„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Janina Rudzińska
Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-
chemicznych Ziemi 311[12].O1.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
dr inŜ. Barbara Siepracka
dr inŜ. Magdalena Stawarz
Opracowanie redakcyjne:
mgr Janina Rudzińska
Konsultacja:
mgr inŜ. Andrzej Kacperczyk
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[12].O1.02
„Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik geolog.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1.
Wprowadzenie
3
2.
Wymagania wstępne
5
3.
Cele kształcenia
6
4.
Przykładowe scenariusze zajęć
7
5.
Ćwiczenia
11
5.1.
Struktura Wszechświata oraz Ziemi jako części układu planetarnego
11
5.1.1.
Ć
wiczenia
11
5.2.
Cechy fizyczne Ziemi
14
5.2.1.
Ć
wiczenia
14
5.3.
Charakterystyka składu chemicznego Ziemi
16
5.3.1.
Ć
wiczenia
16
6.
Ewaluacja osiągnięć ucznia
18
7.
Literatura
30
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie
technik geolog. W poradniku
zamieszczono:
−
wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć juŜ ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
−
cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
−
przykładowe scenariusze zajęć,
−
przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
−
ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
−
literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik
dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie
z poradnika.
Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które
zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazane jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:
−
materiał nauczania – w miarę moŜliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle waŜnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem,
−
pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zaleŜności od tematu moŜna zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
poniewaŜ nauczyciel sterując dyskusją moŜe uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,
−
dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć
wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną
propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia,
uwzględniając róŜne moŜliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które
z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu
technodydaktycznym szkoły. Prowadzący moŜe równieŜ zrealizować ćwiczenia, które
sam opracował,
−
sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. JeŜeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
W tym miejscu jest szczególnie waŜna rola nauczyciela, gdyŜ od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zaleŜy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności załoŜonych w jednostce modułowej. NaleŜy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału moŜe stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy moŜe lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,
−
testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i naleŜy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki
osiągnięte przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej
nauczyciela realizującego tę jednostkę modułową. KaŜdemu zadaniu testu przypisano
określoną liczbę moŜliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa
uzaleŜniona jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel moŜe zastosować test według
własnego projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. NaleŜy pamiętać, Ŝeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umoŜliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:
−
pokaz,
−
ć
wiczenie (laboratoryjne lub inne),
−
projektów,
−
przewodniego tekstu.
311[12].O1
Geologia litosfery
311[12].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska
Schemat układu jednostek modułowych
311[12].O1.04
Rozpoznawanie form
tektonicznych litosfery
311[12].O1.03
Analizowanie procesów
kształtujących skorupę ziemską
311[12].O1.02
Rozpoznawanie struktury
Wszechświata i cech fizyczno-
chemicznych Ziemi
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
–
posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu geologii jako nauki,
–
wyjaśniać ogólną budowę Wszechświata,
–
rozróŜniać podstawowe pojęcia związane z Układem Słonecznym,
–
rozróŜniać teorię geocentryczną i heliocentryczna,
–
rozróŜniać ruchy Ziemi,
–
odczytywać współrzędne geograficzne na podstawie mapy,
–
charakteryzować strefy klimatyczne na Ziemi,
–
wyjaśniać podstawowe zasady krąŜenia pierwiastków w przyrodzie,
–
rozróŜniać podstawowe rodzaje pierwiastków występujących w przyrodzie,
–
korzystać z róŜnych źródeł informacji,
–
obsługiwać komputer,
–
współpracować w grupie.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
−
posłuŜyć się terminologią z zakresu geologii,
−
wyjaśnić związek geologii z naukami przyrodniczymi i ścisłymi,
−
scharakteryzować strukturę i rozwój wszechświata,
−
scharakteryzować Ziemię jako planetę,
−
określić parametry fizyczne Ziemi jako planety,
−
scharakteryzować zróŜnicowanie geochemiczne głównych geosfer Ziemi,
−
wyjaśnić wpływ krąŜenia pierwiastków w przyrodzie na kształtowanie się skorupy
ziemskiej,
−
określić skład chemiczny poszczególnych geosfer i środowisk geologicznych,
−
określić geochemiczne właściwości głównych minerałów skałotwórczych,
−
scharakteryzować metodę prospekcji geochemicznej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4.
PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca
…………………………………….………….
