str_69_70_72_74

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MAJ-CZERWIEC • 3/2005

ROZRÓD

Na większości uczelni, podobnie jak

w naszej klinice, zaleca się tę formę anty-
koncepcji jako „najzdrowszą” i najlepszą,
szczególnie w odniesieniu do suk i kotek.
Oczywiście, jak w przypadku każdego za-
biegu szczególnie często wykonywanego,
zdarzają się powikłania. Temu właśnie
zagadnieniu powinniśmy poświęcić
trochę uwagi.

JAKIM

ETAPIE

MOŻNA

SPODZIEWAĆ

SIĘ

KOMPLIKACJI

Wszelkiego rodzaju komplikacje

pooperacyjne zależą w większej mierze
od gatunku, płci, wieku, rasy zwierzę-
cia, przebiegu zabiegu i stanu zdrowia
pacjenta.

Opisywane w niniejszym opracowa-

niu komplikacje dotyczą planowych
sterylizacji u psów i kotów obojga płci
klinicznie zdrowych. Prawdopodobień-
stwo powikłań anestezjologicznych,
śród- i pooperacyjnych w przypadku
zwierząt, u których wykonuje się usu-
nięcie narządów płciowych objętych
procesem chorobowym, jest znacznie
większe i wykracza poza zakres tego
artykułu.

NESTEZJOLOGIA

Podobnie jak przy każdym innym

zabiegu, znieczulenie ogólne podczas
zabiegów sterylizacji może stanowić
potencjalne zagrożenie dla życia zwie-
rzęcia. Ważne jest, aby jego właścicie-
le byli poinformowani o ryzyku, co
w przypadku wystąpienia powikłań
pozwoli lekarzowi uniknąć nieprzyjem-
nych nieporozumień. Przed zabiegiem
powinno się zebrać obszerny wywiad
dotyczący stanu zdrowia zwierzęcia.
Szczególnie ważne są objawy, które
nie są obiektem naszego bezpośrednie-

wymaga obecności anestezjologa kon-
trolującego czynności życiowe pacjenta.
Ostatnio coraz więcej zwolenników zdo-
bywa narkoza infuzyjna, polegająca na
dożylnym podawaniu frakcjonowanych
dawek ketaminy, diazepamu, fentanylu,
butorfanolu czy barbituranów w posta-
ci thiopentalu lub propofolu. Narkoza
z użyciem krótko działających barbitura-
nów połączonych ze środkiem przeciw-
bólowym umożliwia niemalże całkowite
wybudzenie pacjenta po zabiegu. Bar-
dzo praktyczna i bezpieczna jest narkoza
infuzyjna w stałym wlewie kroplowym
o następującym składzie mieszanki: ksy-
lazyna 0,3 mg, ketamina 1,5 mg, fentanyl
0,001 mg, gwajamar 50 mg w 1 ml 5%
glukozy, podawanej w dawce indukcyjnej
1 ml/kg i podtrzymującej 2,5 ml/kg/h (11).
W amerykańskich opracowaniach kom-
plikacje anestezjologiczne przy stery-
lizacji suk ocenia się na 4,1% wśród
wszystkich powikłań (5). W warunkach
polskich procent ten może być więk-
szy ze względu na zbyt słabo rozwiniętą
anestezjologię weterynaryjną oraz brak
odpowiedniego sprzętu.

Zminimalizowanie zagrożenia związa-

nego z narkozą można uzyskać poprzez
monitoring czynności życiowych przy
użyciu kardiomonitora, pulsoksymetru
oraz możliwość bezpośredniej wentyla-
cji płuc u zaintubowanego pacjenta czy
zastosowanie terapii tlenowej.

