20
ORIGINAL PAPERS
prAce OrYGiNALNe
PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, MAY 2010, VOL. Xii, No. 1
Abstract:
Backgroud.
poland is one of the countries with the lowest 5-year survival rate among
the patients with cervical carcinoma. the main reason for that is the disease being diagnosed too
late, which results from lack of effective screening and the fact that women too rarely go and have
periodic gynecology check-ups. cervical carcinoma belongs to the neoplasms which can be detected
in the early phase by means of routine examinations such as cytological examination or colposcopic
examination.
Objective.
evaluation of the state of knowledge of the women from sejny on preven-
tion of cervical carcinoma and health-related behaviors connected with it.
Material and method.
in the study, the method of diagnostic poll, with the use of survey technique, was implemented. the
research tool consisted of a survey questionnaire, drawn up for the study needs. the study was con-
ducted in the internal medicine ward of the independent public Health care centre in sejny. the study
group was constituted of 50 female patients in the 20 to 70 age bracket, who anonymously completed
the survey questionnaire. the research was conducted in December 2008.
Results.
According to our
study findings, we can conclude that patients in the reproductive and premenopausal age most fre-
quently visited the doctor for preventive examinations. More than half of the surveyed women know
how often it is recommended to have cytological examinations done, yet nearly a half of the respon-
dents have never had such an examination. the women usually explained that they did not have any
ailments related to their reproductive organs. the main source of knowledge concerning the neces-
sity of having the cytological examination done is the people working in health service. the respon-
dents experience a shortage of knowledge on prevention of cervical carcinoma.
Conclusions.
Both
health care behavior of the women and their knowledge on prevention of cervical carcinoma are insuf-
ficient and show the necessity of a large-scale health promotion programme. A lack of cohesion has
been found between the respondents’ knowledge about risk factors of cervical carcinoma and real-
life implementation of this knowledge.
Streszczenie:
Wstęp.
polska należy do krajów o najniższym odsetku 5-letnich przeżyć względ-
nych chorych na raka szyjki macicy. Główną przyczyną jest zbyt późna rozpoznawalność choroby wyni-
kająca z braku skutecznego skriningu oraz z faktu, że kobiety zbyt rzadko zgłaszają się na okresowe
badania do ginekologa. rak szyjki macicy należy do nowotworów, które można wykryć we wczesnym
stadium za pomocą rutynowych badań takich jak: badanie cytologiczne, kolposkopowe.
Cel.
Ocena wie-
dzy oraz zachowań zdrowotnych mieszkanek sejn w zakresie profilaktyki raka szyjki macicy.
Materiał
i metoda.
W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z użyciem techniki ankiety.
Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety opracowany dla potrzeb badań. Badania przepro-
wadzono w samodzielnym publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w sejnach w Oddziale Wewnętrz-
nym. Grupę badawczą stanowiło 50 pacjentek w przedziale wiekowym 20–70 lat, które anonimowo
wypełniały kwestionariusz ankiety. Badanie zostało przeprowadzone w grudniu 2008 roku.
Wyniki.
Na podstawie przeprowadzonych badań można wnioskować, iż na badania profilaktyczne zgłaszały
się najczęściej pacjentki w wieku rozrodczym i przedmenopauzalnym. ponad połowa ankietowanych
kobiet zna zalecenia co do częstości wykonywania badań cytologicznych, mimo to prawie połowa
badanych nigdy nie miała wykonywanego badania. respondentki najczęściej tłumaczyły się brakiem
dolegliwości ze strony narządu rodnego. Dominującym źródłem wiedzy o konieczności wykonywania
badania cytologicznego są pracownicy służby zdrowia. Ankietowane kobiety odczuwają niedosyt wie-
dzy na temat profilaktyki raka szyjki macicy.
Wnioski.