Modułowy program nauczania:
Technik geolog 311[12]
Moduł:
Geologia litosfery 311[12].O1
Jednostka modułowa:
Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-
chemicznych Ziemi 311[12].O1.02
Temat: Zmiany temperatury w skorupie ziemskiej.
Cel ogólny: Obliczanie zmian temperatury w skorupie ziemskiej.
Szczegółowe cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
−
rozpoznać elementy fizyczne budowy skorupy ziemskiej,
−
wyjaśnić pojęcie stopnia geotermicznego,
−
określić wartość zmiany stopnia geotermicznego w zaleŜności od zmiany głębokości,
−
określić połoŜenie obszarów o róŜnej budowie geologicznej,
−
wyjaśnić zaleŜności między wiekiem geologicznym obszarów, a tempem wzrostu
temperatury,
−
obliczyć stopień geotermiczny,
−
scharakteryzować przykłady gospodarczego wykorzystania obszarów o szybkim wzroście
temperatury warstw skalnych.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
−
organizowanie i planowanie zajęć,
−
pracy w zespole,
−
oceny pracy zespołu.
Metody nauczania–uczenia się:
−
dyskusja dydaktyczna wielokrotna, mutacja B.
Środki dydaktyczne:
−
zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla kaŜdego zespołu uczniowskiego,
zawierające informacje do obliczeń,
−
atlas geograficzny,
−
kalkulator,
−
mapa konturowa,
−
papier formatu A4, pisaki.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
−
uczniowie pracują w grupach 2–4-osobowych.
Czas: 45 minut.
Uczestnicy:
−
uczniowie kształcący się w zawodzie technik geolog.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Zadanie dla ucznia
Na podstawie danych wykonaj obliczenia stopnia geotermicznego, dla wybranych
miejscowości (określonych w zadaniu przez nauczyciela), zaznacz je na mapie konturowej.
WyróŜnij obszary o duŜej i małej wartości stopnia geotermicznego. Sformułuj wniosek
dotyczący zróŜnicowania wielkości stopnia geotermicznego w Europie, oraz uzasadnij
zaleŜność między jego wielkością a budowa geologiczną. Wykonaj wykres liniowy zmian
temperatury wraz z głębokością dla dwóch wybranych miejscowości. Określ moŜliwości
gospodarczego wykorzystania regionu o szybkim wzroście temperatury warstw skalnych.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.
Czynności organizacyjno-przygotowawcze.
2.
Sprawdzenie listy obecności.
3.
Wyjaśnienie celów zajęć.
4.
Wyjaśnienie sposobu pracy uczniów.
Faza główna
Faza 1
1.
Określenie problemu dla poszczególnych grup.
2.
Podział na zespoły.
3.
Wybór liderów.
4.
Wskazanie zespołom źródeł informacji i określenie dla nich wspólnych zadań.
Faza 2
1.
Analiza zadania przez zespoły.
2.
Analiza źródeł informacji.
3.
Dyskusja w grupach, wykonanie obliczeń, wykresu.
4.
Określenie moŜliwości gospodarczego wykorzystania regionu o szybkim wzroście
temperatury warstw skalnych.
Faza 3
1.
Prezentacja wyników dyskusji zespołowych przez ich liderów.
2.
Ocena przyjętego rozwiązania w drodze dyskusji plenarnej.
3.
Uzupełnienie przyjętego rozwiązania.
Faza końcowa
Praca domowa:
Wyszukaj w literaturze miejscowości na świecie o wysokim stopniu geotermicznym
i scharakteryzuj gospodarcze wykorzystanie tych regionów.
Podsumowanie zajęć:
−
podziękowanie za aktywny udział w zajęciach,
−
ocena poprawności wykonanych zadań,
−
ocena aktywności uczniów podczas zajęć.
Ewaluacja:
−
anonimowe ankiety o zrealizowanych zajęciach.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca
…………………………………….………….
Modułowy program nauczania:
Technik geolog 311[12]
Moduł:
Geologia litosfery 311[12].O1
Jednostka modułowa:
Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-
chemicznych Ziemi 311[12].O1.02
Temat: Charakterystyka budowy wnętrza Ziemi.
Cel ogólny: Nabycie umiejętności rozróŜniania stref wnętrza Ziemi.
