D³ugosz Jan -Opis bitwy pod Grunwaldem-

"KRONIKA KONFLIKTU WŁADYSŁAWA KRÓLA POLSKIEGO Z KRZY

AKAMI W ROKU PA

SKIM 1410"

oraz relacja Jana Długosza zawarta w spisanych przez tego znakomitego historyka
dziejach Królestwa Polskiego, zwanych potocznie "ROCZNIKAMI".

"Kronika Konfliktu" zachowała si

w skróconym odpisie, sporz

dzonym w XVI w.,

jako podstawa kazania wygłaszanego na uroczystym nabo

stwie odprawianym

wówczas w ka

rocznic

bitwy grunwaldzkiej. Oryginał powstał w ko

cu 1410 r.

lub na pocz

tku 1411 r. i był dziełem autora doskonale zorientowanego,

niew

tpliwie naocznego

wiadka opisywanych wydarze

. Wydaje si

e autorem tym

był Zbigniew Ole

nicki, pó

niejszy biskup krakowski i kardynał, który 15 lipca

1410 r., jako sekretarz królewski pozostawał przy boku Władysława Jagiełły w
ci

gu całej bitwy. Inicjatorem spisania "Kroniki" i jej redaktorem był jednak,

zapewne, Mikołaj Tr

ba, podkanclerzy koronny, z czasem arcybiskup gnie

nie

ski i

pierwszy prymas Polski, zaufany króla i bezpo

redni kierownik polskiej polityki

zagranicznej. Mo

na uwa

, i

"Kronika Konfliktu" odzwierciedla oficjaln

wersj

wydarze

, tak jak j

widział i chciał przedstawi

sam król Władysław

Jagiełło i jego najbli

si współpracownicy.

Czytamy w niej:

"Król... doszedł... do rzeki Wisły i przez t

rzek

wraz z cz

ęś

swych wojsk,

które wówczas nie zebrały si

jeszcze przy nim w cało

ci, a tak

e z działami,

machinami i innym sprz

tem wojennym bez

adnej szkody i niebezpiecze

stwa

przeprawił si

po mo

cie wspaniałej konstrukcji.

Tak wi

c w pi

tek przed

tem Małgorzaty król rozło

ył swe obozy w 3 mile od

miasta D

brówna... W tych obozach wypoczywał przez dwa dni i wyruszaj

c z tych

obozów w sam dzie

w. Małgorzaty rozło

ył si

obozem obok wzmiankowanego

miasta. I przed wieczorem polecił zdoby

rzeczone miasto nie rycerstwu swemu,

lecz pospolitemu ludowi i tym

e [miastem] z miejsca, w ci

gu niespełna trzech

godzin sił

zawładn

ł.

Król polecił kapelanom przygotowa

do mszy, poniewa

nie mógł według swego

stałego zwyczaju wysłucha

[dot

d] mszy, a to z powodu przeszkody, jak

stanowiły wiatry wiej

ce, gdy wyruszano z obozów. I kiedy sam zatrzymał si

szczycie pewnego wzgórza, a wojska stoj

ce wokół podziwiały płomienie ogni

buszuj

cych po kraju, zdumiewaj

ce sw

liczb

i rozmiarami, doszła do króla

wie

ść

o nadej

ciu wrogów... Wszyscy zatem ludzie w wojskach uzbrojeni dosiedli

koni, które tylko dla u

ycia w bitwie przed nimi prowadzono. Król zasi

przyst

pił wtedy do boskiego obowi

zku wysłuchania mszy, modl

c si

pokornie na

czkach.

Król... sam za

dosiadłszy konia, własn

osob

pospieszył przyjrze

wrogom i

natychmiast rozpocz

ł ustawia

szyki na płaszczy

nie pewnego pola pomi

dzy dwoma

gajami, nast

pnie własn

dokonał pasowania do tysi

ca albo i wi

cej

rycerzy, tak a

czył tym pasowaniem.

Przybyli do króla dwaj heroldowie, jeden [z nich] króla w

gierskiego, nios

królowi [polskiemu] nagi miecz z ramienia mistrza, drugi, ksi

cia

szczeci

skiego, dzier

Ŝą

cy w dłoni podobny miecz, przeznaczony przez marszałka

ksi

ciu Witoldowi.

