SOCJOLOGIA ORGANIZACJI dr Sławomir Pilipiec

WYKŁD 1

Socjologia – nauka zajmująca się społeczeństwem.

Socjeta – wspólnota

Logos – nauka

Przedmiotem badań socjologii są cztery teorie:

1. teoria zmiany społecznej
2. teoria struktury społecznej
3. teoria zachowania społecznego jednostki
4. teoria zachowania społecznego grupy

Socjologia ogólna – to ta która dostarcza metody badawcze, analizuje pojęcia, metody badawcze od strony
naukowej.

Socjologia szczegółowa – różnego rodzaju badanie. To ta która bada poszczególne dziedziny :

•

socjologia administracji

•

socjologia pracy

•

socjologia wsi i nauk wiejskich

•

socjologia prawa

•

socjologia morska

•

socjologia medycyny

•

socjologia ekonomi

Społeczeństwo

Proste zbiory ludzkie Złożone zbiory ludzkie

1. zbiorowiska społeczne – terytorialne mieszkańcy 1. grupa społeczna

2. kategorie społeczne – demograficzne, płeć starsi 2. rodzina (więzy rodzinne,

młodsi, wiek, zawodowa, wykształcenie, zawód 3. zbiory o wspólnej kulturze naród

dochody grupa etniczna
3. typ osobowości – aktywni, bierni 4. zbiór ludzi o podobnym zacho -

waniu (tłum, publiczność).

RELACJE SPOŁECZNE

Jednostka społeczeństwo

Społeczeństwo

kontekst

człowiek

Grupa

społeczna

system

struktura

kultura

rodzina

Mąż

Ojciec

Syn

żona

rodzina

Org. rodziny

Pokrewieństwo

powinowactwo

Etos

Zbiór norm

nauka

Nauczyciel

Uczeń

student

uczelnia

System

Szkolnictwa

wyższego

hierarchia

Regulamin
studiów

Zwyczaj

praca

Pracownik

pracodawca

Grupa
pracowników

Firma

System
wolnorynkowy

Organizacja
pracy

Prawo
pracy,
regulamin
pracy, etos
pracy

religia

Wierny

Ksiądz

Kościół

Parafia

Organizacja
kościoła

hierarchie

Dekalog
prawo
kanoniczne

polityka

obywatel

Państwo

Organizacja
państwowa

Hierarchia
władzy

Kultura
polityczna
normy
prawne
prawo
wyborcze

Społeczeństwo → ustrój polityczny

1. OIKOS – życie prywatne, rodzinne
2. ECCLESIA – życie publiczne, władza

Wspólnota ≠ zrzeszenie

Terytorium brak wspólnego terytorium

Więzi osobiste kontakty celowe

Jeden cel więzi przedmiotowe, rzeczowe

Stosunek emocjonalny, uczuciowy stosunek

Kształtowanie postaw kultury formalizm

Wychowanie (rodzinne, szkoła, koledzy)

Socjologia

↓

Socjologia organizacji

Analiza

Klasyfikowanie różnych struktur

Form. instytucji społecznych, organizacji jak również bada interakcje społ. Stosunki międzynarodowe.

Interakcje forma

Stosunków → ← strukturalna

(rodzina 2+1 + pies standard)

(niestandardowo: 2 mężczyzn+ dziecko

2 kobiety + dziecko)

1. funkcja diagnostyczna (opis działania org. czy realizuje swoje cele
2. funkcja prognostyczna (Próba oceny sytuacji)
3. funkcja socjotechniczna (socjolog ma dać wskazówki jak zmienić obszar działania).

II wykład

Socjologia organizacji to człowiek, grupa społeczna i sama organizacja.

Miejsce człowieka w społeczeństwie wyznacza system prawny (Konstytucja – każdy wobec prawa jest
równy). Oprócz tego każdy zajmuje pozycję według organizacji.

→ grupa →organizacja

Teoria zmiany społecznej (teoria rozwoju społecznego).

Rozwój REGRES

PROGRES kryzys gospodarczy

Postęp (techniczny, cywilizacyjny, informatyzacja kraju).

GR → ORG → PAŃSTWO (najwyższa forma społecz)

↓

SPOŁECZEŃSTWO

Sposób patrzenia człowieka na świat :

Fazy:

•

teologiczna (odwołanie do Boga)

•

metafizyczna (odwołanie do sił natury)

•

pozytywna (odwołanie do wiedzy, rozumu)

Dzisiaj jesteśmy w fazie pozytywnej

Społeczeństwa:

•

preindustrialne (przedprzemysłowe, rolnicze, o strukturze prawnej nierównej, dominuje kultura grup
społecznych)

•

industrialne (społeczeństwo przemysłowe)

•

postindustrialne (postęp technologiczny, rynek usług, środki komunikacji, rozwój nauki, postęp
cywilizacyjny)

Państwo – najważniejsza i najwyższa forma społecznościowa.