Szczegółowe cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
−
rozpoznać elementy budowy fizycznej warstw Ziemi,
−
wyjaśnić pojęcia dotyczące wnętrza Ziemi,
−
określić metody badań wnętrza Ziemi,
−
wyróŜnić sfery budowy globu ziemskiego,
−
wyjaśnić zaleŜności między cięŜarem właściwym pierwiastków a głębokością ich
występowania,
−
scharakteryzować cechy poszczególnych warstw z uwzględnieniem stref nieciągłości,
−
porównać właściwości fizyczne skorupy kontynentalnej i oceanicznej,
−
ocenić znaczenie astenosfery w procesach geologicznych.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
−
organizowanie i planowanie zajęć,
−
pracy w zespole,
−
oceny pracy zespołu.
Metody nauczania–uczenia się:
−
dyskusja dydaktyczna wielokrotna, mutacja A.
Środki dydaktyczne:
−
zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla kaŜdego zespołu uczniowskiego,
zawierające informacje do obliczeń,
−
schemat budowy globu ziemskiego,
−
film dotyczący procesów kształtowania się sfer we wnętrzu Ziemi,
−
papier formatu A4, przybory do rysowania.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
−
uczniowie pracują w grupach 2–4-osobowych.
Czas: 45 minut.
Uczestnicy:
−
uczniowie kształcący się w zawodzie technik geolog.
Zadanie dla ucznia
Na podstawie obejrzanego filmu wyróŜnij warstwy budujące wnętrze Ziemi.
Scharakteryzuj zasięg występowania poszczególnych warstw z uwzględnieniem stref
nieciągłości. Określ metody badań bezpośrednich i pośrednich wnętrza Ziemi. Na podstawie
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
wykresów określ główne cechy fizyczne poszczególnych warstw. Oceń znaczenie astenosfery
w procesach geologicznych oraz wyjaśnij proces decydujący o migracji pierwiastków
w globie ziemskim w początkowym okresie.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.
Czynności organizacyjno-przygotowawcze.
2.
Sprawdzenie listy obecności.
3.
Wyjaśnienie celów zajęć.
4.
Wyjaśnienie sposobu pracy uczniów.
Faza główna
Faza 1
1.
Określenie problemu dla poszczególnych grup.
2.
Podział na zespoły.
3.
Wybór liderów.
4.
Wskazanie zespołom źródeł informacji i określenie dla nich wspólnych zadań.
Faza 2
1.
Analiza zadania przez zespoły.
2.
Analiza źródeł informacji.
3.
Dyskusja w grupach, wykonanie zadania, rysunków obrazujących głębokości
poszczególnych warstw oraz stref nieciągłości.
4.
Określenie elementów fizycznych poszczególnych warstw (temperatura, ciśnienie,
gęstość).
Faza 3
1.
Prezentacja wyników dyskusji zespołowych przez ich liderów w formie schematów.
2.
Ocena zaprezentowanych zadań i uzupełnienie ich w drodze dyskusji plenarnej.
3.
Analiza przyjętego rozwiązania.
Faza końcowa
Praca domowa:
Opracuj najnowsze sposoby badań wnętrza ziemi na podstawie róŜnych źródeł
informacji.
Podsumowanie zajęć:
−
podziękowanie za aktywny udział w zajęciach,
−
ocena poprawności wykonanych zadań,
−
ocena aktywności uczniów podczas zajęć.
Ewaluacja:
−
anonimowe ankiety o zrealizowanych zajęciach.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Struktura Wszechświata oraz Ziemi jako części układu
planetarnego
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sklasyfikuj planety Układu Słonecznego na podstawie cech fizyczno-chemicznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni mieć moŜliwość
obejrzenia filmu przyrodniczo-naukowego o powstawaniu Układu Słonecznego. Wskazane
jest, aby mogli skorzystać z dostępu do Internetu w celu zapoznania się z najnowszymi
osiągnięciami w dziedzinie badań nad przestrzenią kosmiczną. NaleŜy zwrócić uwagę na
właściwy dobór cech przy klasyfikowaniu poszczególnych planet.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria klasyfikacji planet Układu Słonecznego,
2)
dokonać analizy cech fizyczno-chemicznych planet,
3)
rozpoznać cechy wspólne planet,
4)
zapisać w tabeli cechy fizyczne oraz chemiczne planet i sklasyfikować je.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie,
−
tekstu przewodniego.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
papier formatu A4, flamastry,
−
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca budowy Układu Słonecznego,
−
stanowisko z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Na podstawie Tabeli 2 „PołoŜenie geograficzne biegunów magnetycznych w określonych
latach” zaznacz połoŜenie biegunów na mapie konturowej świata. Omów teorie dotyczące
powstawania pola magnetycznego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na poprawne zaznaczenie połoŜenia
biegunów magnetycznych na mapach konturowych oraz określenie połoŜenia geograficznego.