Na prawym skrzydle wyst

pił do boju ksi

ąŜę

Witold ze swym ludem, z chor

gwi

tego Jerzego i z chor

gwi

przedniej stra

y. Na krótk

zasi

chwil

przed

samym rozpocz

ciem bitwy spadł lekki i ciepły deszcz, [który] zmył kurz z

skich kopyt. A na samym pocz

tku tego deszczu, działa wrogów, bo wróg miał

liczne działa, dwukrotnie dały salw

kamiennymi pociskami, ale nie mogły naszym

sprawi

tym ostrzałem

adnej szkody.

Spotkali si

z wielkim zgiełkiem i niezmiernym p

dem koni w pewnej dolinie w ten

sposób,

e przeciwna strona z góry, a nasza strona równie

z góry wzajemnymi

ciosami razi

pocz

ły.

Inna zasi

ęść

wrogów spo

ród tych

e wyborowych ludzi krzy

ackich zwarła si

najwi

kszym impetem i krzykiem z ludem ksi

cia Witolda i po bez mała godzinie

wzajemnej walki liczni z obu stron polegli, tak i

ludzie ksi

cia Witolda

przymuszeni byli do odwrotu. Ludzie ksi

cia Witolda przymuszeni byli do odwrotu.

Tedy wrogowie

cigaj

cy ich s

dzili, i

odnie

li zwyci

stwo i w rozproszeniu

odbiegli od swych chor

gwi i szyku swoich hufców i przed tymi, których

[uprzednio] do odwrotu zmusili, zacz

li [z kolei] uchodzi

. Niebawem, gdy

pragn

li zawróci

, oddzieleni od swych ludzi i chor

gwi przez ludzi królewskich,

którzy ich chor

gwie na wprost od skrzydeł przeci

li, przepadli albo wzi

ci [w

niewol

] albo wyt

pieni mieczem. Ci zasi

którzy... pozostali przy

yciu,

powrócili do swoich ludzi... i znów zwarli si

wzajemnie z wielk

chor

gwi

kasztelana krakowskiego, [z chor

gwiami] wojewody sandomierskiego, ziemi

wielu

skiej, ziemi halickiej i wieloma innymi.

Zebrawszy siły... mistrz... maj

cy ze sob

tna

cie lub wi

cej chor

gwi...

zapragn

ł obróci

swe hufce przeciw osobie króla. Król wówczas, skoro Krzy

acy

sprawiwszy szyki stali przeciw niemu, chciał pochwyciwszy kopi

w dło

najwi

ksz

miało

skierowa

przeciw nim konia, lecz powstrzymany wbrew

[swej] woli sił

i z najwi

kszym trudem przez dostojników, nie mógł uczyni

zado

ść

swym ch

ciom. Przeto pewien dobrze zbrojny rycerz z zakonu Krzy

aków,

chc

c w pojedynk

zwróci

swego konia przeciw królowi, podjechał bli

ej ku

niemu. Król za

wszy w dło

kopi

zranił go

miertelnie w twarz i zaraz

[Niemiec] przez innych z konia str

cony, padł na ziemi

martwy.

Hufce mistrza z miejsca na którym stały ruszaj

c przeciw królowi, natkn

ły si

na [nasz

] wielk

chor

giew i wzajem m

ęŜ

nie zderzyły si

[z ni

] kopiami. I w

pierwszym starciu mistrz, marszałek, komturzy całego zakonu krzy

ackiego zostali

zabici. Pozostali za

, którzy ocaleli, widz

e mistrz, marszałek i inni

dostojnicy zakonu polegli, zwróciwszy si

do odwrotu, cofn

li si

w owym czasie

do swych, uprzednio rozło

onych, taborów. W miejscu zasi

obozów liczni

[wrogowie] widz

e ucieczk

adnym sposobem nie zdołaj

ść

mierci,

utworzywszy z wozów jakoby wał, tam

e wszyscy zacz

li si

broni

, lecz niebawem

pokonani, wszyscy w paszczy miecza pogin

li. W owym za

miejscu wi

cej poległych

stwierdzono ni

li na całym pobojowisku.

