„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 

 

 

 

 

Tomasz Jeziorowski   

 

 

 

 
Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu 
obróbki plastycznej 812[01].Z2.01 

 

 

 

 

 

Poradnik dla nauczyciela

 

 

 

 

 

 

 

 

Wydawca 

 

Instytut Technologii Eksploatacji 

–

 Państwowy Instytut Badawczy 

Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

1 

Recenzenci: 
mgr inŜ. Robert Wanic 
mgr inŜ. Andrzej Pasiut 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr Janusz Górny 
 
 
Konsultacja: 
mgr inŜ. Marek Olsza 
 
 
 

 

 

 

Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  812[01].Z2.01

 

„Posługiwanie  się  podstawowymi  pojęciami  z  zakresu  obróbki  plastycznej”,  zawartego 
w modułowym  programie  nauczania  dla  zawodu  operator  maszyn  i  urządzeń  do  obróbki 
plastycznej 812[01]. 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

2 

SPIS TREŚCI

  

 
1.

 

Wprowadzenie 

3 

2.

 

Wymagania wstępne 

5 

3.

 

Cele kształcenia 

6 

4.

 

Przykładowe scenariusze zajęć 

7 

5.

 

Ćwiczenia 

11 

5.1.

 

Podstawowe wiadomości z mechaniki odkształceń plastycznych 

11 

5.1.1. Ćwiczenia 

11 

5.2.

 

Wewnętrzny mechanizm odkształceń plastycznych 

14 

5.2.1. Ćwiczenia 

14 

5.3.

 

Zgniot 

17 

5.3.1. Ćwiczenia 

17 

5.4.

 

Wpływ temperatury na właściwości plastyczne metali 

19 

5.4.1. Ćwiczenia 

19 

5.5.

 

Podstawowe sposoby obróbki plastycznej 

22 

5.5.1. Ćwiczenia 

22 

6.

 

Ewaluacja osiągnięć ucznia 

26 

7.  Literatura 

41 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

3 

1.  WPROWADZENIE

 

 

 

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu 

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie Operator maszyn i urządzeń do obróbki 
plastycznej 812[01]. 

W poradniku zamieszczono: 

−

 

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien juŜ mieć ukształtowane, 
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika, 

−

 

cele  kształcenia,  wykaz  umiejętności,  jakie  uczeń  ukształtuje  podczas  pracy 
z poradnikiem, 

−

 

przykładowe scenariusze zajęć, 

−

 

przykładowe  ćwiczenia  wraz  ze  wskazówkami  do  realizacji,  zalecanymi  metodami 
nauczania

−

uczenia oraz środkami dydaktycznymi, 

−

 

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego, 

−

 

literaturę. 

 

Wskazane  jest,  aby  zajęcia  dydaktyczne  były  prowadzone  róŜnymi  metodami 

ze szczególnym  uwzględnieniem  aktywizujących  metod  nauczania,  np.  samokształcenia 
kierowanego, tekstu przewodniego. 

Formy 

organizacyjne 

pracy 

uczniów 

mogą 

być 

zróŜnicowane, 

począwszy 

od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.  

Pomocą  w  realizacji  treści  jednostki  modułowej  dla  uczniów  jest  Poradnik  dla ucznia. 

Nauczyciel  powinien  ukierunkować  uczniów  na  właściwe  korzystanie  z  poradnika  do  nich 
adresowanego. 

Materiał  nauczania  (zawarty  w  Poradniku  dla  ucznia)  podzielony  jest  na  podrozdziały. 

KaŜdy podrozdział składa się z następujących elementów: 

−

 

materiał  nauczania  –  który  w  miarę  moŜliwości  uczniowie  powinni  przeanalizować 
samodzielnie, rozwijając umiejętność czytania tekstu technicznego ze zrozumieniem, 

−

 

pytania  sprawdzające,  mają  wykazać  czy  uczeń  jest  przygotowany  do  wykonania 
ćwiczeń. W zaleŜności od tematu moŜna zlecić uczniom samodzielne odpowiedzenie na 
pytania lub wspólne z całą grupą, w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania, 

−

 

ćwiczenia  –  pełnią  dominującą  rolę  w  kształtowaniu  umiejętności  oraz  opanowaniu 
materiału.  W  trakcie  wykonywania  ćwiczeń  uczeń  powinien  mieć  moŜliwość 
zweryfikować  swoją  wiedzę  teoretyczną  oraz  opanować  nowe  umiejętności. 
Proponowane  ćwiczenia  zawierają  wskazówki  dotyczące  sposobu  ich  przeprowadzenia, 
i stanowią przykładowe propozycje, 

−

 

sprawdzian postępów jest podsumowaniem rozdziału, a zadaniem uczniów jest udzielenie 
odpowiedzi  na  pytania  w  nim  zawarte.  Uczeń  powinien  samodzielnie  czytając 
zamieszczone  w  nim  stwierdzenia  potwierdzić  opanowanie  określonego  zakresu  treści.  
W  przypadku  braku  takiego  potwierdzenia  nauczyciel  powinien  powrócić  do tych 
zagadnień,  sprawdzając  czy  braki  w  opanowaniu  materiału  są wynikiem niezrozumienia 
przez  ucznia  zagadnienia  czy  innych  przyczyn.  Potwierdzenie  przez  ucznia  opanowania 
materiału  nauczania  rozdziału  moŜe  stanowić  podstawę  dla nauczyciela  do  sprawdzenia 
wiedzy i umiejętności ucznia z tego zakresu, 

−

 

testy  stanowiące  ewaluację  osiągnięć  ucznia  zawierają  zadania  z  zakresu  całej  jednostki 
modułowej i mogą zostać wykorzystane do oceny uczniów.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

4 

 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 

 
 

 

812[01].Z2

 

Technologia wytwarzania 

wyrobów metodami obróbki 

plastycznej

 

 

812[01].Z2.02 

Wykonywanie  operacji obróbki 

cieplnej i cieplno - chemicznej 

812[01].Z2.01 

Posługiwanie się podstawowymi 

pojęciami z zakresu obróbki

 

plastycznej 

812[01].Z2.03 

Przygotowanie i nagrzewanie 
wsadu do obróbki plastycznej 

812[01].Z2.04 

Wykonywanie wyrobów 

w procesie walcowania  

i ciągnienia 

812[01].Z2.05 

Wykonywanie wyrobów 

w procesie kucia 

812[01].Z2.06 

Wykonywanie wyrobów 

w

 

procesie tłoczenia 

 

 

Schemat układu jednostek modułowych 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

5 

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

−

 

scharakteryzować budowę krystaliczną metali, 

−

 

wyjaśnić przebieg krzepnięcia czystego metalu, 

−

 

rozróŜnić składniki strukturalne stopu Fe – C na podstawie wykresu Ŝelazo-cementyt, 

