1

ztuka za czasów panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego

(rola króla i znaczenie jego mecenatu artystycznego)

Warszawa

w drugiej połowie XVII i na początku XVIII wieku pogrążona była w

głębokim zacofaniu. Kraj w tym okresie znalazł się na kulturalnym, społecznym i
moralnym dnie.
Stanisław August Poniatowski niewątpliwie przyczynił się on do rozwoju polskiej
kultury i sztuki.

Ostatni król Polski był ogromnym entuzjastą i mecenasem sztuki dzięki jego

mecenatowi rozwijało się malarstwo i architektura.
Stanisław August sprowadził na swój dwór wybitnego malarza Bernardo Belotto
zwanego Canaletto. Ten wspaniały artysta uwiecznił na swoich płótnach XVIII
wieczną Warszawę.
W czasach Stanisława II Augusta Poniatowskiego Warszawa wzbogaciła się o nowe
gmachy i instytucje.

OBIADY CZWARTKOWE

Król jako wielki mecenat i miłośnik nauki, sztuki i literatury, organizował obiady
czwartkowe

, na które zapraszał uczonych, pisarzy, poetów i artystów.

Obiady czwartkowe były spotkaniami organizowanymi na wzór paryskich salonów
literackich. Odbywały się one regularnie co tydzień i trwały trzy do czterech godzin.
Spotkania

miały miejsce się na Zamku Królewskim w Warszawie, a podczas lata w

Pałacu Łazienkowskim.
Na obiadach czwartkowych spotykali się artyści, czyli malarze, rzeźbiarze, poeci,
literaci i dyskutowali na tematy związane z nauką, sztuką oraz dziełami literackimi. W
obiadach brali udział m.in. Ignacy Krasicki, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, Marcello
Bacciarelli, Franciszek Bohomolec, Adam Naruszewicz.

SZKOŁA RYCERSKA

W 1766 roku król założył Szkołę Rycerską zwaną też Akademią Szlachecką Korpusu

Kadetów, która przygotowywała do służby wojskowej. Szkoła była przeznaczona dla
uboższej młodzieży szlacheckiej i miała przygotowywać ją do różnego typu zadań
wojskowych oraz cywilnych.
Głównym zadaniem było wychowywanie uczniów w duchu kultury oświecenia i
wpajanie obowiązku służby ojczyźnie. Jej siedziba mieściła się w Pałacu
Kazi

mierowskim, zamknięto ją po upadku insurekcji kościuszkowskiej w grudniu 1794

roku.

ARCHITEKTURA

OKRESU STANISŁAWOWSKIEGO

Za czasów panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego Warszawa została

wzbogacona o nowe instytucje

państwowe. Dzięki mecenatowi króla w 1765 roku

powstał pierwszy w Polsce teatr publiczny oraz przebudowane zostały wnętrza
warszawskiego Zamku Królewskiego .Główną rolę przy w rozbudowie Warszawy
odgrywał architekt królewski Dominik Merlini i jego współpracownik Jan
Kamsetzer.

Z inicjatywy monarchy architekt królewski Dominik Merlini przebudował Zamek

Ujazdowski, przekształcił wnętrza Zamku Królewskiego i dobudował do niego
bibliotekę. 1765 roku monarcha założył Teatr Narodowy, który początkowo był tylko
zespołem aktorów. Dopiero gdy w 1779 roku przeniesiono się do nowego kompleksu
wybudowanego na placu

Krasińskich przez Franciszka Ryksa, który zaczęto

nazywać potocznie Teatrem Narodowym

Najsławniejszym dziełem Merliniego jest jednak zespół pałacowy w

Łazienkach, który król często traktował jako swoją letnia siedzibę

Za Stanisława Augusta prace w salach zamkowych prowadził już Jakub Fontana;

po jego śmierci Dominik Merlini kontynuował przebudowę wnętrz.

Merlini był autorem Sali Asamblowej, ukończonej w 1781. Przy jej białych ścianach

ustawiono kilkadziesiąt złotawych kolumn z głowicami korynckimi. Między nimi
ustawione zostały rzeźby Andrzeja Le Bruna. W plafonie Marcello Bacciarelli
namalował scenę wyprowadzania świata z chaosu przez Jowisza.W 1784 Merlini i
Ka

msetzer rozpoczęli wznoszenie Pałacu Łazienkowskiego. Najpierw powstała

fasada południowa z czterokolumnowym portykiem wgłębnym i balustradową attyką z
rzeźbami. W 1788 architekci wznieśli fasadę północną, również z czterokolumnowym
portykiem, ale wysuniętym przed fasadę i zwieńczonym trójkątnym tympanonem. W
latach 1792

–1793 powstały wreszcie dwa boczne pawilony pałacu. W stylu

stanisławowskim urządzono również wnętrza.