Krzy

acy... widz

c, i

wiele jeszcze było hufców królewskich, które [dot

d] nie

weszły do bitwy, zobaczywszy te

, i

wódz ich padł zabity, rzucili si

prawdziwej ucieczki i w rozsypce pocz

li pierzcha

. Król zasi

... nie pozwolił

[swoim]

ciga

tak szybko uchodz

cych wrogów, nie chc

c, aby lud [jego] oddalił

ode

w rozproszeniu.

Nazajutrz wi

c rano król polecił

piewa

msze bardzo uroczy

cie... Po mszach

przeto przez cały ten dzie

i podobnie przez nast

pny znoszono do króla wzi

te w

bitwie chor

gwie wroga i przyprowadzano je

ców. Przez trzy dni bez przerwy król

zatrzymał si

na miejscu bitwy, w ci

gu których to [dni] przynoszono królowi

chor

gwie nieprzyjaciół, tak

e wszyscy mogli je ogl

. W tych dniach równie

król polski polecił odszuka

ród trupów ciało mistrza, a znalezione polecił

przywie

źć

do swego namiotu, owin

ąć

w białe prze

cieradło, okry

z wierzchu

najdro

, królewsk

purpur

i z czci

na wozie odwie

źć

do Malborka. Pozostałe

zwłoki poległych dostojnych m

ęŜ

ów tak naszych, jak i nieprzyjaciół, z czci

i szacunkiem pochowa

kazał w pewnym ko

ciele w pobli

u pola bitwy."

"Roczniki" Jana Długosza powstawały w ci

wier

wiecza, poczynaj

c od 1455 r.

Ich autor czerpał wiadomo

ci o bitwie grunwaldzkiej z kilku wa

nych

ródeł.

Miał, przede wszystkim, dost

p do dokumentów przechowywanych w kancelarii

królewskiej. Z pewno

korzystał z oryginału "Kroniki Konfliktu", znał równie

i uwzgl

dnił relacje krzy

ackie. Bardzo wiele przej

ł te

z opowiada

uczestników bitwy. Nale

eli do nich - ojciec i stryj kronikarza, a przede

wszystkim kardynał i biskup krakowski Zbigniew Ole

nicki, długoletni zwierzchnik

i protektor Jana Długosza. Czytaj

c Długoszowy opis wyprawy grunwaldzkiej musimy

pami

e jego autor, gor

cy patriota i sumienny badacz dziejów ojczystych,

nie był wolny od osobistych uprzedze

i nie zawsze umiał obiektywnie oceni

przedstawiane przez siebie zdarzenia. Jako przekonany stronnik Zbigniewa
Ole

nickiego reprezentował punkt widzenia wy

szej hierarchii ko

cielnej, a

zarazem pot

ęŜ

nej grupy małopolskich mo

nowładców, w

ród których kardynał

zajmował miejsce naczelne. Z niech

i nieufno

traktował Długosz Litwinów,

czyni

c tu wyj

tek tylko dla wielkiego ksi

cia Witolda. Nie lubił dynastii

jagiello

skiej i samego króla Władysława Jagiełły, którego poznał ju

jako

starca posuni

tego w latach. Pomimo tych wszystkich zastrze

relacja Długosza

jest

ródłem pierwszorz

dnym, przewy

szaj

cym wszystkie inne bogactwem zawartej

w niej tre

ci. A oto jak j

opisuje:

"Król polski Władysław zwa

ywszy,

e nie została

adna nadzieja na zachowanie

pokoju z Krzy

akami, rozesłał listy i wici i nakazał wszystkim panom, rycerzom i

poddanym swojego Królestwa Polskiego i podległych mu ziem, by chwyciwszy za bro

ruszyli do Prus przeciwko Krzy

akom.

