1/ CECHY PODATKÓW.
1. Twór prawa publicznego (finansowego), ale też kategoria ekonomiczna → nie mają samoistnego bytu ekonomicznego i nie ma ich poza prawem finansowym
Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej (art.6 Ord. pod)
2. Niezbędne cechy podatków → instytucja prawna jest podatkiem, gdy posiada wszystkie cechy niezależnie od nazwy i systematyki:
obowiązek wpłaty określonej kwoty na rzecz władzy publicznej → wynika z celu, czyli uzyskania dochodów budżetowych kosztem podatnika; reprezentują ją organy podatkwe wł. państwa lub sam. teryt.; wpłata na rzecz budżetu państwa, kraju, samorządu terytorialnego, publicznego funduszu pozabudżetowego będącego częścią gospodarki budżetowej
przymusowość → obowiązek zapłaty wynika bezpośrednio z przepisu prawa podatkowego albo z decyzji administracyjnej organu, wykonanie zabezpieczone jest przymusem państwa (pobór kwot dłużnych za pomocą instrumentów egzekucji administracyjnej), jako potencjalne zagrożenie dla podatnika
pieniężny charakter → zapłata w pieniądzu będącym prawnym środkiem płatniczym na terytorium danego kraju; niekiedy wyjątki:
okres wysokiej inflacji lub upadku systemu pieniężnego i dopuszczenie zapłaty w innych wartościach majątkowych, nawet w walucie obcej
ustawodawca dopuszcza wyraźnie zapłatę w innej niż pieniądz wartości majątkowej, np: papiery wartościowe
egzekucja zaległości podatkowych z majątku podatnika lub jego następcy prawnopodatkowego, osoby trzeciej → też może to być forma niepieniężna
bezzwrotność → wpłata nie rodzi po stronie władzy publicznej obowiązku zwrotu kwoty podatnikowi - nie ma cech pożyczki; jest to definitywne przesunięcie majątkowe i nie podlega restytucji (instrument definitywnej redystrybucji budżetowej)
co innego to NADPŁATA - podatek zapłacony nienależnie lub w kwocie wyższej od należnej i podlega zwrotowi podatnikowi lub jego następcy prawnopodatkowemu
czasem też PODATKI KREDYTOWE - po upływie określonego okresu wł. publ. zobowiązuje się do bezpośredniego lub pośredniego zwrotu całości lub części kwot
nieodpłatność → podatnik nie ma prawa żądać jakiegokolwiek wzajemnego świadczenia od wł.publ. lub innych podmiotów, a wł.publ. nie ma też obowiązku ponoszenia świadczeń czy wykonywania czynności na rzecz płacącego podatnika
OPŁATA - gdy podatnik ma prawo żądać z tego tytułu określonego zachowania się lub czynności org.wł.publ.
UPRAWNIENIA PRAWNOPODATKOWE - niekiedy wprowadzane określone elementy quasiodpłatności: np. podatnik je nabywa za terminowe regulowanie zobowiązań podatkowych
generalny charakter → obowiązki będące istotą podatku określone są w sposób generalny, skierowane do określonej w niezindywidualizowany sposób w przepisie prawa grupy podmiotów; przedmiot określony abstrakcyjnie, nie dotyczy skonkretyzowanego przedmiotu lub stanu (np. wpłaty banku centralnego do budżetu państwa nie są podatkiem)
obowiązywanie na podstawie ustawy z zakresu prawa publicznego → wynika tylko z przepisów prawa podatkowego (gdy z prawa cywilnego np. kara pieniężna to nie jest)
określanie, ustalanie, kontrola, pobór i egzekucja następuje przez organy wł. wykonawczej
cecha negatywna → nie jest to kara za czyn niedozwolony → nie jest to skutek wprowadzenia zakazu bycia podatnikiem czy jego działań; nie jest to dolegliwość za naganne zachowanie (to sankcje prwanopodatkowe)
obowiązek podatkowy powstaje niezależnie od tego, czy podatnik wykonuje czynności opodatkowane zgodnie lub wbrew zezwoleniom
Podatki nie są:
→ świadczeniem pieniężnym wynikającym ze stosunków cywilnoprawnych
→ opłatą za usługi, do których stosuje się przepisy o cenach
→ grzywną w rozumieniu prawa karnego
→ kontrybucją nałożoną na podbitych
→ konfiskatą majątku
→ aktem nacjonalizacyjnym
→ opłatą o charakterze publicznoprawnym z tytułu określonych czynności dokonywanych przez organy wł.publ.
2/ ŹRÓDŁA PODATKÓW
1. Majątek albo dochód podatnika, płatnika, inkasenta, ich następców prpod, osób trzecich odpwiadających za zaległości prawnopodatkowe
DOCHÓD - faktycznie uzyskany lub należny, bezwzględny i definitywny przyrost aktywów w danym okresie
MAJĄTEK - aktywa i pasywa występujące na dzień rozpoczęcia albo zakończenia roku podatkowego (z reguły: tylko aktywa)
Żródłem finansowania zobowiązań podatkowych mogą być środki będące własnością podatnika, ale i jego zadłużenie (zadłużenie prawidłowe - kredyty, pożyczki + nieprawidłowe - zaległości w zapłacie za dostarczone towary, usługi, w spłacie pożyczek lub kredytów)
3/ PRZERZUCALNOŚĆ PODATKÓW
1. Podatnik nie musi bezpośrednio ponosić ciężaru zobowiązania podatkowego
przerzucenie → przy pomocy zmiany poziomu cen, wynagrodzeń, na które podatnik ma wpływ, zwiększa on swoje przychody o całość lub część kwoty podatku
odrzucenie → podatnik uzyskuje określone korzyści finansowe od wł.publ. z związku z poniesieniem lub zwiększeniem ciężarów podatkowych (np. uznanie nowo wprowadzonego podatku od nieruchomości za koszt uzyskania przychodów w podatku dochodowym podatników, którzy są właścicielami nieruchomości)
2. Skutek: trwały lub czasowy rozdział między podatnikiem a podmiotem, który ciężar finansowy podatku rzeczywiście ponosi
4/ PODATKI POŚREDNIE I BEZPOŚREDNIE
pośrednie → istota konstrukcji to przerzucenie przez podatnika na osoby trzecie (obrotowe, importowe, akcyzy, podatki od czynności o charakterze wzajemnym); ustawodawca gwarantuje pośrednio, że podatnik tego podatku nie będzie co do zasady ponosił jego ciężaru
bezpośrednie → występuje jedność podmiotowa podatnika oraz podmiotu, który ponosi ciężar podatku (pośrednie mogą się przekształcić w bezpośrednie - np. stosował stawkę 7% a powinien 22% i jest zobowiązany do zapłaty podatku w prawidłowej wysokości) → też mogą być przerzucone, a zależy to od inwencji podatnika
5/ FUNKCJE PODATKÓW