Zarówno zachowania prozdrowotne kobiet, jak
i wiedza na temat profilaktyki raka szyjki macicy są niewystarczające i wymagają szeroko zakrojonego
programu promocji zdrowia. stwierdza się brak spójności posiadanej wiedzy respondentek na temat
czynników ryzyka z jej realizacją w życiu. (Probl Med Rodz 2010;1(30):20–28)
Keywords:
knowledge, health
behaviors, cervical
cancer prevention
Słowakluczowe:
wiedza, zachowania
zdrowotne, profilaktyka
raka szyjki macicy
CORRESPONDENCEADDRESS:
mgr Anna Owłasiuk,
Zakład Medycyny rodzinnej
i pielęgniarstwa środowiskowego
uMwB
ul. Mieszka i 4B
15-054 Białystok
tel.: 85 732 68 20
zmr@umwb.edu.pl
Milena Krajewska
Absolwentka studiów
licencjackich – kierunek
pielęgniarstwo, Wydział
Nauk o Zdrowiu UMwB
ZakładMedycyny
RodzinnejiPielęgniarstwa
Środowiskowego,Uniwersytet
MedycznywBiałymstoku
mgr Anna Owłasiuk
Asystent
mgr Alicja Litwiejko
Specjalista
The state of knowledge and health behaviors
connected with cervical cancer prevention of
the women in Sejny
Stan wiedzy i zachowania zdrowotne mieszkanek Sejn odnośnie do
profilaktyki raka szyjki macicy
Milena Krajewska, Anna Owłasiuk, Alicja Litwiejko
RECEIVED: 09.12.2009
ACCEPTED: 22.02.2010
ORIGINAL PAPERS
prAce OrYGiNALNe
21
PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, MAY 2010, VOL. Xii, No. 1
„W życiu należy być przygotowanym na wszystko.”
Georges Clemenceau
Wstęp
Rak szyjki macicy jest drugim nowotworem złośliwym
rozpoznawanym u kobiet pod względem częstości wystę-
powania. Schorzenie to ma szereg powiązań z czynnikami
ryzyka, działającymi przez długi czas w taki sposób, że prze-
kształcają się one w czynniki sprawcze. Wczesne etapy cho-
roby nowotworowej szyjki macicy mogą przebiegać bezobja-
wowo, są współcześnie wykrywalne za pomocą dostępnych
metod przesiewowo-diagnostycznych. Rak szyjki macicy
nadal stanowi wyzwanie dla systemów opieki zdrowotnej na
całym świecie, pomimo iż poznano jego bezwzględny czyn-
nik etiologiczny, którym jest przetrwałe zakażenie onkogen-
nymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Badania
dowodzą, iż zachowania prozdrowotne kobiet, jak i wiedza
na temat wczesnego wykrywania i czynników ryzyka raka
szyjki macicy są niewystarczające i wymagają szeroko zakro-
jonego programu promocji zdrowia
1–4
.
Chociaż zachorowalność i umieralność na nowotwory zło-
śliwe szyjki macicy wykazują tendencję spadkową od połowy
lat osiemdziesiątych XX wieku, ciągle zbyt wiele kobiet z tego
powodu umiera. Przyczyną jest późne rozpoznanie cho-
roby, pomimo że bezpłatne badania cytologiczne są szeroko
dostępne. Polki nie badają się, ponieważ uważają, że choroba
nowotworowa ich nie dotyczy, boją się niepomyślnej dia-
gnozy, nie troszczą się o własne zdrowie, mają małą wiedzę
na temat choroby, wstydzą się wizyty u ginekologa
5,1,4
.
Cel badania
Celem prezentowanej pracy jest ocena wiedzy oraz zacho-
wań zdrowotnych mieszkanek Sejn w zakresie profilaktyki
raka szyjki macicy.
Materiał i metoda badań
W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycz-
nego z użyciem techniki ankiety. Narzędziem badawczym
był kwestionariusz ankiety opracowany dla potrzeb badań.
Składał się on z 16 pytań mających charakter zamknięty
i półotwarty. Badania przeprowadzono w grudniu 2008 roku
w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowot-
nej w Sejnach w Oddziale Wewnętrznym. Grupę badawczą
stanowiły pacjentki, które wyraziły ustną zgodę w obecno-
ści ankietera na anonimowe wypełnienie kwestionariusza
ankiety.
W badaniach uczestniczyło 50 kobiet, w tym 14 kobiet
w przedziale wiekowym 20–30 lat – co stanowiło 28%
respondentek; 24 kobiety w przedziale wiekowym 31–50 lat
– stanowiło to 48% respondentek oraz 12 kobiet w przedziale
wiekowym 51–70 lat – 24% ankietowanych.