−

 

określić właściwości metali i ich stopów, 

−

 

wykonać badanie właściwości mechanicznych i technologicznych metali i stopów, 

−

 

rozpoznać na podstawie oznaczenia: stal, staliwo, Ŝeliwo, metale nieŜelazne i ich stopy, 

−

 

skorzystać z PN, katalogów, poradników. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

6 

3.  CELE KSZTAŁCENIA

   

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

−

 

wyjaśnić pojęcie plastyczność metalu, 

−

 

wyjaśnić wpływ obróbki plastycznej na strukturę i właściwości metalu, 

−

 

rozróŜnić podstawowe sposoby obróbki plastycznej, 

−

 

określić zalety techniczne obróbki plastycznej, 

−

 

określić podstawowe mechanizmy odkształcenia plastycznego, 

−

 

uzasadnić  wykorzystanie  plastycznych  właściwości  metali  w  procesach  obróbki 
plastycznej, 

−

 

rozróŜnić pojęcia: stopień gniotu, zgniot i tekstura zgniotu, umocnienie, rekrystalizacja, 

−

 

wykazać wpływ temperatury na plastyczność metali, 

−

 

wyjaśnić zasadę stałej objętości, 

−

 

wyjaśnić pojęcie stopnia przerobu plastycznego, 

−

 

scharakteryzować obróbkę plastyczną na gorąco, 

−

 

scharakteryzować obróbkę plastyczną na zimno, 

−

 

wskazać sposób usunięcia zmian w metalu spowodowanych odkształceniem plastycznym, 

−

 

skorzystać z wykresu Ŝelazo

−

cementyt, 

−

 

skorzystać z literatury technicznej, norm, poradników. 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

7 

4.  PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

 

 

Scenariusz zajęć 1  

 

 

 

 

 

 

 

  

 
Osoba prowadząca    

 

 

…………………………………….……………………… 

Modułowy program nauczania:  

Operator  maszyn  i  urządzeń  do  obróbki  plastycznej 
812[01] 

Moduł: 

Technologia  wytwarzania  wyrobów  metodami  obróbki 
plastycznej 812[01].Z2 

Jednostka modułowa: 

Posługiwanie  się  podstawowymi  pojęciami  z  zakresu 
obróbki plastycznej 812[01].Z2.01 

 
Temat:  Proces obróbki plastycznej na zimno. 

Cel ogólny: Charakteryzowanie procesu obróbki plastycznej na zimno. 

 

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

określić pojęcie zgniotu, 

−

 

wyjaśnić pojęcie umocnienia, 

−

 

określić zmianę właściwości metali w procesach obróbki plastycznej na zimno, 

−

 

określić temperaturę występowania obróbki plastycznej na zimno, 

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe: 
–

 

organizowania i planowania pracy, 

–

 

pracy w zespole, 

–

 

oceny pracy zespołu. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

−

 

dyskusja dydaktyczna, 

−

 

ćwiczenie. 

 
Środki dydaktyczne: 

−

 

plansze ilustrujące procesy obróbki plastycznej na zimno, 

−

 

foliogramy, 

−

 

rzutnik pisma, 

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 

 

Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−

 

w 2-3 osobowych zespołach. 

 
Czas: 2 godzin dydaktycznych. 

 

Zadanie dla ucznia 
Oblicz stopień zgniotu wlewki po procesie obróbki plastycznej na zimno 
 
Przebieg zajęć: 
1.

 

Wprowadzenie. 

2.

 

Omówienie celów. 

3.

 

Plan zajęć: 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

8 

A. Mechanizmy odkształcenia plastycznego na zimno:  
Wstęp – naleŜy wyjaśnić uczniom pojęcie plastyczności metali, 

−

 

uczniowie określają na wykresach granicę plastyczności róŜnych metali, 

−

 

nauczyciel  prezentuje  uczniom  plansze  przedstawiające  schematy  odkształceń 
plastycznych, 

−

 

uczniowie rozróŜniają podstawowe mechanizmy odkształcenia plastycznego, 

−

 

uczniowie pracując indywidualnie zapisują do zeszytu najwaŜniejsze informacje. 

 
B. Umocnienie metali podczas obróbki plastycznej na zimno: 
Wstęp – naleŜy wyjaśnić uczniom pojęcie umocnienia,  

−

 

uczniowie określają właściwości metali przed obróbką plastyczną na zimno,  

−

 

nauczyciel  prezentuje  uczniom  plansze  przedstawiające  właściwości  metali  po  obróbce 
plastycznej na zimno, 

−

 

uczniowie określają które i jak zmieniają się właściwości metalu po obróbce na zimno, 

−

 

uczniowie pracując indywidualnie zapisują do zeszytu najwaŜniejsze informacje. 

 
C. Obliczanie zgniotu: 
Wstęp – naleŜy podzielić uczniów na grupy na 2-3 osobowe zespoły i zaprezentować uczniom 
wlewki po obróbce plastycznej na zimno,  

−

 

uczniowie  w  zespołach  otrzymują  wlewek  poddaną  procesowi  obróbki  plastycznej  na 
zimno 

−

 

nauczyciel definiuje pojęcie zgniotu, 

−

 

uczniowie określają zmianę wymiarów wlewka po obróbce plastycznej, 

−

 

uczniowie wykonują pomiary wlewka po obróbce plastycznej  

−

 

uczniowie obliczają wartość zgniotu. 

 

W  trakcie  wypełniania  tabeli  nauczyciel  zwraca  uwagę  uczniom  na  warunki  pracy 

analizowanej części maszyny lub urządzenia. 
4.

 

Podsumowanie 

−

 

uczniowie określają mechanizmy odkształcenia plastycznego na zimno, 

−

 

uczniowie  wyciągają  wnioski  dotyczące  zmian  właściwości  metali  podczas  obróbki 
na zimno, 

−

 

uczniowie obliczają zgniot wlewek po obróbce plastycznej na zimno,  

5.

 

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności. 

 

Wymiary 

Przed obróbką 

plastyczną 

Po obróbce 
plastycznej 

Obliczony 

stopień zgniotu 

długość 

 

 

 

szerokość  

 

 

 

wysokość 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

9 

Praca domowa 

Na  podstawie  informacji  zawartych  w  Internecie  odpowiedz  na  pytanie:  Jakie  są  zalety 

obróbki plastycznej na zimno. 
Uzyskane informacje zapisz do zeszytu. 
 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−

 

anonimowe  ankiety  ewaluacyjne  dotyczące  sposobu  prowadzenia  zajęć,  trudności 
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

10 

Scenariusz zajęć 2  

 
Osoba prowadząca    

 

 

…………………………………….…………………. 

Modułowy program nauczania:  

Operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej 
812[01] 

Moduł: 

Technologia wytwarzania wyrobów metodami obróbki 
plastycznej 812[01].Z2 

Jednostka modułowa: 

Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu 
obróbki plastycznej 812[01].Z2.01 

 
Temat:    

Procesy technologiczne obróbki plastycznej metali. 