1. FISKALNA - dostarczenie wł.publ. możliwie najwyższych, równomiernych i rytmicznych dochodów budżetowych (na konieczne wydatki i ewentualny deficyt budżetowy); powinna być postrzegana w perspektywie okresu kilkuletniego
→ zadania cząstkowe - pochodne:
konieczność ochrony i rozwoju źródeł dochodów budżetowych (sprzyjanie wzrostowi opodatkowanych dochodów, wzrostowi podaży opodatkowanych wyrobów)
wpływ na strukturę spożycia - cel to minimalizacja lub stabilizacja wzrostu spożycia wyrobów trwale nieopodatkowanych lub opodatkowanych niżej od przeciętnej
sprzyjanie kapitalizacji dochodów w celu wzrostu majątku będącego przedmiotem opodatkowania
ochrona źródeł dochodów opodatkowanych i ograniczenie dchodów nieopodatkowanych
sprzyjanie możliwie najszerszemu przerzucaniu podatków na odbiorców krajowych i zagranicznych (wzrost opodatkowania pośredniego)
2. POZAFISKALNE - w racjonalnym systemie prawa podatkowego funkcje te nie występują
→ konieczność zachowania pokoju społecznego, jako wartości nadrzędnej nad interesem finansowym wł.publ. i kompromisem (sprzyjanie “przedsiębiorczości”, “wspieranie inwestycji”, “pobudzanie efektywności zawodowej”, “prorodzinność”)
→ zasada nadrzędności funkcji fiskalnej nad pozostałymi zadaniami prawa podatkowego
3. Psucie podatków → prawo podatkowe wykorzystywane jest nadmiernie do wielu wzajemnie sprzecznych celów pozafiskalnych
4. Patologie prawa podatkowego → cechy, cele lub elementy, które w sposób istotny deformują konstrukcje podatku, że zaczyna ona zaprzeczać celowi tej instytucji
np. wykorzystywanie do celów politycznych o dyskryminacyjnym charakterze - przy pomocy podatków zamierza się z przyczyn politycznych wyeliminować lub zwalczać określone podmioty czy określoną działalność w gospodarce (np. prawo PRL do podmiotów prywatnych, potem do podmiotów państwowych: dywidenda od przychodów państwowych czy podatek od wzrostu wynagrodzeń)
6/ ZASADY PODATKOWE
generalne postulaty doktryny do ustawodawcy podatkowego mające na celu racjonalizację i zapewnienie prawidłowości tworzenia podatków czy też bezpośrednio prawa podatkowego (zasady teoretyczne) = dot. podatków + dot. prawa podatkowego
ogólne cechy podatków i polityki podatkowej, jako podsumowanie dorobku ustawodawstwa + praktyki podatkowej (zasady empiryczne)
1. Teoretyczne zasady podatkowe → postulaty doktryny, na podstawie których tworzony jest racjonalny system podatkowy i poszczególne podatki:
a/ minimalizacji jednostkowego ciężaru podatkowego (POWSZECHNOŚCI) - przedmiotem opodatkowania powinny być możliwie wszystkie stany faktyczne lub prawne, z którymi wiąże się powstanie obowiązku podatkowego
→ optimum opodatkowania: oczekiwany globalny poziom dochodów dzięki powszechności; uboczny skutek to koszty obsługi podatków
→ przedmiotem opodatkowania powinny być zjawiska możliwie najbardziej masowe i powtarzalne oraz relatywnie trwałe
b/ zasada jednokrotności opodatkowania - dany przedmiot opodatkowania powinien rodzić tylko jedno zobowiązanie podatkowe (zasada podmiotowej równomierności rozłożenia ciężaru podatkowego i eliminowania kumulacji podmiotowej i przedmiotowej zobowiązań podatkowych) → realizacja poprzez zwolnienia podatkowe
→ ale wyjątki! opodatkowanie akcyzą niektórych czynności jak import, który jest opodatkowany powszechnym podatkiem obrotowym
c/ zasada jednokrotności przywileju podatkowego - dany stan faktyczny lub prawny powinien rodzić co najwyżej jedną ulgę lub przywilej podatkowy → niedopuszczenie do powstawania enklaw podatkowych (utrata dochodów budżetowych + łamanie zasady konkurencji + nieracjonalne decyzje podatników)
→ nieprzestrzeganie przez ustawodawcę to “racjonalność podatkowa”, czyli dostosowywanie decyzji ekonomicznych do sygnałów płynących z prawa podatkowego
2. Teoretyczne zasady tworzenia i stosowania prawa podatkowego → też postulaty doktryny wobec prawa podatkowego i praktyki podatkowej, ale mogą też być wynikiem uogólnienia dorobku myśli ustawodawczej i praktyki podatkowej
a/ zasada neutralności ekonomicznej sytemu prawa podatkowego → nie powinien stanowić autonomicznej i samoistnej przesłanki decyzyjnej podatników; pełna realizacja zasady nie jest możliwa na poziomie mikroekonomicznym
b/ zasada neutralności etycznej prawa podatkowego → prawo podatkowe:
nie jest przyporządkowane jakiemukolwiek systemowi etycznemu w warunkach ich pluralizmu
nikt nie powinien być potępiany i piętnowany, że zgodnie z prawem skorzystał z uprawnień przyznanych prawem podatkowym
chroni podmioty oraz osoby realizujące w imieniu wł.publ. zadania w dziedzinie ustalania, określania lub poboru podatków - nikt nie może być potępiony, że zgodnie z prawem wykonał swe obowiązki nałożone prawem podatkowym
c/ zasada apolitycznośći organów podatkowych i sądownictwa podatkowego
zapewnienie apolityczności całości aparatu podatkowego i kontrolnego (działacze polityczni precz ze stanowisk decyzyjnych!)
ministrami finansów nie powinni być liderzy partii
stanowisko szefa resortu finansów nie powinno być wykorzystywane do zdobycia popularności (np. publiczne akcje “upraszczania prawa podatkowego”)
d/ zasada minimalizacji zadłużenia podatkowego → zwłaszcza tworzenie i stosowanie;
występowanie zadłużenia jest nieuniknione, ale chodzi o skalę zjawiska → ujawnione zadłużenie wynosi mniej niż 5% bieżących dochodów podatkowych w danym roku budżetowym: sytuacja jest dobra, ale ujawnione to zazwyczaj 50% wszystkiego, więc gdy 10% zadłużenia: niepokojące, gdy przekroczy 15% fizycznych dochodów zaczyna się kryzys
likwidacja zadłużenia po patologicznych podatkach w drodze generalnych umorzeń i abolicji podatkowych
e/ zasada zaufania między podatnikiem a władzą publiczną → dwoisty i wzajemny charakter; jej przestrzeganie jest warunkiem efektywności fiskalnej pr.pod.;
7/ PRAWO PODATKOWE I INTERPRETACJE.
