„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 1 

 

 
 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ

 

 

 
 
 
 
Alicja Wydra 
Małgorzata Marczewska 
 
 
 
 
 
 

Wstępne wykończanie skór 311[09].Z3.01  

 
 
 
 
 
 

Poradnik dla ucznia 

 

 

 

 

 
 
 

 

 
 
 
 
 
 
 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom  2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

1 

Recenzenci: 
mgr inż. Jan Skiba 
dr inż. Jan Żarłok 
 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr inż. Jan Skiba 
 
 
 
Konsultacja: 
mgr inż. Zdzisław Feldo 
 
 
 
 

 
 

 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  311[09].Z3.01 
„Wstępne  wykończanie  skór”,  zawartego  w  modułowym  programie  nauczania  dla  zawodu 
technik garbarz. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom  2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

2 

SPIS TREŚCI 
 

1.  Wprowadzenie    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 3 

2.  Wymagania wstępne   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 5 

3.  Cele kształcenia   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 6 

4.  Materiał nauczania    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 7 

4.1. Właściwości skóry wygarbowanej   

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 7 

4.1.1. Materiał nauczania    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 7 

4.1.2. Pytania sprawdzające  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10 

4.1.3. Ćwiczenia    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10 

4.1.4. Sprawdzian postępów  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

12 

4.2. Metody odwadniania, dwojenia i strugania  skór 

 

 

 

 

 

 

13 

4.2.1. Materiał nauczania    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

13 

4.2.2. Pytania sprawdzające  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

18 

4.2.3. Ćwiczenia    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

18 

4.2.4. Sprawdzian postępów  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

19 

4.3. Przygotowanie skór do wykończania   

 

 

 

 

 

 

 

 

20 

4.3.1. Materiał nauczania    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

20 

4.3.2. Pytania sprawdzające  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

23 

4.3.3. Ćwiczenia    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

23 

4.3.4. Sprawdzian postępów  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

25 

4.4. Zobojętnianie skór chromowych   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

26 

4.4.1. Materiał nauczania    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

26 

4.4.2. Pytania sprawdzające  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

29 

4.4.3. Ćwiczenia    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

29 

4.4.4. Sprawdzian postępów  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

31 

5.  Sprawdzian osiągnięć  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

32 

6.  Literatura    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

37 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

3 

1. WPROWADZENIE 

 
Masz  przed  sobą  poradnik,  który  będzie  Ci  pomocny  w  poznaniu  metod  oraz  celów 

wstępnego  wykończenia  skór,  a  także  do  wykorzystania  do  tego  celu  nowoczesnych 
technologii. 

Poradnik 

pomoże 

Ci 

określić 

właściwości 

skóry 

wygarbowanej, 

scharakteryzować  półfabrykaty  skórzane,  zapoznać  się  ze  środkami  i  maszynami 
stosowanymi do wstępnego wykończenia skór oraz z problemami z zakresu ekologii. 

W poradniku zamieszczono: 

1.  Wymagania wstępne, czyli  wykaz  niezbędnych umiejętności  i wiedzy, które powinieneś 

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 

2.  Cele  kształcenia,  czyli  umiejętności,  które  powinieneś  umieć  po  realizacji  tej  jednostki 

modułowej. 

3.  Materiał  nauczania,  który  zawiera  niezbędne  informacje  z  podstaw  teoretycznych  do 

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Zamieszczone są również:  
– 

ćwiczenia z wykazem materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do ich realizacji, 

– 

pytania sprawdzające wiedzę z tego zakresu, 

– 

sprawdzian postępów określający poziom wiedzy teoretycznej i praktycznej. 

4.  Sprawdzian  osiągnięć  z  instrukcją  dla  ucznia  oraz  zestaw  pytań  sprawdzających  Twoje 

opanowanie  wiedzy  z  zakresu  całej  jednostki.  Rozwiązując  sprawdzian  postępów 
powinieneś  odpowiadać  na  pytania  tak  lub  nie,  co  oznacza,  że  opanowałeś  materiał  tak 
lub nie. Zwróć szczególną uwagę na problemy ochrony środowiska i przepisy UE w tym 
zakresie. Opanowanie wiedzy i umiejętności praktycznych z tej jednostki modułowej jest 
bardzo ważne w dalszej nauce i we właściwym wykorzystaniu surowca skórzanego. 

5.  Wykaz  literatury  obejmujący  zakres  wiadomości  dotyczących  tej  jednostki  modułowej, 

która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności. 

Jeżeli  masz  trudności  ze  zrozumieniem  tematu  lub  ćwiczenia,  to  poproś  nauczyciela  lub 
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.  

Jednostka  modułowa  „Wstępne  wykończanie  skór”,  której  treść  teraz  poznasz  stanowi 

jeden  z  elementów  modułu  311[09].Z3  „Technologia  wstępnego  wykończania  skór”,  który 
jest zilustrowany na schemacie zamieszczonym na rys.1. 
 
Bezpieczeństwo i higiena pracy 
 

W  czasie  realizacji  programu  musisz  przestrzegać  regulaminów,  przepisów 

bezpieczeństwa  i higieny  pracy  oraz  instrukcji  przeciwpożarowych  wynikających  z  rodzaju 
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki. 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

4 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

311[09].Z3.01 

Wstępne  

wykończanie skór 

 

311[09].Z3.02 

Wykończanie skór 

wyprawianych bez włosa do 

stanu „crust” 

311[09].Z3.03 

Wykończanie skór 

wyprawianych z okrywą 

włosową w stanie naturalnym   

311[09].Z3 

Technologia wstępnego 

wykończania skór 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

5 

2. WYMAGANIA WSTĘPNE 

 
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:  

-

  korzystać z różnych źródeł informacji zawodowych, 

– 

charakteryzować skóry surowe, 

– 

wyjaśnić zasady konserwacji i magazynowania skór, 

– 

przygotować skóry do procesów technologicznych warsztatu mokrego, 

– 

wyjaśnić zasady garbowania skór, 

– 

obliczać  ilość  składników  podstawowych  i  pomocniczych  niezbędnych  do  prowadzenia 
procesów technologicznych, 

– 

wykonywać wszystkie prace zgodnie z przepisami BHP i ochrony przeciwpożarowej, 

– 

stosować odzież i środki ochrony osobistej, 

– 

udzielać pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, 

– 

pracować w grupie i indywidualnie. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

6 

3. CELE KSZTAŁCENIA 

 
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

– 

określić właściwości skóry garbowanej, 

– 

określić pojęcia: punkt izoelektryczny, ładunek powierzchniowy, 

– 

scharakteryzować półfabrykaty skórzane: wet-blue, wet-white, wet-brown, 

– 

skontrolować parametry wykonywanych operacji,  

– 

ocenić jakość wykonania pracy, 

– 

określić masę skór, 

– 

obliczyć  składniki  i  zestawić  roztwory  robocze  stosowane  w  procesie  wymywania  
i neutralizacji, 

– 

dobrać  parametry  technologiczne  procesu  neutralizacji  odpowiednio  do  przeznaczenia 
skór, 

– 

określić warunki odleżenia skór, 

– 

scharakteryzować środki stosowane do wstępnego wykończania skór, 

– 

scharakteryzować  maszyny  i  urządzenia  do wstępnego  wykończania skór  licowych  oraz 
skór z okrywą włosową, 

– 

obsłużyć maszyny i urządzenia stosowane do wstępnego wykończania skór, 

– 

zastosować  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpożarowej  oraz 
ochrony środowiska. 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

7 

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 

 
4.1.  Właściwości skóry wygarbowanej 

 
4.1.1.  Materiał nauczania 

 

Skóra  po  wygarbowaniu  stanowi  półwyrób  i  nie  nadaje  się  jeszcze  do  użytkowania.  Po 

wysuszeniu jest sztywna, twarda, w wielu przypadkach łamliwa i swoim wyglądem w niczym 
nie przypomina towaru gotowego.  

Niezależnie  od  rodzaju  garbowania  skóra  musi  być  poddana  procesom  chemicznym  

i mechanicznym dostosowanym do metody garbowania i przeznaczenia skóry gotowej.  

Procesy chemiczne, którym poddaje się skóry niezależnie od metody garbowania to: 

a)  płukanie skór, 
b)  rozmaczanie skór suchych, 
c)  wybielanie skór, 
d)  zobojętnianie skór garbowanych garbnikami mineralnymi. 

Procesy mechaniczne to: 

a)  wyżymanie, 
b)  dwojenie, 
c)  struganie. 

W wykończalnictwie substratem są wszelkiego rodzaju skóry różnych metod garbowania. 

Zależnie  od  pochodzenia  i  użytego  garbnika  wykazują  różną  zawartość  wody  i  składników 
obciążających.  

Podstawowe rodzaje skór garbowanych do wykończenia to: 

–  mokre  skóry  –  półwyrób  (półfabrykat)  wytworzony  we  własnym  zakresie  w  garbarni, 

głównie skóry garbowania chromowego lub roślinnego; często też są przeznaczane mokre 
skóry zagarbowane związkami chromu dostarczane z zewnątrz, występujące w handlu pod 
nazwą „wet-blue” 

–  suche  skóry  garbowane  –  skóry  wyprodukowane  w  garbarni,  według  metod,  w  których 

suszenie  jest  nierozłączną  fazą  garbowania;  są  to  przede  wszystkim  skóry  garbowania 
tłuszczowego (irchowego), zamszowego i skóry glinowe 

–  suche skóry garbowane chromowo i wstępnie obrobione w garbarni z przeznaczeniem na 

skóry  miękkie  –  półwyrób  do  produkcji  welurów,  nubuków,  skór  rękawiczkowych  lub 
odzieżowych; jak również surowiec na cholewki do obuwia dostarczony z zewnątrz (m.in. 
z zagranicy) określany nazwą „crust” 

–  suche  skóry  zagarbowane  roślinnie  –  surowiec  dostarczony  z  zewnątrz  i  przeznaczony 

głównie do produkcji skór galanteryjnych. 

Wet-blue  –  (z  ang.  mokre-niebieskie),  są  to  skóry  poddane  procesom  wyprawy  do 

garbowania chromowego włącznie, wyżęte, o zawartości ok. 50% wody i zwykle zawierające 
dodatek  środków  pleśniobójczych.  Mogą  być  przechowywane  przez  okres  ok.  4  tygodni  
i  nadal  zachowują  swoje  właściwości.  Posiadają  wysoką  odporność termiczną  i  temperaturę 
skurczu  wyższą  od  100°C.  Charakteryzują  się  dodatnim  ładunkiem powierzchniowym  skóry 
(skóra kationowa). Wykazują dużą odporność na działanie kwasów i zasad oraz enzymów. 

Wet-white  –  (z  ang.  mokre-białe),  są  to  skóry  garbowane  związkami  glinu,  cyrkonu, 

tytanu lub garbnikami aldehydowymi czy syntetycznymi.  

Skóry  wygarbowane  związkami  glinu  mają  barwę  białą,  bardzo  odporną  na  działanie 

światła.  Sole  glinowe  używane  są  do  tzw.  garbowania  białego  (ałunowego)  i  do  produkcji 
skór  „glacé”  na  skóry  rękawiczkowe.  Skóry  wygarbowane  glinem  mogą  być  przydatne  do 
dalszej produkcji.  Można  je  łatwo odgarbować  i  zastosować do produkcji różnych rodzajów 
skór. Można je też łatwo dogarbować np. aldehydem glutarowym i natłuścić lub dogarbować 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

8 

chromowo,  zobojętnić,  natłuścić  i  barwić.  Skóry  glinowe  dają  się  łatwo  dwoić  i  strugać,  co 
umożliwia wykorzystanie dwoin i strużyn do produkcji żelatyny i pokarmu dla zwierząt. 

Skóry  garbowane  samodzielnie  garbnikami  cyrkonowymi  są  jasne,  białe,  odporne  na 

światło,  o  temp.  skurczu  90°C,  ale  są  płaskie  i  twarde.  Dlatego  też  stosuje  się  garbniki 
cyrkonowe w kompozycji z chromem jako środki dogarbowujące. 

Skóry wygarbowane aldehydami są białe, miękkie i wykazują temp. skurczu ok. 80–85°C. 