Cel ogólny:  

Kształtowanie  umiejętności  rozróŜniania  i  charakteryzowania  procesów 
technologicznych obróbki plastycznej metali. 

 

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

wyjaśnić pojęcie obróbka plastyczna, 

−

 

rozróŜnić procesy technologiczne obróbki plastycznej metali, 

−

 

scharakteryzować procesy technologiczne obróbki plastycznej metali, 

−

 

rozpoznać metodę obróbki plastycznej zastosowane do produkcji elementu metalowego. 

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe: 
–

 

organizowania i planowania pracy, 

–

 

pracy w zespole, 

–

 

oceny pracy zespołu. 

 

Metody nauczania–uczenia się:  

−

 

dyskusja dydaktyczna, 

−

 

ćwiczenie. 

 
Środki dydaktyczne: 

−

 

plansze ilustrujące procesy technologiczne obróbki plastycznej, 

−

 

foliogramy, 

−

 

rzutnik pisma, 

−

 

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. 

 

Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−

 

zajęcia w grupach uczniowskich. 

 
Czas: 4 godziny dydaktyczne. 
 
Zadanie dla ucznia 
Scharakteryzuj procesy technologiczne obróbki plastycznej metali 
 
Przebieg zajęć: 
1.

 

Wprowadzenie. 

2.

 

Omówienie celów. 

3.

 

Plan zajęć: 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

11 

A. Przeróbka plastyczna:  
Wstęp  –  naleŜy  przypomnieć  uczniom  róŜnice  pomiędzy  odkształceniem  plastycznym 
i spręŜystym, 

−

 

nauczyciel definiuje pojęcie obróbki plastycznej, 

−

 

nauczyciel wraz z uczniami określają pojęcie obróbki plastycznej na zimno i na gorąco,  

−

 

nauczyciel wprowadza podstawowe określenia dotyczące procesów technologicznych 
obróbki plastycznej, 

−

 

uczniowie określają znaczenie obróbki plastycznej w technice,   

−

 

uczniowie pracując indywidualnie zapisują do zeszytu najwaŜniejsze informacje. 

 
B. Metody obróbki plastycznej: 
Wstęp - naleŜy przypomnieć uczniom związek pomiędzy napręŜeniem a odkształceniem ciała 
występujących  pod  działaniem  sił  zewnętrznych  oraz  podzielić  uczniów  na  zespoły  2-3 
osobowe,  

−

 

nauczyciel  prezentuje  uczniom  plansze  przedstawiające  róŜne  metody  obróbki 
plastycznej, 

−

 

uczniowie  określają  jakie  współczynniki  charakteryzują  odkształcenia  występujące 
w kaŜdej metodzie, 

−

 

uczniowie wraz z nauczycielem charakteryzują kaŜdą z poznanych metod, 

 

Proces technologiczny 

obróbki plastycznej 

Charakterystyka procesów technologicznych 

Walcowanie 

 

Kucie 

 

Wyciskanie 

 

Ciągnięnie 

 

Tłoczenie 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

12 

Wyoblanie 

 

Obciąganie 

 

−

 

uczniowie zapisują informacje do tabeli.  

 
C. Rozpoznawanie metod obróbki plastycznej: 
Wstęp  –  naleŜy  zaprezentować  uczniom  elementy  metalowe  wykonane  róŜnymi  metodami 
obróbki plastycznej,  

−

 

uczniowie  w  zespołach  otrzymują  przekroje  elementów  wykonanych  róŜnymi  metodami 
obróbki plastycznej, 

−

 

uczniowie  w  zespołach  analizują  strukturę  przekrojów  elementów  wykonanych  róŜnymi 
metodami obróbki plastycznej, 

−

 

uczniowie  w  zespołach  rozpoznają  metody  obróbki  plastycznej  za  pomocą  których 
wykonano elementy metalowe, 

−

 

uczniowie zapisują informacje do zeszytu.  

 

W  trakcie  analizowania  struktur  przekrojów  metalowych  nauczyciel  zwraca  uwagę 

uczniom na cechy charakterystyczne kaŜdej metody obróbki plastycznej. 
 
4.

 

Podsumowanie: 

−

 

uczniowie określają metody odkształcenia plastycznego, 

−

 

uczniowie określają cechy charakterystyczne w strukturze wyrobów dla kaŜdej 
metody, 

 
5.

 

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności. 

 
Praca domowa 

Na podstawie informacji zawartych w zasobach Internetu odpowiedz na pytanie: Jakie są 

specjalne metody obróbki plastycznej. 
Uzyskane informacje zapisz do zeszytu. 
 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−

 

anonimowe  ankiety  ewaluacyjne  dotyczące  sposobu  prowadzenia  zajęć,  trudności 
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

13 

5.   

ĆWICZENIA

 

 

 

5.1. 

Podstawowe 

wiadomości 

z 

mechaniki 

odkształceń 

plastycznych

 

 

5.1.1.  Ćwiczenia 

 

 

Ćwiczenie 1  

Dla  przedstawionych  przykładów  plastycznego  odkształcenia  próbek  metalowych  oblicz 

wielkość odkształcenia względnego w kierunku zgodnym z działająca siłą. 

 

 

Rysunek do ćwiczenia 1 [6, s. 112] 

 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  uczniowie  powinni  przeczytać  fragment 

rozdziału  Materiał  nauczania.  NaleŜy  zwrócić  na  poprawne  wykonywanie  obliczeń. 
Uczniowie pracują samodzielnie 
 

Sposób wykonania ćwiczenia  
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zastosować odpowiedni wzór, 

2)

 

sprawdzić wynik obliczeń, 

3)

 

zaprezentować wynik ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 
 
Środki dydaktyczne: 

−

 

kalkulator, 

−

 

długopis. 
 

Ćwiczenie 2 

Posługując  się  schematem  procesu  walcowania,  objaśnij  zasadę  stałej  objętości  i  określ 

jej technologiczne zastosowanie. 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  nauczania.  NaleŜy  zwrócić  uwagę  uczniów  na  technologiczne 
znaczenie zasady stałej objętości. Uczniowie pracują samodzielnie 

Cu 

h

 

H= 116 mm 
h = 48 mm 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

14 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Uczeń powinien: 

1)

 

narysować  schemat  procesu  walcowania,  z  zaznaczeniem  wszystkich  istotnych 
wymiarów, 

2)

 

zapisać wzór wyraŜający zasadę stałej objętości, 

3)

 

objaśnić technologiczne znaczenie zasady stałej objętości. 

 

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

kartka formatu A4, 

−

 

ołówek HB, 

−

 

długopis. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

15 

 

5.2.

 

Wewnętrzny mechanizm odkształceń plastycznych  

 

5.2.1.