Forma państwa:

1. budowa organów władzy zwierzchniej (republika, monarchia – dziedzictwo tradycje, dyktatura –

przemoc siła)

2. reżim polityczny, środki, metody sprawowania władzy (demokracja, autorytarny – zamyka się, kary

finansowe – Białoruś. Totalitarny – przeciwnika się zabija).

3. ustrój administracyjny, terytorialny (państwo unitarne, państwo federalne związkowe- Niemcy,

Rosja, USA, państwo konfederacyjne np. UE).

Polska jest republiką. Reżim polityczny Polski to demokracja. Polska jest państwem unitarnym –
jednolitym.

Sposoby zmian społecznych.

1. sposób ewolucyjny (stopniowa zmiana, bezkrwawa, transformacja ustrojowa gospodarcza społeczna

– Wielka Brytania).

2. sposób rewolucyjny (zmiana gwałtowna, krwawa, burzy się stary porządek a nowy buduje się od

początki – Rosja, Polska, Francja).

Ewolucja ≠ rewolucja

Elita - opozycja kontreilta

Masy zmiana systemu rewolucja

Masy popierają elity opozycja nic nie zrobi. Masy popierają opozycje dochodzi do rewolucji.

A A A A

relatywna

deprywacja Czas
czas

czas

O – oczekiwania

a- aspiracje człowieka

Re – rewolucja

Struktura społeczna

Stratyfikacja społeczna grupy społeczne

Stratyfikacja społeczna – podział ludzi –wspólnoty pierwotne, społeczeństwa stanowe.

Grupy społeczne – podział horyzontalny, człowiek należy do różnych grup formalnych, materialnych.

Organizacja plemienna – organizacja ludzi wolnych.

W Polsce były trzy stany społeczne:

1. SZLACHTA
2. DUCHOWIEŃSTWO
3. CHŁOPI, MIESZCZANIE
4.

Stany (podział prawny) wraz z postępem zmieniły się w klasy. Klasa jest podziałem faktycznym,
przynależność do niej zależała od dochodu.

Podział klas:

•

Wyższa (1-2% społeczeństwa z najwyższymi dochodami)

•

Średnia (75-77% bardzo duże zróżnicowanie, styl życia, mieszkanie, samochód)

•

Niższa (ludzie o najniższych dochodach, 20% społeczeństwa. Klasa ta jest bardzo zróżnicowana.
Bezdomnych w Polsce jest ok. 180-200 tys).

Od strony organizacji klasowej bierzemy pod uwagę oprócz dochodu również styl życia, prestiż zawodowy
itp.

KASTA – system funkcjonujący w Indiach związany z religią hinduską, reinkarnacją, małżeństwa
tylko w ramach kasty.

Kasta odpowiednik systemu feudalnego w Polsce. EGZAMIN.

W Polsce zniesiono podział stanowy po I wojnie światowej.

Grupy społeczne

Podział neutralny, należymy do różnych grup które zmieniają się. Żeby była grupa społeczna musi być co
najmniej 3 osoby. Relacje grupy muszą być uregulowane (normy).

Cechy grupy społecznej które odróżniają ją od tłumu:

1. trwałość – więzy łączące osoby są trwałe
2. formalizm – organizacja wewnętrzna
3. więź społeczna – relacje nie są przypadkowe,
4. współdziałanie, współpraca
5. specyficzne właściwości grupy – coś co wyróżnia daną grupę od innych np. symbole, znaki, środki

integrujące

6. świadomość samokategoryzacji – umiejętność oceny kto jest członkiem grupy a kto nie
7. cel – każda grupa musi mieć swój cel
8.

Elementy do oceny grupy (jej charakterystyki)

•

wytwór grupy

•

obraz grupy

•

normy grupy

Jeżeli grupa ma cel to mówimy o wytworach grupy (np. grupy studenckiej to będą testy, egzaminy).
Dążenia wynikające z realizacji celu.

Normy – dzięki nim funkcjonowanie grupy jest możliwe one mówią jak i kiedy mamy się zachować (normy
prawne, moralne, obyczajowe).

Podział grup społecznych:

1. wielkość (małe, duże)
2. typ więzi (więź pierwotna to rodzina, intymna. Więź wtórna – więź rzeczowa, wspólny interes, cel,

zadanie do wykonania. Grupa wtórna jest tworzona dla realizacji wspólnego celu.

3. formalizm grupy – więź bezosobowa gdzie jest kontrola (np. starosta na studiach, grupy nieformalne

gdzie nie ma kontroli więź jest bardziej osobista ale formalizm jest cechą nieodłączną grupy.