Wyniki
Przedstawienie badanej grupy
Charakterystyka badanej grupy liczącej 50 kobiet została
oparta na danych dotyczących wieku, wykształcenia, stanu
cywilnego oraz wystąpienia w rodzinie przypadku zacho-
rowania na raka szyjki macicy. Największą grupę stano-
wiły kobiety w przedziale wiekowym 31–50 lat – 24 kobiety
(48%), oraz panie z wykształceniem średnim – 24 osoby
(48%) (Rycina 1).
W kwestii stanu cywilnego ogółem przeważały kobiety
zamężne – 28 ankietowanych, tj. 56%, a tylko 6% stanowiły
panie rozwiedzione (Rycina 2).
84% ankietowanych kobiet odpowiedziało, iż nie wystą-
pił w ich rodzinie przypadek zachorowania na raka szyjki
macicy. Wśród kobiet w wieku 20–30 lat zdarzały się tego
typu zachorowania u 10% (Rycina 3).
rycina 1. Wykształcenie a wiek respondentek
podstawowe
zawodowe
średnie
wyższe
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
2%
4%
4%
10%
4%
12%
6%
22%
14%
24%
10%
48%
8%
8%
4%
20%
ORIGINAL PAPERS
prAce OrYGiNALNe
22
PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, MAY 2010, VOL. Xii, No. 1
Analiza wyników pytań ankietowych
Na pytanie skierowane do ankietowanych kobiet: „Kiedy
miała miejsce ostatnia Pani wizyta u ginekologa?”– respon-
dentki deklarują, iż 4–5 lat temu – 28% lub w ciągu ostat-
niego roku – 26% (Rycina 4). Pierwsza odpowiedź przeważa
w grupie wiekowej 31–50 lat, a druga w przedziale 20–30 lat.
Aż 16% badanych kobiet odpowiedziało, iż nie pamięta.
W przypadku tego pytania padły 4 odpowiedzi poza przy-
kładowymi. Odpowiedzi te brzmiały: „nigdy”, „26 lat temu”,
„24 lata temu” i „19 lat temu”, co świadczy o złym podejściu
kobiet do regularnych wizyt ginekologicznych.
Grupa badanych kobiet w kwestii ostatnio wykonanego
badania cytologicznego odpowiadała, że miało ono miejsce
od 3 do 10 lat temu. Odpowiedzi te stanowiły 28% ogółu
badanych i przeważały w grupie wiekowej 31–50 lat (Rycina
5). Niepokojąca jest liczba respondentek, które nigdy nie
miały wykonywanego badania cytologicznego – 22% i prze-
waża w grupie wiekowej 20–30 lat. 10% spośród ankietowa-
rycina 2. stan cywilny a wiek respondentek
panna
mężatka
wdowa
rozwiedziona
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
16%
0%
16%
12%
32%
0%
12%
56%
10%
12%
22%
6%
0%
0%
6%
rycina 3. Występowanie w rodzinie zachorowań na raka szyjki macicy w poszczególnych grupach wiekowych
tAK
Nie
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
10%
16%
18%
2%
4%
46%
20%
84%
rycina 4. Ostatnia wizyta u ginekologa
w ciągu ostatniego roku
w ciągu ostatnich 2 lat
w ciągu ostatnich 3 lat
4–5 lat temu
nie pamiętam
inne odpowiedzi
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
26%
6%
10%
10%
14%
2%
2%
4%
8%
4%
20%
4%
28%
2%
4%
8%
8%
2%
4%
2%
16%
8%
8%
0%
ORIGINAL PAPERS
prAce OrYGiNALNe
23
PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, MAY 2010, VOL. Xii, No. 1
nych kobiet nie wie, co to za badanie. 14% respondentek
miało wykonywane badanie cytologiczne w ciągu ostatnich
12 miesięcy, również 14% – od roku do 3 lat.
Na pytanie: „Jeżeli miała Pani wykonane badanie cytolo-
giczne, to z jakich powodów?” w większości respondentki
odpowiadały, że badanie zostało wykonane przy okazji
wizyty u ginekologa z powodu ciąży, porodów lub dolegli-
wości ze strony narządu rodnego – 34% (Rycina 6). Odpo-
wiedzi te częściej padały w grupie wiekowej 31–50 lat. 18%
ankietowanych kobiet zgłosiło się na badanie cytologiczne
z własnej inicjatywy w celach profilaktycznych, z czego
tylko 2% w grupie wiekowej 20–30 lat. Spośród responden-
tek w przedziale wiekowym 51–70 lat tylko 4% skorzystało
z zaproszenia w ramach profilaktycznego badania przesie-
wowego.