 

Ćwiczenia  

 
Ćwiczenie 1 

Rozpoznaj mechanizmy odkształcenia plastycznego metali na zimno. 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  nauczania.  NaleŜy  zwrócić  uwagę  uczniów  na  cechy 
charakterystyczne odkształceń występujące na rysunkach. Uczniowie pracują samodzielnie. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zdefiniować pojęcie odkształcenia plastycznego, 

2)

 

rozpoznać  mechanizmy  odkształcenia  plastycznego  na  zimno  przedstawione  na 
rysunkach, 

3)

 

zapisać informacje we wskazanych miejscach na rysunkach, 

4)

 

zaprezentować wyniki ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania

−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

materiały do pisania. 

 
Ćwiczenie 2 

Określ  zmiany  struktury  wewnętrznej  wynikające  z  odkształcenia  przedstawionego  na 

rysunku. 

a.

b.

c.

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

16 

Struktura 

Określenie 

a 

 

b 

 

c 

 

 
 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  nauczania.  NaleŜy  zwrócić  uwagę  uczniów  na  cechy 
charakterystyczne  odkształceń  kryształów  występujące  na  rysunkach.  Uczniowie  pracują 
samodzielnie. 
 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Uczeń powinien: 

1)

 

określić mechanizmy odkształcenia plastycznego na gorąco zawarte w tabeli, 

2)

 

zapisać informacje w tabeli, 

3)

 

zaprezentować wyniki ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania

−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

materiały do pisania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

17 

5.3.   Zgniot 

 

5.3.1.   Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Dla  przedstawionego  przykładu  plastycznego  odkształcenia  próbki  metalowej  oblicz 

wartość zgniotu. 

 

Rysunek do ćwiczenia 1 [6, s. 114] 

 
 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  nauczania.  NaleŜy  zwrócić  uwagę  na  poprawne  wykonywanie 
obliczeń. Uczniowie pracują samodzielnie 
 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Uczeń powinien: 

1)

 

dobrać wzór na stopień zgniotu 

2)

 

zastosować podany wzór, 

3)

 

sprawdzić wynik obliczeń, 

4)

 

zaprezentować wynik ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

kalkulator, 

−

 

długopis. 

F

0

= 392 mm

2

 

F = 197.mm

2

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

18 

Ćwiczenie 2 

Określ zmiany właściwości mechanicznych i fizycznych stali o zawartości 0,35% C pod 

wpływem odkształcenia plastycznego na zimno. 

 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rysunek do ćwiczenia 2 [2, s. 37] 

 
 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  nauczania.  NaleŜy  zwrócić  uwagę  na  zaleŜności  pomiędzy 
wielkością  zgniotu  a  zmianami  właściwości  mechanicznych.  Uczniowie  pracują  w  2-3 
osobowych zespołach.  

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

określić zmiany właściwości mechanicznych stali,  

2)

 

określić zmiany właściwości fizycznych stali, 

3)

 

zapisać informacje do zeszytu, 

4)

 

zaprezentować wyniki ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

zeszyt,  

−

 

długopis. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

19 

5.4.   Wpływ temperatury na właściwości plastyczne metali 

 

5.4.1.   Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Zaznacz,  na  wykresie,  krzywą  Ar

3

,  oznaczoną  na  wykresie  Ŝelazo-węgiel.  Odczytaj 

przedział temperatur krytycznych dla stali o zawartości węgla do 0,77%.  

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

20 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  nauczania.  NaleŜy  zwrócić  przypomnieć  uczniom  zasady 
korzystania z wykresu Ŝelazo-węgiel. Uczniowie pracują w 2-3 osobowych zespołach.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

przeanalizować układ Ŝelazo-węgiel, 

2)

 

zaznaczyć mazakiem krzywą A

r3

, 

3)

 

odczytać  zakres  temperatury  krytycznej  dla  stali  odpowiadającej  przebiegowi  krzywej 
A

r3

, 

4)

 

zapisać odczytane temperatury i wyrazić je w kelwinach, 

5)

 

zaprezentować wyniki ćwiczenia.  
 
Zalecane metody nauczania

−−−−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

kartka formatu A4, 

−

 

mazak, 

−

 

długopis. 

 
Ćwiczenie 2 

Określ  elementy  procesów  obróbki  plastycznej  na  zimno  i  gorąco.  Wpisz  właściwe 

określenia w pustych miejscach na schemacie.  

 

 
 

 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

21 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  nauczania.  NaleŜy  zwrócić  szczególną  uwagę  na  procesy 
zachodzące  w stali  podczas  obróbki  plastycznej  na  gorąco  i  na  zimno  oraz  na  ich  znaczenie 
technologiczne.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

przeanalizować schemat obróbki plastycznej, 

2)

 

rozpoznać elementy procesów obróbki plastycznej na zimno i gorąco, 

3)

 

wpisać określenia na schemacie, 

4)

 

zaprezentować wyniki ćwiczenia.  

 

Zalecane metody nauczania

−−−−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

kartka formatu A4, 

−

 

długopis. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

22 

5.5.   Podstawowe sposoby obróbki plastycznej 

 

5.5.1.   Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Rozpoznaj  metody  obróbki  plastycznej  jaką  wykonano  wskazane  elementy  metalowe. 

Scharakteryzuj kaŜdą z metod. 
 

Element 

Metoda obróbki 

Charakterystyka metody 

1 

 

 

2 

 

 

3 

 

 

5 

 

 

6 

 

 

 
 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  nauczania.  NaleŜy  zwrócić  uwagę  uczniów  na  cechy 
charakterystyczne,  jakie  pozostawiają  na  elementach  metalowych  róŜne  metody  obróbki 
plastycznej. Uczniowie pracują samodzielnie 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

dokonać oględzin elementów metalowych, 

2)

 

przyporządkować techniki obróbki plastycznej do właściwych elementów metalowych, 

3)

 

zapisać informacje w tabeli, 

4)

 

scharakteryzować kaŜda z metod,  

5)

 

zapisać informacje w tabeli, 

6)

 

zaprezentować wyniki ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania

−−−−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

próbki – elementy wykonane róŜnymi sposobami obróbki plastycznej, 

−

 

karty z opisami technik obróbki plastycznej, 

−

 

długopis. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

23 

Ćwiczenie 2 

Określ strukturę wlewka na kaŜdym z rysunków. Wskaz wlewek najbardziej odpowiedni 

do obróbki plastycznej. 