Są  odporne  na  działanie  roztworów  alkalicznych  (potu).  Po dłuższym  składowaniu  występują 
oznaki starzenia – sztywnienie i obniżanie się wytrzymałości na rozciąganie. 

Wet-brown  –  (z  ang.  mokre-brązowe),  skóry  garbowania  żelazowego.  Skóry 

wygarbowane  żelazowo  podobne  są  do  skór  chromowych,  ale  są  nieodporne  na  wyższą 
temperaturę  (temp.  skurczu  90–92°C)  i  muszą  być  dogarbowane  garbnikami  syntetycznymi,  
a  jeśli  jest  pożądana  odporność  na  temp.  100°C  dogarbowane  chromowo.  Wygarbowane 
skóry  żelazowe  można  bezpiecznie  dwoić  i  strugać.  W  ostatnich  latach  powraca  się  do 
garbowania żelazowego, najprawdopodobniej ze względu na taniość garbnika i ze względu na 
ochronę  środowiska.  Podstawowa  wada  skór  garbowanych  związkami  żelaza  to  spadek 
właściwości  mechanicznych  skór  i  wyrobów  skórzanych  podczas  przechowywania  
i eksploatacji w wyniku hydrolizy żelaza (III) znajdującymi się w skórze. 

Skład  chemiczny  wybranych  skór garbowanych stanowiących  surowiec  wykończalniczy 

przedstawia tabela 1. 

 

Tabela 1. Skład chemiczny skór garbowanych [4, str. 12] 

Składniki skóry wyprawionej [%] 

Składniki niezwiązane skóry garbowanej 

[%] 

Skóra garbowana  
i jej przeznaczenie 

S

ub

sta

n

c

ja 

skórna

 

G

a

rbn

ik 

z

wi

ąz

any

 

T

łu

sz

cz

 

Sk

ła

d

n

ik

i 

mi

n

e

ra

lne

 

W

o

da

 

W

o

da

 

G

a

rbn

ik 

n

ie

z

wi

ąz

any

 

N

ie

g

a

rbn

ik

 

S

o

le 

oboj

ęt

n

e

: 

N

a

C

l, 

Na

2

SO

4

 

Sk

ła

d

n

ik

i 

inne

 

Skóry garbowane mokre 

Skóra chromowa 
świeża 

27 

1,8-

2,5 

ok. 0,1 

1-2 

14-16 

62-65 

Cr

2

O

3

 

0,5-1 

- 

4-6 

 

Skóra wet-blue 

27 

1,8-

2,5 

ok. 0,1 

1-2 

14-16 

50-55 

Cr

2

O

3

 

0,1-5 

- 

3-5 

 

Skóra roślinna na 
spody obuwia 

38 

30 

1 

0,8-2 

13-15 

55-60 

8-12 

4-6 

- 

 

Skóra roślinna na 
galanterię 

46 

22-27 

Ok.0,1 

0,5-1 

12-14 

58-61 

4-5 

2,5-5 

- 

 

Skóry garbowane suche 

Skóra crust 

72-74 

3,5-5 

2-4 

1-2 

14-16 

- 

- 

- 

- 

 

Skóra chromowa na 
welury 

74-76 

3,5-6 

1-2 

0,5-1 

15-18 

- 

- 

- 

- 

 

Skóra chromowa na 
rękawiczki 

68-72 

2-3,5 

6-9 

0,8-

1,5 

14-16 

- 

- 

- 

- 

 

Skóra garbowania 
tłuszczowego 

28-30 

- 

2-3 

1,5-

5,5 

10-15 

- 

- 

- 

- 

tł

u

sz

c

z 

n

ie

z

wi

ąz

any 

43

-45

 

Skóra glinowa 

46-48 

Al

2

O

3

 

2-4 

6-10 

4-8 

15-18 

18-24 

Al

2

O

3

 

2-4 

- 

11-13 

m

ąk

a 

p

sze

n

na

 

6

-8

 

Skóra garbowania 
roślinnego 

40-48 

18-22 

3-8 

1-2 

14-16 

14-18 

4-8 

2-4 

2-4 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

9 

Punkt izoelektryczny i ładunek powierzchniowy skóry 
 
Kolagen podobnie jak inne białka w roztworach wodnych występuje jako jon obojnaczy. 

Jon  obojnaczy  zależnie  od  sposobu  oddziaływania  środowiska  może  zachowywać  się  bądź 
jako kwas, bądź jako zasada: 

O

H

2

COOH

NH

3

+

P

COO

P

NH

3

+

_

P

COO

NH

3

_

H

+

OH

_

+

 

 
Jak wynika z powyższej reakcji (schematu) w środowisku kwaśnym kolagen i inne białka 

są  naładowane  dodatnio  i  wędrują  w  polu  elektrostatycznym  do  katody,  w  środowisku 
alkalicznym  białka  zyskują  ładunek  ujemny  i  dążą  do  anody.  Istnieje  taka  wartość  pH 
roztworu,  przy  której  cząstki  białka  nie  wędrują  do  żadnego  bieguna.  Jest  to  tzw.  punkt 
izoelektryczny  określony  symbolem  pI, w którym  białko  zachowuje  się  tak,  jakby  nie  było 
naładowane.  Punkt  izoelektryczny  wskazuje  na  istnienie  białka  w  postaci  jonu  obojnaczego,  
o takiej samej liczbie grup anionowych i grup kationowych: 

  

COO

P

NH

3

+

_

 

o  ładunku  sumarycznym  równym  zeru,  a  więc  na  zewnątrz  nie  objawiającego  naboju 
elektrycznego.  Punkt  izoelektryczny  jest  dla  kolagenu  wartością  charakterystyczną  i  jest 
funkcją  zawartości  w  białku  aminokwasów  kwaśnych  i  zasadowych  oraz  ich  stałych 
dysocjacji.  

Reaktywność  kolagenu  w  środowisku  wodnym  określa  również  pole  elektryczne 

występujące wokół jego powierzchni, określane nazwą ładunku powierzchniowego. Ładunek 
powierzchniowy  kolagenu  jest  miarą  jego  zdolności  do  reagowania  z  substancjami 
ładunkowoczynnymi.  Ładunek  powierzchniowy  kolagenu  ogrywa  szczególnie  dużą  rolę  
w  procesach  wyprawy  kolagenu  skór,  a  zwłaszcza  garbowania  i  wykończania.  Ładunek  ten 
ulega zmianie zwłaszcza w reakcjach garbowania  kolagenu w sposób, jaki zmienia się punkt 
izoelektryczny.  Na  jego  wielkość  ma  wpływ  garbnik  i  sposób  jego  wiązania  przez  kolagen. 
Wpływ  różnych  sposobów  garbowania  na  zmianę  pI  i  ładunku  powierzchniowego  kolagenu 
skóry ilustrują dane zawarte w tabeli 2. 
 

Tabela 2. Punkt izoelektryczny i ładunek powierzchniowy kolagenu skóry garbowanej [2, str. 73] 

Kolagen skóry i sposób jego 

traktowania 

pI 

Ładunek powierzchniowy kolagenu 

skóry (w środowisku o pH = 6,5) 

[V] 

Kolagen golizny 

5,2 

-0,031 

Kolagen garbowany: 
aldehydem mrówkowym 
katechiną 
mimozą 
syntanami fenolowymi 
anionowymi kompleksami Cr(III) 
zasadowym siarczanem Cr(III) 
zasadowym chlorkiem Al.(III) 

 

4,6 
3,8 
4,0 
3,2 

3,8-4,8 

6,7 

6,2-6,9 

 

-0,041 
-0,076 
-0,086 
-0,119 

-0,01 ÷ -0,005 

+0,025 

+0,017 ÷ +0,033 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

10 

Do  celów  wykończania  skór  ważna  jest  nie  tyle  znajomość  wartości  liczbowych  pI 

i ładunku powierzchniowego skór garbowanych, lecz przede wszystkim zrozumienie wpływu 
rodzaju garbowania i innych procesów na zmiany zarówno punktu izoelektrycznego i ładunku 
powierzchniowego.  
 

Tabela 3. Zmiana pI i ładunku powierzchniowego kolagenu skóry w wyniku garbowania [4, str. 15] 

NH

3

+

  

Kolagen golizny 

COO

 –

 

                              Spadek pH  

pI 

       Wzrost pH  

Wzrost stopnia naładowania grup 
zasadowych kolagenu i wzrost jego 
dodatniego ładunku powierzchnio-
wego, prowadzący do wzrostu 
zdolności reagowania kolagenu z 
anionami: garbników roślinnych i 
syntetycznych, silnie maskowanych 
soli Cr(III), barwników anionowych i 
tensydów anionowych 

≈ 5 

Wzrost stopnia naładowania grup 
karboksylowych i wzrost 
ujemnego ładunku 
powierzchniowego prowadzący do 
wzrostu zdolności reagowania 
kolagenu z kationami: barwników 
zasadowych, kationowych 
środków pomocniczych, tensydów 
kationowych kationowymi solami 
Cr(III) lub Al.(III) 

Kwasowym                                
przez: garbowanie roślinne, 
syntanami i silnie maskowanymi 
solami Cr(III) 

Przesunięty      

w kierunku 

Zasadowym                            
przez: garbowanie zasadowymi 
solami Cr(III), zasadowymi solami 
Al.(III) lub garbowanie albo 
dogarbowanie garbnikami 
żywicowymi 

 

4.1.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń  

1.  Czy skóra wygarbowana w formie półfabrykatu jest gotowym towarem handlowym? 
2.  Co to jest półfabrykat wet-blue? 
3.  Czy potrafisz scharakteryzować skóry wet-white? 
4.  Czy skóry wet-brown są obecnie wytwarzane? 
5.  Co to jest punkt izoelektryczny? 
6.  Jak określiłbyś pojęcie ładunek powierzchniowy? 
 

4.1.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1  

Dokonaj rozróżnienia skór garbowanych stanowiących półwyrób do wykończania. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej, 
2)  zapoznać się i obejrzeć dokładnie próbki wygarbowanych skór danych do analizy, 
3)  opisać barwę każdej skóry, 
4)  ocenić organoleptycznie ich właściwości, 
5)  scharakteryzować przekrój poprzeczny analizowanych skór, 
6)  zapisać spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

11 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

− 

mokra skóra chromowa na obuwie, 

− 

mokra skóra chromowa na rękawiczki, 

− 

mokra skóra roślinna na spody obuwia, 

− 

mokra skóra roślinna na galanterię, 

− 

skóry crust, 

− 

stół laboratoryjny, 

− 

nóż lub skalpel do przecięcia skór, 

− 

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 2  

Wyznacz punktu izoelektryczny kolagenu. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej, 
2)  przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
3)  pokroić otrzymaną próbkę skóry na małe kawałeczki, 
4)  zważyć 20 g skóry i umieścić w kolbie stożkowej, 
5)  zalać skórę 100 ml 0,2M roztworem KCl, 
6)  wytrząsać próbkę skóry na wytrząsarce przez 1 godz., 
7)  dodać do kolby 20 ml 0,1N roztworu H

2

SO

4

 i dalej wytrząsać przez ok. 30 minut, 

8)  w kolbie ze skórą, solą obojętną i kwasem umieścić elektrodę pehametru, 
9)  wkraplać do kolby z biurety po 0,5 ml 0,1N roztworu NaOH i mierzyć pH roztworu, 
10)  zakończyć miareczkowanie przy pH = 10, 
11)  wykreślić  na papierze  milimetrowym wykres zależności pH wyciągu ze  skóry (oś Y) od 

ilości dodawanego 0,1N roztworu NaOH (oś X), 

12)  wyznaczyć z wykresu punkt izoelektryczny kolagenu skóry, 
13)  zapisać swoje obserwacje i wyciągnąć wnioski. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

− 

skóra bydlęca garbowana chromowo, 

− 

nóż lub nożyczki do krojenia skóry, 

− 

waga laboratoryjna, 

− 

kolba stożkowa poj. 300 ml, 

− 

cylinder miarowy poj. 100 ml, 

− 

wytrząsarka laboratoryjna, 

− 

pipeta miarowa,  

− 

biureta szklana, 

− 

pehametr laboratoryjny z elektrodą uniwersalną, 

− 

papier milimetrowy, 

− 

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

12 

4.1.4. Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tak     Nie 

1)  rozróżnić skóry wygarbowane nie wykończone?   