Wskazane jest, aby korzystając z róŜnych źródeł poznać najnowsze osiągnięcia w dziedzinie
badań nad polem magnetycznym Ziemi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
przygotować mapy konturowe świata oraz atlas geograficzny,
2)
zaznaczyć połoŜenie geograficzne biegunów magnetycznych na mapach konturowych,
3)
przeanalizować otrzymane wyniki,
4)
scharakteryzować teorie dotyczące powstania pola magnetycznego,
5)
sformułować wnioski dotyczące zmian połoŜenia biegunów magnetycznych na Ziemi.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie,
−
tekstu przewodniego.
Środki dydaktyczne:
−
atlas geograficzny,
−
mapy konturowe świata,
−
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca magnetyzmu Ziemi.
Ćwiczenie 3
Oblicz współrzędne geograficzne:
−
szerokość geograficzną miejscowości, w których, w dniu 22 czerwca promienie
słoneczne padają pod kątem 66
0
33’, 90
0
, 23
0
27’,
−
długość geograficzną miejscowości, w której czas słoneczny wskazuje godzinę 10
45
, gdy
w Londynie jest 19
15
, 21
00
, 22
45
.
Zaznacz otrzymane wyniki na mapie konturowej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania oraz przypomnieć zasady obliczanie współrzędnych
geograficznych na podstawie konsekwencji ruchów Ziemi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
wykonać obliczenia dotyczące obliczania długości i szerokości geograficznej,
2)
określić połoŜenie współrzędnych geograficznych na mapie fizycznej świata w atlasie
geograficznym,
3)
sformułować wnioski wyjaśniające związek ruchów Ziemi z określaniem współrzędnych
geograficznych.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
zeszyt,
−
atlas geograficzny,
−
kalkulator.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Ćwiczenie 4
Wykonaj obliczenia deklinacji magnetycznej przy uŜyciu kompasu w terenie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę, aby ćwiczenie miało charakter zajęć
terenowych. NaleŜy zapewnić moŜliwość korzystania z kompasy oraz mapy topograficznej
grupom 2–4 osobowym. Wskazane jest, aby przed przystąpieniem do zajęć nauczyciel
przeprowadził instruktaŜ wykonywanego zadania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
odszukać w materiałach dydaktycznych parametry dotyczące pomiaru ziemskiego pola
magnetycznego,
2)
przeanalizować zapisy instrukcji obsługi kompasu,
3)
wyznaczyć kierunek północ na podstawie mapy topograficznej,
4)
wyznaczyć kierunek północ magnetycznej,
5)
zapisać kąt deklinacji (kąt ten podaje się jako wartość ze znakiem, zgodnie ze sposobem
liczenia azymutu: odchylenie kierunku północy magnetycznej od kierunku północy
geograficznej ku wschodowi jako kąt dodatni, odchylenie ku zachodowi jako kąt
ujemny).
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
zeszyt,
−
kompas, instrukcja obsługi kompasu,
−
mapa topograficzna,
−
literatura zgodna z punktem 7 poradnika magnetyzmu Ziemi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
5.2. Cechy fizyczne Ziemi
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj analizy parametrów fizycznych poszczególnych warstw globu ziemskiego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na zróŜnicowanie cech fizycznych
głównych geosfer Ziemi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy globu ziemskiego,
2)
określić miąŜszość i głębokości występowania poszczególnych warstw,
3)
dokonać analizy cech fizycznych poszczególnych geosfer,
4)
rozpoznać cechy charakterystyczne dla kaŜdej geosfery,
5)
zapisać w tabeli cechy fizyczne geosfer,
6)
przeanalizować parametry poszczególnych warstw Ziemi.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie,
−
dyskusja dydaktyczna wielokrotna.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
papier formatu A4, flamastry,
−
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca cech fizycznych Ziemi.