 

a)………………………………………………………………………………………… 

b)………………………………………………………………………………………… 

c)………………………………………………………………………………………… 

d)………………………………………………………………………………………… 

 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  dla ucznia. NaleŜy przypomnieć uczniom sposób przygotowania 
i krystalizację wlewka. Uczniowie pracują samodzielnie 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

rozpoznać  kryształy występujące we wlewkach, 

2)

 

określić rodzaj struktury wlewka na kaŜdym z rysunków, 

3)

 

zapisać informacje, 

4)

 

wskazać wlewek najbardziej odpowiedni do obróbki plastycznej, 

5)

 

zaprezentować wyniki ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania

−−−−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

długopis, 

−

 

literatura wskazana przez nauczyciela. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

24 

Ćwiczenie 3 

Rozpoznaj, na rysunkach zamieszczonych w tabeli, procesy obróbki plastycznej. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni 

fragment  rozdziału  materiał  nauczania.  NaleŜy  przypomnieć  uczniom  klasyfikację  metod 
obróbki plastycznej. Uczniowie pracują samodzielnie. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

rozpoznać procesy obróbki plastycznej, 

2)

 

zapisać informacje w tabeli 

3)

 

zaprezentować wyniki ćwiczenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

25 

Zalecane metody nauczania

−−−−

uczenia się: 

−

 

dyskusja dydaktyczna,  

−

 

ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

kartka formatu A4, 

−

 

materiały do pisania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

26 

6.  EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

 

 

 

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego  

 
Test 

dwustopniowy 

do 

jednostki 

modułowej

 

„Posługiwanie 

się podstawowymi pojęciami z zakresu obróbki plastycznej”  

 
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−

 

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 17 są z poziomu podstawowego, 

−

 

zadania 9, 14, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt  

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne: 

 

−

 

dopuszczający – za rozwiązanie 10 zadań z poziomu podstawowego, 

−

 

dostateczny – za rozwiązanie 12  zadań z poziomu podstawowego,  

−

 

dobry – za rozwiązanie 16  zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,  

−

 

bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  18  zadań,  w  tym  co  najmniej  4  z  poziomu 

ponadpodstawowego. 

 

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. d, 4. c, 5. d, 6. b, 7. c, 8. c, 9. d, 10. a, 11. a, 
12. c, 13. c, 14. b, 15. b, 16. b, 17. a, 18. a, 19. c, 20. a    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Plan testu   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nr 

zad. 

Cel operacyjny  

(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 

RozróŜnić mechanizmy odkształcenia 
plastycznego  

A 

P 

a 

2 

Dobrać wzór do obliczenia 
odkształcenia względnego 

B 

P 

b 

3 

Zdefiniować gniot 

B 

P 

d 

4 

Określić pojęcie umocnienia  

B 

P 

c 

5 

Wyjaśnić pojęcie górnej granicy 
plastyczności 

B 

P 

d 

6 

Rozpoznać metodę obróbki plastycznej 

B 

P 

b 

7 

Scharakteryzować odkształcenie 
spręŜyste 

B 

P 

c 

8 

Rozpoznać metodę obróbki plastycznej 

B 

P 

c 

9 

Dobrać wzór do obliczenia 
współczynnika przerobu plastycznego 

C 

PP 

d 

10 

Określić rodzaj odkształcenia w 
procesach obróbki plastycznej 

B 

P 

a 

11  RozróŜnić rodzaje ziaren we wlewku 

B 

P 

a 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

27 

12  Określić temperaturę graniczną 

B 

P 

c 

13 

Określić zmianę właściwości metali w 
wyniku odkształcenia plastycznego na 
zimno 

B 

P 

c 

14 

Wskazać podstawę określenia zasady 
stałej objętości  

D 

PP 

b 

15  Rozpoznać pojęcie tekstury zgniotu 

B 

P 

b 

16 

Określić sposób przywracania 
właściwości metalom po odkształceniu 
plastycznym 

B 

P 

b 

17 

Określić procesy cieplnego usuwania 
skutków odkształcenia plastycznego  

B 

P 

a 

18 

Określić zakres temperatur obróbki 
plastycznej na zimno 

C 

PP 

a 

19 

Rozpoznać metodę kształtowania 
plastycznego 

C 

PP 

c 

20 

Określić charakter zmian 
strukturalnych pod wpływem 
nagrzewania 

C 

PP 

a 

 

Przebieg testowania  

 

Instrukcja dla nauczyciela 

 

1.

 

Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem  co  najmniej 
jednotygodniowym. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 

4.

 

Przygotuj dla kaŜdego ucznia: instrukcję, test, kartę odpowiedzi. 

5.

 

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań. 

6.

 

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia. 

7.

 

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij. 

8.

 

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test. 

9.

 

Kilka  minut  przed  zakończeniem  testu  przypomnij  uczniom  o  zbliŜającym  się  czasie 

zakończenia udzielania odpowiedzi. 

 

Instrukcja dla ucznia  

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi. Tylko 
jedna jest prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce 
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie 
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

7.

 

Jeśli  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci  sprawiało  trudność,  wtedy  odłóŜ  zaznaczenie 
odpowiedzi na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

8.

 

Na rozwiązanie testu masz 40 minut. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Powodzenia! 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

28 

Materiały dla ucznia: 
–

 

instrukcja, 

–

 

zestaw zadań testowych, 

–

 

karta odpowiedzi. 

 
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 

1.

 

Mechanizm odkształcenia plastycznego przedstawiony na rysunku to  

 

a)

 

poślizg. 

b)

 

bliźniakowanie. 

c)

 

pełzanie dyslokacyjne. 

d)

 

poślizg po granicy ziaren. 

 

2.

 

Jeśli przez l

0

 – oznaczymy długość elementu przed odkształceniem, przez l

1 

- oznaczymy 

długość  elementu  po  odkształceniu, 

∆

l=  l

1

  -  l

0 

to  odkształcenie  względne  obliczamy  ze 

wzoru 
a)

 

∆l

ε

=

. 

b)

 

0

l

∆l

ε

=

. 

c)

 

0

1

l

l

ε

=

. 

d)

 

∆l

l

ε

0

=

. 

 
3.

 

Gniotem nazywamy 

a)

 

liniowe  zmniejszenie  wymiarów  przedmiotu  odkształconego  pod  działaniem  siły 
ściskającej prostopadle do jej działania. 

b)

 

liniowe  zwiększenie  wymiarów  przedmiotu  odkształconego  pod  działaniem  siły 
ściskającej w kierunku jej działania. 

c)

 

nieliniowe  zmniejszenie  wymiarów  przedmiotu  odkształconego  pod  działaniem  siły 
ściskającej w kierunku jej działania. 

d)

 

liniowe  zmniejszenie  wymiarów  przedmiotu  odkształconego  pod  działaniem  siły 
ściskającej w kierunku jej działania. 

 

4.