 

 

 

 

 

¨      ¨ 

2)  scharakteryzować pojęcia: półfabrykat wet-blue, wet-white, wet-brown? 

¨      ¨ 

3)  zdefiniować punkt izoelektryczny kolagenu?  

 

 

 

 

  

 

¨      ¨ 

4)  wyjaśnić pojęcie ładunek powierzchniowy skóry? 

 

 

 

 

 

¨       ¨ 

5)  wyznaczyć punkt izoelektryczny kolagenu skóry?  

 

 

 

 

 

¨      ¨ 

 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

13 

4.2.  Metody odwadniania, dwojenia i strugania skór  

 
4.2.1.  Materiał nauczania 

 
Operacje  mechaniczne  wstępnego  wykończania  skóry  garbowanej  obejmują  wszystkie 

czynności natury fizycznej i obróbkę mechaniczną skóry garbowanej. 

Przygotowanie  skór  garbowanych  do  wykończania  obejmuje  obróbkę  maszynową  skór 

mającą  na  celu  odwodnienie  skór,  a  przede  wszystkim  otwarcie  tkanki  skórnej  od  strony 
odmięsnej i wyrównanie grubości skóry na całej jej powierzchni. Ważną operacją wchodzącą 
w  zakres  przygotowania  skór  do  wykończania  jest  sortowanie  wg  przeznaczenia,  a  także 
ważenie skór (półwyrobu). 

Po  zakończeniu  garbowania  skóry  zawierają  znaczne  ilości  wody  (ok.  70%),  której 

nadmiar  należy  z  tkanki  skórnej  usunąć  przed  obróbkami  mechanicznymi.  Nadmiar  wody 
można usunąć najszybciej i najtaniej przez wyżymanie skór.  

Wyżymanie  prowadzi  się  dla  prawie  wszystkich  rodzajów  skór  garbowanych,  co 

umożliwia  odwodnienie  tkanki  skórnej  do  zawartości  ok.  60%  wody  w  skórze  (skóry 
chromowe 58-62%, skóry podeszwowe garbowania roślinnego 40–45%). Odwodnienie, czyli 
wyżymanie pozwala na prawidłowe przeprowadzenie obróbki grubości skóry przez dwojenie 
i  struganie.  Odwodnienie  przez  wyżymanie  ma  na  celu  zapewnienie  w  warunkach 
produkcyjnych ciągłą i określoną zawartość wody w skórze. 

Wyżymanie przeprowadza się za pomocą wyżymarek walcowych lub przelotowych. 
 

 

 

Rys. 1. Wyżymarka przelotowa [16] 

 
Działanie wyżymarki polega na mechanicznym wyciskaniu wody ze skóry przy przejściu 

półproduktu  między  dwoma  gumowymi  walcami  pokrytymi  filcowymi  rękawami. 
Dodatkowy  trzeci  walec  jest  zaopatrzony  w  tępe  noże  z  twardego  mosiądzu  lub  stali 
nierdzewnej, ułożone spiralnie odśrodkowo, lewo i prawoskrętnie. Zadaniem walca nożowego 
jest  utrzymanie  skóry  w  stanie  rozpostartym  tak, żeby  w  czasie  wyżymania  nie tworzyły  się 
fałdy i załamania. Maszyna jest włączana i wyłączana wyłącznie przez naciśniecie pedału. 

Wyżymarkę walcową nieprzelotową obsługuje  jeden robotnik. Wyżymania dokonuje się 

przez  dwukrotne  obrobienie  skóry  kolejno  jednej  i  drugiej  połowy.  Sprawność  wyżymarki 
zależy  od  ciśnienia  występującego  między  walcami  wyżymającymi,  prawidłowego  stanu 
technicznego rękawów filcowych oraz prędkości przesuwu skóry.  

Wyżymarka przelotowa jest  to maszyna z dwiema taśmami  bez końca o ruchu ciągłym. 

Taśmy  te  przesuwają  się  miedzy  walcami  dociskającymi  i  wygładzającymi.  Spełniają  one 
podwójną  funkcję:  pochłaniają  nadmiar wody ze  skóry garbowanej  i  jednocześnie powodują 
jej przesuwanie i wygładzenie. Wyżymarki przelotowe należą do bardzo wydajnych maszyn i 
są instalowane w garbarniach o dużym przerobie dziennym. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

14 

 

 

 

Rys. 2. Schemat działania wyżymarki nieprzelotowej [10, str. 82]: 1) skóra, 2) walec prowadzący z rękawem, 3) 

walec podawczy z rękawem, 4) walec nożowy, 5) walec pomocniczy, A) bieg jałowy, B) praca 

 
Do  skór  wierzchnich  obuwiowych  stosuje  się  maszyny,  których  działanie  polega  na 

wyżymaniu  oraz  wygładzaniu  skór.  Wygładzanie  przeprowadza  się  do  wszystkich  rodzajów 
skór  miękkich.  Operacja  ta  zwiększa  wydajność  powierzchniową  skór,  wygładza  lico  
i poprawia własności fizyczne skór wyprawionych. 

Dwojenie  jest  jedną  z  podstawowych  operacji  przygotowujących  skóry  po  garbowaniu 

do wykończenia. 

Dwojenie skór ma na celu wyrównanie grubości całej skóry licowej przez podział na dwa 

albo  więcej  płatów  skóry  o  określonej  grubości.  Uzyskana  w  czasie  operacji  dwoina  
z zachowaną warstwą licową nosi nazwę licowej i stanowi zasadniczą skórę, pozostała część 
nosi  nazwę  dwoiny  mizdrowej.  Dwoina  mizdrowa  jest  uważana  za  produkt  uboczny,  lecz 
przy wystarczającej grubości jest wykończana i w pełni wykorzystywana jako wyrób gotowy. 
Skóra  źle  rozdwojona  wykazuje  schodkowe  zacięcia,  a  nawet  przecięcia  i  dziury. 
Nierównomierną  grubość  może  spowodować  złe  osadzenie  noża  dwojarki,  za  małe  jego 
napięcie, nadmierne stępienie, podawanie pod nóż skóry pofałdowanej. Fałdy na skórze mogą 
powstawać na skutek nieumiętnego wyciągania skór z dwojarki. 

Większość  garbarń  przeprowadza  dwojenie  skór  po  uprzednim  ich  wygarbowaniu. 

Operacja  w  tym  stadium  wyprawy  jest  wydajna,  mniej  pracochłonna  i  pozwala  na  większe 
wykorzystanie dwoiny mizdrowej.  

Do dwojenia skór używa się maszyn zwanych dwojarkami. 

 

Rys. 3. Dwojarka [17] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

15 

Główną  częścią  roboczą  dwojarki  jest  ostry  nóż  taśmowy  wprowadzany  w  ruch  przez 

dwa koła napędowe. Zespół walców przesuwa skórę w kierunku noża taśmowego, a z drugiej 
strony  maszyny  jest  ona  wyciągana  ręcznie.  Maszyna  może  być  ustawiona  na  dowolną 
grubość.  Przy  obsłudze  dwojarki  taśmowej  należy  ściśle  przestrzegać  zasad  bhp,  gdyż  nóż 
taśmowy,  podający  walec  rowkowany  (ryflowany),  walce  pierścieniowe  i  urządzenie  do 
ostrzenia  noży  mogą  być  przyczyną  różnych urazów.  W  czasie dwojenia  należy  posługiwać 
się szczypcami, niedozwolone jest wprowadzanie skór dłonią.  

W  nowoczesnych  dwojarkach  walce  podające  są  uruchamiane  hydraulicznie,  przez  co 

uzyskuje  się  możliwość  zmiany  prędkości  obrotowej  bezstopniowo  oraz  zatrzymywania 
posuwu  skóry.  Grubość  dwojenia  jest  nastawiana  hydraulicznie  i  może  być  zmieniana 
podczas  przelotu  skóry,  co  pozwala  na  uzyskanie  innej  grubości  w  części  karkowej,  a  innej 
w tylnej  kruponowej.  Głowica  maszyny  jest  podnoszona  i  opuszczana  hydraulicznie. 
Wydajność tych maszyn wynosi 100 sztuk skór bydlęcych na godzinę, a przy połówkach 150 
szt./h. 

 

Rys. 4. Schemat działania dwojarki [10, str. 81]: 1) nóż taśmowy, 2, 3) walce pomocnicze, 4, 5) walce 

transportujące skórę, 6) skóra przeznaczona do dwojenia 

 
Struganie  ma  na  celu  wyrównanie  grubości  skór  na  całej  powierzchni,  zależnie  od 

wymagań produkowanego towaru oraz oczyszczenie i wygładzenie mizdry. 

 
Skóry struże się za pomocą maszyn zwanych strugarkami. 
 

 

 

Rys. 5. Strugarka wąska [18] i strugarka szeroka [19] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

16 

Strugarka  jest  maszyną  walcową.  Głównymi elementami  strugarki  są:  walec  nożowy  do 

strugania  uzbrojony  w  spiralnie  osadzone  ostre  noże,  walec  podający  i  dociskający,  pedał 
nożny  z  urządzeniem  do  regulacji  grubości  ostrugania  oraz  urządzenie  do  ostrzenia  noży. 
Walec podający doprowadza skórę do szybko obracającego się walca nożowego, a naciśnięty 
nogą pedał  powoduje  dosuniecie  walca dociskającego wraz ze  skórą do  wirujących  noży  na 
odległość odpowiadającą wymaganej grubości ostrugania. 

Skóra  jest  podawana  przez  walec  podający,  a  dociskana  walcem  dociskowym  do  walca 

nożowego,  który  obracając  się  z  prędkością  2000  obr/min.  ścina  mizdrę  do  wymaganej 
grubości, zależnie od nastawienia maszyny. 
 

 

 

Rys. 6. Schemat działania strugarki [10, str. 83]: 1) walec nożowy, 2) walec podawczy, 3) walec prowadzący,  

4) ruchoma część strugarki, 5) skóra 

 
Na przebieg strugania wpływa wiele czynników: 

1.  Przygotowanie  półfabrykatu  do  strugania  polega  na  odwodnieniu  skóry  do  ok.  60% 

zawartości wody. Skóry, które posiadają zbyt dużą wilgotność są spęczniałe i wtedy ścina 
się  dużą  warstwę  dermy,  osłabiając  wytrzymałość  skór  na  rozciąganie.  Skóry  wilgotne 
przylepiają  się  do  walca  podającego,  co  może  powodować  powstawanie  fałd  i  zagięć 
powodujących przecięcia skóry. 

2.  Złe  ustawienie  maszyny  powoduje  szereg  uszkodzeń  w  postaci  wychwytów  zwanych 

schodkami,  co  wpływa  ujemnie  na  wygląd  lica  skóry  wykończonej.  Nierówności  mizdry 
uwidaczniają się w postaci smug, matowych pręg przy nabłyszczaniu lub prasowaniu. 

3.  Nieumiejętne podawanie skóry pod noże powoduje nierównomierne ścienianie.  

Struganie  za  pomocą  maszyn  nieprzelotowych  przeprowadza  się  pasami  o  szerokości 

walca  roboczego.  Obecnie  produkowane  strugarki  mają  walce  nożowe  o  szerokości  pola 
pracy 450, 600, 800, a nawet 1200 mm. Obsługa strugarki o szerokim walcu jest prosta i nie 
wymaga  tak  wysokich  kwalifikacji  jak  przy  pracy  na  strugarce  o  wąskim  walcu  nożowym. 
Sposoby prawidłowego przesuwania skóry  na strugarce wąskiej przedstawia rys. 7, w którym 
podane są kolejności faz strugania. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

17 

 

Rys. 7. Prawidłowe przesuwanie skóry w czasie strugania  

(liczby wskazują kolejność faz strugania) [9, str. 126] 

 
Struganie  jest końcową  fazą wstępnej obróbki  mechanicznej skór garbowanych,  stąd też 

decyduje  ono  o  grubości  skóry  wyprawionej.  Podanie  ścisłej  zależności  między  grubością 
skóry  ostruganej,  a  grubością  skóry  gotowej  jest  trudne,  gdyż  o  ostatecznej  grubości  skóry 
decyduje  wiele  czynników,  m.in.:  struktura  przerabianego  surowca,  zastosowany  sposób 
garbowania,  intensywność  napełniania  tkanki  skórnej  w  procesie  dogarbowania,  sposób 
suszenia,  częstotliwość  i  intensywność  prasowania.  Przykładowe  zależności  grubości  skóry 
gotowej od grubości skóry ostruganej przedstawia tabela 3. 
 