W ramy stylu Stanisława Augusta zalicza się także inne prace architektów

królewskich, Merliniego i Kamsetzera: pałac w Jabłonnie (ok. 1778),dwa pałace
Potockich na

Krakowskim Przedmieściu czy Królikarnię (1786–1789).

Styl stanisławowski był stylem odrębnym i samodzielnym, czerpiącym

inspiracje z różnych stylów .Bazował przede wszystkim na wzorcach
klasycystyczny.

Sala Asamblowa

w Zamku Królewskim, 1781

Fasada południowa Pałacu Łazienkowskiego, 1784

Fasada północna Pałacu Łazienkowskiego, 1788

Domenico Merlini, Królikarnia, 1782-96, Warszawa

MALARSTWO OKRESU STANISŁAWOWSKIEGO

Wpływ na malarstwo polskiego klasycyzmu mieli głownie dwaj włoscy artyści
Bacciarelle i Bellotta,

a także Francuz Norblin. Zostali oni sprowadzeni na dwór

Stanisława  Augusta  Poniatowskiego  z  jego  inicjatywy  i zaszczepili  w  grunt  sztuki
polskiej idee klasycystyczne.

Jean - Pierre Norblin (1745 - 1830)
Norblin  pojawił  się  w  Polsce  w  1774  roku  ,  pracował  dla  Czartoryskich  ,  zdobiąc
swymi  dziełami  ich  Pałac  Błękitny  ,  a  także  inne  majątki  tej  magnackiej  rodziny.
Kolejnym zleceniodawcą francuskiego artysty była Helena Radziwiłówna .

W roku 1787 Norblin otworzył w Warszawie własną pracownię.
Tak bardzo zrósł się z Polską i polską polityką , że nawet kiedy przeniósł się do
Francji w roku 1804 , wciąż tworzył dzieła o tematyce polskiej.

Wiele jego dzieł powstałych w Polsce miało charakter rodzajowy, nawiązywał w

swych obrazach także do stylu rokoko, przedstawia arystokratyczne towarzystwo
podczas rozrywek na łonie natury, niektóre ze scen mają charakter czysto idylliczny .
Malarz

zasłynął przede wszystkim dzięki swym obrazom przedstawiającym aktualne

wydarzenia w Polsce .



,,Uchwalenie Konstytucji 3 Maja"



,,Kosynierzy

pod Racławicami"

Bernard Bellotta (1721- 1780) w

roku 1747 dostał posadę od elektora saskiego i

króla Polski Augusta III.
.

W roku 1767 pojawił się w Warszawie, jego dawny znajomy Marcello Bacciarelli,

wprowadził go na dwór królewski, na którym rok później uzyskał tytuł malarza
nadwornego.
Bellloto malował widoki Warszawy, w której pozostał do końca życia.

Do jego dzieł należą m.in.:



,,Rynek Nowego

Miasta z Kościołem Sakramentek"



,,Krakowskie Przedmi

eście od strony Nowego Światu"



,, Widok ogólny Warszawy od strony Pragi"



,,Kościół Wizytek"



,,Krakowskie Przedmieście od strony Bramy Krakowskiej"

Marcello Bacciarelli (1731- 1818)

W roku 1756 wyjechał do Warszawy ,gdzie

nawiązał  kontakt  z  rodziną  Poniatowskich.  Dostaje  także  propozycje  zdobycie
posady  nadwornego  malarza  u  króla  Stanisława  Augusta  Poniatowskiego.
Współpraca  pomiędzy  królem  i  Bacciarellim  zaczęła  się  w  roku  1766  ,malarz  miał
nadzorować  organizację  Akademii  Sztuk  Pięknych,  ponieważ  powstanie  Akademii
było  niemożliwe  ze  względów  finansowych  ,  zorganizowali  Malarnię  Królewską.
Bacciarelli nadzorował wszelkie prace artystyczne zlecane przez króla.
J

ego dzieła to m.in.



słynny portret całej sylwetki Stanisława Augusta ,, Stanisław August w stroju
koronacyjnym" , l1768 - 1771,



dwadzieścia dwa portrety władców Polski ,



a także namalowane na zlecenie Stanisława Augusta obrazy zdobiące Salę
Rycerską Pałacu Warszawskiego:,, Sobieski pod Wiedniem" , ,,Hołd Pruski"
,”Unia Lubelska”