 

Umocnieniem w obróbce plastycznej nazywamy  

a)

 

zmniejszenie  twardości  i  wytrzymałości  przy  jednoczesnym  spadku  własności 
plastycznych oraz obniŜeniem przewodności elektrycznej. 

b)

 

wzrost  twardości  i  wytrzymałości  oraz  zwiększeniu  własności  plastycznych 
i zwiększenie przewodności elektrycznej. 

c)

 

wzrost twardości i wytrzymałości przy jednoczesnym spadku własności plastycznych 
oraz obniŜeniem przewodności elektrycznej. 

d)

 

wzrost twardości i zmniejszenie wytrzymałości przy jednoczesnym spadku własności 
plastycznych oraz obniŜeniem przewodności elektrycznej. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

29 

5.

 

Początkowa granica plastyczności to 

a)

 

napręŜenie umowne po którym następuje utrata ciągłości materiału.  

b)

 

największe napręŜenie rzeczywiste po którym następuje utrata ciągłości materiału. 

c)

 

napręŜenie  umowne,  przy  którym  rozpoczyna  się  proces  powstawania  odkształceń 
plastycznych.  

d)

 

napręŜenie rzeczywiste, przy którym rozpoczyna się proces powstawania odkształceń 
plastycznych.  

 

6.

 

Proces  kształtowania  plastycznego  za  pomocą  rozciągania  i  ściskania  wykroju  blachy 
w wyrób naczyniowy, to 

a)

 

kucie swobodne. 

b)

 

tłoczenie. 

c)

 

prasowanie wypływowe. 

d)

 

wyoblanie. 

 

7.

 

W odkształceniu spręŜystym ciało 

a)

 

pod obciąŜeniem wraca powoli do pierwotnych wymiarów. 

b)

 

po usunięciu obciąŜenia nie wróci do pierwotnych wymiarów. 

c)

 

po usunięciu obciąŜenia wróci do pierwotnych wymiarów. 

d)

 

po usunięciu obciąŜenia zwiększy swoje wymiary. 

 
8.

 

Odkształcenie plastyczne przedstawione na rysunku to 

 
 

a)

 

walcowanie. 

b)

 

kucie.  

c)

 

ciągnienie. 

d)

 

wyoblanie. 

 
 
9.

 

Jeśli odpowiednio l

0, 

b

0, 

h

0

 – oznaczymy wymiary elementu przed odkształceniem, przez l

1, 

b

1, 

h

1 

-  oznaczymy  wymiary  elementu  po  odkształceniu.  A  F

0 

i  F

1

  przekroje  elementów 

przed i po przeróbce plastycznej. Współczynnik przerobu plastycznego nie jest określony 
wzorem 

a) 

1

0

F

F

λ

=

. 

b) 

 

c) 

 

d) 

1

0

l

l

=

λ

. 

 

 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

30 

10.

 

W  praktyce,  w  procesach  obróbki  plastycznej,  najczęściej  wykorzystywanym  rodzajem 
odkształcenia jest 

a)

 

ściskanie. 

b)

 

rozciąganie. 

c)

 

odkształcenie złoŜone. 

d)

 

zginanie. 

 

11.

 

Rysunek przedstawia krystalizację wlewka z utworzeniem w odlewie 
ziaren 

a)

 

równoosiowych. 

b)

 

zamroŜonych. 

c)

 

słupkowych. 

d)

 

równoosiowych, zamroŜonych, słupkowych. 

 
 
 
 
12.

 

Temperatura graniczna jest temperaturą  

a)

 

topnienia. 

b)

 

rozrostu ziaren. 

c)

 

rekrystalizacji. 

d)

 

zdrowienia. 

 
13.

 

W wyniku odkształcenia plastycznego na zimno metale  

a)

 

tracą spójność. 

b)

 

następuje ich umocnienie. 

c)

 

stają się bardziej plastyczne. 

d)

 

zwiększają przewodność elektryczną. 

 
14.

 

Zasada stałej objętości została jest oparta o zasadę zachowania 

a)

 

energii. 

b)

 

masy. 

c)

 

momentu pędu. 

d)

 

pędu. 

 
15.

 

Uprzywilejowana  orientacja  krystalograficzna  ziaren  względem  kierunku  i  płaszczyzny 
obróbki plastycznej to 

a)

 

zgniot. 

b)

 

tekstura zgniotu. 

c)

 

bliźniak. 

d)

 

płaszczyzna poślizgu. 

 
16.

 

Aby przywrócić metalom ich właściwości sprzed odkształcenia plastycznego, stosuje się 

a)

 

chłodzenie. 

b)

 

wyŜarzanie. 

c)

 

oziębianie. 

d)

 

hartowanie. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

31 

17.

 

W  czasie  cieplnego  usuwania skutków odkształcenia plastycznego zachodzą kolejno trzy 
procesy 

a)

 

zdrowienie, rekrystalizacja, rozrost ziaren. 

b)

 

zdrowienie, rekrystalizacja, zgniot. 

c)

 

zgniot, rekrystalizacja, zdrowienie. 

d)

 

zdrowienie, rozrost ziaren, odkształcenie postaci. 

 
18.

 

JeŜeli T

t

 – oznacza temperaturę topnienia metalu to obróbka plastyczna na zimno zachodzi 

w zakresie temperatur 

a)

 

do 0,25 T

t

. 

b)

 

od 0,3 T

t

  do 0,5 T

t

. 

c)

 

od 0,5 T

t  

do 0,6 T

t

. 

d)

 

powyŜej 0,6 T

t

. 

  
19.

 

Kształtowanie  plastyczne,  wywołane  ściskaniem  metalu  za  pomocą  poruszających  się 
względem siebie narzędzi zachodzące w trakcie obróbki plastycznej na zimno nazywamy. 

a)

 

walcowaniem. 

b)

 

wyciskaniem. 

c)

 

kuciem. 

d)

 

ciągnieniem. 

 
20.

 

Na  rysunku  przedstawiającym  wpływ  nagrzewania  na  strukturę  i  właściwości 
zgniecionego materiału symbolem c oznaczono 

 

a)

 

rozrost ziaren. 

b)

 

zdrowienie. 

c)

 

rekrystalizację pierwotną. 

d)

 

rekrystalizację wtórną. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

32 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko…………………………………………………….. 

 
Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu obróbki plastycznej 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź. 
 

Numer 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

2.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

3.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

4.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

5.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

6.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

7.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

8.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

9.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

10.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

11.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

12.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

13.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

14.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

15.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

16.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

17.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

18.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

19.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

20.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

                                                                                              Razem: 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

33 

Test 2 
Test 

dwustopniowy 

do 

jednostki 

modułowej

 

„Posługiwanie 

się podstawowymi pojęciami z zakresu obróbki plastycznej”  

 

 

 
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−

 

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 17 są z poziomu podstawowego, 

−

 

zadania, 9, 14, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt  

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne: 

 

−

 

dopuszczający – za rozwiązanie 10 zadań z poziomu podstawowego, 

−

 

dostateczny – za rozwiązanie 12  zadań z poziomu podstawowego,  

−

 

dobry – za rozwiązanie 16  zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,  

−

 

bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  18  zadań,  w  tym  co  najmniej  4  z  poziomu 

ponadpodstawowego. 

