mikroklimat bhp

Pojęcie mikroklimatu

Mikroklimat w znaczeniu encyklopedycznym jest to klimat charakterystyczny dla małej części
ś

rodowiska, której odrębność jest wynikiem specyfiki układu czynników ją tworzących, np.

wysokością  i  wahaniami  temperatury,  wilgotności,  szybkością  ruchu  powietrza  itp.  Określonym
mikroklimatem  może  się  charakteryzować  zarówno  obszar  geograficzny  (np.  miejscowość,  kotlina,
czy wąwóz), jak i twór sztuczny  zbudowany przez człowieka (wnętrze samochodu, mieszkanie, hala
produkcyjna).

Czynniki kształtujące mikroklimat

Do podstawowych czynników kształtujących mikroklimat środowiska należy zaliczyć:

•

temperaturę powietrza,

•

wilgotność,

•

ruch powietrza,

•

promieniowanie cieplne,

•

ciśnienie atmosferyczne.

Wszystkie części składowe mikroklimatu wywierają wpływ na samopoczucie człowieka, jego
sprawność fizyczną i umysłową, na wydajność pracy oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia.
Mikroklimat decyduje także o gospodarce cieplnej organizmu.

Ocena stanu warunków mikroklimatycznych

Każdy człowiek posiada wrodzone możliwości oceny stanu warunków mikroklimatycznych. Dlatego
też jako miarę komfortu cieplnego coraz częściej przyjmuje się subiektywne odczucie temperatury
przez człowieka (temperatury odczuwane lub rzeczywiste). Odczucia te są zależne od odporności
organizmu, stanu zdrowia, wieku i przyzwyczajeń.

Mikroklimat środowiska pracy

Właściwy  mikroklimat  w  środowisku  pracy  jest  ważnym  czynnikiem  wpływającym  na  zdrowie
pracownika, jego samopoczucie oraz wydajność pracy.  Zwykle pracownik tak długo nie uświadamia
sobie  wpływu  warunków  mikroklimatu,  dopóki  zapewniają  mu  one  normalne  funkcjonowanie.
W Polsce obowiązują następujące normy dotyczące mikroklimatu:
PN - 85/N - 08011 - Ergonomia. Środowiska gorące,
PN - 85/N - 08013 - Ergonomia. Środowiska termicznie umiarkowane,
PN - 85/N - 08009 - Ergonomia. Środowiska zimne.

Duże znaczenie mają również takie czynniki jak: pora roku, miejsce wykonywania pracy, otoczenie,
wiek oraz płeć pracownika. Ponadto wymienić tutaj należy także rodzaj wykonywanej pracy, pozycję,
w  której  praca  jest  wykonywana  oraz  wielkość  wysiłku  fizycznego  niezbędnego  do  wykonywania
określonej  czynności,  jako  czynniki  mające  istotny  wpływ  na  ustalenie  właściwej,  najbardziej
optymalnej  temperatury  oraz  innych  parametrów  mikroklimatu.  Mikroklimat  pomieszczeń  pracy,  a
więc także pomieszczeń biurowych, warunkuje przede wszystkim temperatura.

Mierniki mikroklimatu

Rys. HD32.1 - mierniki mikroklimatu z rejestracją

Mikroklimat gorący
Mikroklimat  gorący-  najczęściej  występuje  w  pomieszczeniach,  gdzie  znajdują  się  urządzenia
emitujące  promieniowanie  cieplne  podwyższające  temperaturę.  W  takich  warunkach  organizm
człowieka uruchamia mechanizmy termoregulujące, jak:
-  ograniczenie  aktywności  mięśniowej,  by  maksymalnie  zmniejszyć  wytwarzanie  ciepła
wewnątrzustrojowego
- rozszerzenie skórnych naczyń krwionośnych, aby zwiększyć w nich krążenie krwi, oraz emisję ciepła
przez skórę
-  intensywne  wydzielanie  potu  (nawet  do  kilku  litrów  dziennie  w  ekstremalnych  warunkach
przebywania)

Oddziaływanie mikroklimatu na organizm
Mikroklimat  gorący-  utrata  ciepła  odbywa  się  w  sposób  bierny  (promieniowanie,  przewodzenie,
konwekcja)  i  czynny(  parowanie  potu).  Może  nastąpić  utrata  elektrolitów,  omdlenia  cieplne,  kurcze
cieplne, wyczerpanie, udar

Warunkom mikroklimatu gorącego często towarzysz takie czynniki szkodliwe:
-kontakt z otwartym płomieniem;
-intensywne promieniowanie cieplne (patrz zagrożenia dla oczu i skóry wywołane promieniowaniem
podczerwonym);
-odpryski gorących metali, żużla, szkła;
-rozpryski stopionych metali, szkła;
-kontakt z gorącym przedmiotem.