1. Część prawa finansowego - gałąź prawa publicznego
→ wyodrębnienie ze względu na przedmiot regulacji: podatek, a także opłaty i niepodatkowe należności budżetu
→ prawa podatkowe: wszystkie akty normatywne regulujące te instytucje + prawa i obowiązki podatników, płatników i inkasentów oraz ich następców prawnopodatkowych oraz osób trzecich odpowiadających za ich zobowiązania + regulujące kompetencje i uprawnienia organów podatkowych i organów wykonujących kontrolę podatkową
2. Źródła współczesnego pr.pod:
- Konstytucja
- ustawy
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
- rozporządzenia
- akty prawa miejscowego na danym terenie
3. Struktura pr.pod:
- część ogólna prawnomaterialna
- proceduralne prawo podatkowe
- materialne prawo podatkowe
4. Konstytucja 2 kwietnia 1997 → bezpośrednie przepisy dotyczące podatków:
a/ obywatelski obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych (w tym podatków)
b/ wyłączność ustawy w zakresie:
nakładania podatków i innych danin
określania podmiotu, przedmiotu i stawek podatkowych
określania zasad przyznawania ulg i umorzeń
określenia kategorii podmiotów zwolnionych od podatku
5. Trzy nurty interpretacji pr.pod:
a/ nurt oficjalny → oficjalna wykładnia dokonywana przez ministra finansów lub organy podatkowe wynika z potrzeby minimalizacji ryzyka interpretacyjnego podatników + jednolitość stosowania prawa org. podatkowych i kontrolnych
→ popularyzacja oficjalnych stanowisk w piśmiennictwie i massmediach
b/ niezależna interpretacja prawa → w piśmiennictwie naukowym, nie obciążonym lobbingiem grup nacisku lub wpływem interpretacji urzędowej
c/ sądowa interpretacja pr.pod. → powstaje najpóźniej, bo przewlekłe postępowanie sądowe, często problemy prawne są już nieaktualne
→ dużo wewnętrznych sprzeczności
6. Urzędowa interpretacja przez MF:
- okres przed- i powojenny to forma okólników i pism okólnych publikowanych przez MF
- ust. o zobowiązaniach podatkowych: podstawa wydawania to art.4
→ stanowiska te nie wiążą podatników ani sądów w analogicznych sprawach → wiążą organy, do których zostały skierowane;
→ obecnie brak jakiejkolwiek jednolitości praktyki interpretacyjnej organów podatkowych
→ urzędowa interpretacja pr.pod → ma charakter ogólny i podlega ogłoszeniu w BSMF; Ord.pod. zobowiązuje MF do zapewnienia jednolitości stosowania pr.pod przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów i TK
7. Urzędowa interpretacja prawa przez organy podatkowe → w ramach postępowania podatkowego; nowy nurt to interpretacja pr.pod. w sprawach indywidualnych przed wszczęciem postępowania podatkowego - Ord.pod. zobowiązuje org.pod. do udzielania odpowiedzi interpretacyjnych, gdy nie toczy się jeszcze postępowanie
8.Judykatura podatkowa → NSA, SN i TK - cechy:
wewnętrzne sprzeczności orzecznictwa
długość procedury - historyczne znaczenie wyroków
polityczny charakter niektórych problemów podatkowych w orzecznictwie TK
błędy w orzecznictwie, bo niedostateczna znajomość prawa
brak jasnej hierarchii oraz niezależność TK, SN, ale i poszczególnych oddziałów NSA
9. Zasady interpretacji przepisów prawa podatkowego:
nadrzędny charakter wykładni formalno-dogmatycznej (gramatycznej)
wykładnia celowościowa, gdy gramatyczna nie jest jednoznaczna - rzeczywisty, a nie domniemany cel przepisu
inne rodzaje wykładni
zakaz stosowania analogii przy określaniu podmiotu, przedmiotu oraz stawek podatkowych
zakaz rozszerzającej interpretacji przepisów określających obowiązki podatników
zakaz rozszerzającej interpretacji uprawnień podatkowych, zwłaszcza ulg i zwolnień, zwrotu podatku
kompletny i zupełny charakter interpretacji → pod uwagę wszystkie obowiązujące przepisy, niedopuszczalne jest pomijanie niektórych
posiłkowe traktowanie w toku wykładni oficjalnych stanowisk MF i organów podatkowych oraz wyroków
10. Pozorne problemy pr.pod:
- koncentracja pracodawcy na pozafiskalnych funkcjach podatków
- rozwój niepieniężnych sposobów wygasania zobowiązań podatkowych (budżet uzyskuje majątki, wierzytelności, ale nie pieniądze → niska efektywność pr.pod.)
- możliwie największa autonomia org.pod. → “regionalizm” praktyki podatkowej powoduje utratę kontroli i odpowiedzialności MF za pobór podatków
- postulat “decentralizacji interpretacyjnej” - swoboda i niejasny stan kompetencyjny daje pole niepewności, korupcji, nieformalnym powiązaniom lobbingowym
- polityczny charakter orzecznictwa sądowego → odseparowanie
- przewlekłość procedur kontrolnych, wymiarowych i egzekucyjnych (nieuzyskanie planowanych dochodów)
11. Unikanie pr.pod. → legalne działania powodujące złagodzenie lub uniknięcie ciężarów podatkowych nie mogą być napiętnowane i podlegają ochronie prawnej - prawo to należy do racjonalnego modelu pr.pod.; naruszające przepisy powinny być zwalczane
8/ HISTORIA PRAWA PODATKOWEGO W POLSCE.
1. Etapy reformy polskiego prawa podatkowego:
a/ okres destrukcji → lata 1989 - 1991
- destabilizacja podatkowych dochodów finansów publicznych + częściowy demontaż istniejącego systemu podatkowego;
- podjęte inicjatywy ustawodawcze nie zostały zrealizowane
b/ okres tworzenia materialnego prawa podatkowego w zakresie dochodów budżetu państwa → lata 1992- 1995; wprowadzono:
- pod. dochodowy od os. fizycznych (1.I.1992)
- pod. dochodowy od os. prawnych (1.I.1992)
- pod. od towarów i usług oraz pod. akcyzowy (5.V.1993)
- odrębne opodatkowanie towarów importowych (od 1992, ustawowo od 1.I.1994)
- banderolowanie wyrobów akcyzowych (ustawa 1.I.1994)
- ryczałtowy podatek dochodowy od osób fizycznych od ewidencjonowanych przychodów dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w mniejszym wymiarze (1.I.1994)
- powszechne ulgi inwestycyjne w podatkach dochodowych z tytułu nakładów w podmiotach gospodarczych
→ wysoka dynamika dochodów budżetu państwa,
→ systematyczny spadek deficytu budżetowego,
→ wysoki realny przyrost dochodów budżetowych
c/ tworzenie części ogólnej prawa podatkowego → lata 1996-1997
- unikatowe zasady rejestracji i identyfikacji podatników (1.I.1996)
- ustawowe uregulowanie statusu doradztwa podatkowego (1.I.1997)
- wprowadzenie części ogólnej prawa podatkowgo → Ordynacja Podatkowa 1.I.1998
→ częściowa destrukcja stworzonego już systemu podatkowego (demontaż ulg inwestycyjnych)
→ brak przedłużenia podatku importowego, zaniechano wprowadzenia podatku katastralnego oraz zwrotów podatku od towarów i usług w przypadku turystycznego wywozu towarów
9/ NIEZBĘDNE ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU
→ niezbędne - MUSZĄ wystąpić w każdym podatku, decydują o jego bycie:
podmiot
przedmiot
podstawa opodatkowania
stawki
terminy
zasady płatności
→ fakultatywne - mogą, ale nie muszą; z reguły często występują (teoretycznie zbiór otwarty, ale:
okres podatkowy
ewidencja podatkowa
ulgi i przywileje podatkowe
zwolnienia przedmiotowe
zwrot podatku
1. Podmiotowość prawnopodatkowa: podmiotami są wszystkie jednostki, podmioty bądź grupy, na które przepisy prawa podatkowego nakładają określone obowiązki lub przyznają im uprawnienia o charakterze prawnopodatkowym
→ podmioty uprawnione: organy podatkowe
→ podmioty zobowiązane: podatnicy
podatnicy
płatnicy
inkasenci
następcy prawni podatników, płatników i inkasentów
podmioty, które jako os.trzecie odpowiadają za zaległości podatkowe lub należności budżetowe podmiotów wymienionych 1-3
inne podmioty nie wymienione 1-5, które posiadają określone uprawnienia prawnopodatkowe, przede wszystkim prawo do zwrotu podatku
→ PODATNIK - podmiot, na którym ciąży obowiązek podatkowy (os.fiz., os.pr., jed.org. nie mająca os.pr.); ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty - podatnik indywidualny
→ podatnik grupowy jest wyjątkiem: charakter dobrowolny (podatkowa grupa kapitałowa) lub związany ze wspólnym posiadaniem lub współwłasnością nieruchomości
→ PŁATNIK - podmiot obowiązany do:
- obliczenia podatku (zaliczki, przedpłaty, raty), który jest należny od podatnika lub stwierdzenia, że zobowiązanie podatkowe nie powstało
- pobrania obliczonej kwoty podatku
- wpłacenia jej w obowiązującym terminie organowi podatkowemu
status płatnika TYLKO na podstawie prawa podatkowego: nie może zrezygnować ze swoich obowiązków, nikt go nie może też zwolnić (wyjątek: art.22§2pkt2 Ord.pod., który dopuszcza zwolnienie płatnika z obowiązku pobrania podatku lub zaliczki na podatek mocą decyzji organu podatkowego → decyzja na wniosek podatnika)
z tytułu poboru podatków na rzecz budżetu państwa może przysługiwać płatnikowi wynagrodzenie (gdy chodzi o j.s.t. - uchwała gminy)
brak płatnika grupowego
→ INKASENT - podmiot obowiązany na podstawie przepisu prawa podatkowego do poboru podatku od podatnika i do ich zapłaty organowi podatkowemu (nie ma prawa do ustalenia wielkości zobowiązania podatkowego - jak może płatnik), zobowiązanie wynika z:
- decyzji ustalającej wydanej przez org.pod.