4. sposób uzyskiwania członkowstwa (genetyczny – rodzina, państwo- obywatel, grupy ekskluzywne-

przynależność jest kontrolowana trzeba pokonać szereg barier, grupy inkluzyjne – grupy
swobodnego dostępu, nie stwarzają żadnych barier członkowskich.

5. podział grup według zadań. Grupy celowe, grupy wspólnotowe

Elita

Każda grupa wytwarza swoje elity. Pojęcie związane z kultem bohatera wybitnej jednostki.

Element genetyczny (np. adwokat)

Element indywidualny (ucząc się, pracując)

Element protekcyjny (np. partie polityczne)

Wykład 3

ELITA 

Kajetan MOSKA

Wiktor PARETO: def. „Elity” - albo jednostka albo grupa osób, które wyróżniają się z grupy osób pod
jakimś społecznie wyniosłym względem.

Prawidłowo funkcjonująca elita: Elity gorsze wypadają a lepsze zostają.

Rezyduła  tzn. każdy z nas ma zdolności.

Ci, którzy mają szczególnie cenne rezydua to są to przedstawiciele elit.

Derymacje  uzasadnienie niepowodzenia; ideologia; jak się komuś nie wiedzie.

Pyt. Co się stanie jak się elity zamkną?

1. Elity się degenerują
2. Powstają kontrelity

Pyt. Kiedy kontrelity zdobędą przewagę nad elitami?

Masy decydują o powodzeniu.

jeżeli masy popierają elity, to elity funkcjonują, jeżeli masy poprą kontrelity to system upada

PODZIAŁ ELIT:

- pozytywne (ktoś, kto wyróżnia się z grupy i działa w interesie grupy)

- negatywne (ktoś, kto wyróżnia się z grupy, ale odcina się od grupy w poczuciu własnej wyższości)

AUTORYTET  jakiś szacunek, może polegać na społecznym uznaniu - wtedy mówimy, że ktoś albo coś
ma prestiż; albo na pewnej obawie - wtedy mówimy, że ktoś ma respekt.

Badania nad autorytetami:

- dot. osób nieżyjących np. Jan Paweł II

- dot. osób żyjących np. politycznie – Władysław Bartoszewski

- badania nad zawodem

ORGANIZACJA  nauka zajmująca się organizacjami; można ją rozumieć w kilku znaczeniach:

koncepcja Tadeusza Kotarbińskiego

- w znaczeniu rezultatowym  organizacja jest pewną całością będącą rezultatem jakichś zdarzeń bądź
działań; całość, która jest wewnętrznie uporządkowana, w ramach której są elementy tworzące tą całość
powiązaną ze sobą.

- w znaczeniu czynnościowym  taki proces, który prowadzi do stanu zorganizowania.

Koncepcja Jana Siemianowskiego:

Organizacja może mieć znaczenie atrybutowe, wtedy organizacja jest cechą, czyli atrybutem jakiegoś
przedmiotu, np. cechą społeczeństwa, może mieć znaczenie drugie – rzeczowe, mówimy wtedy o rzeczy
zorganizowanej, np. partia polityczna czy organizacja polityczna, związek zawodowy czy organizacja
gospodarcza, organizacja przedsiębiorstwa, organizacja zawodowa.

Nie zawsze grupa społeczna = organizacja.

W przypadku grupy społecznej: nie wszystkie organizacje polityczne muszą być organizacjami, np.
premier ...

•

Organizacja jako system (skoordynowane działalnie dwóch lub więcej osób i celem tego działania
jest osiągnięcie określonego celu; kładzie się nacisk na system interakcji)

•

Organizacja jako grupa społeczna (traktujemy grupę społeczną formalnie – tam, gdzie jest ten
zbiorowy wysiłek; Jeżeli definiujemy grupę formalną możemy ją przełożyć na organizację. Polega
na działaniu zbiorowym jednostek)

•

Organizacja jako instytucja (instytucje społeczne; mówiąc o instytucji mówimy o pewnym wzorze
zachowania, o pewnym układzie ról społecznych, o pewnym układzie kulturowym; mówimy o
pewnym sposobie robienia czegoś np. PKP – transport, jeżeli organizacją jest Wojsko Polskie –
prowadzi wojny, jeżeli mówimy o naszym wydziale jako organizacji - kształcenie)

Organizacja, to taka całość, której części przyczyniają się do funkcjonowania tej całości, są więzi społeczne,
w ramach których jest status społeczny i każdy ma do tego statusu przypisaną jakąś rolę społeczną.

MODEL ORGANIZACJI:

Podsystem społeczny organizacji

Podsystem techniczny

Ludzie
Grupy
społeczn
e

Cel

Zadania

Struktura
formalna

Urządzenie
technologiczn
e