AGROŻENIA

PODCZAS

ZABIEGU

Sterylizacja suki
W przypadku chirurgicznej sterylizacji

suki zagrożenia związane są z:
1. Budową anatomiczną suki.
2. Wiekiem pacjentki.
3. Wyborem techniki operacyjnej.
4. Doświadczeniem lekarza wykonujące-

go zabieg.

go zainteresowania, tj. pojawiająca się
okresowo biegunka, wymioty, kaszel
i in. Nie należy zapominać o dokładnym
zbadaniu pacjenta przed rozpoczęciem
premedykacji. Bardzo istotna jest osłu-
chowa ocena serca i płuc. Pomocne jest
także wykonanie podstawowego profi-
lu biochemicznego krwi w celu oceny
pracy nerek i wątroby, które będą ob-
ciążone metabolitami użytych leków
oraz niedokrwieniem z powodu obni-
żonego ciśnienia krwi. Równie istotne
jest badanie morfologii krwi, którego
wyniki pozwolą lekarzowi uniknąć
ryzyka związanego z anemią, trombo-
cytopenią, odwodnieniem i innymi za-
burzeniami. U ras predysponowanych
(np. dobermanów) istotna jest również
ocena czasu krwawienia policzkowego
(ang. BMBT – Buccal Mucosal Bleeding
Time) w celu uniknięcia problemów
z krwotokami (zespół Von Willebran-
da i in.) (1).

W praktyce terenowej bardzo rozpo-

wszechniona jest metoda domięśniowe-
go podawania ksylazyny (0,05-0,3 mg/
kg mc.) lub acepromazyny (0,1 mg/kg
mc.) oraz atropiny w celu premedyka-
cji, a następnie ketaminy (10 mg/kg mc.)
w celu uzyskania snu podstawowego.
Jest to metoda prosta, jednakże praw-
dopodobieństwo zagrożeń i powikłań
śródzabiegowych jest znacznie większe,
a wybudzanie pacjenta jest długie i nie-
przyjemne. Ze względu na dobrą tole-
rancję metoda ta jest z powodzeniem
stosowana u kotów. Dostępność róż-
nych metod anestetycznych umożliwia
przeprowadzenie narkozy krótkotrwa-
łej, o zminimalizowanym oddziaływaniu
metabolitów użytych leków na narządy
miąższowe. Polecane jest użycie narkozy
wziewnej, co umożliwia pełną kontrolę
nad operowanym pacjentem, jednakże

Najczęstsze

powikłania sterylizacji

u psów i kotów obojga płci

Zabiegi sterylizacji u psów i kotów obojga płci stanowią największy procent wszelkich

zabiegów chirurgicznych w praktyce małych zwierząt. Umiejętność wykonywania tych
czynności wynoszą jeszcze ze studiów „świeżo upieczeni” absolwenci uczelni wetery-
naryjnych i rzeczywiście technika operacyjna jest w tych przypadkach niezwykle mało
skomplikowana.

Jacek Ingarden, Maja Ingarden

Klinika Weterynaryjna THERIOS, Myślenice

OZRÓD

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MAJ-CZERWIEC • 3/2005

W niektórych ośrodkach północno-

amerykańskich preferuje się sterylizację
szczeniąt w wieku 3 miesięcy. Związane
jest to z polityką wewnętrzną dotyczącą
kontroli populacji psów bezdomnych
i wielorasowych. Z racji niedojrzałości
płciowej macica szczenięcia jest stosun-
kowo mało elastyczna i wymaga większej
sprawności operatora i dłuższego cięcia
jamy brzusznej. Zaletą zabiegów wykony-
wanych w tym okresie jest zapobieganie
nowotworzeniu gruczołowej tkanki listwy
mlecznej, co uzyskuje się jeszcze w przy-
padku wykonania zabiegu pomiędzy
pierwszą a drugą cieczką (5). W okresie
długofalowym spotkać się możemy z obja-
wami niedojrzałości psychicznej u takich
suk, co wiąże się z występowaniem „szcze-
nięcego” zachowania do końca życia.