- mocy prawa (obliczenie podatnika lub ustalenie ustawodawcy → stawka kwotowa)
inkasent może mieć wynagrodzenie z tytułu poboru podatków na rzecz budżetu państwa lub j.s.t. (uchwała rady gminy)
Ord.pod. nie wskazuje, że podstawą tej insytucji są przepisy pr.pod. → może być powołany wolą samych podatników oraz prawem miejscowym
2. Przedmiot podatku - określony w ustawie stan (faktyczny lub prawny), z którym ust.pod. wiąże powstanie obowiązku podatkowego
wielopłaszczyznowy sposób definiowania przedmiotu opodatkowania (np: pod.dochodowy → kwota należna: stan prawny lub kwota faktycznie uzyskana:stan faktyczny); rzadko jednolity → pod. od spadku: nabycie spadku, pod. od psów: posiadanie
→ klasyfikacja przedmiotów opodatkowania:
a/ każdy stan faktyczny lub prawny → przyszły lub obecny (przeszły jest sprzeczny z lex retro non agit)
- stany faktyczne - wiążą obowiązek podatkowy z określonymi elementami rzeczywistości (samoistne posiadanie rzeczy, wydanie towaru, przekroczenie granicy)
- stany prawne - odwołują się do ściśle określonych zdarzeń lub stanów prawnych (zawarcie umowy, własność towarów, uprawomocnienie się wyroku sądowego)
- przedmioty o charakterze finansowym (stany prawne) odwołują się do specyficznych kategorii prawnofinansowych (obrót (przychód), dochód, wartość majątku, kwota wydatku)
A/ OBRÓT → PRZYCHÓD - kwota należna (wyjątkowo: otrzymana) z tytułu wykonywanych przez podatników czynności podlegających opodatkowaniu albo wartość towarów i usług, gdy czynności te wykonywane są bez pobrania należności
- by ustalić podstawę opodatkowania kwota należna jest pomniejszana o rabaty (bonusy, bonifikaty, obniżki), których udzielono po wydaniu towaru oraz o należny podatek VAT
→ kwota należna - stan prawnopodatkowy, w którym podatnik może lub mógł wymagać uzyskać zapłatę (świadczenie wzajemne) za wykonaną czynność → niezależnie czy jej: zażądał, umową rozłożył w czasie, odroczył jej płatność, zrezygnował z otrzymania
- obrót to kwota należna, memoriałowa, więc nie ma znaczenia brak faktycznego otrzymania przez podatnika zapłaty
→ otrzymanie: zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, to możliwe:
a/ zasada pierwszeństwa: podlega opodatkowaniu wydanie towaru albo otrzymanie zapłaty → w zależności co będzie pierwsze
b/ zasada nieopodatkowania zapłaty otrzymanej przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi
c/ zasada pośrednia: opodatkowanie wyłącznie zaliczek w wysokości co najmniej 50% ceny (u nas)
→ dotyczy określonego okresu podatkowego → miesiąc kalendarzowy (VAT i akcyza)
→ obrót nie zmniejsza się o wydatki podatnika: rożnica z dochodem
B/ DOCHÓD - kwota przychodu podatnika pomniejszona o koszty jego uzyskania
→ przychód - kwota należna pomniejszona o rabaty oraz o kwotę należnego VAT
różnice z obrotem:
- zaliczki nie są przychodem
- w pod.doch. nie występuje pojęcie “czynności podlegających opodatkowaniu”, więc przychód uzyskuje się niezależnie od causy uzyskania
- przychód jest kwotą otrzymaną, ma charakter kasowy (wyjątek to memoriałowe definiowanie, które dotyczy przychodów z czynności z natury rzeczy powtarzalnych, zwłaszcza działalności gospodarczej
→ koszt uzyskania przychodu - wydatki i czynności, które poniesiono w celu uzyskania przychodów; celowość wydatków:
- przyczynowo-skutkowa: faktycznie spowodowały uzyskanie przychodów, które są bezpośrednim skutkiem wydatku lub czynności
- potencjalna: wydatek w sensie racjonalnym powinien spowodować uzyskanie przychodu, nie jest prawnie istotne czy nastąpiło to faktycznie (w Polsce)
→ koszty:
- rzeczywiste: rzeczywiste poniesienie przez podatnika określonego wydatku
- normatywne: konstrukcja prawna → ustawodawca podatkowy nakazuje uznać za koszt określone kwoty niezależnie od faktycznego ponoszenia jakiegokolwiek wydatku (amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, niektóre rezerwy, stracone wierzytelności, wpłaty na fundusze tworzone przez podatnika)
→ cechy kosztów uzyskania przychodu:
a/ memoriałowy charakter → kosztem jest już zobowiązanie do poniesienia określonych wypłat z tytułu zakupu dóbr (nie tylko fizyczna czynność)
b/ podporządkowanie w stosunku rocznym przychodom → w danym roku są to:
- rzeczywiście poniesione, jeżeli związane są z przychodem tego roku, nawet gdy poniesione były w latach poprzednich
- zarachowane, nie były lecz będą dopiero poniesione w przyszłych latach, ale związane są z przychodem tego roku
- rzeczywiste poniesione, można przypisać do przychodu konkretnego roku
→ dochód to nadwyżka przychodu nad kosztami uzyskania w danym roku podatkowym
różnica ujemna to strata → zmniejsza dochód w częściach równych w trzech kolejnych latach podatkowych (gdy dochodu nie było - nie może odliczyć tej części straty)
C/ MAJĄTEK → szerzej: ogół pasywów i aktywów podatnika; węziej: tylko aktywa; rzeczy oraz prawa będące własnością lub w samoistnym posiadaniu podatnika
→ brak podatków obciążających całość majątku, opodatkowaniu podlegają elementy
D/ WYDATEK → przyjęcie przez podatnika zobowiązania do dokonywania określonego wydatku na podstawie causy z zakresu pr.cywilnego oraz pr.pracy
→ nie jest istotne czy faktycznie przekazano środki pieniężne
→ przedmiotem opodatkowania są tylko niektóre wydatki podatnika
→ prostsze i skuteczniejsze jest pośrednie opodatkowanie pod. obrotowymi
3. Podstawa opodatkowania - ilościowe lub wartościowe ujęcie podmiotu opodatkowania za okres podatkowy (gdy nie występuje, to wysokość na określoną datę)
- ulega zmniejszeniu o zastosowanie ulgi podatkowej odliczanej od podst.opodat.