Król Władysław... przybył nad Wisł

powy

ej klasztoru w Czerwi

sku, do miejsca

gdzie był ustawiony na łodziach most sporz

dzony w Kozienicach i dnia tego król

przeprawił si

przez most i rzek

, a całe wojsko królewskie szło za nim w

ustalonym porz

dku z czterokonnymi wozami, wszystkimi bombardami, mnóstwem

ywno

ci i innymi ci

ęŜ

arami... Przy wej

ciu na most król Władysław postawił

wyborowy oddział zbrojnych rycerzy, by zapobiegali tłokowi i zamieszaniu w

ród

wchodz

cych. Nadto boki mostu zabezpieczył pot

ęŜ

nymi belkami zwanymi

kobyleniami, aby nikt si

do brzegów nie przybli

ał. Wszyscy musieli wchodzi

most w najlepszym porz

dku z wozami, lud

mi i ko

mi. Potem, gdy ju

całe wojsko

królewskie przeszło po mo

cie przez rzek

Wisł

, na rozkaz króla most ten

natychmiast rozebrano i spławiono do Płocka celem przechowania na powrót króla i
wojska.

Król polski Władysław... pomaszerował ku miastu D

brównu, które po niemiecku

nazywa si

Gilgenburg, a którego mury i baszty obmywały fale oblewaj

cego go

naokoło jeziora. Rozbija obóz pół mili od D

brówna, na polnej równinie, nad

jeziorem zwanym Jeziorem D

browskim... Kiedy pod wieczór upał zel

ał, wielu

wojowników z obozu królewskiego rusza w stron

miasta D

brówna aby zobaczy

miasto i oceni

jego poło

enie. Ale poniewa

wojska [krzy

ackie] przybyłe aby

broni

miasta, obawiaj

c si

uderzenia na miasto i na nich samych, wyszły im

naprzeciw, dochodzi natychmiast do zawzi

tej walki... Rycerze polscy pobiwszy

wrogów i zmusiwszy ich do ucieczki do miasta... sami, bez rozkazu króla, rzucili
si

na miasto, aby je zdoby

. Miasto było obronne nie tylko otaczaj

cymi je

wokół pot

ęŜ

nymi murami posiadaj

cymi wie

e i baszty, ale tak

e poło

eniem. Po

kszej bowiem cz

ęś

ci oblewa je jezioro, a poniewa

jest otoczone biegn

cymi

wokół murów gł

bokimi fosami z wod

, tak wi

c tylko przez nader w

ski skrawek

ziemi mo

na dosta

do niego... Mieszka

cy miasta nie leni

do stawiania

oporu, lecz pociskami bombard i głazami odp

dzaj

podchodz

cych pod mur. Rycerze

polscy, w niemałej liczbie, skacz

do jeziora, docieraj

pod mury miasta i

czyni

c podkopy usiłuj

je osłabi

. Inni, przystawiwszy drabiny, wchodz

na nie

i w okamgnieniu zdobywaj

ludne, pełne m

ęŜ

czyzn i kobiet miasto... Jeszcze nie

wywieziono wszystkich łupów, a ju

miasto podpalono... Wielu padło od miecza i

nikt nie unikn

mierci lub niewoli z wyj

tkiem kilku, którzy na czółnach i

łodziach wymkn

li si

na jezioro... Nie było wzgl

du na wiek ani

adnej lito

ci.

Polacy dopuszczali si

tego nie tyle prawem wojennym, ale z nienawi

ci do

Krzy

aków i z bólu z powodu spustoszenia przez wrogów ziemi dobrzy

skiej.

Król rusza spod D

brówna. Przebywszy przestrze

dwumilow

, na której wokół

płon

ły wsie wrogów, po przybyciu na maj

ce by

wsławione przyszł

bitw

pola

wsi St

barku i Grunwaldu, kazał rozbi

obóz w

ród zaro

li i gajów, których tutaj

było wiele. Namiot kapliczny polecił ustawi

na wzgórzu od strony jeziora

Lubie

, zamierzaj

c wysłucha

mszy w czasie, gdy wojsko zajmowało si

rozbijaniem obozu. Kiedy wi

c rozpi

to namiot kapliczny... przybył rycerz Hanek

z Chełmu, herby Ostoja, donosz

e widział wojsko wrogów o par

kroków od

siebie.