Sposoby ograniczania
-napoje chłodzące
-praca w temp. nie przekraczającej maksymalnej
-ochrona oczu
-wymiana powietrza

-białe izolacyjne ubrania ochronne
-aklimatyzacja
Aklimatyzacja  –  adaptacja  do  środowiska,  zwiększenie  tolerancji  na  dane  środowisko  w  ciągu
długiego  czasu(stopniowo  w  ciągu  7  dni  na  stanowisku  pracy-  aklimatyzacja  naturalna).
Aklimatyzacja sztuczna- w komorze klimatycznej w kontrolowanych warunkach
Szczegóły dotyczące mikroklimatu gorącego reguluje:

Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U nr
60 poz. 279 z 1996 r.)

Rozporządzenie ministra pracy o najwyższych dopuszczalnych stężeniach i natężeniach
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217 poz. 1833 z 2002 r.)

Mikroklimat gorący charakteryzowany jest przez wskaźnik obciążenia termicznego WBGT
Uzyskane  średnie  wartości  WBGT  porównuje  się  z  dopuszczalnymi  wartościami  uwzględniającymi
metabolizm,  aklimatyzację  oraz  prędkość  przepływu  powietrza.  Wartości  wskaźnika  nie  powinny
przewyższać wartości podanych( normy).

Mikroklimat zimny
Występuje na stanowisku gdzie temperatura powietrza nie przekracza 10

C lub

14  w  przypadku  zatrudnienia  młodocianych  Ze  względu  na  sposób  oddziaływania  mikroklimatu  na
organizm człowieka wyróżnia się:
-  chłodzenie  miejscowe  oceniane  za  pomocą  wskaźnika  siły  chłodzącej  WCL  (ocenia  się  na  tych
samych poziomach co WBGD)
WCL< 1200 ekspozycja ciągła
1200 ≤WCL <2000 ekspozycja skrócona
WCL ≥2000 ekspozycja zabroniona nawet w warunkach awaryjnych
-w  przypadku  chłodzenia  ogólnego  działanie  mikroklimatu  zimnego  oceniane  jest  za  pomocą
wskaźnika wymaganej ciepłochłonności odzieży IREQ-oznacza się na stanowisku pracy i porównany
z wartościami podanymi w normie. Jeśli ciepłochłonność odzieży pracownika jest niższa od wartości
wyznaczonej to należy:
-zaopatrzyć pracownika w odzież zabezpieczającą go przed ogólnym działaniem środowiska zimnego
na danym stanowisku pracy
-zmniejszyć ujemne obciążenie termiczne na danym stanowisku pracy.

Pracownicy narażeni na zimno:
- Pracujący na zewnątrz:
- Budowniczy dróg, pracownicy budownictwa, montażyści konstrukcji zewnętrznych,
- Monterzy urządzeń wodnych i telekomunikacyjnych,
- Policjanci, strażacy, personel służb ratowniczych, żołnierze,
- Pracownicy transportu, kierowcy autobusów, samochodów ciężarowych,
- Rybacy, leśnicy, myśliwi,
- Nurkowie,
- Pracownicy chłodni,
- Pracownicy zatrudnieni przy obróbce i pakowaniu mięsa,
- Inni pracownicy lub osoby przebywające na zewnątrz (aktywność rekreacyjna).

Co należy robić by zmniejszyć ryzyko w warunkach ekspozycji na zimno?

•

Nosić nakrycie głowy (czapkę). Utrata ciepła przez nieosłoniętą głowę stanowić może nawet
do 50% ogólnej utraty ciepła w warunkach ekspozycji na zimno.

•

Należy  nosić  wielowarstwową  odzież.  Warstwy  zatrzymują  ciepłe  powietrze  i  pomagają
zachować  ciepło.  Odzież  powinna  być  luźna  i  nie  obciskać  ciała.  Zewnętrzna  warstwa
powinna chronić od wiatru i być odporna na wilgoć.

•

Tempo wykonywania intensywnego wysiłku fizycznego powinno być dowolnie regulowane.
Chodzi tu o zapobieganie zmęczeniu, które przyczynia się do hipotermii. Należy również nie
dopuszczać do pocenia się poprzez zdjęcie lub rozluźnienie części odzieży.