W praktyce klinicznej mamy do czynie-

nia z kilkoma technikami operacyjnymi.
Najczęściej spotykaną procedurą chirur-
giczną jest usunięcie macicy w przydat-
kami z kilkunastocentymetrowego cięcia
w linii białej. Przewiązki jajnikowe zakłada
się głęboko w jamie brzusznej. Technika

ta jest stosunkowo prosta. W związku
z długim cięciem powłok brzusznych
ułatwiony jest dostęp operatora do po-
szczególnych struktur anatomicznych.
Ze względu na „śródbrzuszną” technikę
zakładania przewiązek istnieje zagrożenie
przewiązania jajnika w połowie czy pozo-
stawienia go w całości albo jego fragmentu
w jamie brzusznej podczas odcinania
torebki jajnikowej. Innym zagrożeniem
wynikającym z zakładania przewiązek
jajnikowych w jamie brzusznej jest poja-
wienie się krwawienia z przeciętych tętnic
jajnikowych. Wadą tej metody jest duża
urazowość powłok brzusznych i większe
zagrożenie infekcją oraz przepukliną (np.
po rozgryzieniu przez sukę szwów). Zwie-
rzę wymaga dłuższej opieki i dużo gorzej
znosi okres pooperacyjny.

Pewna grupa lekarzy weterynarii wy-

konuje zabieg sterylizacji z małego cięcia
w linii białej na wysokości pępka (fot. 1-6).
Zabieg ten jest bardziej zalecany ze wzglę-
du na mniejszą urazowość. Wymaga
większego doświadczenia i sprawności
chirurgicznej. Różni się on od poprzed-

niego tym, że przewiązki na więzadło
jajnikowe zakłada się poza jamą brzusz-
ną. Technika ta wymaga w niektórych
przypadkach zerwania lub przynajmniej
naderwania ligamentum ovarii proprium
(2, 3, 5, 9). Wydobywa się torebkę jajniko-
wą i zaciska się kleszczyki hemostatyczne
na tętnicy jajnikowej (2). Przed założeniem
przewiązki na naczynia zaleca się odciąć
jajnik wraz z przynależnym rogiem ma-
cicznym. Ułatwia to mocne założenie li-
gatury i skraca czas zabiegu. Warunkiem
wykonania tej procedury jest posiadanie
dobrych jakościowo narzędzi, aby kikut
więzadła wraz z naczyniami nie wysu-
nął się z zacisku. Wtedy mogą wystąpić
trudności ze znalezieniem krwawiących
naczyń. U około 2% suk (obserwacje wła-
sne) ze względu ma uwarunkowania ana-
tomiczne, tj. krótkie i mocne więzadła jaj-
nikowe, niemożliwe jest zastosowanie tej
techniki i należy poszerzyć cięcie powłok
brzusznych, aby osiągnąć lepszy dostęp do
jajników. W takich przypadkach podczas
podciągania torebki jajnikowej istnieje
zagrożenie urwania się rogu macicznego.

Gatunek i płeć

Anestezjologia

Zagrożenia

podczas zabiegu

Zagrożenia

do 7 dni po zabiegu

Długofalowe

skutki zabiegu

suka

zaburzenie pracy

serca i oddychania

– krwawienia

z a. uterina media

i aa. ovaricae

– podwiązanie cewki

moczowej lub
moczowodów

– uszkodzenie innych

narządów wewnętrz-

nych

– krwawienia z podwiązanych

naczyń

– zatory pooperacyjne

– niewydolność nerek po

narkozie

– infekcja przy braku higieny

operacyjnej

– infekcja rany po wylizaniu przez

zwierzę

– przepuklina pooperacyjna

– zmiana usposobienia

– zwiększony apetyt

– nietrzymanie moczu
– odczyny zapalne na

zastosowany materiał

chirurgiczny

– przepuklina poopera-

cyjna

kotka

jw.

– zmiana usposobienia

– zwiększony apetyt

– choroba dolnych

dróg moczowych kotów

– przepuklina poopera-

cyjna

– odczyny zapalne na

zastosowany materiał

chirurgiczny

pies

krwawienie z naczyń

powrózka nasiennego

– krwawienie z naczyń powrózka

nasiennego

– infekcja rany

– martwica skóry worka moszno-

wego

– przepuklina mosznowa

– zmiana usposobienia

– możliwość wystąpie-

nia otyłości

– nietrzymanie moczu
– odczyny zapalne na

zastosowany materiał

chirurgiczny

– przepuklina poopera-

cyjna

kot

jw.