Tabela 3. Grubość skóry struganej i odpowiadająca jej grubość skóry wyprawionej [ 4, str. 21] 

Rodzaj skóry garbowanej 

Grubość 

skóry 

struganej 

[mm] 

Rodzaj skóry wyprawionej 

Grubość 

skóry 

wyprawionej 

[mm] 

Skóra cielęca chromowa 

1,3 
1,4 
1,7 

Welur lub nubuki 
Boks cielęcy 
Boks anilinowy 

1,0 
1,0 
1,4 

Skóra bydlęca chromowa 

1,7 
1,6 
1,5 

Boks bydlęcy 
Boks z poprawionym licem 
Welur 

1,4 
1,4 
1,4 

Skóra kozia chromowa 

1,0 
0,8 

Szewro 
Skóra rękawiczkowa 

0,7 
0,6 

Krupon świński chromowy 

1,4 
1,4 
1,2 

Nubuki 
Boks świński 
Skóra rękawiczkowa 

1,2 

1,0-1,1 

1,0 

Krupon świński roślinny 

1,2 

Skóra galanteryjna 

1,0-1,1 

 

Maszyny  i  urządzenia  do  wstępnego  wykończania  skór  z  okrywą  włosową  opisano  

w  modułach  „Wykończanie  skór  wyprawianych  z  okrywą  włosową  w  stanie  naturalnym 
311[09].Z3.03” i „Uszlachetnianie skór z okrywą włosową 311[09].Z4.02”.  

Ustalanie masy skór struganych 
Po  zakończeniu  wstępnej  obróbki  mechanicznej  ustala  się  masę  skór  struganych. 

Ustalona masa i obliczona  na jej  podstawie średnia masy pojedynczej sztuki skóry struganej 
stanowią  podstawę  opracowania  wszelkich  przepisów  technologicznych,  obejmujących 
podawane  w  procentach  zapotrzebowanie  wody,  środków  wykończalniczych  i  chemicznych 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

18 

środków  pomocniczych  stosowanych  we  wstępnych  i  właściwych  procesach  wykończania 
kąpielowego skór.  

W celu właściwego ustalenia masy skór struganych należy zachować jednakowe warunki 

odleżenia skór po garbowaniu oraz  jednakowe warunki ważenia skór. Skóry ostrugane waży 
się  zawsze  bezpośrednio  po  zakończeniu  obróbki  mechanicznej.  Zapewnia  to  w  warunkach 
produkcji  ciągłej  uzyskanie  skór  ostruganych  o  stałej  w  przybliżeniu  zawartości  wody. 
Gwarantuje to otrzymanie powtarzalnych efektów dogarbowania, barwienia i natłuszczania.  

Przy 

obliczaniu 

zużycia 

środków  zobojętniających,  barwników  i  środków 

natłuszczających  konieczne  jest  uwzględnienie  faktycznej  grubości  skóry.  Przy 
nieuwzględnieniu  grubości  skóry  i  przy  tych  samych  stałych  ilościach  środka 
zobojętniającego,  barwnika  lub  tłuszczu  procesy  wykończeniowe  skór  struganych  mogą 
prowadzić  do  występowania  znacznych  różnic  w  stopniu  zobojętniania,  intensywności 
wybarwienia  lub  natłuszczania.  Różnice  te  są  wynikiem  pomijania  w  obliczeniach 
zapotrzebowania  środków  pomocniczych  rzeczywistej  powierzchni  skór  poddawanych 
wykończeniu. Dlatego też przy opracowaniu przepisów technologicznych uwzględnia się  nie 
tylko  masę  skór  struganych,  ale  również  i  średnią  masę pojedynczej  sztuki  skóry  ostruganej  
w poszczególnych partiach skór przeznaczonych do wykończania. 
 

4.2.2. Pytania sprawdzające 

 
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.  

1.  Czy potrafisz wymienić operacje mechaniczne wstępnego wykończania skór? 
2.  W jaki sposób i jakimi maszynami usuwa się nadmiar wody ze skóry? 
3.  Co to jest dwojenie skór? 
4.  Czy umiałbyś scharakteryzować warstwy skóry po dwojeniu? 
5.  W jakim celu struga się skóry wygarbowane? 
6.  Jakie znasz czynniki wpływające na przebieg strugania? 
7.  Co to jest waga strugana skór? 
 

4.2.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 
  

Przeprowadź dwojenie skóry bydlęcej chromowej w zależności od asortymentu. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej, 
2)  zapoznać się z instrukcją obsługi dwojarki, 
3)  przygotować urządzenie do wykonywania ćwiczenia,  
4)  nastawić  w  dwojarce  grubość  dwoiny  licowej  dla  skóry  bydlęcej  przeznaczonej  na 

wierzchy obuwia, 

4)  przeprowadzić operację dwojenia otrzymanej skóry, 
5)  porównać organoleptycznie dwoinę licową z dwoiną mizdrową, 
6)  przedstawić na forum grupy efekty swojej pracy, 
7)  zanotować w dzienniczku swoje spostrzeżenia i wnioski. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

− 

instrukcja obsługi dwojarki, 

− 

skóra bydlęca po garbowaniu chromowym i wyżymaniu, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

19 

− 

zestaw dokumentacji techniczno-technologicznej, 

− 

tablice przedstawiające grubości skór w zależności od asortymentu, 

− 

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 2 
  

Przeprowadź struganie skóry bydlęcej przeznaczonej na odzież i ustalenie masy struganej 

skór. 
 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej, 
2)  przeczytać bardzo uważnie instrukcję obsługi strugarki, 
3)  wykonywać pod nadzorem nauczyciela zawodu wszystkie czynności związane z operacją 

strugania,  

4)  przygotować stanowisko pracy do wykonywania ćwiczenia: 

– 

ustawić grubość strugania, 

– 

włączyć strugarkę, 

5)  ostrożnie podawać skórę na wał nożowy, 
6)  wyłączyć maszynę, 
7)  opisać wygląd obrabianej powierzchni skóry, 
8)  zważyć ostrugane skóry,  
9)  zanotować masę skóry struganej, 
10)  przedstawić na forum klasy i ocenić jakość skóry ostruganej. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

− 

dwoina licowa bydlęca wygarbowana chromowo, 

− 

strugarka, 

− 

instrukcja obsługi strugarki, 

− 

instrukcja bhp, 

− 

plansze przedstawiające schemat pracy strugarki, 

− 

tablice określające grubość skóry po struganiu w zależności od asortymentu, 

− 

waga, 

− 

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 

4.2.4. Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tak     Nie 

1)  opisać czynności mechanicznej obróbki skór? 

 

 

 

 

 

 

¨      ¨ 

2)  omówić odwadnianie skóry garbowanej? 

 

 

 

 

 

 

 

¨      ¨ 

3)  opisać budowę dwojarki?   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

¨      ¨ 

4)  narysować schemat działania strugarki?  

 

  

 

 

 

 

 

¨      ¨ 

5)  wyznaczyć masę struganą skór? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

¨      ¨ 

6)  obsłużyć maszyny służące do wstępnego wykończania skór?   

 

 

¨      ¨ 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

20 

4.3.  Przygotowanie skór do wykończania 

 

4.3.1.  Materiał nauczania 

 

Płukanie  lub  rozmaczanie  skór  garbowanych  stanowi  początkową  fazę  wykończania 

wszelkich rodzajów skór  miękkich. Proces ten ma za zadanie wymycie ze skóry garbowanej 
składników  z  nią  niezwiązanych,  a  zarazem  przygotowanie  skóry  do  barwienia,  wybielania, 
dogarbowania oraz natłuszczania.  

Pod  nazwą  płukanie  rozumie  się  proces  wymywania  wodą  mokrych  skór  garbowanych. 

Sprowadza  się  on  wyłącznie  do  usunięcia  z  tkanki  skóry  garbowanej  niezwiązanych  z  nią 
składników.  

Rozmaczanie odnosi się do suchych skór garbowanych. Proces ten ma na celu usunięcie 

ze skóry garbowanej niezwiązanych z nią składników obciążających, ale jednocześnie ma on 
na  celu  uwodnienie  tkanki  suchej  skóry  garbowanej  do  stanu,  w  jakim  znajduje  się  mokra 
skóra garbowana. 

Wszystkie  rodzaje  skór  po  zakończeniu  garbowania  są  na  wskroś  przesycone  dużymi 

ilościami  garbnika  niezwiązanego  z  tkanką  skórną.  Niezwiązany  garbnik  jest  pozostawiony  
w skórze garbowanej  tylko  w  przypadku ściśle określonych  rodzajów  skór gotowych  (skóry 
podeszwowe  lub  inne  odmiany  skór  twardych),  co  wpływa  korzystnie  na  ich  napełnianie, 
twardość i zwiększa odporność na działanie wody. W przypadku skór miękkich  niezwiązany 
garbnik  jest  szkodliwym  obciążeniem,  ponieważ  uniemożliwia  równomierne  wybarwienie, 
natłuszczenie  lub  dogarbowanie.  Często  też  powoduje  nadmierną  sztywność  skóry 
wyprawionej, występowanie plam, nalotów obniżające wartość użytkową gotowego produktu. 
Dlatego skóry te są poddawane starannemu płukaniu.  

Płukanie  skór  miękkich  prowadzi  się  w  bębnach  obrotowych  (dawniej  tez  używano 

cytroków).  Sposób  płukania  poszczególnych  rodzajów  skór  garbowanych  i  dobór  środków 
pomocniczych  w  tym  procesie  zależą  od  rodzaju  garbnika  i  charakteru  składników 
niezwiązanych występujących w skórze. 

 

Płukanie skór chromowych przeprowadza się w dwóch etapach: 
1)  płukanie  wstępne  –  które  ma  na  celu  wymycie  ze  skóry  nadmiaru  niezwiązanego 

garbnika chromowego i usunięciu strużyn, 

2)  płukanie  właściwe  –  w  celu  wymycia  z  tkanki  skóry  garbowanej  soli  obojętnych  – 

chlorku i siarczanu sodowego. 

Płukanie  wstępne  przeprowadza  się  w  bębnie  obrotowym  zawierającym  200–300%  wody,  
w temp. 20–30°C, przy zamkniętym włazie. Czas obracania zależy od ich grubości  i wynosi 
5–15 minut. Płukanie właściwe prowadzi się w bębnie wodą o temp. 30–35°C. Płukanie takie 
może  trwać  maksymalnie  20–30  minut.  Skóry,  od  których  wymaga  się  równomiernego 
wybarwienia, płucze się w wodzie z dodatkiem do kąpieli niewielkiej ilości kwasu octowego 
(0,2–0,3%).  Jeżeli  woda  do  płukania  wykazuje  dużą  twardość,  też  należy  dodać  kwasu 
organicznego. 
Płukanie skór  roślinnych  ma  na celu usuniecie z warstwy licowej  nadmiaru niezwiązanego 
garbnika roślinnego oraz towarzyszących niegarbników. 
 

Wymywanie garbnika ze skór podeszwowych polega na usunięciu go tylko z zewnętrznej 

warstwy  lica.  Pozostawienie  nadmiaru  garbnika  w  warstwie  licowej  jest  powodem  pękania 
lica  skór  gotowych.  Skóry  bezpośrednio  po  garbowaniu  przeciąga  się  przez  doły  z  wodą. 
Dobre wyniki uzyskuje się przez szczotkowanie lica spłukiwanego zimną wodą. Inny rodzaj 
wymywania polega  na  nacieraniu  lica wodnym roztworem oleju sulfonowanego (operacje te 
należy dokonać po dogarbowaniu, napełnianiu i wygładzaniu). 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

21 

 

Wymywanie  skór  garbowanych  roślinnie  przeznaczonych  na  wierzchy  obuwia  – 

przeprowadza się w bębnach obrotowych zawierających 300–400% wody o temp. 35°C, czas 
20–30 minut. 
 