Zdecydowana większość respondentek nie miała w ciągu
ostatnich 3 lat wykonywanego badania cytologicznego, tłu-
macząc ten fakt brakiem jakichkolwiek dolegliwości – 42%,
z czego 28% to kobiety w przedziale wiekowym 31–50 lat
(Rycina 7). 10% ankietowanych kobiet odpowiedziało, iż nie
wiedziały, że to takie ważne, w tym 6% to kobiety w wieku
51–70 lat. 4% respondentek podało inne przyczyny, które
brzmiały: „zaniedbanie”.
Na pytanie: „Skąd Pani dowiedziała się o konieczności
wykonywania badań cytologicznych?” większość responden-
tek – 48% odpowiadała, że od pracowników służby zdro-
wia, w tym 26% to kobiety w wieku 31–50 lat, a 18% w wieku
20–30 lat (Rycina 8). 8% ankietowanych kobiet dowiedziało
się o konieczności tych badań ze środków masowego prze-
kazu (TV, radio).
rycina 5. Ostatnio wykonywane badanie cytologiczne
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
14%
2%
8%
4%
14%
6%
2%
6%
28%
2%
20%
6%
22%
2%
8%
12%
10%
6%
4%
2%
2%
0%
0%
10%
4%
6%
w ciągu ostatnich 12 m-cy
od 1 do 3 lat temu
od 3 do 10 lat temu
nigdy
nie pamiętam
nie wiem, co to za badanie
brak odpowiedzi
rycina 6. powody wykonania badania cytologicznego
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18%
2% 0%
0%
8%
8%
2%
0%
2%
34%
14%
20%
0%
4%
0%
4%
4%
2%
4%
0%
36%
12%
14%
10%
2%
zgłosiłam się z własnej inicjatywy w celach profilaktycznych
zostałam skierowana przez lekarza
badanie zostało wykonane podczas wizyty u ginekologa
z powodu ciąży, porodów lub dolegliwości ze strony
narządu rodnego
zostałam zaproszona w ramach
profilaktycznego badania przesiewowego
z innych przyczyn
nie pamiętam
brak odpowiedzi
ORIGINAL PAPERS
prAce OrYGiNALNe
24
PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, MAY 2010, VOL. Xii, No. 1
Analiza wyników pytań ankietowych
w celu oceny wiedzy kobiet w zakresie
profilaktyki raka szyjki macicy
W odniesieniu do wiedzy kobiet na temat zalecanej czę-
stości poddawania się badaniu cytologicznemu 60% ankie-
towanych odpowiedziało, że raz w roku. 20% respondentek
uważało, że co 6 miesięcy, a 16% – co 3 lata. Zdaniem 2%
kobiet badanie to należy wykonywać co 4–5 lat, a drugie tyle
kobiet nie zna zaleceń co do częstości wykonywania bada-
nia cytologicznego (Tabela I).
Na pytania: „Czy według Pani regularne badania mogą
wykryć nowotwory narządu rodnego we wczesnym sta-
dium?” i „Czy zdaniem Pani wczesne zmiany przedrakowe,
które można wykryć systematycznie wykonując cytologię, są
wyleczalne?” wszystkie ankietowane kobiety (100%) odpo-
wiedziały, że TAK.
rycina 7. powód niewykonania badania cytologicznego w ciągu ostatnich 3 lat
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
42%
4%
28%
10%
2%
2% 4%
12%
6%
2%
12%
4%
0%
10% 2%
0%
5%
0%
4%
34%
nie miałam żadnych dolegliwości
lekarz nie skierował mnie na takie badanie
nie wiedziałam, gdzie się zgłosić
nie wiedziałam, że to takie ważne
nie miałam czasu
bałam się, że mnie zarażą
bałam się, że wykryją u mnie raka
krępowałam się
zaproszenie na badanie cytologiczne
było dla mnie mało przekonujące
z innych przyczyn
brak odpowiedzi
10%
2%
2%
2%
2%
rycina 8. Źródło informacji w zakresie badań cytologicznych
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
48%
4%
26%
18%
2%
2%
6%
4%
6%
6%
2%
2%
2%
4%
2%
2%
12%
8%
6%
4%
0%
6%
14%
14%
od pracowników służby zdrowia
ze środków masowego przekazu (tV, radio)
z czasopisma, broszurki, ulotki
lub materiałów edukacyjnych
od członków rodziny
od znajomych
zostałam poinformowana i zapro-
szona na badanie drogą pocztową
z innych źródeł
brak odpowiedzi
ORIGINAL PAPERS
prAce OrYGiNALNe
25
PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, MAY 2010, VOL. Xii, No. 1
W kwestii tego, czy rak szyjki macicy może nie dawać
żadnych dolegliwości, aż 96% badanych mieszkanek Sejn
udzieliło odpowiedzi, że TAK, a dwie Panie uważają, że
NIE (Rycina 9).