– krwawienie z naczyń powrózka

nasiennego

– infekcja rany

– zmiana usposobienia

– możliwość wystąpie-

nia otyłości

– choroba dolnych

dróg moczowych kotów

Tab. 1. Zastawienie powikłań, które mogą być związane z zabiegiem sterylizacji u psów i kotów.

OZRÓD

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MAJ-CZERWIEC • 3/2005

przechowywania leku po otwarciu. Przy
zastosowaniu propofolu w ampułkach
niezużyty lek należy wyrzucić, ponieważ
łatwo może on ulec zakażeniu bakteriami,
które się szybko namnażają i po podaniu
dożylnym mogą spowodować septicemię
i ostrą toksemię.

Nieodpowiednia sterylność, długa mani-

pulacja w obrębie narządów jamy brzusz-
nej, wyschnięcie sieci i jelit wydobytych
z jamy brzusznej czy wlewanie do jamy
otrzewnowej drażniących antybiotyków
może prowadzić do pojawienia się zrostów
pomiędzy narządami. Prowadzić to może
do upośledzenia pracy żołądka i jelit. Rza-
dziej spotyka się zrosty szyjki macicznej
z pęcherzem moczowym. Częściej to
powikłanie dotyczy ovariohysterectomii,
wykonywanej w związku z ropomaciczem
w przypadku niedostatecznego zaszycia
kikuta szyjki. U niektórych pacjentów
spotyka się reakcje zapalne na zastoso-
wany materiał chirurgiczny. Podobne od-
czyny dotyczą głównie szwów zakładanych
na powłoki brzuszne, rzadziej dotyczą
reakcji na głębiej położone przewiązki.
W przypadku reakcji powierzchownych
usunięcie materiału przy krótkotrwałej
narkozie bądź znieczuleniu miejscowym
z reguły rozwiązuje problem. Usunięcie

W przypadku obu metod pojawia się

następne zagrożenie związane z zakła-
daniem przewiązki na szyjkę maciczną.
Podczas wygięcia trzonu macicy na kra-
wędzi rany dochodzi do zaciśnięcia a. ute-
rina media. Po niedokładnym założeniu
przewiązki i odcięciu macicy krwawienie
może wystąpić dopiero po odprowadze-
niu kikuta do jamy brzusznej.

Warto wspomnieć, że są lekarze wyko-

nujący zabieg sterylizacji z cięcia boczne-
go (podobnie do jednej z technik cięcia
cesarskiego). Wadą tej metody jest duża
urazowość mięśni powłok brzusznych
i związane z nią większe krwawienie.
Najczęściej sterylizację z tego dostępu
wykonuje się podczas cięcia cesarskiego
(tzw. sectio cesarea radicalis).

Eksperymentalnym jeszcze zabiegiem,

wykonywanym głównie w klinikach
uniwersyteckich, jest sterylizacja lapa-
roskopowa. Ze względu na konieczność
wykonania kilku otworów w powłokach
brzusznych, w tym jednego wystarczają-
cego na usunięcie odciętej macicy i jajni-
ków, zasadność zastosowania tej metody,
wymagającej kosztownego sprzętu, jest
podważana.

W okresie do 7 dni po zabiegu obser-

wuje się różnego rodzaju skutki operacji.

Wszelkie zabiegi wykonane w obrębie
jamy brzusznej pociągają za sobą utratę
elektrolitów, co w połączeniu z krwawie-
niami może doprowadzić do zaburzenia
równowagi wodno-mineralnej organizmu.
Objawy kliniczne tego stanu pojawiają się
ok. 3. dnia po operacji w postaci apatii,
braku apetytu itp. W przypadku małego
cięcia oraz małego krwawienia w trakcie
zabiegu osłabienie oraz reakcja bólowa
są minimalne i nie zawsze obserwowane
przez właściciela. Rzadziej spotykanym
powikłaniem występującym w tym czasie
po zabiegu może być krwawienie po zsu-
nięciu się przewiązki z kikuta z a. ovarica
bądź a. uterina media (nomenklatura za
3). Krwawienia te mogą okazać się obﬁte
i niebezpieczne dla życia zwierzęcia. W ta-
kich wypadkach ważna jest szybka inter-
wencja chirurgiczna. Innym możliwym
powikłaniem jest nasilenie się po zabiegu
nie wykrytej wcześniej niewydolności
nerek. W czasie narkozy, jak wspomniano
wyżej, zmniejsza się przepływ krwi przez
nerki, co upośledza ich pracę. Dlatego
też dobrze jest podawać pacjentowi pod-
czas zabiegu płyny we wlewie dożylnym.
W przypadku narkozy barbituranowej
z użyciem propofolu należy zwrócić
uwagę na sterylność pobierania i czas