Ze  względu  na  trudny  do  wyeliminowania  kontakt  skóry  roślinnej  z  żelazem  lub  jego 

związkami  występującymi  np.  w  wodzie, płukanie skór garbowania  roślinnego  prowadzi  się  
często  w  wodzie  z  dodatkiem  związków  maskujących  żelazo.  Zazwyczaj  jest  to  kwas 
szczawiowy, dodawany w ilościach 0,2–0,4% na masę skór struganych. 

Rozmaczanie suchych skór garbowanych 

 

Niektóre skóry miękkie po wygarbowaniu suszy się i dopiero po odleżeniu rozmacza się  

i  poddaje  dalszym  procesom  wykończania.  Są  to  skóry  chromowe  przeznaczone  na  welury, 
nubuki,  skóry  rękawiczkowe  typu  zamszowych  garbowanych  tłuszczami,  skóry 
białoskórnicze,  skóry  owcze  lub  kozie  garbowane  roślinnie.  Prawidłowe  rozmoczenie  skór 
suchych wpływa na przebieg procesów wykończania i na ich jakość. 
Rozmaczanie skór garbowanych chromowo 

Skóry  garbowane  chromowo,  a  następnie  wysuszone  trudno  jest  doprowadzić  do  stanu 

wyjściowego.  Skóra  taka  trudno  się  zwilża  i  dlatego  w  czasie  moczenia  należy  stosować 
dodatkowe  środki  pomocnicze  ułatwiające  i  przyśpieszające  moczenie.  Moczenie  prowadzi 
się w środowisku zasadowym stosując dodatek amoniaku.  
Skład kąpieli do rozmaczania: 
– 100% woda o temp. 50–60°C 
– 1–2% wody amoniakalnej w stosunku do ciężaru skór suchych 
– czas obracania ok. 2–3 godziny. 
Skóry  pozostawia  się  na  noc.  Następnego  dnia  obraca  się  dodatkowo  1  godzinę  i  płucze  
w  bieżącej  wodzie  przez  20–30  minut.  Rozmaczając  skóry  rękawiczkowe,  welurowe  
i  nubukowe  dobrze  jest  dodać  środków  powierzchniowo-czynnych  w  ilości  0,5–0,2%.  Do 
rozmaczania skór przeznaczonych do barwienia na jasne, pastelowe kolory stosuje się środki 
powierzchniowo-czynne anionowe, do ciemnych, intensywnych wybawień środki niejonowe. 
Rozmaczanie skór wyprawy białoskórniczej 

Utrwalanie garbnika w skórach wyprawy białoskórniczej typu glacé polega na dłuższym 

odleżeniu  w  stanie  wysuszonym.  Im  dłuższy  jest  czas  odleżenia,  tym  trudniej  jest  je 
rozmoczyć.  Skóry  moczy  się  w  bębnie  obrotowym  przez  20–30  minut,  w  300–400%  wody,  
w  temp.  30°C  dodając  5%  NaCl.  W  kąpieli  rozmaczającej  oznacza  się  wartość  pH  oraz 
stopień rozmoczenia. 
Rozmaczanie skór zamszowych 

Skóry tego typu rozmacza się bezpośrednio po wygarbowaniu lub jeśli chcemy je barwić 

jako  prawie  całkowicie  wykończony  półfabrykat.  W  pierwszym  przypadku  skóry  moczy  się  
w  bębnie  obrotowym,  w  400%  wody  o  temp.  45°C  z  dodatkiem  3–4%  węglanu  sodowego  
i  0,6%  mydła  zwykłego.  Czas  obracania  skór  –  2  godziny.  Czynność  tę  powtarzamy 
kilkakrotnie.  W  przypadku  stosowania  środków  zwilżających  zmniejsza  się  ilość  sody  do  
1,5–2%,  a  dodaje  emulgatora  niejonowego  w  ilości  0,5–1%,  temp.  35°C.  Po  rozmoczeniu 
skóry płucze się w bieżącej wodzie o temp. 35°C przez 30 minut. 
Rozmaczanie skór garbowania roślinnego 

Dobór  sposobu  rozmaczania  skór  lekkich  zależy  od  łatwości  nawilżania,  od  zawartości  

w  nich  mocnych  kwasów  w  stanie  niezwiązanym,  tłuszczów  i  składników  obciążających 
(głównie  siarczanu  magnezowego).  Skóry  przeciąga  się  przez  wodę  i  układa  w  stosy,  
w  których  pozostają  do  nawilżenia  tkanki  skórnej  w  całym  przekroju.  Po  obróbce 
mechanicznej  (dwojenie  i  struganie)  oraz  zważeniu,  przeprowadza  się  rozmaczanie  skór  
w  bębnie  obrotowym  stosując  do  rozmaczania  wstępnego  300–400%  wody  o  temp.  25–35°C 
przez 40–60 minut. Do rozmaczania właściwego używa się: 300–400% wody o temp. 20–30°C, 
kwaśnego węglanu sodowego 0,15–0,4%, czas obracania skór ok. 30 minut. Rozmaczanie uważa 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

22 

się za zakończone, gdy wartość pH przekroju skóry wynosi ok. 5. Po rozmoczeniu skóry należy 
wypłukać w strumieniu bieżącej wody o temp. 20–30°C w czasie 15–20 minut. 

Wybielanie 
Dotyczy wszystkich skór, które nie są barwione lub wykończane w kolorach naturalnych. 

Celem jest wyrównanie i rozjaśnienie naturalnej barwy uzyskanej w procesie garbowania. 
Wybielanie skór garbowanych roślinnie 

Proces  ten  w  przypadku  skór  garbowanych  roślinnie  polega  na  usunięciu  plam  jako 

produktów wtórnych zmian garbników, a następnie rozjaśnienie skór przez obniżenie wartości 
pH.  Wiemy,  że  garbniki  roślinne  zmieniają  swoje  zabarwienie  w  zależności  od  pH 
środowiska, w którym się znajdują. W roztworach mniej kwaśnych i zasadowych ciemnieją, 
natomiast  w  kwaśnych  obserwuje  się  ich  rozjaśnienie.  Garbniki  roślinne  ulegają  procesom 
utleniania – zmieniając swoją barwę, tworząc ciemne prawie czarne plamy. W pierwszej fazie 
wybielania traktuje się skóry 1% ciepłym roztworem sody, a następnie rozjaśnia w roztworze 
kwasu  o  podobnym  stężeniu  jak  stosowana  zasada.  Ten  sposób  wybielania  skór  roślinnych 
jest w praktyce stosowany w wyjątkowych przypadkach. 
 

Od  skór  miękkich  garbowanych  roślinnie  wymaga  się  odpowiedniej  odporności  na 

światło i dlatego powinny być stosowane garbniki syntetyczne lub roślinne, które nadają im 
taką własność.  
 

Wybielanie  skór  miękkich  przeprowadza  się  w  bębnach  obrotowych,  w  kąpieli 

zawierającej  200–250%  wody  o  temp.  35–40°C  i  0,5–1,0%  kwasu  szczawiowego.  Czas 
obracania  trwa  ok.  45–60  minut.  Wybielone  skóry  należy  dokładnie  opłukać  w  strumieniu 
ciepłej bieżącej wody. Można też przeprowadzić wybielanie skór stosując do kąpieli garbniki 
syntetyczne pomocnicze (Dyspergator T) łącznie z kwasem szczawiowym. Do kąpieli o temp. 
40°C dodaje się 5–15% Dyspergatora T i 0,5–1,5% kwasu szczawiowego. Oprócz opisanych 
metod do wybielania skór roślinnych można stosować różne sole o charakterze kwaśnym np. 
siarczan magnezowy, siarczan glinowy oraz syntany wybielające.  
 

Odmiennym  sposobem  (obecnie  bardzo  rzadko  stosowanym)  jest  osadzanie  w  tkance 

skórnej  białych  i  nierozpuszczalnych  w  wodzie  pigmentów  na  skutek  działania  dwóch 
stężonych  roztworów  –  jednego  impregnującego  lico  skóry,  a  drugiego  wytrącającego  biały 
pigment np.: 

Pb(CH

3

COO)

2

 + Na

2

SO

4

 →  ↓PbSO

4

 + 2 CH

3

COONa 

BaCl

2

 + Na

2

SO

4

 →  ↓BaSO

4

 + 2 NaCl 

 

 

Wybielanie skór garbowanych chromowo 

Do  wybielania  skór  chromowych  stosuje  się  garbniki  syntetyczne,  kwas  szczawiowy  

i białe pigmenty. Wybielanie polega na dogarbowaniu skór syntanem pomocniczym zwykłym 
lub  specjalnym  światłoodpornym  i  o  charakterze  wybielającym.  Wybiela  się  skóry 
podszewkowe, nubuki oraz boksy wykończone w kolorze białym. W procesie produkcji skór 
białych  obok  syntanów  o  charakterze  wybielającym  stosuje  się  osadzanie  w  tkance  skórnej 
białych  soli  barowych  lub  ołowiawych.  Uzyskanie  bieli  skór  wyprawionych  jest  ważne  dla 
skór szlachetnych w rodzaju nubuków (skóry cielęce o lekko zeszlifowanym licu). 
  

Wybielanie przeprowadza się w bębnie, w kąpieli o składzie: 

− 

150% woda o temp. 50°C, 

− 

10% Dyspergator T, 

− 

5% Rotanina M, 

− 

czas obracania 25 minut, 

− 

2,5–5,0% bezwodny Na

2

SO

4

 rozpuszczony w 30% wody, 

− 

czas obracania 30 minut, 

− 

5% Rotanina M rozcieńczona w 10% wody, 

− 

czas obracania 1 godzina, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

23 

− 

0,3% kwas szczawiowy rozpuszczony w 10% wody,  

− 

czas obracania 30 minut, 

− 

5–10% BaCl

2

 rozpuszczonego w 30% wody, 

− 

czas obracania 1–1,5 godziny. 

Niekiedy  biały  pigment  wprowadza  się  do  skóry  mechanicznie  przez  obracanie  skór 
garbowanych z bielą tytanową lub białą farbą kazeinową.  

Najlepsze  efekty  bielenia  skór  chromowych  uzyskuje  się  metodami  kombinowanymi, 

głównie  przez  dogarbowanie  światłotrwałymi  syntanami  białymi  w  kombinacji  
z napełnianiem skóry białymi pigmentami. 
Wybielanie skór zamszowych 
 

Skóry  wygarbowane  tranami  mają  ciemnobrązowy  kolor.  Zabarwienie  jasnożółte 

uzyskują  dopiero  po  wybieleniu.  Stosuje  się  tu  chemiczne  procesy  zachodzące  na  włóknach 
skórnych.  Skóry  zamszowe  wybiela  się  środkami  utleniającymi  i  redukującymi 
(przeprowadzane jest bezpośrednio przed ich barwieniem). Kąpiel wybielająca zawiera:  

− 

600–800% wody o temp. 30–35°C,  

− 

5 g KMnO4 i 10g NaCl rozpuszczonych w 1litrze wody. 

Skóry  obraca  się  przez  20–30  minut,  przy  czym  zmieniają  one  kolor,  uzyskując  brunatny 
nalot  MnO

2

.  Nalot  ten  usuwamy  w  drugiej  kąpieli  roztworem  20–30  g  kwaśnego  siarczynu 

sodowego  i  5  g  kwasu  mrówkowego  w  1  litrze  wody  (1,3–1,5%  NaHSO

3

  i  0,5%  HCOOH  

w stosunku do ciężaru skór suchych). 
 

Oprócz nadmanganianu mogą być używane inne utleniacze np. Na

2

O

2

 (użycie nadtlenku 

sodowego  powoduje  powstanie  ługu  sodowego,  skóry  należy  natychmiast  wypłukać  
i  zobojętnić  kwasem  siarkowym),  woda  utleniona,  nadborany  oraz  środki  redukujące,  np. 
roztwór wodny gazowego SO

2

 lub słabo zakwaszonego kwaśnego siarczynu sodowego. 