Ćwiczenie 2
Na podstawie Tabeli 3 „Wartość stopnia geotermicznego wybranych miejscowości”,
oblicz temperaturę Ziemi na głębokości 1500 m, gdy średnia temperatura na powierzchni
wynosi 15°C, scharakteryzuj zaleŜności.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy grupę podzielić na zespoły obliczające temperaturę dla
obszarów o wysokim i niskim stopniu geotermicznym. Trzeba zwrócić uwagę na związek
między wiekiem geologicznym obszarów a tempem wzrostu temperatury stopnia
geotermicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
wyszukać w tabeli wartości gradientu geotermicznego dla wybranych miejsc,
2)
wykonać obliczenia,
3)
odszukać w atlasie geograficznym wybrane miejscowości,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
4)
przeanalizować otrzymane wyniki,
5)
sformułować zaleŜności między wiekiem geologicznym terenu, na którym znajdują się
wybrane miejsca, a tempem wzrostu temperatury mas skalnych.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie,
−
tekstu przewodniego.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
papier formatu A4, flamastry,
−
atlas geograficzny,
−
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca cech fizycznych Ziemi.
Ćwiczenie 3
Dokonaj analizy parametrów fizycznych skorupy kontynentalnej i oceanicznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na zróŜnicowanie cech fizycznych
w obrębie skorupy ziemskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy skorupy ziemskiej,
2)
określić miąŜszość i głębokości występowania poszczególnych warstw,
3)
dokonać analizy cech fizycznych,
4)
rozpoznać cechy charakterystyczne dla kaŜdej warstwy,
5)
zapisać w tabeli otrzymane wyniki,
6)
zanalizować wpływ parametrów skorupy kontynentalnej i oceanicznej na procesy
geologiczne Ziemi.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie,
−
tekstu przewodniego.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
papier formatu A4, flamastry,
−
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca cech fizycznych skorupy ziemskiej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
5.3. Charakterystyka składu chemicznego Ziemi
5.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj analizy parametrów geochemicznych poszczególnych warstw globu ziemskiego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na zróŜnicowanie cech chemicznych
głównych geosfer Ziemi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy globu ziemskiego,
2)
określić skład chemiczny warstw,
3)
porównać stopień koncentracji i migracji pierwiastków, wchodzących w skład kaŜdej
sfery Ziemi,
4)
sporządzić diagramy prezentujące udział głównych pierwiastków w budowie
poszczególnych stref Ziemi,
5)
dokonać analizy składu chemicznego poszczególnych sfer Ziemi.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie,
−
dyskusja dydaktyczna wielokrotna.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
papier formatu A4, flamastry,
−
literatura zgodna z punktem 7 poradnika zawierająca materiał nauczania dotyczący
składu chemicznego Ziemi,
−
stanowisko z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj róŜnice w składzie chemicznym skorupy kontynentalnej i oceanicznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na zróŜnicowanie cech chemicznych
w obrębie skorupy ziemskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy skorupy ziemskiej,
2)
scharakteryzować parametry fizyczne i skład chemiczny warstwy granitowej
i bazaltowej,
3)
określić róŜnice między warstwą granitową i bazaltową,
4)
sformułować wnioski dotyczące zaleŜności między budową skorupy ziemskiej
a procesami geologicznymi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie,
−
dyskusja dydaktyczna wielokrotna.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
papier formatu A4, flamastry,
−
literatura zgodna z punktem 7 poradnika.
Ćwiczenie 3
Określ zasady stosowania prospekcji geochemicznej do celów geologicznych,
geologiczno-złoŜowych oraz oceny stanu środowisko i jego ochrony.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na róŜne metody poszukiwania złóŜ
mineralnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
odszukać w materiałach dydaktycznych i innych źródłach informacje na temat prospekcji
geochemicznej,
2)
określić gatunki roślin mających zastosowanie w eksploracji złóŜ oraz wyznaczaniu stref
uskoków i mineralizacji,
3)
opisać sposoby usuwania skutków eksploatacji geologicznej metodami biologicznymi na
podstawie róŜnych źródeł informacji,
4)
porównać metodę prospekcji geochemicznej z innymi metodami poszukiwania złóŜ
mineralnych.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie,
−
dyskusja dydaktyczna wielokrotna.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
papier formatu A4, flamastry,
−
literatura zgodna z punktem 7 poradnika zawierająca materiał nauczania dotyczący
prospekcji geochemicznej,
−
stanowisko z dostępem do Internetu.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie struktury
Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi”
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
−
zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 11, 15, 16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
−
zadania 5, 12, 13, 14 17 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
−−−−
dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
−−−−
dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
−−−−
dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
−−−−
bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. a, 4. b, 5. d, 6. a, 7. a, 8. b, 9. c, 10. a, 11. b,
12 a, 13. a, 14. d, 15. a, 16. c, 17. b, 18. c, 19. c, 20. a.