•

Należy  chronić  ręce  i  stopy.  Wszędzie  tam,  gdzie  jest  to  możliwe  należy  nosić  rękawice  z
jednym  palcem  zamiast  rękawiczek  z  pięcioma  palcami.  Dobrze  jest  mieć  zapasowa  parę
rękawiczek  na  zmianę,  gdy  te  noszone  przemokną.  Podczas  pracy  na  zewnątrz  pomieszczeń
należy, gdzie tylko jest to możliwe stosować namioty dla ochrony przed wiatrem. Należy tak
rozplanować pracę, aby była ona wykonywana w cieplejsze dni lub w cieplejszej porze dnia.

•

Przerwy  należy  spędzać  w  ogrzanych  pomieszczeniach.  Częstotliwość  przerw  powinna  być
tym  większa  im  temperatura  jest  niższa,  a  wiatr  silniejszy.  Po  wejściu  do  ogrzanego
pomieszczenia należy zdjąć wierzchnią odzież.

•

Należy  pić  dużo  ciepłych  napojów.  Nawodnienie  organizmu  jest  korzystne  dla
funkcjonowania  układu  krążenia.  Napoje  zawierające  kofeinę  i  alkohol  nie  są  wskazane
ponieważ powodują skierowanie większej ilości krwi do skóry. Powoduje o ochłodzenie krwi
i w rezultacie obniżenie temperatury ciała.

•

Metalowe  uchwyty  i  poręcze  powinny  być  osłonięte  materiałem  izolującym.  Narzędzia
używane  w  niskich  temperaturach  powinny  być  tak  skonstruowane  by  można  się  nimi
posługiwać  mając  na  rękach  rękawice  z  jednym  palcem.  Podczas  pracy  na  zewnątrz
pomieszczeń  należy  kontrolować  i

odpowiednio dostosowywać intensywność pracy i

częstotliwość przerw.

Zapobieganie niekorzystnemu oddziaływaniu środowiska termicznego:
-zapewnienie odpowiedniej odzieży
-zapewnienie odpowiednich napoi pod względem zawartości soli mineralnych
-stosowanie środków ochrony osobistej
-zapewnienie odpowiedniej wentylacji
-zapewnienie odpowiedniej temperatury w zależności od rodzaju pracy
-zmniejszenie  wydatku  energetycznego  pracownika  w  przypadku  nadmiernego  obciążenia
ś

rodowiskiem termicznym

-wprowadzenie skróconego czasu ekspozycji pracownika na działanie środowiska termicznego

Granice  komfortu  cieplnego  zostały  określone  na  podstawie  dwóch  wskaźników  PMV,  tzn.
przewidywanej  oceny  średniej  warunków  termicznych  i  wskaźnika  PPD,  tzn.  przewidywanego
odsetka niezadowolonych. Obydwa wskaźniki oceny podaje Norma Międzynarodowa ISO-7730-1984,
która została przyjęta w kraju i wydana jako Polska Norma PN-85/N-08013 Ergonomia. Środowiska
termiczne  umiarkowane.  Określenie  wskaźników  PMV,  PPD  i  wymagań  dotyczących  komfortu
cieplnego.

Inne czynniki mikroklimatu mające wpływ na środowisko pracy

Powietrze
Istotnym czynnikiem warunkującym pracę jest powietrze.
Dla lokali biurowych zaleca się krotność wymiany powietrza w granicach 3 - 8 na godzinę. Pracownik
wykonujący spokojną pracę "przy biurku" zużywa w ciągu minuty 20 [l] powietrza, przy założeniu, że
ciśnienie  w  pomieszczeniu  równe  jest  760  [mm]  Hg.  Pomieszczenia  przeznaczone  na  pobyt  ludzi
powinny  mieć  odpowiednią  wymianę  powietrza  przez  zastosowanie  wentylacji  naturalnej  lub
mechanicznej  albo  też  łącznie  jednej  i  drugiej.  Wielkość  wymiany  powietrza  powinna  spełniać
wymagania  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  na  wszystkich  stanowiskach.  Najbardziej
rozpowszechnionym  rodzajem  wentylacji  jest  wentylacja  naturalna.  Jej  skuteczność  jest  jednak
ograniczona, gdyż zależy od warunków atmosferycznych, pory roku, pogody oraz lokalizacji budynku.