Jedno z pytań zawartych w ankiecie dotyczyło czynników
ryzyka raka szyjki macicy. 82% kobiet spośród wymienio-
nych 8 czynników zaliczyło infekcje wirusem brodawczaka
ludzkiego, a 18% kobiet nie uważa tej infekcji za czynnik
ryzyka (Tabela II).
„Wiek (szczyt zachorowań między 45 a 55 r.ż.)” – ten
czynnik ryzyka został zaakceptowany przez 76% ankie-
towanych kobiet, w tym 32% to kobiety w przedziale wie-
kowym 31–50 lat. 2% respondentek w wieku 51–70 lat nie
zalicza tej cechy do czynników ryzyka raka szyjki macicy
(Rycina 10).
Odnośnie do wczesnego rozpoczęcia życia seksualnego
zdania były podzielone. Zdaniem ponad połowy (54%)
respondentek jest to czynnik ryzyka raka szyjki macicy,
a 46% twierdzi, że nie (Tabela III).
„Duża liczba partnerów seksualnych” – ten czynnik
ryzyka również miał podzielone odpowiedzi. Zdaniem
54% ankietowanych pań jest to czynnik ryzyka, a 46% –
nie (Tabela IV). Respondentki, które uważały za czynnik
ryzyka wczesne rozpoczęcie życia seksualnego, również
dużą liczbę partnerów seksualnych zaliczały do owej grupy
czynników.
Ponad połowa ankietowanych kobiet (60%) za czynnik
ryzyka uważa dużą liczbę porodów, w większości są to
kobiety w wieku 31–50 lat (Rycina 11).
54% badanych kobiet nie zalicza do czynników ryzyka raka
szyjki macicy niskiego statusu materialnego, w tym przewa-
żają respondentki z grupy wiekowej 31–50 lat (Tabela V).
„Palenie papierosów” – ta cecha przez 66% respondentek
nie została włączona do czynników ryzyka. Najwięcej takich
odpowiedzi udzieliły kobiety z przedziału wiekowego 31–50
lat (Rycina 12).
rycina 9. czy rak szyjki macicy może nie dawać wyraźnych dolegliwości?
tAK
Nie
20–30
31–50
51–70
razem
86%
88%
90%
92%
94%
98%
96%
100%
28%
96%
46%
22%
2%
2%
4%
Grupa
wiekowa
co
6 m-cy
raz
w roku
co
3 lata
co
4–5lat
nie
wiem
20–30
4%
16%
8%
0%
0%
31–50
14%
28%
6%
0%
0%
51–70
2%
16%
2%
2%
2%
razem
20%
60%
16%
2%
2%
Tabela i. częstość poddawania się badaniu cytologicznemu –
ocena wiedzy
Grupa wiekowa
TAK
NIE
20–30
26%
2%
31–50
36%
12%
51–70
20%
4%
razem
82%
18%
Tabela ii. infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego
Grupa wiekowa
TAK
NIE
20–30
18%
10%
31–50
24%
24%
51–70
12%
12%
razem
54%
46%
Tabela iii. Wczesne rozpoczęcie życia seksualnego
Grupa wiekowa
TAK
NIE
20–30
16%
12%
31–50
24%
24%
51–70
14%
10%
razem
54%
46%
Tabela iV. Duża liczba partnerów seksualnych
ORIGINAL PAPERS
prAce OrYGiNALNe
26
PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, MAY 2010, VOL. Xii, No. 1
Grupa wiekowa
TAK
NIE
20–30
22%
6%
31–50
12%
36%
51–70
12%
12%
razem
46%
54%
Tabela V. Niski status społeczny i ekonomiczny
Grupa wiekowa
TAK
NIE
20–30
26%
2%
31–50
40%
8%
51–70
22%
2%
razem
88%
12%
Tabela Vi. stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu
cytologicznym
rycina 10. Wiek (szczyt zachorowań między 45 a 55 r.ż.)