Fot. 1. Wydobycie rogu macicznego u sterylizowanej suki.

Fot. 2. Założenie kleszczyków hemostatycznych na więzadło
i tętnicę jajnikową.

Fot. 3. Odcięcie jajnika z przynależnym rogiem macicy.

Fot. 4. Założenie przewiązki na tętnicę i więzadło jajnikowe.

Fot. 5. Podciągnięcie trzonu macicy.

Fot. 6. Założenie przewiązki na szyjkę maciczną.

OZRÓD

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MAJ-CZERWIEC • 3/2005

reakcji zapalnej związanej z przewiązkami
umiejscowionymi w jamie otrzewnowej
wymaga powtórzenia zabiegu.

U zwierząt sterylizowanych, zarówno

samic, jak i samców, zwiększa się ry-
zyko otyłości. Zwierzęta te mogą mieć
mniejszą chęć do ruchu przy zachowa-
nym bądź zwiększonym apetycie. U suk
proﬁlaktyka otyłości polega wyłącznie
na konsekwentnym stosowaniu stałych
dawek pokarmowych. U psów zaleca
się dodatkowo zmniejszyć kaloryczność
karmy o ok. 20% (12). Otyłość zdarza się
częściej przy „domowej” diecie, rzadziej
przy stosowaniu się do zaleceń diete-
tycznych lekarza weterynarii i dietach
gotowych. Odkładanie się nadmiernej
ilości tkanki tłuszczowej prowadzi do
zaburzeń pracy serca oraz narządów
ruchu i może prowadzić, w połączeniu
z redukcją hormonów płciowych, do
zwiotczenia mięśniówki gładkiej pęche-
rza i cewki moczowej.

Zabieg sterylizacji znacznie podnosi ry-

zyko wystąpienia niewydolności zwieracza
cewki moczowej. Mówi się o niedoborze
estrogenów u suk sterylizowanych, jednak
w praktyce leczenie przypadków nietrzy-
mania moczu estrogenami często nie
przynosi spodziewanego efektu. Hormony
płciowe są jednym z wielu czynników
wpływających na trzymanie moczu i ich
niedobór może nasilać objawy, a nie, jak
się powszechnie sądzi, wywoływać je.

Wpływ na trzymanie moczu ma wiel-

kość i rasa psa. Psy ras dużych chorują
znacznie częściej niż małe i średnie,
a predyspozycje do niewydolności zwie-
racza cewki występują m.in. u doberma-

nów, owczarków staroangielskich, rot-
tweilerów, wyżłów weimarskich, springer
spanieli i seterów irlandzkich (5). U suk
sterylizowanych przed uzyskaniem doj-
rzałości płciowej nietrzymanie moczu
występuje rzadziej, natomiast jego objawy
są zazwyczaj bardziej nasilone. Steryli-
zacja w późniejszym wieku jest częstszą
przyczyną ujawnienia się objawów cho-
roby, ale są one słabiej wyrażone.

Niewydolność nabyta zwieracza cewki

moczowej jest najczęściej wynikiem
zabiegu sterylizacji. Dotyczy zwierząt

starszych, częściej suk, ale również
spotykana jest u samców. Głównym
objawem jest wyciekanie moczu w cza-
sie spoczynku (zazwyczaj w czasie snu).
Często właściciele zauważają tylko nie-
wielką mokrą plamę na posłaniu psa.
Chore zwierzęta nie mają problemów
z nor malnym oddawaniem moczu.
Badania moczu najczęściej również nie
wykazują nieprawidłowości, chociaż
mogą wystąpić wtórne stany zapalne dróg
moczowych.