- ulega zwiększeniu o ewentualnie zastosowane sankcje prawnopodatkowe oraz obowiązkowe zwiększenia tej podstawy
→ wyrażona wartościowo w pieniądzu (przy stawkach kwotowych → w jednostkach naturalnych)
ZASADA → określa ją podatnik w deklaracji (zeznaniu podatkowym), na podstawie prowadzonej ewidencji lub zgromadzonej dokumentacji, zgodnie z prawdą i wiedzą
→ może być też zobowiązany płatnik, inkasent, org.pod., inny uprawniony organ
a) ZMIANA podstawy opodatkowania na skutek:
1/ zmiany deklaracji dokonanej przez podatnika
2/ w wyniku wydania decyzji określającej (deklaratoryjnej) wydanej przez org.pod. albo przez inny uprawniony organ → podstawa to prawidłowe zastosowanie danych wynikających z: deklaracji, ewidencji prowadzonej przez podatnika, przeprowadzonego postępowania lub kontroli, albo są wynikiem oszacowania podstawy opodatkowania
3/ zmiany decyzji konstytutywnej ustalającej zobowiązanie podatkowe
b) w Polsce pod.opodat. określona wartościowo, jako określona instytucja finansowopr.
(w podatkach z przedmiotem nieruchomości → dominuje naturalna¸ ilościowa pod.opod.
c) pod.opod. określa podatnik w deklaracji lub org.pod. w decyzji konstytutywnej
!!! wyjątek: szacunek pod.opod. przez org. pod. → gdy brak danych do jej określenia
4/ Stawki podatkowe - niezbędny element do określenia kwoty zob. pod. lub zwrotu podatku
→ ogólne - wynikające z zasad ogólnych danego podatku
→ szczególne - wynik zryczałtowania i scalenia
a/ wg sposobu określania wielkości zob.pod.:
→ kwotowe - kwota na jednostkę pod.opod. lub podatnika
→ procentowe - określony % pod. opod.
→ proporcjonalne (liniowe) - nie zmieniają się % wraz ze wzrostem lub spadkiem pod.opod.; relacja między kwotą opod. a pod.opod. jest stała
→ progresywne - wzrasta % ze wzrostem pod. opod.(wzrost pod.opod. - pogorszenie)
→ regresywna - % spada ze wzrostem pod.opod.; wzrost pod.opod. - poprawa
(→ degresywana - spada wraz ze spadkiem pod.opod., to inny sposób zdefiniowania stawki progresywnej)
b/ w Polsce:
muszą być określone ustawą - nie można rozporządzeniem, uchwałą rady gminy
dominują kwotowe i procentowe → ale odchodzenie od kwotowych
marginesowe progresywne (spadki, darowizny, pod.doch. od os.fiz.)
regresywnych - brak
mieszane → kwotowo-procentowe
c/ stopa pośrednia - zasada ogólna, przy stawkach progresywnych
→ nakaz, aby z pod.opod. po potrąceniu podatku nie zostało mniej niż pozostaje z najwyższej pod.opod. bezpośrednio niższego stopnia skali po potrąceniu podatku przypadającego od tej podstawy → gdyby miało być mniej niż wynosi najwyższa podstawa wolna od podatku, podatek będzie nadwyżką ponad kwotę najwyższej podstawy opodatkowania wolnej od pod.
Już nie obowiązuje
5. Terminy i zasady płatności - zasady regulujące zapłatę danego podatku
→ zawsze w formie pieniężnej (szczególny przepis → inna forma np: papiery wartościowe)
1/ zapłata jednorazowa →
w podatkach od jednorazowych zdarzeń (import towarów, wypłata dywidendy, nabycie spadku, darowizny, czynność cywpr)
w podatkach o uproszczonym charakterze
podatki o krótkim okresie podatkowym (tygodniowy lub miesięczny)
2/ zaliczkowa i ratalna zapłata →
podatki o rocznym okresie pod.
wyjątkowo w pod. z krótszym okresem, gdy cechują się wydajnością fiskalną (pod. akcyzowy od strategicznych dla budżetu wyrobów akcyzowych)
3/ zaliczkowa zapłata → ostateczna wielkość zob.pod. za okres pod. nie jest znana ex ante; zaliczka to względne zob.pod., gdy zob. jest niższe niż suma zaliczek → nadpłata
4/ ratalna zapłata → wielkość zob.pod. za rok podatkowy, rzadko krótszy okres jest znana ex ante; bezwzględne i ostateczne zob.pod.
→ przedpłata - podatnik może, lecz nie musi dokonać określonej wpłaty przed powstaniem zob.pod. - charakter dobrowolny, nie są zob.pod.; w Polsce nie występują
→ cel zaliczek, rat, przedpłat:
rytmiczny wpływ dochodów budżetowych
ułatwienie podatnikowi wywiązania się z ciążących na nim obowiązków
→ zasada: gotówkowa zapłata na rachunek org.pod., za pośrednictwem poczty
→ zapłata bezgotówkowa, przy podatnikach obowiązanych do prowadzenia niektórych form ewidencji (podatkowa księga przychodów i rozchodów oraz ewidencja rachunkowa)
→ momemt zapłaty → obciążenie rachunku bankowego podatnika
10. FAKULTATYWNE ELEMENTY PODATKU.
Wynikają ze specyfiki lub odrębności przedmiotowej lub podmiotowej danego podatku albo służą realizacji zadań stawianych przez ustawodawcę.
okres podatkowy
ewidencja podatkowa
ulgi podatkowe
zwolnienia przedmiotowe
szczególne oznaczenia wyrobów opodatkowanych
zwrot podatku
1/ Okres podatkowy - w podatkach, gdzie przedmiotem opodatkowania są czynności z natury rzeczy powtarzalne (np: sprzedaż w wyniku prowadzonej dział.gosp.) albo stany prawne lub faktyczne, które mogą być zdefiniowane tylko na określony czas (obrót miesięczny, dochód roczny), względnie służy zapewnieniu rytmicznych dochodów budżetowych
→ podatnik zobowiązany jest złożyć deklarację pod., dokonać płatności, wystąpić o zwrot
→ nie występuje przy zjawiskach niepowtarzalnych lub nieregularnych (nabycie spadku), też gdy opodatkowana jest sama czynność, a nie dochód
a/ rok podatkowy - reguła; budżet państwa lub j.s.t. też mają roczny; czasem krótszy: miesięczny lub kwartalny i rok pod. ma charakter informacyjny
- podatnik ma prawo wybrać rok pod. w tych podatkach, w których on występuje
b/ w Polsce - rok kalendarzowy, chyba że ustawa...