Król przeto wło

ywszy zbroj

dosiadł konia i pozostawiwszy wszystkie insygnia

królewskie oprócz niesionego przed nim proporca z wyhaftowanym białym orłem,
udał si

na znaczne wzniesienie celem ocenienia sił wrogów. Przybył na poło

ony

dzy dwoma gajami pagórek... z którego mo

na było mie

pełny wgl

d w szeregi

wrogów. Oceniaj

c raczej oczami ni

li rozumem siły własne i wrogów, wró

ył sobie

to pomy

lny, to smutny los. Nasyciwszy oczy widokiem licznych wrogów, zjechał

ej i pasuj

c bardzo wielu Polaków na rycerzy, zagrzał ich do walki krótk

ale dobitn

przemow

Zapowiedziano nagle dwóch heroldów, z których jeden, króla rzymskiego, miał w
herbie czarnego orła na złotym polu, a drugi ksi

cia szczeci

skiego czerwonego

gryfa na białym polu. Wyst

pili oni z wojsk wrogów nios

c w r

kach gołe miecze,

bez pochew, chronieni przed zniewagami przez rycerzy polskich i domagali si

stawienia przed oblicze króla. Wysłał ich do króla Władysława mistrz pruski
Ulryk z nader dumnym posłaniem, aby skłoni

go do podj

cia niezwłocznie bitwy i

stani

cia w szeregach do walki... [Heroldowie] ... oddawszy jako tako honory

królowi przedstawiaj

tre

ść

swego poselstwa... "Najja

niejszy królu! Wielki

mistrz pruski Ulryk posyła tobie i twojemu bratu (pomin

li imi

Aleksandra i

tytuł ksi

ąŜę

cy) przez nas tu obecnych posłów dwa miecze ku pomocy, by

wespół z

nim i jego wojskami nie oci

gał si

i z wi

ksz

, ni

to okazujesz, odwag

przyst

pił do boju, a tak

eby

nie krył nadal w lasach i gajach i nie

odwlekał walki. Je

li za

uwa

asz,

e masz zbyt szczupł

przestrze

aby rozwin

ąć

szyki, mistrz pruski Ulryk... ust

pi ci, jak daleko zechcesz, tego pola, które

zaj

ł swoim wojskiem, albo wreszcie wybierz jakiekolwiek miejsce bitwy, by

tylko dalej nie odwlekał walki..." A król Władysław, wysłuchawszy pełnych pychy
i zuchwalstwa posłów krzy

ackich, przyj

ł miecze z r

k heroldów... odpowiada

heroldom... "Poniewa

- rzecze - mam w mym wojsku wystarczaj

co wiele mieczów,

przeto nie potrzebuj

mieczów mych wrogów, jednak

e dla wi

kszej pomocy, opieki

i obrony mej słusznej sprawy, przyjmuj

, w imi

Boga, te dwa miecze przysłane

przez wrogów pragn

cych krwi i zguby mojej oraz mego narodu, a dor

czone przez

was..." Dwa wspomniane miecze... s

do dnia dzisiejszego przechowywane w skarbcu

królewskim w Krakowie, by ci

gle przypominały i

wiadczyły o pysze i kl

sce

jednej strony, a pokorze i triumfie drugiej. [Godne uwagi s

dalsze losy obu

słynnych mieczów. Przez długie wieki pozostawały w skarbcu koronnym. Po
okradzeniu skarbca przez Prusaków w 1795 r. trafiły do Zbiorów Puławskich.
Ukryte po upadku powstania listopadowego, zostały w 1853 r. odnalezione przez
rosyjskie władze policyjne, skonfiskowane i w ten sposób, ostatecznie stracone.]

Kiedy odtr

biono sygnały do boju, całe wojsko królewskie za

piewało dono

nym

głosem ojczyst

pie

śń

"Bogurodzic

", a potem, pochylaj

c kopie rzuciło si

walki. Pierwsze jednak ruszyło do starcia wojsko litewskie na rozkaz ksi

cia

Aleksandra, nie znosz

cego

adnej zwłoki.