Plan testu
Nr
zad.
Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)
Kategoria
celu
Poziom
wymagań
Poprawna
odpowiedź
1
Określić zakres nauk geologicznych
B
P
c
2
RozróŜnić zadania poszczególnych nauk
geologicznych
A
P
d
3
Zidentyfikować cechy Układu Słonecznego
B
P
a
4
Określić parametry Ziemi jako planety
B
P
b
5
Przeanalizować cechy fizyczne Ziemi
C
PP
d
6
Określić zaleŜność między parametrami fizycznymi
Ziemi
B
P
a
7
Określić elementy fizyczne warstw Ziemi
B
P
a
8
Rozpoznać budowę warstwową globu ziemskiego
A
P
b
9
Rozpoznać elementy budowy globu ziemskiego
A
P
c
10 Określić elementy budowy globu ziemskiego
B
P
a
11 RozróŜnić składniki chemiczne sfer Ziemi
A
P
b
12 Dokonać analizy składu chemicznego warstw Ziemi
C
PP
a
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
13 Scharakteryzować zaleŜność między głębokością
występowania a cięŜarem właściwym pierwiastków
C
PP
a
14 Przeanalizować formy graficzne obrazujące skład
chemiczny warstw Ziemi
C
PP
d
15 Wyjaśnić pojęcie litosfery
B
P
a
16 Scharakteryzować zaleŜności między procesami
geologicznymi a sferami Ziemi
C
PP
c
17 Określić wartość wielkości sterowanej
B
P
b
18 Określić skład chemiczny skorupy ziemskiej
B
P
c
19 Wyjaśnić metodę prospekcji geochemicznej
B
P
c
20 Określić zastosowanie metody prospekcji
geochemicznej
B
P
a
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1.
Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2.
Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.
Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.
Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5.
Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6.
Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom Instrukcję dla ucznia.
7.
Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8.
Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9.
Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1.
Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.
Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.
Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.
Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5.
Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6.
Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7.
Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8.
Na rozwiązanie testu masz 35 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
−−−−
instrukcja,
−−−−
zestaw zadań testowych,
−−−−
karta odpowiedzi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1.
Nauka o procesach kształtujących skorupę ziemska oraz czynnikach, które wpływają na
przeobraŜania jej powierzchni to
a)
geochemia.
b)
hydrogeologia.
c)
geologia dynamiczna.
d)
paleontologia.
2. Nauka zajmująca się ochroną litosfery i jej zasobów to
a)
geologia inŜynierska.
b)
geologia dynamiczna.
c)
geologia surowcowa.
d)
geologia środowiskowa.
3. Cechą charakterystyczną planet wewnętrznych Układu Słonecznego jest
a)
warstwowa budowa wnętrza i duŜa gęstość materii.
b)
duŜa gęstość materii, duŜe rozmiary.
c)
mała gęstość materii, małe rozmiary.
d)
warstwowa budowa wnętrza i duŜe rozmiary.
4. Bryła, którą otrzymamy z przedłuŜenia powierzchni oceanów na kontynenty, prostopadłą
do kierunku działania siły cięŜkości to
a)
kula.
b)
geoida.
c)
elipsoida obrotowa.
d)
elipsoida.
5. Konsekwencją funkcjonowania magnetosfery wokół Ziemi jest
a)
spalanie meteoroidów.
b)
efekt cieplarniany.
c)
powstawanie zorzy polarnej.
d)
zatrzymywanie cząsteczek promieniowania słonecznego.
6.
Stopień geotermiczny określa
a)
spadek temperatury wraz z głębokością o 1°C na 33 m.
b)
co ile metrów temperatura wzrośnie o 1°C.
c)
wzrost temperatury co 100 m.
d)
co ile metrów temperatura spadnie o 1°C.