- podatnik ma prawo dokonać wyboru roku podatkowego
2/ Ewidencja podatkowa - nie zawsze; obowiązek prowadzenia, gdy:
→ przedmiotem opod. są masowe zdarzenia powtarzalne + okres podatkowy
→ brak innych urządzeń ewidencyjnych
a/ CEL: ustalenie w sposób sformalizowany rzeczywistej wielkości pod.opod. lub również kwoty zob.pod. (kwoty zwrotu podatku)
→ może określać:
kwoty należności ciążących na płatnikach i inkasentach
rozliczenia ulg podatkowych
zwrot podatku
→ obowiązek prowadzenia niezależnie od podstawy powstania zob.pod. (ex lege czy decyzją)
→ z reguły obowiązek nie dotyczy osób trzecich odpowiadających za zaległości podatkowe
b/ rodzaje ewidencji:
- wyodrębniona (autonomiczna) - prowadzona przez podmiot niezależnie od innych ewidencji
- niewyodrębniona - stanowi część ewidencji rachunkowej; tylko u podmiotów, które są obowiązane ją prowadzić (ograniczony zakres dla celów podatkowych, niezbędna przesłanka dla określenia pod.opod. w pod.doch.; tendencje traktowania:
- integracyjna: rozbudowanie i włączenie ewidencji pod. do ewidencji księgowej
- autonomiczna: tworzenie i rozwój odrębnej, pozaksięgowej ewidencji
c/ podmioty zobowiązane do prowadzenia ewidencji:
prowadzące dział.gosp. lub wolne zawody, nie są zwolnieni podmiotowo lub nie korzystają całkowicie ze zwolnień podmiotowych oraz nie są objęci zryczałtowanym, kwotowym opodatkowaniem
podatnicy podatków pośrednich, gdzie przedmiotem opodatkowania są powtarzalne czynności gospodarcze (poza importem)
płatnicy i inkasenci w zakresie przedmiotowym wykonywania obowiązków)
podatnicy nie są zobowiązani do prowadzenia ewidencji, ale możliwość korzystania z ulg albo zwrotów, korzystniejszych form opodatkowania uzależniona jest od prowadzenia określonych urządzeń ewidencji
→ przedmiotem mogą być zdarzenia nie tylko bezpośrednio wpływające na pod.opod., ale też pośrednio, np: ilość zużytych pobranych znaków skarbowych
3/ Ulgi podatkowe - podatnik ma prawo zmniejszyć pod.opod. lub kwotę należną podatku albo zwiększyć kwotę zwrotu podatku z tytułu dokonania określonego wydatku
a/ ULGA jest, gdy spełnia cechy:
uprawnienie wynika z prawa podatkowego
prawo podmiotu zobowiązanego; nie powstaje z mocy prawa
warunek skorzystania → faktyczne poniesienie wydatku na określony przez ustawodawcę cel (celowa czynność kasowa)
wydatki te nie są kosztem uzyskania przychodów
całość lub część równowartości tych wydatków powoduje zmniejszenie pod.opod. albo należnego podatku albo zwiększenie kwoty zwrotu podatku albo nabycie prawa do zwrotu pod
b/ rodzaje ulg:
→ przedmiotowe - przysługujące każdemu podmiotowi po spełnieniu określonych przesłanek czynnościowych lub formalnych
→ podmiotowe - przyznanie uzależnione jest od cech podmiotowych; zbliżony skutek jak zwolnienie przedmiotowe → stosowanie może narazić na zarzut niekonstytucyjności jako naruszenie zasady równości
* wg uzyskanych przez podatnika korzyści:
zmniejszające pod.opod.
zmniejszające kwotę zwrotu podatku
zwiększające kwotę zwrotu podatku
* wg sposobu nabycia prawa do ulgi:
deklaracyjne - ich zastosowanie zależne jest od aktu woli uprawnionego, w złożonej deklaracji podatkowej
decyzyjne - zastosowanie zależne jest od decyzji org.pod., na wniosek zainteresowanego
c/ utrata prawa do ulgi → naruszenie określonych przesłanek:
→ nabycia prawa do ulgi (przesłanki niezbędne)
→ utraty prawa do ulgi, występują po jej warunkowym uzyskaniu (p. utraty ulgi)
!!! utrata lub brak prawa do ulgi → obowiązek zwrotu ulgi lub zmiany deklaracji
4/ Zwolnienie przedmiotowe - gdy zasada, że określony element przedmiotu opodatkowania lub rodzaj tego przedmiotu powoduje powstanie obowiązku podatkowego, ale nie powstaje zob.pod. albo prawo do zwrotu pod.; muszą mieć charakter ustawowy
→ podmiot pozostaje podatnikiem → warunkiem zwolnienia jest powstanie obow.pod.
generalne
indywidualne
warunkowe
bezwarunkowe
stałe
czasowe
obowiązkowe
fakultatywne
5/ Banderolowanie i szczególne oznaczenia czynności opodatkowanych.
→ oznaczenie to znak skarbowy - nałożenie lub umieszczenie znaku jest obowiązkiem podatnika, rzadko org.pod.; może warunkować dopuszczenie towaru do obrotu lub ważność danej czynności
a/ rodzaje oznaczeń podatkowych:
- oznaczenia fiskalne - są dowodem zapłaty podatku, zaliczki podatku lub raty podatku (znaki opłaty skarbowej, banderole podatkowe)
- oznaczenia legalizacyjne - nałożenie jest spełnieniem wymogów podatkowego dopuszczenia towaru do obrotu
6/ Zwrot podatku - uprawnienie prawnopodatkowe; prawo do otrzymania z budżetu określonej kwoty pieniędzy przez podatnika lub jego sukcesora prpod.
zwrot nie jest nadpłatą, ale zwrot nie dokonany w terminie jest nadpłatą i stosuje się przepisy o nadpłacie
nie przysługuje płatnikom, inkasentom oraz os.3 odpow. za zaległości podat.
może przysługiwać nawet nie-podatnikom
powstaje ex lege lub z mocy decyzji org.pod. (przysługujący podatnikowi - ex lege; inny podmiot jest uprawniony - z chwilą doręczenia decyzji ustalającej kwotę zwrotu)
gdy w kwocie nadmiernej lub wyższej od wymienionej → zaległość pod. oprocentowana na zwłokę
11. RODZAJE PODATKÓW
1/ Różne kryteria podziału - wg podstawowego celu: efektywność może być oceniona dopiero po upływie jakiegoś okresu czasu
→ podatki efektywnie fiskalne
→ podatki nieefektywnie fiskalne - likwidowane, bo nie mają racji bytu
* problemy z reformą pr. pod. → odbierane jako zamach na stabilność finansów publicznych
2/ Klasyfikacja przedmiotowa podatków - ze względu na przedmiot i pod.opod.; dwa warianty:
→ trójdzielna - podatki: wydatkowe, dochodowe, majątkowe
→ czwórdzielna: + obrotowe
“opodatkowanie wydatków” - wg trójdzielnej rozumiane jako bezpośrednie (gdy podatnikiem jest wydatkujący) jak i pośrednie (gdy podatnikiem jest podmiot na rzecz którego wydatek ten jest ponoszony) → nie jest to to samo i lepszy jest wariant czwórdzielny
obrotowe → przedmiotem opod. są określone czynności, o charakterze gosp. lub powtarzalne, które powodują uzyskanie obrotu (VAT, akcyza, od gier, importu towarów i usług, czynności cywilnopr.) → z reguły są pośrednie i przerzucalne, faktycznie obciążają nabywców towarów i usług
dochodowe → bezpośrednie, przedmiotem opod. jest dochód podatnika; w Polsce pod. od os.fizycznych i pod. dochodowy od os.pr.(+ jednostek org. bez os.pr.)
majątkowe → pod.opod. są niektóre elementy majątku (określony stan majątku na określoną datę lub przyrost majątku, gdy jest nieodpłatny i niezależny)
wydatkowe → pod.opod. jest wartość wydatku, nawet sam fakt jego poniesienia; rzadkość
konstrukcje mieszane →w jednym podatku występują elementy różnych przedmiotów i podstaw opodatkowania
3/ wg dochodów poszczególnych budżetów:
→ podatki państwowe - dochód budżetu państwa, w państwach federacyjnych:
→ dochód budżetu federacji
→ dochód poszczególnych krajów związkowych
→ podatki samorządowe - dochód budżetu j.s.t.