W tej wła

nie chwili obydwa wojska, z okrzykiem jaki zwykle wznosz

wojownicy

przed walk

, starły si

rodku doliny rozdzielaj

cej obie armie... W miejscu

starcia rosło 6 wysokich d

bów, na które wspi

ło si

i obsiadło gał

zie wielu

ludzi - nie wiadomo czy królewskich, czy krzy

ackich - by podziwia

pierwsze

starcie oddziałów i pozna

dalsze losy obu wojsk. Przy starciu za

oddziałów z

trzasku łami

cych si

kopii i szcz

cieraj

cego si

[innego] or

ęŜ

a, powstał

tak wielki łoskot i huk, tak dono

ny był szcz

k mieczy jakby zwaliła si

jaka

ogromna skała,

e słyszeli go nawet ci, którzy oddaleni byli o kilka mil.

Kiedy... Krzy

acy zauwa

yli,

e na lewym skrzydle, gdzie stało wojsko polskie

toczy si

zawzi

ta i niebezpieczna dla nich walka, poniewa

wyci

to ju

wyborowe

[ich] hufce, przerzucaj

siły na prawe skrzydło, gdzie ustawione były szyki

litewskie, które maj

c rzadsze szeregi, słabsze konie i uzbrojenie zdawały si

łatwe do pokonania... Kiedy wrzała zawzi

ta walka z Litwinami, Rusinami i

Tatarami, wojsko litewskie, nie mog

c powstrzyma

naporu wrogów zacz

ło słabn

ąć

i wycofało si

na odległo

ść

jednego jugera. Krzy

acy napierali na nie silniej,

musiało raz po raz cofa

i w ko

cu zawróci

do ucieczki. Wielki ksi

ąŜę

litewski Aleksander, rozdaj

c razy batogiem i gromkimi okrzykami, próbował

powstrzyma

ucieczk

, ale na pró

no... W tej walce rycerze ruscy ze Smole

ska,

stoj

c pod trzema własnymi znakami i walcz

c nader zawzi

cie, jako jedyni nie

wzi

li udziału w ucieczce, czym zasłu

yli na sław

. Chocia

pod jednym znakiem

wyci

to ich bez lito

ci, a sam

chor

giew [le

Ŝą

] na ziemi stratowano, w dwóch

jednak pozostałych walczyli bardzo dzielnie, jak m

ęŜ

om i rycerzom przystało.

Poniewa

tak

e Krzy

acy d

ąŜ

yli z uporem do zwyci

stwa, wielka chor

giew króla

Władysława z białym orłem w herbie, któr

niósł chor

ąŜ

y krakowski, rycerz Marcin

z Wrocimowic herbu Półkozic, pod naporem nieprzyjaciół upadła na ziemi

. Ale

walcz

cy pod ni

najbardziej do

wiadczeni i zaprawieni w bojach rycerze

pod

wign

li j

natychmiast i umie

cili na swoim miejscu, nie dopuszczaj

c do jej

utraty. Nie dałoby si

jej pod

wign

ąć

, gdyby jej nie osłonił własnymi piersiami

i or

ęŜ

em znakomity hufiec najdzielniejszych rycerzy. Rycerstwo polskie pragn

zetrze

haniebn

zniewag

, w najzawzi

tszy sposób atakuje wrogów i rozbija ich

zupełnie, kład

c pokotem te oddziały, które si

z nimi starły.

Tymczasem wojsko krzy

ackie, które urz

dziło po

cig za uciekaj

cymi Litwinami i

Rusinami, uwa

c si

za zwyci

zców, z wielk

rado

pod

ąŜ

ało do obozu

pruskiego, prowadz

c ze sob

tłum je

ców. Widz

c za

e toczy si

bardzo

zawzi

ta i krwawa walka... rzuca si

w wir walki, by przyj

ść

z pomoc

swoim.

