzieć,   że   w   dobrych

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość ...

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-ii-czulosc-...

6 z 8

2015-08-15 15:55

warunkach oświetlenieniowych (np. na boisku piłkarskim czy lodowisku oświetlonym sztucznym
światłem) duże czułości nie powinny sprawiać problemów z szumem. Znacznie większą ostrożność
zachować należy, robiąc zdjęcia np. na koncercie – występujące w takich warunkach duże obszary cieni,
mogą powodować powstawanie nieładnych, szumiących fragmentów zdjęć.

ISO a szum

Inne konsekwencje korzystania z wysokich czułości
Szum   nie   jest   jedynym   problemem   przy   korzystaniu   z   wysokich   czułości.   Co   więcej   –   problem   z
szumiącymi zdjęciami pojawia się przy dużo wyższych czułościach niż inne związane z zagadnieniem
zniekształcenia. W dużo mniejszym zakresie czułości np. będziemy mogli korzystać z pełni możliwości
matrycy naszego aparatu. Na czułościach wyższych i niższych niż ISO natywne pojawi się zawężenie
zakresu dynamicznego naszego aparatu, co w praktyce sprowadza ten problem  do wzmiankowanego
wyżej   dokładnego   naświetlania   kadru.   W   przypadkach   takich   może   się   pojawić   brak   możliwości
odzyskania detali w światłach i cieniach przy wywoływaniu plików w formacie RAW. Pośrednim skutkiem
zmniejszonej dynamiki jest gorsze odwzorowanie barw – tracimy przede wszystkim na ich nasyceniu i
subtelnych   [comment]przejściach   tonalnych.   Fotografie   wykonane   z   niskimi   czułościami   są   dużo
gładsze, co widać w szczególności w partiach ujętych poza głębią ostrości – to samo zdjęcie wykonane z
czułością ISO 200 i 6400 będzie miało zupełnie inny charakter rozmycia tła, mimo zastosowania tego
samego obiektywu z tą samą przysłoną. Zdjęcie zrobione przy wyższej czułości posiadać będzie bardziej
ziarniste,   charakterystyczne   rozmycie   tła,   natomiast   to   wykonane   z   niskim   ISO   będzie   zachwycało
delikatnym i plastycznym tłem. W prezentowanej na poprzedniej stronie tabeli widać również wyraźnie
występujące   w   przypadku   ISO   maksymalnego   nieregularne   przebarwienia   –   tego   rodzaju   artefakty
bardzo często pojawiają się, gdy korzystamy z czułości wykraczającej poza kalibrowane wartości.

Fotografia wykonana przy wysokiej czułości ISO. Widać wyraźnie szum w postaci zróżnicowanej

jasności. Oprócz tego, na zdjęciu tym uwidacznia się zawężenie dynamiki, widoczne w postaci utraty

szczegółów w jasnych obszarach po lewej stronie zdjęcia. Fot. D. Petka

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość ...

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-ii-czulosc-...

7 z 8

2015-08-15 15:55

Warto pamiętać   o  tym, że  nie  należy  ślepo  trzymać   się  powyższych   zasad   i  wykorzystywać  jedynie
niskie ISO. Jest mnóstwo tematów, które wręcz zachęcają, by korzystać z wysokich czułości, zwłaszcza
gdy charakter szumu naszego aparatu jest atrakcyjny. Ustawiając wysokie wartości ISO nawet wtedy,
gdy nie są one konieczne do otrzymania nieporuszonych zdjęć, zyskujemy bardzo charakterystyczny,
romantyczny   klimat.   Doskonale   pasuje   on   do   zdjęć   tajemniczych   portretów   czy   też   do   ulicznego
reportażu. Oczywiście, nie ma najmniejszego sensu korzystać z takich ISO przy fotografii reklamowej,
krajobrazowej   czy   też   architektonicznej   –   tam   będziemy   potrzebowali   doskonałej   jakości   i
rozdzielczości.  Poniższa   tabela   zawiera  podsumowanie   wiedzy   na  temat   praktycznego   wykorzystania
czułości:

Wysokie czułości

Zalety

Wady

Wykorzystanie

możliwość
skrócenia
czasu
naświetlania

zwiększenie szumu
zmniejszenie
dynamiki
pogorszenie
odwzorowania barw
niewielka tolerancja
na błędy
naświetlania

Wysokich   czułości   używać   będziemy   w   przypadku
konieczności   fotografowania   "z   ręki"   przy   słabym
świetle zastanym. Zawyżanie ISO często  przydatne
będzie   w   celu   skrócenia   czasu   naświetlania   w
lepszych   warunkach   (np.   by   zamrozić   ruch
sportowców). Jako efekt specjalny, wysokich czułości
używać

będziemy

celu

osiągnięcia

charakterystycznego nastroju (podkreślając np.
tajemniczość zdjęć).

Niskie czułości

Zalety

Wady

Wykorzystanie

doskonała
jakość obrazu
brak szumu
większa
tolerancja
błędów
naświetlania

konieczność
wykorzystywania
dłuższych czasów
naświetlania

Niskie   ISO   wykorzystamy,   gdy   potrzebować
będziemy   bezkompromisowej   jakości   zdjęć.
Korzystać z takich czułości  będziemy także w nocy,
w przypadku pracy ze statywem.

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. I. Wpływ obiektywu na jakość fotografii

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. III. Statyw i stabilizacja

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. IV. Ekspozycja - podstawy

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. V. Histogram

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VI. Filtry w fotografii cyfrowej

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VII. Filtry połówkowe w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. VIII. Filtry polaryzacyjne w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. X. Filtry neutralnie szare w praktyce

Czytaj także:

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. XI. Filtry tradycyjne kontra cyfrowe

www.swiatobrazu.pl

Zapanuj nad swoim sprzętem, cz. II. Czułość ISO i jej wpływ na jakość ...

http://www.swiatobrazu.pl/zapanuj-nad-swoim-sprzetem-cz-ii-czulosc-...

8 z 8

2015-08-15 15:55