 

  

4.3.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.  

1.  Jakim procesom wstępnego wykończania poddaje się skóry po garbowaniu? 
2.  W jakim celu przeprowadza się płukanie skór po garbowaniu? 
3.  Jakie rodzaje skór poddaje się procesowi płukania, a jakie procesowi rozmaczania? 
4.  Do jakich skór stosuje się wybielanie? 
5.  Czy znasz środki pomocnicze stosowane we wstępnych procesach wykończania skór? 
 

4.3.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1  

Przeprowadź wymywanie ze skóry garbowanej składników z nią niezwiązanych. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej, 
2)  zapoznać się i obejrzeć dokładnie próbki wygarbowanych skór danych do analizy, 
3)  odważyć z danej próbki po ok. 10g skóry i umieścić je w kolbach stożkowych poj. 500ml, 
4)  dodać do kolb 100% wody destylowanej w stosunku do wagi skór, 
5)  kolby umieścić na wytrząsarce laboratoryjnej i wytrząsać przez ok. 1 godzinę, 
6)  zlać roztwór kąpieli do wcześniej zważonych parowniczek i odparować na łaźni wodnej, 
7)  wysuszyć parowniczki z osadem, 
8)  zważyć parowniczki i oznaczyć suchą pozostałość osadu. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

24 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

− 

próbki skór garbowanych chromowo i roślinnie, 

− 

stół laboratoryjny, 

− 

wytrząsarka laboratoryjna, 

− 

kolby stożkowe z szeroką szyją, 

− 

cylinder miarowy, 

− 

parowniczki kwarcowe, 

− 

łaźnia wodna, 

− 

suszarka laboratoryjna, 

− 

waga analityczna, 

− 

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 2  

Przeprowadź płukanie skór bydlęcych garbowanych chromowo. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej, 
2)  przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
3)  ustalić wagę skóry, 
4)  umieścić skórę w bębenku laboratoryjnym, 
5)  obliczyć ilość wody do płukania (200–300% wody o temp. 20–30°C), 
6)  przeprowadzić płukanie wstępne przez okres ok. 15 minut i wylać kąpiel, 
7)  przeprowadzić płukanie właściwe w bębenku obrotowym przy pokrywie ażurowej (temp. 

wody 30–35°C, czas max 30 minut), 

8)  skóry wyjąć z bębenka, ułożyć na boczku garbarskim, 
9)  ocenić wygląd skóry i kąpieli po płukaniu,  
10)  zanotować spostrzeżenia i wnioski. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

− 

skóra bydlęca garbowana chromowo, 

− 

bębenek laboratoryjny typu Specht, 

− 

boczek garbarski, 

− 

waga laboratoryjna, 

− 

instrukcja obsługi bębna laboratoryjnego, 

− 

tablice z metodykami procesu płukania skór chromowych, 

− 

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 3  

Wykonaj wybielanie skór miękkich garbowanych roślinnie. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej, 
2)  przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
3)  zaproponować metodykę wybielania skór miękkich garbowanych roślinnie, 
4)  ustalić dane technologiczne z prowadzącym ćwiczenia, 
5)  wykonać wybielanie skóry miękkiej roślinnej, 
6)  zapisać swoje spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

25 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

− 

skóra wygarbowana roślinnie miękka, 

− 

bębenek laboratoryjny typu Specht lub Wacker, 

− 

kwas szczawiowy, 

− 

garbniki syntetyczne pomocnicze – Dyspergator T, 

− 

siarczan magnezu, 

− 

siarczan glinu, 

− 

waga laboratoryjna, 

− 

zlewki szklane, 

− 

metodyki wybielania skór garbowanych, 

− 

odzież ochronna, 

− 

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia. 

 

4.3.4. Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tak     Nie 

1)  przeprowadzić proces płukania skór dla poszczególnych rodzajów  
      garbowania?   

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

¨      ¨ 

2)  omówić proces rozmaczania skór suchych?   

 

 

 

 

 

 

¨      ¨ 

3)  wymienić i scharakteryzować środki pomocnicze stosowane  
      do płukania, rozmaczania, wybielania półfabrykatu skórzanego?    

 

¨      ¨ 

4)  określić warunki i metodykę procesu wybielania skór wygarbowanych?  

¨      ¨ 

5)  ocenić jakość skór przygotowanych do wykończania właściwego?  

 

¨      ¨ 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

26 

4.4.  Zobojętnianie skór chromowych 

 
4.4.1.  Materiał nauczania 

 
Odleżenie skór chromowych 
Skórę  świeżo  wygarbowaną  pozostawia  się  na  parę  dni  na  kozłach  w  celu  dalszego 

wiązania  się  kompleksów  chromowych  z  aktywnymi  grupami  kolagenu.  Dojrzewanie  skór  
w  czasie  odleżenia  wpływa  korzystnie  na  ich  jakość,  zwiększa  odporność  na  działanie 
wyższej  temperatury,  różnych  czynników  chemicznych  i  zmniejsza  ilość  wymywanych 
związków  chromu  z  tkanki  skórnej.  W  trakcie  dojrzewania  następuje  dalsza  hydroliza 
związków  chromowych,  których  zasadowość  zwiększa  się  podobnie  jak  i  ich  stopień  olacji. 
Na skutek hydrolizy wydziela  się wolny kwas, który obniża wartość pH skóry.  Wszystkie te 
procesy przebiegają w  skórze powoli, w  normalnych warunkach (po 2 dniach odleżenia) nie 
są  zakończone.  Zakończenie  procesu  garbowania  w  praktyce  przeprowadza  się  na  drodze 
chemicznej w procesie zobojętniania zwanym również neutralizacją.  

Zobojętnianie ma na celu: 

–  wymycie  ze  skóry  soli  i  innych  substancji  nie  związanych  chemicznie  z  tkanką  skórną,  

a powstałych w niej w czasie garbowania, 

–  zobojętnienie  wolnych  kwasów  wytworzonych  w  czasie  hydrolizy  oraz  kwasów 

związanych z włóknem skórnym, 

–  wymycie powstałych soli w czasie procesu zobojętniania. 

Do  zobojętniania  skór  po  garbowaniu  chromowym  mogą  być  stosowane  różne  związki 

chemiczne, które w roztworze wodnym  mają pH  powyżej punktu  izoelektrycznego kolagenu 
tj. powyżej pH = 6. Pod uwagę mogą być brane różne grupy związków: 

–  działające  zasadowo  (oprócz  mocnych  zasad,  które  odgarbowują  skórę  i  mogą 

spowodować  pęcznienie  włókien  skórnych.  Odgarbowanie  skóry  w czasie  zobojętniania 
zwane jest przeneutralizowaniem. Polega ono na tym, iż kwas z kompleksu chromowego 
jest wyparty przez grupy OH), 

–  o własnościach kompleksujących, 
–  syntany  kwasowe  o  jasnej  barwie,  niekiedy  nawet  syntany  wybielające  i  światłotrwałe, 

nastawione na odczyn obojętny, 

–  mieszaniny  związków  buforujących  i  kompleksujących,  zapewniające  uzyskanie 

specjalnych efektów zobojętnienia. 

W  wykończalnictwie  skór  duże  znaczenie  mają  związki,  które  w  roztworze  wodnym 

wykazują  odczyn  alkaliczny  o  pH  ok.  11.  Są  to  sole  metali  alkalicznych  lub  amonowych 
bardzo  słabych  kwasów  nieorganicznych.  Czasami  zalicza  się  do  tej  grupy  sole  o  odczynie 
obojętnym,  które  w  roztworach  kwaśnych  lub  w  roztworach  soli  chromowych  i  innych 
garbników  mineralnych  ulegają  rozkładowi  z  jednoczesnym  zużyciem  kwasu  w  tej  reakcji, 
np.  tiosiarczan  sodowy.  Związki  kompleksujące  to  sole  metali  alkalicznych  słabych  
lub  średnio  mocnych  kwasów  mające  zdolność  kompleksowania  jonów  dwu-,  trój-  
i czterowartościowych metali, a przede wszystkim metali o działaniu garbującym. 

Dobór środka zobojętniającego ma wpływ na jakość skór gotowych. 

Węglan sodu Na

2

CO

3

 –  jest to sól  mocnej zasady  i słabego kwasu, reaguje  silnie zasadowo  

i z tych względów zobojętnia skórę nierównomiernie w początkowej fazie, gdyż wartość pH 
roztworu wynosi 10–11.  

2 Na

2

CO

3

 + H

2

SO

4

 → 2 NaHCO

3

 + Na

2

SO

4

 

 
Powstały  po  pewnym  czasie  NaHCO

3

  obniża  wartość  pH  ok.  7  i  wtedy  jest  łagodniejsze 

oddziaływanie i zobojętnianie wewnętrznych warstw tkanki skórnej.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

27 

 

W  celu  uzyskania  prawidłowego  przebiegu  procesu  należy  roztwór  sody  dozować 

ostrożnie  w  początkowej  fazie  zobojętniania.  Węglan  sodu  jest  używany  w  ilości  0,5–1,0%  
w stosunku do ciężaru skór struganych. 
Wodorowęglan  sodu  NaHCO

3

  –  w  roztworach  wodnych  osiąga  wartość  pH  =  7,8–8,3  

i  w  kąpieli  oddziaływanie  kwaśnego  węglanu  sodu  jest  łagodne,  zobojętnianie  jest 
równomierne  i  stosunkowo  szybkie.  Przy  użyciu  3%  NaHCO

3

  uzyskuje  się  całkowite 

zobojętnienie  na  całej  powierzchni  przekroju  skóry.  Do  zobojętnienia  powierzchniowego 
potrzeba 1–1,5% NaHCO

3

.  

Wodorowęglan  amonu  NH

4

HCO

3

  –  jest  dobrym  środkiem,  zobojętnia  skóry  bardzo 

równomiernie na powierzchni całego przekroju. Działanie jego jest łagodniejsze niż NaHCO

3

. 

Stosowany  głównie  do  zobojętniania  skór  chromowych  przeznaczonych  na  rękawiczki  
i  wszystkich  tych  rodzajów  skór,  od  których  wymaga  się  ciągliwości,  miękkości  
i przyjemnego dotyku. 
Czteroboran  sodu  (boraks)  Na

2

B

4

O

7

  –  jest  dobrym  środkiem  do  zobojętniania 

powierzchniowego skór. W kąpieli następuje hydroliza tego związku: 

Na

2

B

4

O

7

 + 5 H

2

O → 2 H

3

BO

3

 + 2 NaH

2

BO

3

 

NaH

2

BO

3

 + H

2

O → NaOH + H

3

BO

3

 

W  początkowej  fazie  działanie  boraksu  w  kąpieli  jest  łagodne,  zaś  w  dalszym  bardziej 
intensywne,  co  powoduje  częściowe  dogarbowanie  skór.  Ze  względu,  że  jest  drogim 
produktem importowanym nie znajduje zastosowania do neutralizacji.  
Tiosiarczan  sodu  Na

2

S

2

O

3

  –  jest  dość  dobrym  środkiem  zobojętniającym.  Stosuje  się  go  

w dość dużych ilościach ok. 3–4% w stosunku do masy skór struganych. 
Siarczan  (IV)  sodu  Na

2

SO

3

  –  jest  środkiem  łagodnie  zobojętniającym,  przydatny  do 

zobojętniania powierzchniowego  i  na wskroś. Powoduje  maskowanie garbnika chromowego. 
Odczyn pH 10% roztworu wodnego wynosi 9,0–9,4. 
Octan  sodu  CH

3

COONa  –  wybiela  skórę  chromową  i  powoduje  maskowanie  garbnika 

chromowego. Łagodnie zobojętnia skóry, pH roztworu 8,0–8,2. 
Mrówczan sodu HCOONa – (pH 8,8–9,2) jest środkiem o łagodnym działaniu, nie maskuje 
garbnika chromowego. 
Adypinian  sodu  COONa(CH

2

)

4

COONa  –  środek  o  łagodnym  działaniu  zobojętniającym, 

powoduje maskowanie garbnika chromowego. Wpływa na zmiękczenie skóry chromowej. 
Ftalan  sodu  C

6

H

4

(COONa)

2

  –  związek  o  wysokim  działaniu  maskującym,  prowadzi  do 

otrzymania skór odpornych na działanie potu. Roztwór wodny wykazuje wartość pH 8,0–8,3. 
Dyspergator  T  –  środek  zobojętniający  o  łagodnym  działaniu,  pH  roztworu  wodnego  
6,5–7,5. Rozjaśnia barwę skóry chromowej i zwiększa jej nasiąkliwość wodą. 
Neutrigan  MO  –  to  mieszanina  70%  Na

2

SO

3

,  12,5%  NaHSO

3

,  5%  ftalanu  sodu  i  7,5% 

Trilonu A. Jest to środek o łagodnym działaniu powodującym maskowanie skór chromowych 
i wyrównanie wybarwienia. 
Tamol  NNO  –  jest  to  środek  wspomagający  zobojętnianie,  dogarbowanie  i  barwienie  skór. 
Jest dyspergatorem garbników roślinnych. 

