http://e-prawnik.pl

Podatek od spadków i darowizn

Zwolnienia z podatku od spadków i darowizn
Data: 05-03-2009 r.

Co do zasady podatkowi od spadków i darowizn podlega

nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy (w

tym nieruchomości) znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych
(np. użytkowania wieczystego, służebności gruntowej, udziałów w spółce kapitałowej, prawa do nieodpłatnego

nabycia akcji) wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego;

darowizny, polecenia darczyńcy;

zasiedzenia;

nieodpłatnego zniesienia współwłasności;

zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze
dziedziczenia albo w postaci zapisu;

nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego

(np. lokaty bankowej) na

podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie

dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu
inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Jakie zwolnienia z podatku od spadków i darowizn obowiązują?

Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje jednak szereg zwolnień przy nabyciu majątku w drodze

spadku, darowizny itd. Zgodnie z art. 4 ustawy, zwalnia się od podatku m.in.:

1.

nabycie własności lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości lub jej części wraz z częściami

składowymi, z wyjątkiem:

budynków mieszkalnych,

budynków zajętych na cele specjalistycznego chowu i wylęgu drobiu lub specjalistycznej hodowli
zwierząt wraz z urządzeniami i ze stadem hodowlanym,

urządzeń do prowadzenia upraw specjalnych, jak: szklarnie, inspekty, pieczarkarnie, chłodnie,
przechowalnie owoców

- pod warunkiem, że w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, w chwili nabycia ta

nieruchomość

stanowi gospodarstwo rolnelub jego część albo wejdzie w skład gospodarstwa rolnego będącego
własnością nabywcy i to gospodarstwo rolne będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co
najmniej 5 lat od dnia nabycia;

2.

nabycie praw do wkładów w rolniczej spółdzielni produkcyjnej

lub w spółdzielni kółek rolniczych;

3.

nabycie w drodzedarowizny

pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości

nieprzekraczającej 9.637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie

więcej niż 19.274 zł w okresie 5 lat
od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy

od dnia ich otrzymaniana określone cele mieszkaniowe:

na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni,

budowę domu jednorodzinnego,

nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość

albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami;

4. nabycie

w drodze darowizny praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego

przez osobę pozostającą faktycznie we wspólnym pożyciu małżeńskim z

posiadaczem rachunku

oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej, pod warunkiem przeznaczenia środków
zgromadzonych na tym rachunku na cele mieszkaniowe;

5. nabycie własności fizycznie

wydzielonych części nieruchomości w drodze zasiedzeniaprzez osoby będące

współwłaścicielami ułamkowych części nieruchomości - do wysokości udziału we współwłasności;

6.

nabycie w drodze spadku:

przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej przedmiotów wyposażenia mieszkania, pościeli,
odzieży, bielizny oraz narzędzi pracy przeznaczonych do użytku w gospodarstwie domowym;

dzieł sztuki i rękopisów będących przedmiotem twórczości spadkodawcy oraz materiałów
bibliotecznych, jeżeli spadkodawca zajmował się twórczością lub działalnością naukową,
oświatową, artystyczną, literacką lub publicystyczną,

zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków

, a także zabytków użyczonych

muzeum w celach naukowych lub wystawienniczych na okres nie krótszy niż 2 lata,

przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru
zabytków, jeżeli nabywca zabezpiecza je i konserwuje

zgodnie z obowiązującymi przepisami;

7.

nabycie przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych

oraz części do tych pojazdów i maszyn

pod warunkiem, że te pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie zostaną przez
nabywcę sprzedane lub darowane osobom trzecim; niedotrzymanie tego warunku powoduje utratę zwolnienia;

8.

nabycie przez osoby zaliczone do I grupy podatkowej własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze

nieodpłatnego zniesienia współwłasności

;

9. nabycie w drodze spadku

prawa do rekompensaty w rozumieniu ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji

prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami

Rzeczypospolitej Polskiej.

Wszystkie zwolnienia stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał

obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej
lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o
Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej lub na terytorium takiego państwa.

Niektóre z poprzednio obowiązujących zwolnień od podatku (np. dotyczące zakładu wytwórczego,
budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części) znikły z końcem 2006 roku, inne zaś uległy pewnym
zmianom, dlatego zostały osobno omówione w dalszej części niniejszego opracowania.

Na czym polega zwolnienie od podatku od spadków i darowizn dla najbliższych?

Kogo obejmuje zwolnienie od podatku?

W praktyce podatkowi od spadków i darowizn w większości przypadków podlegało przekazywanie majątku
nieodpłatnie między członkami najbliższej rodziny. Nowelizacja ustawy o podatku od spadków i darowizn

znosi obciążenia podatkowe tych osób.