W leczeniu farmakologicznym stosuje

się leki sympatykomimetyczne (agoni-
stów receptorów alfa-adrenergicznych
– fenylpropanolaminę, efedrynę – i/lub
leki hormonalne – dietylstilboestrol,
estriol u samic, testosteron u samców).
W przypadku gdy leczenie zachowawcze
nie przynosi efektu lub efekt jest nieza-
dowalający, należy rozważyć korygujący
zabieg chirurgiczny (4, 7) (fot. 7).

Ideą sterylizacji suk i kotek jest usu-

nięcie macicy wraz z jajowodami i jajni-
kami. Absolutnie przeciwwskazane jest

usuwanie samej macicy, sa-
mych jajników czy zostawia-
nie jednego jajnika. Podobnie
niewskazane ze względu na
niską skuteczność oraz brak
zahamowania cyklu płciowego
jest, stosowane u kobiet, pod-
wiązywanie jajowodów.

Literatura światowa (6) po-

daje metody autotransplanta-
cji tkanki jajnikowej pod błonę
surowiczą dużej krzywizny
żołądka lub jelit. Ideą tego po-
stępowania jest proﬁlaktyka

powikłań związanych z nierównowagą
hormonalną (otyłość, nietrzymanie mo-
czu i in.). Jednakże skutki takiego postę-
powania nie przyniosły spodziewanych
efektów, przy jednocześnie zachowanych
uciążliwych dla właściciela zwierzęcia
cieczkach. Podobne objawy mogą po-
jawić się również przy nieprecyzyjnym
usunięciu jajnika. W takich sytuacjach
wszystkie objawy cyklu jajnikowego
pojawiają się w charakterystycznych dla
danego osobnika odstępach czasu. U tych

Fot. 7. Zabieg podwieszenia pochwy i szyjki pęcherza moczowego u suki rasy doberman
3 lata po sterylizacji.

Porównanie

Ovariectomia

Ovariohysterectomia

Zalety

Wady

Zalety

Wady

Cięcie boczne

Łatwy dostęp do

jednego jajnika,

mniejsza możliwość

zabrudzenia rany

i wystąpienia

przepukliny.

Wymaga podciągnięcia

przeciwnego rogu

macicy z jajnikiem, co

wpływa na długość rany;

uszkodzenie kilku

warstw mięśni brzucha;

możliwość zajścia

w ciążę przy zostawieniu

odprysku jajnika

i pojawienia się chorób

macicy.

Łatwy dostęp do

jednego jajnika,

mniejsza możliwość

zabrudzenia rany

i wystąpienia

przepukliny.

Wymaga podciągnięcia

przeciwnego rogu

macicy z jajnikiem, co

wpływa na długość rany;

uszkodzenie kilku

warstw mięśni brzucha;

trudność usunięcia

trzonu macicy.

Cięcie w linii białej –

pacjent w pozycji

poziomej

Łatwy dostęp do obu

jajników przy cięciu

w okolicy pępka.

Możliwość zajścia

w ciążę przy zostawieniu

odprysku jajnika

i pojawienia się chorób

macicy.

Łatwy dostęp do macicy

i jajników przy cięciu

w ½ odległości

pomiędzy pępkiem

i grzebieniem kości

łonowej.

Przy małym cięciu

wymagany jest dłuższy

czas na znalezienie

jajników.

Cięcie w linii białej –

pacjent w pozycji

skośnej głową w dół

Łatwy dostęp – łatwo

znaleźć jajniki.

Łatwy dostęp – łatwo

znaleźć jajniki.

Przy cięciu na wysoko-

ści pępka trudno dojść

do trzonu macicy.

Tab. 2. Ovariectomia i ovariohysterectomia u kotek – ocena porównawcza.