* instrumenty redystrybucji dochodów podatkowych zawarte w konstrukcji danego podatku:
- udziały poszczególnych sam.teryt. w podatkach państwowych (i odwrotnie)
- dodatki samorządowe do podatków państwowych (i odwrotnie)
( w Polsce tylko udziały budżetów sam.ter. w podatkach państwa)
12. OBOWIĄZEK PODATKOWY.
1/ Generalne od strony podmiotowej i nieskonkretyzowane przedmiotowo ustawowe zobowiązanie do zapłaty podatku lub opłaty ciążącej na podatniku; cechy:
powstaje wyłącznie ex lege
nakładany wyłącznie na podatnika
źródłem może być tylo ustawa podatkowa
nie może być zmieniony, zlikwidowany czynnością prawną
nie podlega sukcesji lub przeniesieniu na inny podmiot
niezbędna przesłanka powstania zob.pod. oraz bezwzględna przesłanka powstania prawa do zwrotu podatku
wygasa z ustaniem bytu prawnego lub faktycznego podatnika lub uchylenie ustawy
!!! nie wygasa, gdy podatnik korzysta z ulgi i nie powstaje zob.pod.
2/ Ustawowy charakter → tylko ustawy podatkowe:
→ nie może być zniesiony lub przekształcony czynn.pr., umową, dec.adm., wyrokiem sądu
→ nie można znieść lub przekształcić inną ustawą
→ powstaje ex lege i już nie wygasa → może się przekształcić w zob.pod. lub zwrot pod.
→ uchylenie przez uchylenie ustawy podatkowej, która go nałożyła
3/ Domniemanie powszechnej znajomości obowiązków podatkowych → podatnik, jak i org.pod. wiedzą o fakcie powstania ob.pod. → zaistnienie przesłanek:
- podmiotowych → określony podmiot spełnia kryteria podatnika danego podatku
- przedmiotowe: zaistnieją fakty, zdarzenia, z kt. prawo wiąże powstanie obowiązku pod.
* czasem może być niedostrzeżony → zgłoszenie obowiązku podatkowego - podatnik do org., ale zanika ta instytucja
4/ Skutki braku powstania ob.pod. - zob. podatnika nie istnieje, wpłata podatku jest nadpłatą i odwrotnie, gdy brak ob.pod., a otrzymano zwrot podatku - nie jest to zaległość, ale obowiązkowy zwrot (w Polsce traktowana na równi z zaległością)
13. ZOBOWIĄZANIE PODATKOWE.
1/ Charakter indywidualny i skonkretyzowany - na podatniku lub jego sukcesorze, ewentualnie jako zaległość pod. na os.3 odpow. za zaległości pod.
- zob.pod. są też zaległości podatkowe - podatki niezapłacone, których termin płatności już upłynął
→ warunek powstania → istnienie obowiązku podatkowego
→ może ciążyć na podmiotach nie będących podatnikami (nie ciąży na nich ob.pod.) → są to:
- sukcesor prpod. podatnika
- osoby trzecie odpowiedzialne za zaległości pod. podatnika
2/ Powstanie zob.pod.
→ ex lege (ZASADA)
→ z mocy doręczonej podatnikowi decyzji konstytutywnej wydanej przez org.pod. lub inny uprawniony (WYJĄTEK)
* w konkretnym podatku mogą występować oba → powstaje ex lege, na mocy decyzji jako sankcja prpod.
3/ Decyzje określające zobowiązanie (zaległość podatkową) → gdy powstaje ex lege, też mogą być wydawane decyzje org.pod. - deklaratoryjne, określają wielkość zobowiązania (zal.pod.)
→ wydawane przed i po powstaniu zob.pod. (w Polsce nie ma tych przed ex lege)
→ samodzielne obliczanie kwoty podatku przez podatnika ryzykowne → ewolucja w stronę decyzji przed powstaniem zob.pod. jako decyzji informacyjnych
4/ Treść zob.pod. - określa kwotę podatku, która ma być zapłacona z tytułu powstania ob.pod, sukcesji prpod. lub odpow. os.3. (też zaliczka, rata i przedpłata)
wielkość kwoty podatku → powstanie ex lege: sam podatnik określa lub płatnik i wynika ona bezpośrednio lub pośrednio z przepisu prawa; w pozostałych: decyzja org.pod.
forma płatności → charakter pieniężny, podmiot ma prawo wyboru formy gotówkowej lub bezgotówkowej (obowiązek, gdy podatnik prowadzi dział.gosp. oraz ewidencję rachunkową albo podatkową księgę przychodów i rozchodów)
termin płatności → zob. powstałe ex lege wynika z pr.pod.materialnego; zob. powstałe w wyniku poręczenia decyzji adm - 14 dni od daty doręczenia
organ właściwy do wpłaty kwoty → określa dana ustawa podatkowa: zasada to org. właściwy dla podatnika tego podatku; płatnik lub inkasent - org. właściwy dla nich;
5/ Modyfikacja treści zob.pod:
→ odroczenie terminu płatności lub rozłożenie go na raty
→ zaniechanie poboru zobowiązania
→ częściowe umorzenie zaległości podatkowej
→ wstrzymanie wykonania zobowiązania ustalonego albo określonego decyzją pod. na podstawie przepisów proceduralnych
→ częściowa abolicja podatkowa (odstąpienie od egzekucji części istniejących zal.pod.)
→ częściowe uznanie ustawy podatkowej za sprzeczną z Konst. (zmiana treści zob.pod.)
6/ Dekaracja podatkowa:
a/ dla zob. powstających ex lege: określa wielkość zob., chyba że kwotę zob. określa płatnik; domniemanie, że zobowiązanie podane w deklaracji jest kwotą zgodną z prawem
b/ dla zob. powstających na mocy decyzji konstytutywnej: deklaracja może nie występować; ale gdy podatnik obowiązany jest do złożenia - org.pod. ma obowiązek ustalić zob.pod. w kwocie wynikającej z deklaracji, chyba że w toku postępowania udowodni, że jest inaczej
c/ nie występuje, gdy zob.pod. określa płatnik albo gdy pr.pod. nie nakłada obowiązku jej złożenia (gdy płatnik, inkasent → oni składają deklarację)
d/ zmiana kwoty zob.pod:
- podatnik sam dokona zmiany deklaracji - samodzielnie lub z inicjatywy org.pod. (tzw. czynność sprawdzająca)
- org.pod. w postępowaniu podatkowym udowodni, że zob. jest inne lub go brak
→ nieograniczone czasowo prawo podatnika do zmiany deklaracji → zawieszone tylko na czas trwania kontroli i postępowania podatkowego, w zakresie zob. kontrolowanych
→ zmiana podlega ochronie prawnej: nie stosuje się do podatnika kar z uks i sankcji prpod.
e/ jest podstawą do wszczęcia czynności egzekucyjnych, gdy:
- zamieszczono w niej pouczenie, że stanowi podstawę do wystawienia tytułu egzekucyjnego
- doręczono upomnienie na podstawie przepisów egzekucyjnych
7/ Wygasanie zob.pod - skutek to brak obowiązku zapłaty kwoty należnej, a ewentualna zapłata powoduje nadpłatę;
* sposoby podstawowe:
→ zapłata pieniężna - faktyczne uzyskanie przez budżet określonych kwot pieniędzy, także jako brak dokonania obowiązkowego wydatku (budżet uzyskuje realne kwoty)
zapłata gotówkowa na rachunek org.pod.
zpłata bezgotówkwa przy pomocy bankowych rozliczeń bezgotówkowych
zaliczenia nadpłaty na poczet zob.pod
zaliczenia zwrotu podatku na poczet zob. (obecnie brak)
potrącenie wierzytelności z zob.pod.
zapłata przy pomocy znaków skarbowych i papierów wartościowych emitowanych przez Sk.Pań., które wcześniej zostały nabyte w formie pieniężnej
→ niepieniężna - budżet nie otrzymuje pieniędzy lecz inne aktywa, które mogą być przekształcone w dochody pieniężne (nie jest preferowana)
przejęcie majątku podatnika
zapłata podatku przy pomocy publicznych i niepublicznych papierów wartościowych
→ przedawnienie
* szczególne formy wygasania:
→ całkowite zanichanie poboru zob.pod.