Tymczasem podejmowało walk

16 nowych, dot

d nie u

ytych... chor

gwi wroga... a

kiedy cz

ęść

ich zwróciła si

w stron

, gdzie król polski stał jedynie ze stra

Ŝą

przyboczn

, wydawało si

e godz

w niego... Proporzec królewski... został

przezornie zwini

ty, by nie zdradzał,

e król si

tam znajduje... Król rwał si

z wielkim zapałem do boju... za

stra

przyboczna... z trudem go

powstrzymywała... Tymczasem z oddziałów pruskich, spod wi

kszej chor

gwi

pruskiej do owych nale

Ŝą

cej, wyjechał na cisawym koniu rycerz, z pochodzenia

Niemiec, Dypold Kokeritz von Dieber z Łu

yc, ze złotym pasem, w białej,

niemieckiego kroju szacie, któr

po polsku nazywamy jak

i w pełnej zbroi... i

pochylaj

c kopi

, na oczach stoj

cego pod szesnastoma chor

gwiami wojska

pruskiego, dotarł do miejsca w którym stał król, zamierzaj

c, jak si

zdaje,

zaatakowa

go. Kiedy król polski Władysław pochylaj

c własn

kopi

oczekiwał

walki, starł si

z nim pisarz królewski Zbigniew z Ole

nicy, bez broni, maj

na pół złaman

kopi

. Ugodził Niemca w bok i zwalił z konia na ziemi

. Le

Ŝą

cego

na wznak w

ród drgawek, król Władysław ugodziwszy kopi

w czoło, odsłoni

wskutek podniesienia si

do góry zasłony hełmu, zostawił nietkni

tego. Ale

natychmiast zabili go rycerze trzymaj

cy stra

nad królem, a piesi

li ze

zbroj

i szaty.

Rycerz Dobiesław z Ole

nicy, z rodu zwanego D

bno, maj

cego w herbie krzy

samotnie, z pochylon

kopi

, daj

c koniowi ostrog

[rusza] w kierunku wrogów.

Spo

ród jazdy pruskiej wyje

a przeciw niemu Krzy

ak, dowódca chor

gwi i wojsk

i zast

piwszy drog

atakuj

cemu go Dobiesławowi, własn

włóczni

kopi

Dobiesława przerzuca przez głow

. Wprawdzie Dobiesław pchn

ł kopi

, jednak

Krzy

ak uchyleniem głowy i podbiciem kopii do góry unikn

ł ciosu, którym

Dobiesław usiłował go ugodzi

. A Dobiesław widz

c jasno,

e cios jego chybił,

uznaj

c za ryzykowne i nierozs

dne walczy

z licznymi nieprzyjaciółmi, wracał

szybko do swoich. Krzy

ak, który pu

cił si

za nim w pogo

, bod

c konia

ostrogami i godz

c włóczni

w Dobiesława, zadał koniowi Dobiesława, okrytemu

ozdobn

kap

, któr

nazywamy kropierzem, ran

w l

wie, ale nie

mierteln

aby go nie zagarn

li rycerze polscy, szybko umkn

ł do swoich.

Odziały polskie... rzucaj

na wrogów ustawionych w 16 chor

gwiach, do

których przył

czyli si

równie

ci, którzy pod innymi znakami ponie

li kl

, i

staczaj

z nimi

mierteln

walk

. I chocia

wrogowie przez czas jaki

stawiali

opór, w ko

cu jednak, przewa

cymi liczb

oddziałami królewskimi otoczeni,

zostali wyci

ci w pie

i niemal wszyscy walcz

cy pod 16 chor

gwiami zgin

li lub

popadli w niewol

. Po zwyci

ęŜ

eniu i rozgromieniu owych zast

pów wrogów, kiedy,

jak wiadomo, zgin

li wielki mistrz pruski Ulryk, marszałek, komturzy i wszyscy

znaczniejsi rycerze i panowie z wojska pruskiego, reszta nieprzyjaciół podj

ła

odwrót, a kiedy raz podała tyły, zacz

ła pierzcha

w popłochu.

Liczni rycerze, którzy uciekli z szyków pruskich schronili si

za wozy pruskie

osłaniaj

ce obóz. Zaatakowani przez wojska królewskie, które wdarły si

impetem do taborów i obozu pruskiego, zgin

li lub dostali si

do niewoli. Tak

obóz nieprzyjacielski pełen wszelkich bogactw i wozy oraz cały dobytek mistrza
pruskiego i jego wojska złupili rycerze polscy.