OZRÓD

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MAJ-CZERWIEC • 3/2005

suk może wystąpić jeszcze jedno zagroże-
nie. Przy niedokładnym usunięciu trzonu
macicy błona śluzowa kikuta jest wrażliwa
na oddziaływanie hormonów płciowych
i w pewnych sytuacjach, szczególnie przy
stosowaniu blokad gestagenowych, może-
my spotkać się z objawami ropomacicza,
co wymaga powtórnej operacji.

Kastracja psa samca
Polega na usunięciu jąder wraz z na-

jądrzami. Zabieg ten można wykonać
z kilku dostępów (ryc.1).

Dostęp do jąder można uzyskać przez

cięcie skóry przed moszną (3) lub bezpo-
średnio nad jądrem (1, 2). Gonady usuwa
się z tzw. „otwartym” lub „zamkniętym”
powrózkiem nasiennym (nacięta lub nie
naruszona osłonką pochwowa). Najbar-
dziej polecane jest usuwanie jąder z dostępu
przedmosznowego i po przecięciu osłonki
pochwowej. Taki dostęp do powrózka na-
siennego daje większą pewność mocnego
założenia przewiązki (10). Schebitz i Brass
(10) polecają całkowite usunięcie worka
mosznowego bezpośrednio po usunięciu
jąder, co gwarantuje lepsze gojenie się.
W Klinice Weterynaryjnej THERIOS
zabieg ten wykonuje się z dostępu przed-
mosznowego z odkrytym powrózkiem
nasiennym, ale bez usunięcia worka mosz-
nowego. Bezpośrednio po zabiegu pojawia
się obrzęk worka mosznowego i nie widać,
że pies został poddany sterylizacji, co może
mieć znaczenie psychologiczne dla właści-
cieli. Podczas tego zabiegu największym
zagrożeniem jest krwawienie z naczyń
powrózka nasiennego.

Mniej zalecane są techniki z dostępu

przezmosznowego. Uszkodzony worek
mosznowy goi się długo, a gorzej ukrwio-
na przegroda międzymosznowa może
ulegać martwicy

Sterylizacja kotki
Jest zabiegiem technicznie prostszym

niż u suki. Wśród spotykanych technik
wyróżnić można sterylizację z cięcia
bocznego i w linii białej. W zależności
od szkoły różne jest także podejście do
usuwania poszczególnych narządów.
W niektórych ośrodkach przez pojęcie
sterylizacji rozumie się tzw. ovariectomię,
tj. usunięcie samych jajników. Inni lekarze
mają znacznie „szersze poglądy” na pro-
blem antykoncepcji u kotek i preferują
ovariohysterectomię, tj. usunięcie całej
macicy wraz z jajnikami. Obie te metody
w warunkach krajowych są bardzo popu-
larne i istnieje możliwość ich stosunkowo
obiektywnej oceny porównawczej.

Najczęstszym powikłaniem w czasie

zabiegu może być krwawienie z uszko-
dzonych naczyń krezki jelitowej. Krwa-
wienia mogą pojawić się podczas omył-
kowego i zbyt brutalnego wyciągnięcia
jelita przy małym cięciu jamy brzusznej.
W przypadku niedokładnego założenia
przewiązki na tętnice jajnikowe i ich zsu-
nięciu się po odcięciu jajnika krwawienie
jest na tyle małe, że często niewidoczne.
Jedynie przy funkcjonalnym powiększe-
niu narządów płciowych podczas obrzęku
rujowego lub ciąży powstałe krwawienie
może być znacznie większe i wymaga
interwencji operującego lekarza. Ważne
jest też dokładne zszycie powłok brzusz-
nych, co w przypadku otłuszczonych
kotek może sprawić pewien kłopot.
Powłoki powinny być odpreparowane
od tłuszczu i precyzyjnie zszyte. Niedo-
kładne wykonanie tej czynności wiąże
się z pojawieniem się przepukliny oraz
krwawieniem utrzymującym się przez
kilka godzin po zabiegu.

