Wykład 9
12.06.2011
Temat: Dialektyka cywilizacji; ścieranie się przeciwieństw, zderzenia, falowania, następstwa cywilizacji, zderzenia cywilizacyjne
Historia ludzkości to dzieje cywilizacji. Historia to kolejne pokolenia cywilizacji. Cywilizacje trwały i trwają; niektóre zniknęły, niektóre się modernizują.
Cywilizacja według Huntingtona to wspólna baza dla poszczególnych kultur etnicznych i narodowych. Cywilizacja to wartości, normy, instytucje, sposoby myślenia, do których kolejne pokolenia danej społeczności przywiązują podstawowe znaczenie. Najistotniejszą cechą każdej kultury, każdej cywilizacji jest religia.
Religia to wieź, związek, który wykracza poza jedną grupę etniczną czy narodową. Religia wykracza także poza rasę. Mamy religie np. misjonarskie, które rozchodzą się po różnych zakątkach świata.
Mamy cywilizacje, które nie przetrwały (np. sumeryjska, egipska, itd.).
Mamy cywilizacje współczesne w koncepcji zderzenia cywilizacji:
cywilizacja chińska - jej początek jest datowany na dwa sposoby: 1500 r. p.n.e. lub 2500 r. p. n. e.;
cywilizacja japońska - wyłoniła się z cywilizacji chińskiej między II a V w. n. e.
cywilizacja hinduistyczna - 1500 r. p. n. e.
cywilizacja islamska - VII w. n. e. na Półwyspie Arabskim (Mekka, Medyna) - po śmierci Mahometa w 632 r. zachód boi się islamu, dżihad - święta wojna. Prawo islamskie wynika z religii. 6 kanałów religijnych:
Szahada - wyznanie wiary;
Salat - rytualne modły;
Sałun - post w ramadanie;
Zakap - dobrowolna jałmużna;
Haridżihad - konieczność pielgrzymki;
Szariat - prawo oparte na religii.
cywilizacja prawosławna - Rosja i kraje ościenne; kształtuje się w IX - XI w. n. e. (rozpad Bizancjum)
cywilizacja zachodnia: VIII - IX w. n. e.
cywilizacja latynoamerykańska: obejmuje kultury ludów tubylczych, które kontynuują tradycję cywilizacji prekolumbijskich (sprzed Kolumba)
cywilizacja afrykańska (Południowa Afryka).
3 fazy relacji między cywilizacjami według Huntingtona:
I) Faza spotkań - do 1500 r.;
Kontakty sporadyczne, wręcz nieistniejące;
II) Faza naporu zachodu, ekspansji zachodu - od XVI w.
Hiszpanie odzyskują Półwysep Iberyjski od Arabów. Europejczycy zyskują kontrolę nad większością globu. Naporowi oparły się: cywilizacja rosyjska, cywilizacja japońska i Etiopczycy.
III) Faza interakcji (zderzenia) - XXI w.
System wielocywilizacyjny:
koniec ekspansji zachodu
bunt przeciw zachodowi
Cywilizacje zderzają się z zachodem i wywierają nań nacisk. Huntington przepowiada, że jest to faza, w której będą się zderzały kultury i religie.
Koncepcja Benjamina Barbera: Dżihad kontra McŚwiat”
McŚwiat to świat globalizacji, konsumpcji. Według Barbera nie ma końca historii. Zderzają się dwie cywilizacje. Nastąpiło faktyczne zderzenie cywilizacji, które nie dają się rozgraniczyć terytorialnie, geograficznie.
Cywilizacje się przemieszczają. Symbolami rzeczywistego stanu świata są: symbol rasy (symbol plemienny) i symbol duszy (przyszłość nieznająca lojalności narodowej).
Mcświat charakteryzuje się szybkim jedzeniem, szybką głośną muzyką.
Barber opisał dwa możliwe scenariusze:
scenariusz rasy: nawrót wielkich grup ludności do plemienności, do zaściankowości; wielkie wojny, gdy zwycięży Dżihad. Na świecie jest 6000 języków i tylko 200 państw; pozostałe państwa są multietniczne;
scenariusz duszy: związany z globalizacją z McŚwiatem, ludzkość się zmieni w park tematyczny. Gwiazdy międzynarodowe; dominujący: handel. Logo, marki.