Znaleziono za

w wojsku krzy

ackim kilka wozów wyładowanych p

tami i kajdanami,

które Krzy

acy... przywie

li do wi

zania je

ców polskich. Znaleziono te

inne

wozy pełne

agwi nas

czonych łojem i smoł

, a tak

e strzały wysmarowane

tłuszczem i smoł

, którymi zamierzali razi

pokonanych i uciekaj

cych... Za

słusznym jednak zrz

dzeniem Bo

ym, który starł ich pych

, Polacy zakuwali ich

[Krzy

aków] w te p

ta i kajdany... Kilka tysi

cy wozów wrogów w ci

gu kwadransa

złupiły wojska królewskie tak, i

nie pozostało po nich najmniejszego

ladu.

Były nadto w obozie i na wozach pruskich liczne beczki wina, do których po
pokonaniu wrogów zbiegło si

znu

one trudami walki i letnim skwarem wojsko

królewskie, aby ugasi

pragnienie. Jedni rycerze gasili je czerpi

c wino

hełmami, inni r

kawicami, jeszcze inni - butami. Ale król polski Władysław w

obawie, by jego wojsko upojone winem nie stało si

niesprawne i łatwe do

pokonania... kazał zniszczy

i porozbija

beczki z winem. Gdy je na rozkaz

królewski bardzo szybko rozbito, wino spływało na trupy poległych, których na
miejscu obozu było wiele i widziano, jak zmieszane z krwi

zabitych ludzi i koni

płyn

ło czerwonym strumieniem a

na ł

ki wsi St

barka.

Po zdobyciu taboru nieprzyjacielskiego wojsko królewskie... ujrzało liczne...
hufce nieprzyjacielskie rozproszone w ucieczce, jak błyskały w promieniach
sło

ca odbitych od ich zbroi, które nieomal wszyscy mieli na sobie. Urz

dziwszy

dalej po

cig za nimi [oddziały polskie] wkroczywszy na mokradła, rzuciły si

wrogów i pokonawszy garstk

, gdy

niewielu wa

yło si

stawi

opór, pozostałych

[wrogów], na rozkaz króla, p

dzono nietkni

tych w niewol

... Po

cig rozci

na wiele mil... Komtur tucholski Henryk, który kazał [przed bitw

], by

noszono przed nim dwa miecze... dopadni

ty przez

cigaj

cych zgin

ł w godny

ałowania sposób przez

cie głowy i poniósł straszn

, ale zasłu

kar

brak rozwagi i pych

... Wielu rycerzy schwytano i odprowadzono równie

do obozu,

a zwyci

zcy potraktowali ich łagodnie... Zapadaj

ca noc przerwała bitw

Król zadbał te

, by opatrzono rannych, którym udało si

ść

yciem... Po

sprowadzeniu do obozu pół

ywych i rannych tak z wojska polskiego jak i

pruskiego, u

yto wszelkich sposobów aby ich wyleczy

. A po obliczeniu strat

stwierdzono,

e w wojsku królewskim poległo tylko 12 znacznych rycerzy... W

kaplicy królewskiej... odprawiono potem gło

ne modły... Namiot słu

Ŝą

cy za

kaplic

otoczono godłami i chor

gwiami wrogów, które rycerze polscy znosz

c w

tym dniu przed oblicze króla, zatkn

li. Te, rozwini

te na cał

długo

ść

, łopotały

gło

no na lekkim wietrze.

Mszczuj ze Skrzynna doniósł królowi,

e wielki mistrz pruski Ulryk poległ i na

dowód swych słów pokazał królowi Władysławowi złoty pektorał ze

tymi

relikwiami, który sługa wspomnianego Mszczuja zdarł z zabitego... We

rod

lipca, nazajutrz po uroczysto

ci Rozesłania Apostołów... król polski

Władysław... nakazał odszuka

ród zwłok ciała mistrza pruskiego Ulryka,

marszałka, komturów i pozostałych dostojników poległych w bitwie... by je
pogrzebano z nale

czci

w ko

ciele... Przed króla dzi

ki pomocy jednego z

ców... Bolemi

skiego, któremu to zlecono, był bowiem zaufanym mistrza

pruskiego, przyniesiono odnalezione zwłoki mistrza pruskiego Ulryka maj

ce dwie