Od początku 2007 roku do ustawy o podatku od spadków i

darowizn zostało bowiem wprowadzone nowe zwolnienie od tego podatku. Zgodnie z dodanym art. 4a,
zwalnia się mianowicie od podatku w całości nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez

małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo ojczyma i macochę, pod warunkiem jednak, iż:

zgłoszą to nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia powstania
obowiązku podatkowego, a w przypadku dziedziczenia, zapisu lub dalszego zapisu w terminie 6 miesięcy od
dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, oraz

udokumentują - w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki
pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w
którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych,
przekracza kwotę 9.637 zł - ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego
rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków:

w których nabycie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat od daty pierwszego nabycia nie
przekroczyła kwoty wolnej od podatku, właściwej dla I grupy podatkowej (czyli obecnie 9.637 zł) oraz

gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Zatem osoby te nie zapłacą podatku, niezależnie jak duży majątek nabędą i co będzie wchodziło w jego skład.
Nowe rozwiązanie, jako uwzględniające bliskie relacje rodzinne, wydaje się słuszne społecznie, a ponadto
powinno przynieść korzyści w postaci regulowania stanów prawnych nieruchomości i aktualizowania
w rejestrach danych dotyczących właścicieli, m.in. w ewidencji gruntów i budynków (katastrze nieruchomości)
oraz księgach wieczystych. Ułatwi także porząd-kowanie spraw majątkowych za życia.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn dzieli podatników podatku od spadków i darowizn na trzy grupy
podatkowe, ze względu na osobisty stosunek nabywcy do osoby, od której lub po której nastąpiło nabycie
rzeczy i praw majątkowych. Najłagodniej w podatku od spadków i darowizn jest traktowana I grupa
podatkowa, do której należą najbliżsi krewni lub powinowaci. Grupę tę stanowią: małżonek, wstępni i zstępni,

pasierbowie, zięciowie, synowe, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie. Nowelizacja zaś w ramach I

grupy podatkowej wyłoniła "podgrupę" podatników, którzy mogą korzystać z omawianego nowego

zwolnienia od podatku. Nowy art. 4a ust. 1 stanowi, że zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub
praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, ojczyma, macochę oraz rodzeństwo.
Oznacza to, iż zwolnienie, w porównaniu do osób zaliczonych do I grupy podatkowej, nie obejmie zięcia,
synowej oraz teściów.

Do końca 2006 roku te same osoby musiały płacić podatek, który w zależności od wartości darowizny lub
spadku wynosi dla I grupy podatkowej od 3 do 7 %. Podatku od przesunięć w ramach I grupy podatkowej nie
płaci się tylko wówczas, gdy wartość spadku lub darowizny nie przekracza 9.637 zł (to limit pięcioletni
liczony dla wszystkiego, co otrzymujemy od jednej osoby).

Jakie warunki muszą zostać spełnione?

Jak wskazano wyżej, całkowite zwolnienie od podatku będzie następowało pod warunkiem zgłoszenia faktu
nabycia majątku organowi podatkowemu w terminie jednego miesiąca od dnia powstania obowiązku
podatkowego. Minister Finansów w rozporządzeniu z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o

nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych określił wzór takiego zgłoszenia (obecnie to formularz

SD-Z2

). Należy w nim dokładnie opisać wszystko, co po określonej osobie odziedziczyliśmy lub co nam darowała.
Obowiązek zgłaszania organowi podatkowemu majątku nabytego pod tytułem darmym przez nabywców
zwolnionych od podatku, który zastąpi składanie przez te osoby zeznań podatkowych o nabyciu rzeczy lub
praw majątkowych, ma na celu uzyskanie pewności prawnopododatkowej odnośnie nabytego majątku.

W przypadku gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok,
w którym nastąpiło ostatnie nabycie, przekracza kwotę wolną od podatku dla nabywców zaliczonych do I grupy
podatkowej (obecnie jest to kwota 9.637 zł), a przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia

darczyńcy są środki pieniężne, wprowadzono ponadto obowiązek udokumentowania faktu ich otrzymania,
poprzez przedstawienie dowodu ich przekazania na rachunek bankowy obdarowanego, prowadzony przez
SKOK lub przekazem pocztowym.

Wprowadzenie tych warunków ma na celu zapew-nienie szczelności systemu podatkowego.

Konsekwencją niezgłoszenia w terminie naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia rzeczy lub praw

majątkowych lub nieudokumentowania otrzymania tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy środków
pieniężnych dowodem przekazania na rachunek nabywcy lub przekazem pocztowym będzie opodatkowanie
według zasad określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej. Zatem w razie niezgłoszenia
nabycia w wyznaczonym terminie zwolnienie to przepadnie i nabyty majątek będzie podlegał opodatkowaniu.