Współcześnie mamy do czynienia z dialektyką cywilizacji - związek walki i współpracy. Dżihad i McŚwiat walczą ze sobą, ale jednocześnie współpracują. Jest to dialektyka sprzeczności. W efekcie działań dialektycznych spełni się jeden ze scenariuszy, a wynikiem będzie zniszczenie państwa narodowego.
Koncepcja 3 fali Tofflerów (2003 r.)
Centralne kategorie: technologia, postęp technologiczny.
Hipoteza badawcza: przemiany gospodarcze wywierają wpływ na procesy kulturowe.
Tofflerowie wyróżnili 3 fale rozwoju cywilizacji:
fala agrarna (rolnicza) - trwała 10 tys. Lat do 1650 r.; rolnictwo, osiadły tryb życia (przed tą falą było tylko: zbieractwo, łowiectwo). Symbolem tej fali była motyka.
fala przemysłowa: cechuje ją industrializacja, masowa produkcja, standaryzacja, rozdział kościoła od państwa, teoria umowy społecznej, zasada demokracji i zasada wybieralności władców, przemiany życia rodzinnego (z rodziny wielopokoleniowej do małej komórki). Nasilenie trwa do ok. 1950 r. W tym okresie ma miejsce wynalazek druku i maszyny parowej; symbolem tego okresu jest taśma produkcyjna;
fala związana z rewolucją techniczną, z rozwojem nowych technologii; nieograniczonym przepływem informacji. Wywołuje to przemiany: nowy styl życia, zmiany w sposobie pracy, w odnoszeniu się do siebie, życia gospodarczego, nowe stany świadomości (inny sposób myślenia). Okres ten trwa od ok. 1950 r., a symbolem jest komputer.
Te 3 fale nakładają się na siebie (a nie następują po sobie) - jest to interferencja. Te 3 fale wypierają się wzajemnie. Na różnym szczeblu rozwoju cywilizacyjnego, cywilizacje zderzają się ze sobą wzajemnie. Na różnym szczeblu rozwoju cywilizacyjnego, cywilizacje zderzają się ze sobą i walczą ze sobą.
Koncepcja (teoria) globalnych przepływów kulturowych Appadurai'a.
4 tezy Appadurai'a:
wpływ globalizacji - globalizacja wymusza rewizję w zakresie interpretacji cywilizacji. Współczesne cywilizacje ulegają przemieszczaniu i wymieszaniu, tworząc kolaż wartości, znaczeń, tradycji, obyczajów i instytucji. Nie ma terytorialnych granic cywilizacji. W efekcie globalizacji mamy do czynienia z dwustronnym procesem:
z wzbogaceniem doświadczenia poszczególnych kultur
z reakcjami obronnymi (przemoc, walki etniczne, bariery)
Kultury nie zawsze są wobec siebie uległe.
ruchliwość społeczna i koniec geografii - uwolnienie się od konkretnego miejsca występowania zjawiska kulturowego (toposu); w efekcie ruchliwości następuje koniec geografii. Deterytorializacja kultury - demontaż geografii przestrzennej, terytorialnej, przemieszczenia bazy kultury.
Rozwój mediów elektronicznych
Masowe migracje.
Świat współczesny jawi się mu jako świat dryfujących kultur i świat ludzi nieprzywiązanych do danego miejsca. Globalizacja to nie uniformizacja (ujednolicenie). Appadurai wskazuje na dialektyczną naturę globalizacji, która polega na ciągłym wytwarzaniu lokalności i zacieraniu lokalności, ponieważ migrujemy.
diaspory i koniec państwa; nowy układ świata w postaci diaspor. Diaspora - związana z etnicznością, czasem z rasą, z tym przemieszczaniem się, z migracją i elektronizacją.
rola wyobraźni i koniec terytorialnego zakorzenienia. Będzie się kształtowała nowa zdemokratyzowana świadomość pozbawiona terytorialnego zakorzenienia.
Rola czynników kulturowych w kryzysie finansowym: wykłady
Prof. nadzw. dr hab. Wiesław Rehan
Semestr 2
- 3 -