Kastracja kocura
Kastrację kocura wykonuje się w celu

eliminacji nieprzyjemnych zachowań
behawiorialnych kotów, tj. „znaczenia”
terenu przez dojrzałego płciowo kocura
czy „walk o narzeczoną”, w których to
kocury mogą odnosić poważne rany.
Zabieg jest bardzo prosty i polega na
usunięciu jąder z dwóch cięć na worku
mosznowym. Na powrózek nasienny
zakłada się przewiązkę bądź odpreparo-
wuje się najądrze i wiąże się je o tętnicę
jądrową (a. testicularis), zakładając ok.
7 węzłów. Jedyne powikłanie w trakcie
zabiegu może polegać na pojawieniu się
krwawienia.

U sterylizowanych kotek i kocurów na

skutek braku hormonów płciowych oraz
nieodpowiedniego żywienia obserwuje
się zmianę odczynu moczu. Może to pro-
wadzić do wystąpienia choroby dolnych
dróg moczowych kotów (8). Pociąga to za
sobą niebezpieczeństwo wytrącania się
m.in. kryształów związków mineralnych,
które mogą prowadzić do zatrzymania
odpływu moczu. Dlatego też opracowano
specjalne linie karm przeznaczonych dla
kotek i kotów po sterylizacji.

Piśmiennictwo

1. Brooks

M.,

Disorders of Coagulation,

w: Saunders Manual of Small Animal
Practice pod red. S.J. Bircharda i R.G.
Sherdinga, wyd. 2, 2000, s. 173-180.

2. Fingland

R.B.,

Surgery of the Ovaries and

Uterus, w: Saunders Manual of Small Ani-
mal Practice pod red. S.J. Bircharda i R.G.
Sherdinga, wyd. 2, 2000, s. 1029-1048.

3. Ingarden

J.,

Anatomia narządu płciowego

suki, w: Rozród psów pod red. Andrzeja
Dubiela, Wyd. AR Wrocław, 2000, s. 151-
-164.

4. Ingarden M., Ingarden J., Atamaniuk W.,

Nietrzymanie moczu (Incontinentio urinae)
u psów i kotów. Cz. I., Uwarunkowania
anatomiczne i patoﬁzjologia schorzenia.
„Magazyn Weterynaryjny”.

5. Johnston S.D., Root Kustritz M.V., Olson

P.N.S., Canine and Feline Theriogenology,
W.B. Saunders Comp, 2001.

6. LeRoux

P.H.,

Thyroid status, oestradiol level,

work performance and body mass of ovariec-
tomised bitches and bitches bearing ovarian
autotransplants in the stomach wall, J.S. Af.
Vet. Ass 54, 1983, 115-117.

7. Nickel

R.F.,

Urinary incontinence in female

dogs: conservative treatment, Materiały 7.
Kongresu FECAVA, Berlin 2001.

8. Popiel

J.,

Zespół schorzeń dolnych dróg mo-

czowych, Sympozjum „Aktualne problemy
diagnostyki i leczenia chorób układu
moczowego”, Borowice 2002, 33.

9. Reichler

I.M.,

Incontinence in the bitch: the

relationship between the time of spaying and
occurrence, Materiały 7. Kongresu FECAVA,
Berlin 2001

10. Schebitz H., Brass W., Techniki operacyjne

u psów i kotów, Pro-Trade, Bratysława
2004.

11. Skrzypczak P., Kontrolowane znieczulenie

dożylne psów w świetle eksperymentu po-
równawczego, Zesz. Nauk. AR Wrocław,
Weterynaria 57, 71, 1997.

12. S ł aw u t a P. , No s z c z y k- No w a k A . ,

Mróz K., Otyłość u psów i kotów, „Wetery-
naria w praktyce”, 1/2005, 26-27.

dr n. wet. Jacek Ingarden

lek. wet. Maja Ingarden

Klinika Weterynaryjna THERIOS

www.therios.strefa.pl

Ryc. 1. Następujące dostępy do usuwanych jąder: 1 – dwa cięcia
równoległe do przegrody międzymosznowej, 2 – cięcie worka
mosznowego z całkowitym wycięciem przegrody międzymosznowej,
3 – cięcie powyżej worka mosznowego.