 

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. b, 4. a, 5. c, 6. a, 7. b, 8. b, 9. c, 10. a, 11. c, 
12. b, 13. b, 14. c, 15. a, 16. b, 17. a, 18. b, 19. b, 20. d    

 

 

 

 

 

Plan testu   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nr 

zad. 

Cel operacyjny  

(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 

RozróŜnić mechanizmy odkształcenia 
plastycznego  

A 

P 

a 

2 

Dobrać wzór do obliczenia stopnia 
przerobu plastycznego 

B 

P 

c 

3 

RozróŜnić mechanizmy odkształcenia 
plastycznego 

B 

P 

b 

4 

Scharakteryzować procesy obróbki 
plastycznej na gorąco  

B 

P 

a 

5 

Dobrać wzór do obliczenia stopnia 
zgniotu 

B 

P 

c 

6 

RozróŜnić rodzaje ziaren we wlewku 

B 

P 

a 

7 

Określić pojęcie zgniotu 

B 

P 

b 

8 

Rozpoznać metodę obróbki plastycznej 

B 

P 

b 

9 

Dobrać wzór do obliczenia gniotu 

C 

PP 

c 

10 

Rozpoznać zmiany zachodzące 
w metalach w wyniku obróbki 
plastycznej 

B 

P 

a 

11  RozróŜnić rodzaje ziaren we wlewku 

B 

P 

c 

12  Określić temperaturę rekrystalizacji 

B 

P 

b 

13 

Scharakteryzować odkształcenie 
plastyczne 

B 

P 

b 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

34 

14  Obliczyć stopień zgniotu objętości  

C 

PP 

c 

15 

Określić procesy cieplnego usuwania 
skutków odkształcenia plastycznego 

A 

P 

a 

16  Określić stopień zgniotu 

B 

P 

b 

17  Określić proces zdrowienia  

B 

P 

a 

18  Określić proces rekrystalizacji 

C 

PP 

b 

19 

Rozpoznać metodę kształtowania 
plastycznego 

C 

PP 

b 

20 

Określić charakter zmian 
strukturalnych pod wpływem 
nagrzewania 

C 

PP 

d 

 

Przebieg testowania    

 

Instrukcja dla nauczyciela 

 

1.

 

Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem  co  najmniej 

jednotygodniowym. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 

4.

 

Przygotuj dla kaŜdego ucznia: instrukcję, test, kartę odpowiedzi. 

5.

 

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań. 

6.

 

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia. 

7.

 

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij. 

8.

 

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test. 

9.

 

Kilka  minut  przed  zakończeniem  testu  przypomnij  uczniom  o  zbliŜającym  się  czasie 

zakończenia udzielania odpowiedzi. 

 

Instrukcja dla ucznia  

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi. Tylko 
jedna jest prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce 
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie 
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

7.

 

Jeśli  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci  sprawiało  trudność,  wtedy  odłóŜ  zaznaczenie 
odpowiedzi na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

8.

 

Na rozwiązanie testu masz 40 minut. 

Powodzenia! 

 
Materiały dla ucznia: 

 

–

 

instrukcja, 

–

 

zestaw zadań testowych, 

–

 

karta odpowiedzi. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

35 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

  

 

 
1.  Mechanizm odkształcenia plastycznego, przedstawiony na rysunku to 

 

a)

 

bliźniakowanie. 

b)

 

poślizg. 

c)

 

pełzanie dyslokacyjne. 

d)

 

poślizg po granicach ziaren. 

 
2.

 

Jeśli  przez  F

0

  –  oznaczymy  przekrój  elementu  przed  odkształceniem,  przez  F

1 

- 

oznaczymy  przekrój  elementu  po  odkształceniu, 

∆

F=  F

1

  -  F

0 

to  stopień  przerobu 

λ

 

obliczamy ze wzoru 

a)

 

0

F

∆F

=

λ

. 

b)

 

0

1

F

F

=

λ

. 

c)

 

1

0

F

F

=

λ

. 

d)

 

∆F

F

0

=

λ

. 

 

 
3.

 

Wzajemne  przemieszczanie  się  względem  siebie  części  kryształu,  w  określonych 
płaszczyznach to mechanizm 

a)

 

poślizgu po granicy ziaren. 

b)

 

poślizgu. 

c)

 

pełzania dyslokacyjnego. 

d)

 

bliźniakowania 

 
4.

 

JeŜeli  odkształcenie  plastyczne  metalu  przeprowadza  się w temperaturze  wyŜszej  od 
temperatury rekrystalizacji to w czasie takiej obróbki zachodzą jednocześnie dwa procesy 

a)

 

odkształcenie plastyczne i rekrystalizacja.   

b)

 

umocnienie i krystalizacja. 

c)

 

odkształcenie plastyczne i umocnienie.  

d)

 

zgniot i rekrystalizacja.  

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

36 

 

5.

 

JeŜeli  przez  F

0

  i  F-  oznaczymy  przekroje  przed  obróbką  i  po  obróbce  plastycznej  to 

stopień zgniotu obliczamy ze wzoru  

a) 

%

100

0

⋅

−

F

F

F

 

b) 

%

100

0

⋅

F

F

 

c) 

%

100

0

0

⋅

−

F

F

F

 

d) 

%

100

0

⋅

F

F

 

 
6.

 

Na rysunku wlewki numerem 1 oznaczono kryształy 
a)

 

zamroŜone. 

b)

 

równoosiowe.  

c)

 

słupkowe. 

d)

 

iglaste. 

 
 
 
 
7.

 

Zgniotem  nazywamy  całokształt  zmian  własności  fizycznych  i  mechanicznych 
spowodowane przez odkształcenie plastyczne. 
a)

 

powyŜej temperatury rekrystalizacji.  

b)

 

poniŜej temperatury rekrystalizacji. 

c)

 

w temperaturze rekrystalizacji. 

d)

 

w temperaturze topnienia. 

 

8.

 

Odkształcenie plastyczne przedstawione na rysunku to 

 

a)

 

walcowanie. 

b)

 

kucie.  

c)

 

ciągnienie. 

d)

 

wyoblanie. 

 
 
 
 

9.

 

Jeśli  odpowiednio  l

0, 

b

0, 

h

0

  –  oznaczymy  długość,  szerokość,  wysokość  elementu  przed 

odkształceniem,  przez  l

1, 

b

1, 

h

1 

-  oznaczymy  długość,  szerokość,  wysokość  elementu  po 

odkształceniu to współczynnik gniotu obliczamy ze wzoru 

a) 

0

1

l

l

λ

=

.

 

b) 

0

1

b

b

=

β

.

 

c) 

0

1

h

h

γ

=

.

 

d) 

γ

β

λ

ε

⋅

⋅

=

. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

37 

10.