Zależnie  od  doboru  środka  zobojętniającego  neutralizacja  skór  chromowych  może 

prowadzić  do  obniżenia  kwasowości  skóry,  tj.  powoduje  właściwe  odkwaszenie  lub  też  do 
maskowania garbnika chromowego związanego z kolagenem skóry. W pierwszym przypadku 
proces  często  nazywamy  odkwaszaniem  lub  zobojętnianiem  zwykłym,  w  drugim  zaś 
zobojętnianiem maskującym. 

Zobojętnianie  zwykłe  –  polega  na  zobojętnieniu  kwasów  powstałych  na  skutek 

hydrolizy  związkami  chemicznymi  o  charakterze  słabozasadowym.  Głównym  celem  jest 
zakończenie procesu garbowania chromowego i zmniejszenie kwasowości skóry chromowej. 
Ten typ zobojętniania  stosuje się powszechnie w  wyprawie  skór o intensywnie czarnym  lub 
ciemnym  wybarwieniu  welurów  lub  klasycznych  boksów  bydlęcych.  Najczęściej  do 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

28 

zobojętniania stosuje się węglan sodowy, kwaśny węglan sodowy, kwaśny węglan amonowy, 
boraks  i  tiosiarczan  sodowy.  Są  to  związki,  których  roztwory  wodne  wykazują  wartość  pH 
powyżej  punktu  izoelektrycznego świeżo  garbowanej  skóry  mokrej  chromowej  tzn.  pH  >  6. 
Ze  względu  na  niebezpieczeństwo  odgarbowania  skóry  chromowej  nie  nadają  się  tutaj 
związki,  które  nie  pozwalają  otrzymać  kąpieli  neutralizującej  o  pH  <  9,0–9,5.  Do 
odkwaszania  stosuje  się  również  syntany  kwasowe  nastawione  na  odczyn  obojętny,  np. 
Dyspergator T (firmy Rokita) lub Tamol NNO (firmy BASF). Syntany te powodują skuteczną 
neutralizację  skóry  chromowej,  zmieniają  jednak  ładunek  powierzchni  skóry  na  mniej  lub 
bardziej  ujemny.  Z  tego  powodu  skóry  zobojętnione  syntanami  mają  niewielkie 
powinowactwo  do  barwników  anionowych,  co  może  prowadzić  do  uzyskania  wybawień 
równomiernych, ale mało nasyconych. 
 

Zobojętnianie  maskujące  –  polega  na  doprowadzeniu  pH  skóry  do  4,5  przez 

zastosowanie do tego celu odpowiednich środków kompleksotwórczych. Sposób reagowania 
tych  związków  ze  skórą  jest  bardzo  złożony.  Związki  te,  jako  sole  słabych  lub  średnio 
mocnych  kwasów,  stanowią  grupę  związków  buforowych.  Dodanie  ich  do  kąpieli  ze 
świeżymi  skórami  chromowymi  o  mocno  kwaśnym  odczynie  powoduje  powstanie  układu 
buforowego  o  wyższej  wartości  pH,  wpływając  przez  to  na  określone  odkwaszenie  skóry. 
Jednocześnie zachodzi reakcja kompleksowania, polegająca na wbudowaniu anionu związku 
kompleksującego  do  wewnętrznej  sfery  koordynacyjnej  kompleksów  chromowych 
związanych  z  kolagenem  skóry.  Zobojętnianie  maskujące  powoduje  maskowanie 
kompleksów  Cr(III)  związanych  z  kolagenem  skóry,  dzięki  czemu  wykazują  one  większą 
odporność na  hydrolizę,  na  działanie  alkaliów, a  przede  wszystkim  mają  osłabioną  zdolność 
reagowania z garbnikami roślinnymi, syntanami, barwnikami lub tłuszczami. Do tego rodzaju 
zobojętniania  stosuje  się  takie  środki  jak:  Na

2

SO

3

,  ftalan  sodu  i  inne  sole  kwasu  ftalowego 

oraz produkowane środki kompleksotwórcze występujące pod różnymi firmowymi nazwami. 
Często  stosuje  się  także  w  jednej  kąpieli  neutralizującej  garbniki  syntetyczne,  aby  zapobiec 
luźności lica. 

Techniki zobojętniania 
Zobojętnianie przeprowadza się w bębnie obrotowym, w kąpieli zawierającej 150–250% 

wody  o  temp.  30–35°C.  Do  bębna  dodaje  się  przez  oś  NaHCO

3

  uprzednio  rozpuszczony  

w wodzie w stosunku 1:10, w ilości uzależnionej od stopnia i rodzaju zobojętniania.  
 

Rozróżnia  się  dwa  podstawowe  sposoby  zobojętniania,  a  mianowicie  powierzchniowe  

i na całej powierzchni przekroju skóry tzw. na wskroś.  

Zobojętnianie  powierzchniowe  stosuje  się  dla  skór  na  wierzchy  obuwia,  od  których 

wymaga się umiarkowanej ścisłości, miękkości i ciągliwości. Używa się w tym celu NaHCO

3

 

w ilości 1–1,5%, czas obracania 1–1,5 godziny. Stopień wymaganego zobojętniania sprawdza 
się  za  pomocą  wskaźnika  zieleni  bromokrezolowej,  która  zmienia  swą  barwę  z  żółtej  przy 
wartości pH = 3,5 poprzez zieloną (pH ok. 5) i do niebieskiej, co odpowiada wartości pH = 6. 
Zobojętniane  skóry  przemywa  się  w  bębnie  początkowo  wodą  bieżącą  o  temp.  35°C,  
a  następnie  stopniowo  podnosząc  do  50°C.  Temperatury  takiej  wymaga  następny  proces  – 
barwienie skór.  

Przestrzega  się  zasady,  aby  procesy:  zobojętnianie  skór  chromowych,  barwienie  

i natłuszczanie odbywały się w jednym dniu, ponieważ nieprzestrzeganie tej reguły powoduje 
powstawanie plam oraz nalotów w produkcie gotowym.  
 

Zobojętnianie  skór  na  całej  powierzchni  przekroju  jest  stosowane  przy  produkcji  skór 

welurowych,  rękawiczkowych  i  odzieżowych,  od  których  wymaga  się  wyjatkowej 
ciągliwości,  miękkości  i  pulchności.  Do  zobojętniania  używa  się  2–3%  NaHCO

3

  uprzednio 

rozcieńczonego  i  dodawanego  w  porcjach  powoli  tak,  aby  cały  proces  trwał  1,5–2,5  godz.,  
a  odkwaszenie  na  całej  powierzchni  przekroju  było  doprowadzone  do  pH  5–6.  Po 
zobojętnieniu skóry płucze się w sposób podobny do zobojętniania powierzchniowego.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

29 

 

Zobojętnianie  można  tez  przeprowadzić  dwustopniowo,  a  mianowicie  zobojętnianie  we 

wstępnej  kąpieli  mrówczanem  sodowym  NaCOOH  w  ilości  1-1,5%  i  po  15  minutach 
obracania  bębna  dodatkowo  przy  użyciu  0,6-1%  NaHCO

3

.  Sposób  ten  daje  bardziej 

równomierne odkwaszenie na całej powierzchni przekroju skóry, 
 

Zobojętnianie  przez  maskowanie  przeprowadza  się  w  bębnach  obrotowych  stosując 

podobne  warunki  (temperatura,  czas  trwania  procesu,  współczynnik  kąpielowy).  Do 
zobojętniania  stosuje  się  0,7–1%  siarczynu  sodowego  Na

2

SO

3

  i  1–2%  Rotaniny  BNS.  Po 

zakończeniu procesu skóry płucze się w ciągu 30 minut. 
 

4.4.2. Pytania sprawdzające 

 
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jaki jest cel zobojętniania skór garbowanych? 
2.  Jakie związki chemiczne stosujemy do zobojętniania skór garbowanych chromowo? 
3.  W jaki sposób kontrolujemy proces neutralizacji skór? 
4.  Co to jest zobojętnianie na wskroś? 
5.  Jakie znasz metody zobojętniania skór? 
 

4.4.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Określ  warunki  działania  wskaźnika  –  zieleni  bromokrezolowej  stosowanego  do 

sprawdzenia stopnia neutralizacji skór garbowanych. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej, 
2)  zastosować przepisy bhp obowiązujące w laboratorium chemicznym, 
3)  przygotować  roztwór  wskaźnika  –  0,1  g  zieleni  bromokrezolowej  rozpuścić  w  100  ml 

alkoholu etylowego, 

4)  przygotować 0,1 molowe roztwory: 

-

  wodorowęglanu sodu NaHCO

3

, 

-

  kwasu siarkowego (VI) H

2

SO

4

, 

-

  zasady sodowej NaOH, 

5)  wkroplić  do  roztworu  wodorowęglanu  sodowego  kilka  kropel  zieleni  bromokrezolowej  

i zaobserwować zmianę barwy roztworu, 

6)  dodać  do  roztworu  NaHCO

3

  ze  wskaźnikiem  kilka  cm

3

  roztworu  H

2

SO

4

  i  zapisać 

otrzymaną barwę, 

7)  dodać  do  powyższego  roztworu  kilka  cm

3

  roztworu  zasady  NaOH  i  również 

zaobserwować zmianę barwy, 

8)  porównać barwy wskaźnika z odczynem poszczególnych roztworów, 
9)  zapisać swoje spostrzeżenia i wnioski. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

zieleń bromokrezolowa, 

– 

NaHCO

3

, 

– 

H

2

SO

4

, 

– 

NaOH, 

– 

kolby miarowe poj. 1000 cm

3

, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

30 

– 

zlewki szklane, 

– 

pipety plastikowe, 

– 

cylinder miarowy, 

– 

waga laboratoryjna, 

– 

odzież ochronna. 

 

Ćwiczenie 2 

Wykonaj zobojętnianie skór przy użyciu wodorowęglanu sodowego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej, 
2)  przygotować stanowisko pracy, 
3)  odważyć próbki skóry chromowej po struganiu, 
4)  płukać  w  kąpieli  –  200%  wody  o  temp.  35°C  przez  okres  30  minut  i  wylać  kąpiel 

płuczącą,  

5)  zobojętnić  skóry  w  kąpieli  –  200%  wody  o  temp.  35°C  i  dodawać  porcjami  1,5% 

NaHCO

3

 rozpuszczonego w wodzie (1:10), czas procesu 60 minut, 

6)  sprawdzić zielenią bromokrezolową stopień neutralizacji skór, 
7)  zmierzyć pH kąpieli, 
8)  płukać skóry przez 10–15 minut, 
9)  natłuścić  skóry  w  kąpieli  –  200%  wody  o  temp.  55°C,  3%  środka  natłuszczającego (np. 

oleju tureckiego), czas natłuszczania do 45 minut, 

10)  wyjąć skóry z bębenka i wyłożyć na boczek garbarski, 
11)  ocenić stopień zobojętnienia skóry chromowej, 
12)  zapisać swoje spostrzeżenia w dzienniczku. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

skóra chromowa po struganiu, 

– 

bębenek laboratoryjny typu Wacker, 

– 

zlewki szklane, 

– 

cylinder miarowy, 

– 

termometr laboratoryjny, 

– 

waga laboratoryjna, 

– 

kwaśny węglan sodowy, 

– 

zieleń bromokrezolowa, 

– 

papierki wskaźnikowe pH, 

– 

środek natłuszczający, 

– 

odzież ochronna. 