Wilgotność względna powietrza - jest to stosunek ilości pary wodnej zawartej w powietrzu do ilości
maksymalnej,  przy  danej  temperaturze.  Wyrażona  w  procentach  wilgotność  względna  powietrza
wywiera  duży  wpływ  na  warunki  pracy.  Optymalne  warunki  wilgotności  powietrza  są  zależne
w dużym stopniu od temperatury otoczenia. Pracownik ma dobre samopoczucie, jeśli:
•w temperaturze 12°C względna wilgotność powietrza wynosi 50 - 70 %;
•w temperaturze 20°C względna wilgotność powietrza wynosi 40 - 50 %;

•w temperaturze 25°C względna wilgotność powietrza wynosi 35 - 40 %

Ruch powietrza - kolejny zasadniczy parametr mikroklimatu w środowisku pracy.
Dopływ  powietrza  na  stanowiskach  pracy  może  być  zapewniony  w  sposób  naturalny.  Optymalne
prędkości ruchu powietrza wynoszą:
•w ciepłej porze roku od 0,2 do 0,5 [m/s];
•w zimnej porze roku od 0,2 do 0,3 [m/s].
Ruch powietrza w temperaturach niskich wzmaga uczucie zimna, w umiarkowanych powoduje pewne
ochłodzenia,  natomiast  w  temperaturach  wysokich  -  powyżej  35

C nie przynosi ulgi lecz zwiększa

uczucie  gorąca.  Bardzo  ważnym  elementem  wywołującym  ruch  powietrza  jest  wietrzenie
pomieszczeń. Podczas wietrzenia należy pamiętać o:
• jednostronne wietrzenie pomieszczeń ma zastosowanie wówczas, gdy głębokość pomieszczenia nie
jest większa niż8,4[m] (wtedy wietrzenie jest wystarczające);
•okna  powinny  być  wyposażone  w  lufciki  albo  w  górnej  części  okna  bądź  też  w  jednym  z  jego
dolnych  rogów.  Niekorzystne  jest  natomiast  umiejscowienie  lufcików  w  środku  okna,  gdyż  zimne
powietrze wlatuje wtedy bezpośrednio do pomieszczenia;
•należy  pamiętać,  że  powietrze  potrzebne  jest  nie  tylko  pracownikom  lecz  także  maszynom  i
urządzeniom  do  właściwej  pracy  oraz  do  rozcieńczania  nagromadzonych  substancji  szkodliwych  dla
ludzi;
•przy  sporadycznym  wietrzeniu  powinno  się  szczególnie  uważać,  aby  nie  powstały  żadne  lokalne
przeciągi i aby odpływ powietrza był prawidłowy;
•świeże powietrze doprowadzane do stanowisk pracy przez system wentylacji powinno być zasysane z
miejsc, w których powietrze nie jest zanieczyszczone.

Wysokość pola pracy w zależności od pozycji pracownika podczas wykonywania pracy

Wysokość  pola  pracy  w  pozycji  stojącej  zazwyczaj  jest  ustalana  na  podstawie  wysokości
łokciowej.  Najkorzystniejszą  wysokość  pola  pracy  tzw.  normalnej  (pracy  ręcznej,  nie
wymagającej  szczególnej  precyzji)  wyznacza  dla  danego  pracownika  poziom,  przy  którym
dłonie sięgają ok. 75 mm poniżej swobodnego położenia łokci. Wysokość pola pracy powinna
być  ustalona  tak,  aby  osoba  wykonująca  pracę  nie  była  zmuszona  do  podnoszenia  łokci
powyżej  100  mm  od  ich  swobodnego  położenia  przy  tułowiu,  gdyż  ma  to  istotny  wpływ  na
sprawność  manipulacyjną.  Jeśli  wysokość  robocza  nie  może  być  regulowana,  to  dla  prac  w
pozycji stojącej dobiera się ją podobnie jak dla prac w pozycji siedzącej - według pracownika
95-cen-tylowego. W takiej sytuacji osobom niższym należy zapewnić wygodną pozycję przez
stosowanie podestów lub podnóżków o odpowiedniej wysokości.

Optymalna  wysokość  pola  pracy  jest  uzależniona  także  od  rodzaju  pracy.  Dla  czynności
dokładnych,  wymagających  szczególnej  kontroli  wzrokowej  stosuje  się  wyższe,  w  stosunku
do  normalnego,  położenie  płaszczyzny  pracy.  Dla  pracy  ręcznej  z  operowaniem  dużymi
przedmiotami i użyciem siły zaleca się jego obniżenie. Zalecany przedział wysokości dla pola
pracy  zawiera  się  pomiędzy  wysokością  wyrostka  barkowego  a  wysokością  łokciową.  (lub
poniżej  -  do  100  mm).  Praca  rąk  powyżej  tej  strefy  jest  niewskazana  ze  względów
fizjologicznych.

Wysokość pola pracy w pozycji stojącej powinna być określona z uwzględnieniem zarówno
charakterystyki antropometrycznej populacji pracowników, jak i rodzaju wykonywanych prac.

ródło:

materiały szkoleniowe CIOP-PIB (Centralny Instytut Ochrony Pracy)