 

W wyniku odkształcenia plastycznego na zimno metale 

a)

 

zmieniają kształt i strukturę metalograficzną. 

b)

 

są mniej odporne na ścieranie. 

c)

 

mają mniejsze właściwości wytrzymałościowe. 

d)

 

stają się bardziej  plastyczne. 

 

11.

 

Rysunek  przedstawia  krystalizację  wlewka  z  utworzeniem 
w odlewie ziaren 

a)

 

równoosiowych. 

b)

 

zamroŜonych. 

c)

 

słupkowych. 

d)

 

równoosiowych, zamroŜonych, słupkowych. 

 
 
 
12.

 

Jeśli  T

top 

–  oznaczymy  temperaturę

 

topnienia  to  temperaturę 

rekrystalizacji T

r

 obliczamy ze wzoru  

a)

 

T

r

 = T

top

.

 

b)

 

T

r

 = 0,3 ÷ 0,4 T

top

. 

c)

 

T

r

 = 0,5 ÷ 0,6 T

top

. 

d)

 

T

r

 = 0,7 ÷ 0,8 T

top

. 

 

13.

 

W odkształceniu plastycznym ciało 

a)

 

pod obciąŜeniem wraca powoli do pierwotnych wymiarów. 

b)

 

po usunięciu obciąŜenia nie wróci do pierwotnych wymiarów. 

c)

 

po usunięciu obciąŜenia wróci do pierwotnych wymiarów. 

d)

 

po usunięciu obciąŜenia zwiększy swoje wymiary. 

 
14.

 

JeŜeli  F

0 

=  10000  mm

2

  (przekrój  przed  obróbką)  i  F  =  4000  mm

2

  przekrój  (po  obróbce 

plastycznej) to  obliczony stopień zgniotu wynosi  

a)

 

30%. 

b)

 

40%. 

c)

 

60%. 

d)

 

80%. 

 
15.

 

W  czasie  usuwania  skutków  odkształcenia  plastycznego  przez  wyŜarzanie  zachodzą 
kolejno procesy 

a)

 

zdrowienia, rekrystalizacji, rozrostu ziaren. 

b)

 

zdrowienia, rekrystalizacji, zgniotu. 

c)

 

zgniotu, rekrystalizacji, zdrowienia. 

d)

 

zdrowienia, rozrost ziaren, odkształcenia postaci. 

 
16.

 

Wielkość  odkształcenia  plastycznego,  którą  charakteryzuje  geometryczna  zmiana 
przekroju przedmiotu obrabianego plastycznie, to 

a)

 

przeróbka plastyczna. 

b)

 

stopień gniotu. 

c)

 

tekstura zgniotu. 

d)

 

opór plastyczny. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

38 

17.

 

Zdrowienie to proces podczas którego następuje: 

a)

 

usunięcie zniekształceń sieci krystalicznej. 

b)

 

obniŜenie przewodności elektrycznej. 

c)

 

zniekształcenie sieci krystalicznej metali. 

d)

 

umocnienie materiału. 

 
18.

 

Jeśli  odkształcony  na  zimno  metal  poddamy  dalszemu  wygrzewaniu,  w  wyniku  czego 
zaczną powstawać zarodki nowych, nieodkształconych ziaren metalu, które rozrastają się 
kosztem ziaren odkształconych, to jest to proces 

a)

 

zdrowienia. 

b)

 

rekrystalizacji. 

c)

 

zgniotu. 

d)

 

przeróbki plastycznej. 

 
19.

 

Kształtowanie  plastyczne  przez  ściskanie  zamkniętego  w  matrycy  materiału,  w  wyniku 
jego przepychania przez otwór lub szczelinę nazywamy 

a)

 

walcowaniem. 

b)

 

wyciskaniem. 

c)

 

kuciem. 

d)

 

ciągnieniem. 

 
20.

 

Na  rysunku  przedstawiającym  wpływ  nagrzewania  na  strukturę  i  właściwości 
zgniecionego materiału symbolem d oznaczono 

 

a)

 

rozrost ziaren. 

b)

 

zdrowienie. 

c)

 

rekrystalizację pierwotną. 

d)

 

rekrystalizację wtórną. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

39 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 
Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu obróbki plastycznej

 

 

Zakreśl poprawną odpowiedź. 

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

2. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

3. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

4. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

5. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

6. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

7. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

8. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

9. 

 

 

a 

b 

c 

d 

 

10.  

a 

b 

c 

d 

 

11.  

a 

b 

c 

d 

 

12.  

a 

b 

c 

d 

 

13.  

a 

b 

c 

d 

 

14.  

a 

b 

c 

d 

 

15.  

a 

b 

c 

d 

 

16.  

a 

b 

c 

d 

 

17.  

a 

b 

c 

d 

 

18.  

a 

b 

c 

d 

 

19.  

a 

b 

c 

d 

 

20.  

a 

b 

c 

d 

 

Razem:   

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

40 

7.

 

LITERATURA

  

 

 

1.

 

Dobrzański L. A.: Metaloznawstwo i obróbka cieplna. WSiP, Warszawa 1997 

2.

 

Dobrucki W.: Zarys obróbki plastycznej metali. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1974 

3.

 

Gabryszewski  Z.,  Gronostajski  J.:  Mechanika  procesów  obróbki  plastycznej. 
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991 

4.

 

Kajzer  S.,  Kozik  R.,  Wusatowski  R.:  Wybrane  zagadnienia  z  procesów  obróbki 
plastycznej metali. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1997 

5.

 

Karpiński T.: InŜynieria produkcji. Wydawnictwa Naukowo

−

Techniczne, Warszawa 2004 

6.

 

Lisica  A.,  Ostrowski  B.,  Ziewie  W.:  Laboratorium  Materiałoznawstwa.  Wydawnictwo 
Politechnika Radomska, Radom 2006 

7.

 

Marciniak  J.  (red):  Ćwiczenia  laboratoryjne  z  metaloznawstwa.  Wydawnictwo 
Politechniki Gliwickiej, Gliwice 2001 

8.

 

Weroński W., Schabowska K.: Przeróbka plastyczna metali. Cz. 1. WSiP, Warszawa 1989 

9.

 

Wyrzykowski  J.W.,  Pleszakow  E.,  Sieniawski  J.:  Odkształcanie  i  pękanie  metali. 
Wydawnictwa Naukowo

−

Techniczne, Warszawa 1999 

10.

 

Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001 

11.

 

oen.dydaktyka.agh.edu.pl 

12.

 

www.jaswal.ps.pl 

13.

 

www.metalplast.pwr.wroc.pl 

 
 
Literatura metodyczna 
1.

 

Dretkiewicz

−

Więch  J.:  ABC  nauczyciela  przedmiotów  zawodowych.  Operacyjne  cele 

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994 

2.

 

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000 

3.

 

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 2004