tAK
Nie
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
22%
76%
6%
32%
22%
16%
2%
24%
rycina 11. Duża liczba porodów
tAK
Nie
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
18%
60%
10%
32%
10%
16%
14%
40%
rycina 12. palenie papierosów
tAK
Nie
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
12%
34%
16%
10%
12%
38%
12%
66%
ORIGINAL PAPERS
prAce OrYGiNALNe
27
PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, MAY 2010, VOL. Xii, No. 1
Według opinii zdecydowanej większości badanych kobiet,
stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu
cytologicznym należy do czynników ryzyka raka szyjki
macicy – 88%. Zaś 12% respondentek nie uważa owych
zmian patologicznych za czynnik ryzyka (Tabela VI).
Ponad połowa ankietowanych (56%) nie uważa swojej wie-
dzy na temat raka szyjki macicy za wystarczającą, natomiast
zdaniem 44% badanych pań jest wystarczająca, pomimo iż
w trakcie udzielanych odpowiedzi w części sprawdzającej
wiedzę udzielały błędnych odpowiedzi (Rycina 13).
Zdecydowana większość respondentek deklaruje chęć
pogłębienia swojej wiedzy z zakresu profilaktyki raka szyjki
macicy – 82% ankietowanych. Tylko 18% pań objętych bada-
niem nie czuje takiej potrzeby (Rycina 14).
Dyskusja
Programy profilaktyki raka szyjki macicy, odpowiednio
zorganizowane pod względem kontroli jakości badań i obję-
cia nadzorem maksymalnego odsetka docelowej populacji,
są w stanie zdecydowanie zmniejszyć umieralność z powodu
raka szyjki macicy o ponad 80%. Otóż często nawet najbar-
dziej ambitne i skrupulatne programy nie są realizowane
nie tylko z powodu braku środków finansowych, a organi-
zowane badania przesiewowe ograniczają się do młodych
kobiet w ramach opieki w okresach ciąży, a nie obejmują
kobiet starszych, w momencie, kiedy ryzyko rozwoju raka
szyjki macicy wzrasta wraz z wiekiem.
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego
wskazują na to, aby badaniu cytologicznemu poddawać się
raz w roku, a dotyczy to kobiet po 25 roku życia, natomiast
w przypadku wczesnego rozpoczęcia współżycia nie póź-
niej niż 3 lata po inicjacji seksualnej. Jeżeli następne wyniki
badań będą prawidłowe i nie ma czynników ryzyka, badania
cytologiczne można przeprowadzać co 3 lata.
Zalecenia amerykańskie American Cancer Society, Ame-
rican College of Obstetricians and Gynecologists, Ameri-
can Medical Association tak samo zakładają rozpoczyna-
nie corocznego skriningu w wieku 18 lat lub do trzech lat od
rozpoczęcia współżycia seksualnego, ale nie później niż w 21
roku życia. 70 rok życia u kobiet z niskim ryzykiem zachoro-
wania na raka szyjki macicy jest uznawany przez American
Cancer Society oraz Canadian Guide to Clinical Preventive
Health Care jako górna granica prowadzenia regularnych
badań przesiewowych
6,7
.
Celem badań było poznanie wiedzy oraz własnych zacho-
wań zdrowotnych kobiet mieszkających w Sejnach odnośnie
rycina 13. czy dotychczasowa wiedza z zakresu profilaktyki raka szyjki macicy jest wystarczająca?
tAK
Nie
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
2%
44%
26%
36%
6%
12%
18%
56%
rycina 14. czy chciałaby pani uzyskać więcej informacji z zakresu raka szyjki macicy?
tAK
Nie
20–30
31–50
51–70
razem
0%
20%
40%
60%
80%
100%
24%
82%
4%
40%
18%
8%
6%
18%
ORIGINAL PAPERS
prAce OrYGiNALNe
28
PROBLEMY MEDYCYNY RODZINNEJ, MAY 2010, VOL. Xii, No. 1
Markowska J.
1.
Ginekologia onkologiczna. tom i. Wy-
dawnictwo urban & partner: Wrocław, 2006.