→ całkowite umorzenie zal.pod.
→ całkowota abolicja podatkowa
8/ Zaległości podatkowe - powstaje, gdy w najpóźniej wymaganym terminie płatności nie nastąpiła w całości lub w części zapłata podatku (kwalifikowana postać zob.)
9/ Odsetki za zwłokę → ex lege powstaje pochodne zob.pod.; obowiązek zapłaty odsetek ciąży na podmiocie, który jest zobowiązany z tytułu zaległości
CEL: sankcyjne zwiększenie obciążenia podatkowego w przypadku nieterminowej płatności; z reguły są wyższe niż najwyższa stopa oprocentowania kredytów bankowych, dla eliminacji kredytowania się przy pomocy długów podatkowych
10/ Na równi z zaległościami podatkowymi stoją:
kwoty otrzymane przez podmioty pr.pod. jako nienależne lub w kwocie wyższej od należnej
nie wpłacone lub wypłacone w kwocie niższej od należnych zob.płatników i inkasentów
nadpłaty otrzymane nienależnie lub w kwocie wyższej od należnej
zwroty podatku otrzymane nienależnie lub w kwocie wyższej
nadmiernie lub nienależnie pobrane wynagrodzenie płatników i inkasentów
14. PRAWNA IDENTYFIKACJA PODATNIKÓW.
1/ Kompletne i precyzyjne zdefiniowanie podatnika, nawet ich ilości jest trudne:
→ identyfikacja podatników dla potrzeb każdego z poszczególnych podatków
→ jednolita identyfikacja dla potrzeb całości systemu
2/ Identyfikacja w Polsce:
a/ pierwszy nowoczesny system dla VAT i akcyzy → art.9 ustawy 8.I.93r
- rejestracja podatników tych podatków
- nadawanie numerów identyfikacyjnych (NIP)
b/ ustawa 13.X.95r o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników
- powszechnie obowiązujące zasady w całości systemu podatkowego
c/ zasady identyfikacji:
każdy podmiot, który staje się podatnikiem podlega ewidencji i identyfikacji NIP
identyfikacja ma charakter jednorazowy i trwały (nie ulega zmianie)
ma charakter uniwersalny, stosuje się do wszystkich podatków, też samorządowych
charakter unikatowy - NIP wydany tylko jednemu podatnikowi, nie podlega sukcesji na os.3, nie może być nadany po raz drugi
identyfikacja jest jawna - może służyć też innym celom
15. UPROSZCZONE FORMY OPODATKOWANIA.
1/ Scalanie podatków - wprowadzanie odrębnej formy opodatkowania dotyczącej co najmniej dwóch podatków, ciążących na danym podatniku (w Polsce już nie ma)
→ różne od ryczałtu, bo dotyczy więcej niż jednego podatku
2/ Ryczałty podatkowe - odrębna instytucja pochodna i fakultatywna; upraszczają zasady opodatkowania, gdy:
- istnieje co najmniej jeden podatek obciążający podatnika
- zasady ogólne są na tyle złożone, że można je uprościć
→ podlegają im zob.pod., wyjątkowo zwroty (w Polsce nie)
3/ Cechy ryczałtów:
określenie odrębnych zasad opodatkowania w stosunku do zasad ogólnych
uproszczenie opodatkowania
fakultatywny charakter → podatnik może zrezygnować z ryczałtu (wyjątek: przymusowe)
→ z reguły naruszają zasadę równości → ale zmniejszają ryzyko podatkowe
→ nie stosowane do płatników i inkasentów
→ dotyczą głównie sfery dział.gospod.:
- podmiotów małych i średnich
- działalności ubocznej podatników
- podmiotów zajmujących się produkcją rolną, leśną, połowową
4/ Polskie ryczałty:
→ pozorny - szczególne stawki podatku dochodowego dla niektórych rodzajów dochodu, nie podlegają kumulacji i opodatkowaniu na zasadach ogólnych
→ rzeczywisty - był pod rządami ustawy o zobowiązaniach podatkowych; obecnie nie można wprowadzić inaczej niż ustawą; charakter fakultatywny: podatnik może opodatkowanie na zasadach ogólnych, ale ustawy podatkowe mogą wykluczyć możliwość wyboru formy opodatkowania → de lege lata charakter przymusowy
16. NADPŁATA.
1/ Podmiot zobowiązny faktycznie dokonał do budżetu wpłaty w sposób nienależny lub w kwocie wyższej od należnej; także, gdy zwrot podatku jest dokonany nienależnie lub wyższy
→ głównie w podatkach powstających ex lege, gdzie ryzyko pomyłki jest duże
2/ Klasyfikacja nadpłat:
wynikające z błędnych obliczeń co do samego faktu wpłaty albo jej wysokości, a popełnił je zobowiązany do wpłaty
nadpłaty “systemowe” wynikające z prawnej konstrukcji zaliczek na podatek, bo ich suma jest wyższa niż zob. za okres podatkowy
wynikające ze stwierdzenia nieważności albo uchylenia, zmiany decyzji ustalających zob. lub określających zal.pod. albo określających należności od płatników lub inkasentów
wynikające ze stwierdzenia niekonstytucyjności lub sprzeczności z ustawą aktów normatywnych na podstawie których dokonano nienależnej wpłaty podatku
będące skutkiem nadmiernej lub nienależnej wpłaty (zwrotu) nadpłaty
będące skutkiem nienależnej lub nadmiernej wpłaty (zwrotu) kwoty zwrotu podatku
3/ Obowiązek zwrotu nadpłaty - muszą być zwrócone temu, kto dokonał wpłaty
- wcześniej podlegały zwrotowi tylko podatnikom
- Ord.pod.: możliwość również dla następców prpod.
- wyłącznie w formach pieniężnych:
zaliczenie nadpłat na zaległe lub bieżące zob.pod. albo należności od płatników lub inkasentów (albo następców)
wypłata w pieniądzu podmiotowi uprawnionemu (gotówkowo lub bezgotówkowo, ale niedopuszczalne w innych formach)
zaliczenie nadpłat na przyszłe zobowiązania (należności) podmiotu uprawnionego do zwrotu (na wniosek zainteresowanego)
4/ Stwierdzenie nadpłaty
- wystąpienie nadpłaty ma charakter obiektywny → ex lege obowiązek zwrotu
- prawo do żądania zwrotu nie ma charakteru roszczenia cywilnoprawnego
- obowiązek zwrotu jest zob. publicznoprawnym
* sposoby stwierdzenia nadpłaty:
→ podmiot uprawniony dokonuje odopwiedniej zmiany deklaracji pod. (WYJĄTEK)
→ decyzje określające wielkość nadpłaty wydaje org.pod.(ZASADA)
Wyszukiwarka