 
Ćwiczenie 3 

Wykonaj neutralizacja skóry przy użyciu siarczynu sodowego i Rotaniny BNS. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej, 
2)  przygotować stanowisko pracy, 
3)  ustalić masę struganą skóry chromowej, 
4)  płukać skóry w kąpieli – 200% wody o temp. 35°C przez okres 15–20 minut, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

31 

5)  wylać kąpiel płuczącą, 
6)  zobojętnić  skóry w kąpieli – 200% wody o temp. 35°C i dodawać porcjami 2% Na

2

SO

3

 

rozpuszczony  w  wodzie  (1:10),  3%  Rotaniny  BNS rozpuszczonej  w  wodzie  w stosunku 
1:10, 

7)  sprawdzić stopień neutralizacji skóry zielenią bromokrezolową, 
8)  zmierzyć pH kąpieli, 
9)  płukać skóry przez 10–15 minut w wodzie o temp. 45–50°C, 
10)  natłuścić  skóry  w  kąpieli  –  200%  wody  o  temp.  55°C,  3%  środka  natłuszczającego  np. 

Roksolu ST-2, 

11)  wyjąć skóry i usunąć nadmiar wody, 
12)  zapisać spostrzeżenia i wnioski w dzienniczku ćwiczeń. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

próbka skóry garbowanej chromowo po struganiu, 

– 

waga techniczna, 

– 

bębenek laboratoryjny szklany, 

– 

zlewki szklane, 

– 

cylinder miarowy, 

– 

termometr laboratoryjny, 

– 

siarczyn sodowy, 

– 

Rotanina BNS, 

– 

środek natłuszczający, 

– 

papierki wskaźnikowe pH, 

– 

zieleń bromokrezolowa, 

– 

odzież i rękawice ochronne. 

 

4.4.4. Sprawdzian postępów  

 
Czy potrafisz: 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tak    Nie 

1)  Wyjaśnić na czym polega odleżenie skór?   

 

 

 

 

 

 

¨       ¨ 

2)  Wyjaśnić pojęcie neutralizacja (zobojętnianie) skór?  

 

       

 

¨       ¨ 

3)  Wymienić metody zobojętniania skór?   

 

 

 

 

 

 

 

¨       ¨ 

4)  Wymienić środki pomocnicze stosowane w procesie zobojętniania? 

 

¨       ¨ 

5)  Wyliczyć i sporządzić roztwory środków chemicznych służących do  

Neutralizacji? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

¨       ¨ 

6)  Przeprowadzić proces zobojętniania skór garbowanych?   

 

 

 

¨       ¨ 

 

 
 
 
 
 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

32 

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 

 
INSTRUKCJA DLA UCZNIA 

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję. 
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 
4.  Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to pytania wielokrotnego wyboru. 
5.  Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt. 
6.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane 

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz 
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X. 

7.  Staraj  się  wyraźnie  zaznaczać  odpowiedzi.  Jeżeli  się  pomylisz  i  błędnie  zaznaczysz 

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz odpowiedź, którą uważasz za poprawną.  

8.  Test  składa  się  z  dwóch  części.  Część  I  zawiera  zadania  z  poziomu  podstawowego, 

natomiast w części II  są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te  mogą przysporzyć 
Ci  trudności,  gdyż  są  one  na  poziomie  wyższym  niż  pozostałe  (dotyczy  to  pytań  
o numerach od 15 do 20). 

9.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonania zadania. 
10.  Kiedy  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci  sprawiało  trudności,  wtedy  odłóż  jego 

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

11.  Po  rozwiązaniu  testu  sprawdź  czy  zaznaczyłeś  wszystkie  odpowiedzi  na  KARCIE 

ODPOWIEDZI. 

12.  Na rozwiązanie testu masz 45 minut.  
 

Powodzenia! 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

33 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 

1.  Skóra wygarbowana to 

a)  skóra do dalszej obróbki. 
b)  skóra gotowa do użytkowania. 
c)  skóra zdjęta ze zwierzęcia. 
d)  skóra po wytrawianiu. 
 

2.  Operacją mechanicznego wykończania skór wygarbowanych jest 

a)  napełnianie. 
b)  dwojenie. 
c)  impregnowanie. 
d)  płukanie. 
 

3.  Proces chemiczny wstępnego wykończania skór garbowanych to 

a)  zobojętnianie. 
b)  struganie. 
c)  prasowanie. 
d)  szlifowanie. 
 

4.  Płukanie skór ma na celu 

a)  zneutralizować skórę wygarbowaną. 
b)  wymyć składniki niezwiązane ze skórą. 
c)  spowodować impregnację skóry. 
d)  usunąć związany garbnik. 
 

5.  Płukanie skór chromowych przeprowadza się 

a)  w dołach garbarskich. 
b)  w bębnach obrotowych. 
c)  w wannach garbarskich. 
d)  na podestach drewnianych. 
 

6.  Wybielanie skór ma na celu 

a)  wyciśnięcie nadmiaru wody. 
b)  usunięcie tkanki odmięsnej. 
c)  rozjaśnienie barwy skóry garbowanej. 
d)  rozluźnienie struktury skóry. 
 

7.  Dwojenie skór to 

a)  pokrojenie skóry na dwie części wzdłuż grzbietu. 
b)  pokrojenie skóry na dwie części topograficzne. 
c)  podział na dwa płaty skóry o określonej grubości. 
d)  oddzielenie części karkowej ze skóry. 
 

8.  Oczyszczenie i wygładzenie mizdry skór otrzymujemy przez proces 

a)  strugania. 
b)  wyżymania. 
c)  płukania. 
d)  polerowania.  

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

34 

9.  Nadmiar wody ze skóry garbowanej usuwa się 

a)  w bębnach z pokrywą ażurową. 
b)  maszynami zwanymi wyżymarkami. 
c)  w cytrokach garbarskich. 
d)  na podestach garbarskich. 
 

10.  Zieleń bromokrezolowa to 

a)  wskaźnik do procesu zobojętniania. 
b)  lico groszkowane skóry. 
c)  wskaźnik do procesu odwapniania. 
d)  barwnik do koloryzacji skór. 
 

11.  Zobojętnianie skór na całej powierzchni przekroju jest stosowane przy produkcji 

a) 

skór podeszwowych. 

b)  skór obuwiowych. 
c) 

skór odzieżowych. 

d)  skór na uprząż. 
 

12.  Skóry wet-blue to 

a)  skóry garbowane roślinnie. 
b)  skóry mokre chromowe. 
c)  skóry garbowania tłuszczowego. 
d)  skóry garbowane cyrkonem. 

 
13.  Jednym z najczęściej stosowanych środków do neutralizacji skór jest 

a)  kwaśny węglan sodowy. 
b)  kwas borowy. 
c)  kwas benzenosulfonowy. 
d)  węglan wapniowy. 
 

14.  Przeprowadzając proces neutralizacji skór środki pomocnicze obliczamy uwzględniając 

a)  wagę skór surowych. 
b)  wagę skór wapnionych. 
c)  wagę skór garbowanych. 
d)  wagę skór struganych. 
 

15.  Skóry wygarbowane związkami glinu określamy nazwą 

a)  wet-white. 
b)  wet-blue. 
c)  wet-brown. 
d)  crust. 
 

16.  Odleżenie skór ma na celu 

a) 

dalsze wiązanie się kompleksów garbnika z aktywnymi grupami kolagenu. 

b)  czekanie na przygotowanie do dalszego procesu technologicznego. 
c) 

podwyższenie wartości pH skóry garbowanej chromowo. 

d)  zwiększenie ilości wymywanych związków garbników mineralnych. 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

35 

17.  Zobojętnianie skór garbowanych chromowo ma na celu 

a)  zobojętnienie  wolnych  kwasów  wytworzonych  w  czasie  hydrolizy  związków 

chromu. 

b)  obniżenie zasadowości związków chromowych związanych z włóknami skóry. 
c)  podwyższenie zasadowości związków chromowych związanych z włóknami skóry. 
d)  rozjaśnienie niebieskiej barwy skóry chromowej. 
 

18.  Punkt izoelektryczny kolagenu to 

a)  wartość pH, przy której cząstki białka zachowują się jak jon obojnaczy. 
b)  krzywa miareczkowania kolagenu roztworem kwasu. 
c)  warstwa stanowiąca w skórze granicę faz jonów dodatnich. 
d)  absorpcja jonów obcych substancji otaczających białko skóry. 
 

19.  Ładunek powierzchniowy skóry to  

a)  reakcja modyfikowania grup funkcyjnych kolagenu. 
b)  wielkość pola elektrostatycznego kolagenu. 
c)  reakcja powodująca degradację kolagenu. 
d)  wygląd lica skóry wygarbowanej. 
 

20.  Wychwyty zwane schodkami powstają na skórze w czasie nieprawidłowego 

a)  odmięśniania. 
b)  wyżymania. 
c)  dwojenia. 
d)  strugania. 
  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

36 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko ................................................................................................... 
 

Wstępne wykończanie skór 
 

Zakreśl poprawną odpowiedź. 
 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punktacja 

1 

a 

b 

c 

d 

 

2 

a 

b 

c 

d 

 

3 

a 

b 

c 

d 

 

4 

a 

b 

c 

d 

 

5 

a 

b 

c 

d 

 

6 

a 

b 

c 

d 

 

7 

a 

b 

c 

d 

 

8 

a 

b 

c 

d 

 

9 

a 

b 

c 

d 

 

10 

a 

b 

c 

d 

 

11 

a 

b 

c 

d 

 

12 

a 

b 

c 

d 

 

13 

a 

b 

c 

d 

 

14 

a 

b 

c 

d 

 

15 

a 

b 

c 

d 

 

16 

a 

b 

c 

d 

 

17 

a 

b 

c 

d 

 

18 

a 

b 

c 

d 

 

19 

a 

b 

c 

d 

 

20 

a 

b 

c 

d 

 

Razem: 

 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

37 

6. LITERATURA 

 
1.  Iwanowski J., Persz T.: Garbarstwo. Cz. 1. WPLiS, Warszawa 1965 
2.  Lasek W.: Kolagen – chemia i wykorzystanie. WNT, Warszawa 1978 
3.  Lasek W.: Wykończalnictwo skór miękkich. WNT, Warszawa 1984 
4.  Lasek  W.,  Persz  T.:  Technologia  wyprawy  skór. Cz.  2  Wykończanie.  WSiP,  Warszawa 

1981 

5.  Michalec T.: Technologia garbarstwa i futrzarstwa. WSI, Radom 1996 
6.  Persz T.: Materiałoznawstwo skórzane. WPLiS, Warszawa 1964 
7.  Persz  T.:  Materiałoznawstwo  dla  techników  przemysłu  skórzanego.  WSiP,  Warszawa 

1988 

8.  Persz T.: Technologia wyprawy skór. Cz. 1. Garbowanie. WSiP, Warszawa 1977 
9.  Persz T.: Garbarstwo. Cz. 2. WPLiS, Warszawa 1966 
10.  Rodziewicz  O.:  Podstawy  technologii  garbarstwa.  Politechnika  Świętokrzyska,  Kielce 

1978 

11.  Rodziewicz O.: Podstawy technologii garbarstwa. WSI, Radom 1984 
12.  Rodziewicz  O.,  Śmiechowski  K.:  Technologia  garbarstwa  dla  projektantów  obuwia  

i odzieży. Politechnika Radomska, Radom 2001 

13.  Sadowski T.: Materiałoznawstwo dla kuśnierzy. WSiP, Warszawa 1985 
14.  Stather F.: Skóra i jej namiastki. WPLiS, Warszawa 1956 
15.  Woźniakiewicz W.: Materiałoznawstwo futrzarskie. WPLiS, Warszawa 1965 
16.  www.baggiotecnologie.com 
17.  www.linta.it 
18.  www.mostardini.it 
19.  www.strojosvit.com