Brak zgłoszenia majątku w wyżej wskazanym terminie nie spowoduje negatywnych konsekwencji dla

podatnika w jednej sytuacji. Mianowicie podatnik nie utraci prawa do zwolnienia, gdy o nabyciu rzeczy lub

praw majątkowych dowiedział się po upływie terminu, w którym zobowiązany był zgłosić nabycie

. W

takim przypadku, aby zwolnienie przysługiwało, nabywca winien zgłosić te rzeczy lub prawa majątkowe
naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich
nabyciu, oraz uprawdopodobnić (co oznacza mniejszy stopień prawdopodobieństwa niż udowodnienie) fakt
późniejszego dowiedzenia się o nabyciu.

Przy ustalaniu terminu złożenia zgłoszenia SD-Z2 (poprzednio SD-Z1) obowiązują ogólne zasady określone w
Ordynacji podatkowej. Zatem terminy określone w miesiącach kończą się z upływem dnia, który jest taki sam,
jak w dacie początkowej, w ostatnim miesiącu wyznaczonego terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim
miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca.

Opodatkowanie pozostałych nabywców (zaliczonych do I, II i III grupy podatkowej), niewymienionych w
nowym art. 4a, następuje na dotychczasowych zasadach.

Na czym polega zwolnienie od podatkudarowizny pieniędzy na spłatę zabezpieczonego hipoteką

kredytu mieszkaniowego?

Od początku 2007 r. rozszerzono katalog zwolnień o spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu
mieszkaniowego wraz z odsetkami. Mianowicie, zwolnieniem od podatku

objęto dodatkowo nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy
podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9.637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie
nie więcej niż 19.274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeśli pieniądze te lub rzeczy obdarowany
przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania

na spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowegowraz z odsetkami.

Ponadto w zwolnieniu od podatku nabycia w drodze darowizny przez osoby zaliczone do I grupy podatkowej
pieniędzy i rzeczy z przeznaczeniem na cele mieszkaniowe, sprecyzowano, że znajdzie ono zastosowanie
tylko wówczas,

gdy nabywca przeznaczy przedmiot darowizny na cele mieszkaniowe wskazane w ustawie w

terminie 12 miesięcyod dnia ich otrzymania.

Obecnie zatem zwolnieniu od podatku podlega

nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy

przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9.637 zł od jednego

darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19.274 zł w okresie 5 lat

od daty pierwszej

darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich

otrzymania na określone cele mieszkaniowe:

na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni,

budowę domu jednorodzinnego,

nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość

albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami (art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy
o podatku od spadków i darowizn).

Na czym polega zwolnienie od podatku nabycia w drodze dziedziczenia praw do wkładu

mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej?

Od 1 stycznia 2007 r. przewidziano nowe zwolnienie z podatku dla nabycia w drodze dziedziczenia praw

do wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej

przez osobę zaliczoną do I lub II grupy

podatkowej, jeżeli spełnia warunki określone w art. 16 ust. 2 pkt 2-5 (tj. jeżeli nie ma w inny sposób
zaspokojonych potrzeb mieszkaniowych) oraz spółdzielcze prawo do tego lokalu będzie przysługiwało
nabywcy wkładu przez okres co najmniej 5 lat od dnia jego ustanowienia (nowy art. 4 ust. 1 pkt 5a ustawy o
podatku od spadków i darowizn).

Wolne od podatku jest więc teraz nabycie w drodze dziedziczenia praw do wkładu mieszkaniowego w

spółdzielni mieszkaniowej przez osobę zaliczoną do I lub II grupy podatkowej, jeżeli spełnia łącznie

następujące warunki:

spółdzielcze prawo do tego lokalu będzie przysługiwało nabywcy wkładu przez okres co najmniej 5 lat od dnia
jego ustanowienia; warunek ten uważa się za zachowany także w przypadku przeniesienia przez spółdzielnię
własności tego lokalu na nabywcę;

nie jest właścicielem innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną
nieruchomość bądź będąc nim przeniesie własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa
lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;

nie przysługuje jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego
lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekaże je
zstępnym lub przekażą do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;

nie jest najemcą lokalu lub budynku lub będąc nim rozwiąże umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia
złożenia zeznania podatkowego;

będzie zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokona jego
zbycia przez okres 5 lat:

od dnia złożenia zeznania podatkowego - jeżeli w chwili złożenia zeznania nabywca mieszka i
jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,

od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub
budynku - jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia
złożenia zeznania podatkowego.

Nowe zwolnienie stanowi istotne uzupełnienie ulgi mieszkaniowej w podatku od spadków i darowizn

określonej w art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jest ono uzasadnione potrzebą równego
traktowania osób, które nabywają uprawnienia do lokali spółdzielczych.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jednolity: Dz. U. 2004 r., Nr 142,

poz. 1514, ze zmianami);

Ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości

poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2005 r., Nr 169, poz. 1418, ze zm.);

Rozporządzenie Ministra Finansów z 18 grudnia 2006 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności

rzeczy lub praw majątkowych (Dz. U. 2006 r., Nr 243, poz. 1762)

http://e-prawnik.pl