Markowska J.
2.
Rak szyjki macicy. Wydawnictwo Lekar-
skie pZWL: Warszawa, 2001, 11–13.
Nowak-sitek A. rak szyjki macicy – czy trzeba zwlekać
3.
tak długo? Zdr Med 2001;3(30):28–29.
Nowakowski A, Kotarski J. Nowoczesna pierwotna profi-
4.
laktyka raka szyjki macicy. Zakażenia 2008;8(1):82–87.
Bąk B. poradnictwo, edukacja i skryning.
5.
MPiP
2007;12:15.
Kłapa Z, Ogórek-tęcza B, Jacek M. Zachowania zdro-
6.
wotne kobiet w profilaktyce raka piersi i szyjki macicy
w środowisku miejskim i wiejskim. Medycyna Ogólna
2007;13:329–336.
spaczyński M. Diagnostyka, profilaktyka i wczesne
7.
wykrywanie raka szyjki macicy. rekomendacje ptG
i ptp. Ginekologia po Dyplomie. Wydanie specjalne
2005;12:24–26.
Bińkowska M, Dębski r. profilaktyka raka szyjki ma-
8.
cicy w populacji kobiet polskich w wieku od 45 do 54
lat. Ginekologia Polska 2005;76,11:863–869.
Dębski r.
9.
Ginekologia kliniczna. tom i. Wydawnictwo
urban & partner: Wrocław, 2006.
spaczyński M. szczepienie przeciw HpV i skrining
10.
cytologiczny jako narzędzia do wyeliminowania raka
szyjki macicy. Ginekologia Polska 2008;79:445-446.
References:
do profilaktyki raka szyjki macicy. W wyniku badań prze-
prowadzonych na grupie liczącej 50 kobiet stwierdzono, że
wiedza objętych badaniem mieszkanek Sejn na ten temat
nie jest zbyt duża. Niepokojący jest fakt, że ostatnia wizyta
u ginekologa w przypadku ponad połowy respondentek
miała miejsce 4–5 lat temu, a drugie tyle nie pamięta, kiedy
miała miejsce. Odpowiedzi kilku pań zawarte były w prze-
dziale 19–26 lat temu. Trudno w to uwierzyć, ale prawie
połowa badanych kobiet nigdy nie miała wykonywanego
badania cytologicznego, a prawie 1/4 badanych nie wie,
co to za badanie. Można przypuszczać, że respondentki
te nie zdają sobie zupełnie sprawy z roli tego badania i są
pozbawione elementarnej wiedzy medycznej. Dla większo-
ści ankietowanych kobiet, które miały wykonane badanie
cytologiczne, było ono przeprowadzone przy okazji wizyty
u ginekologa z powodu ciąży, porodów lub dolegliwości ze
strony narządu rodnego.
Przytoczone powyżej dane wyraźnie wskazują na fakt,
iż w Sejnach, a zapewne również w całej Polsce, niezbędne
jest jak najszybsze wypracowanie skutecznego programu
dotyczącego aktywnego skriningu raka szyjki macicy. Jed-
nak pomimo opracowania i wprowadzenia programu doty-
czącego skriningu raka szyjki macicy oraz rozpoznawania
nowych czynników ważnych w etiopatogenezie raka szyjki
macicy (infekcje HPV) nie osiągniemy rezultatów porówny-
walnych z państwami zachodnimi, jeśli nie zmieni się stan
świadomości zdrowotnej wśród kobiet w naszym regionie.
Wnioski
Zdecydowana większość badanych kobiet, niezależ-
•
nie od wieku, wykształcenia i stanu cywilnego, nie
wykazuje troski o swoje zdrowie i nie zgłasza się do
okresowej kontroli ginekologicznej.
Prawie połowa ankietowanych pań nie miała nigdy
•
wykonywanego badania cytologicznego. Brak jakich-
kolwiek dolegliwości był najczęściej wskazywanym
powodem jego zaniechania.
Zarówno zachowania prozdrowotne kobiet, jak i wie-
•
dza na temat profilaktyki raka szyjki macicy są nie-
wystarczające i wymagają szeroko zakrojonego pro-
gramu promocji zdrowia. Stwierdza się brak spójności
posiadanej wiedzy respondentek na temat czynników
ryzyka z jej realizacją w życiu.