7. Warstwa Ziemi posiadająca najmniejszą gęstość to
a)
skorupa kontynentalna.
b)
skorupa oceaniczna.
c)
płaszcz ziemski.
d)
jądro ziemskie.
8. Warstwą Ziemi, znajdującą się w stanie płynnym jest
a)
płaszcz wewnętrzny.
b)
jądro zewnętrzne.
c)
płaszcz zewnętrzny.
d)
jądro wewnętrzne.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
9. Astenosfera to plastyczna warstwa wnętrza Ziemi, znajdująca się
w
a)
skorupie ziemskiej wyłącznie pod kontynentami.
b)
skorupie ziemskiej wyłącznie pod oceanami.
c)
zewnętrznym płaszczu ziemskim.
d)
zewnętrznym jądrze ziemskim.
10. Pomiędzy skorupą ziemską a płaszczem znajduje się powierzchnia nieciągłości
a)
Gutenberga.
b)
Moho.
c)
Konrada
d)
Lehmana.
11.
Pierwiastkiem, który występuje w największej ilości w globie ziemskim jest
a)
tlen.
b)
Ŝ
elazo.
c)
krzem.
d)
magnez.
12. Sial i sima to nazwy warstw wchodzących w skład
a)
skorupy ziemskiej.
b)
płaszcza wewnętrznego.
c)
płaszcza zewnętrznego.
d)
jądra ziemskiego.
13. Wraz ze wzrostem głębokości cięŜar właściwy pierwiastków
a)
rośnie wraz ze wzrostem temperatury i ciśnienia.
b)
maleje powodując spadek temperatury i ciśnienia.
c)
wzrasta powodując spadek temperatury i ciśnienia.
d)
maleje wraz ze wzrostem temperatury i ciśnienia.
14. Na wykresie największy udział w tworzeniu skorupy ziemskiej ma związek chemiczny
a)
magnezu.
b)
wapnia.
c)
glinu.
d)
krzemu.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
15. Warstwa perydotytowa wraz z skorupą ziemską tworzą
a)
litosferę.
b)
tekonosferę.
c)
magnetosferę.
d)
batysferę.
16. Konwekcja materii jądra zewnętrznego Ziemi wywoduje
a)
siłę Coriolisa.
b)
procesy górotwórcze.
c)
ziemskie pole magnetyczne.
d)
zjawiska sejsmiczne.
17.
Minerałem, który występuje w skorupie ziemskiej w największej ilości jest
a)
kwarc.
b)
skaleń.
c)
kalcyt.
d)
łyszczyk.
18. Skorupę kontynentalną budują głównie skały
a)
bazaltowe.
b)
perodytowe.
c)
granitowe.
d)
andezydowe.
19. Metoda prospekcji geochemicznej polega na badaniach
a)
fal sejsmicznych.
b)
analiz geochemicznych pierwiastków.
c)
organizmów roślinnych.
d)
namagnesowania szczątkowego.
20.
Metoda prospekcji geochemicznej ma zastosowanie w
a)
poszukiwaniach złóŜ surowców mineralnych.
b)
określaniu stopnia geotermicznego.
c)
określaniu zasięgu zjawisk sejsmicznych.
d)
określaniu zjawisk ruchu płyt litosfery.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko...............................................................................
Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź
Punkty
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie struktury
Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi”
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
−
zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 11, 15, 16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
−
zadania 5, 12, 13, 14 17, są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
−−−−
dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
−−−−
dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
−−−−
dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
−−−−
bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. d, 4. b, 5. d, 6. c, 7. a, 8. c, 9. c, 10. b, 11. b,
12 a, 13. a, 14. d, 15. c, 16. c, 17. a, 18. c, 19. c, 20. b.
Plan testu
Nr
zad.
Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)
Kategoria
celu
Poziom
wymagań
Poprawna
odpowiedź
1
Określić zakres nauk geologicznych
B
P
c
2
RozróŜnić zadania poszczególnych nauk
geologicznych
A
P
d
3
Zidentyfikować cechy Układu Słonecznego
B
P
d
4
Określić parametry Ziemi jako planety
B
P
b
5
Przeanalizować cechy fizyczne Ziemi
C
PP
d
6
Określić zaleŜność między parametrami fizycznymi
Ziemi
B
P
c
7
Określić elementy fizyczne warstw Ziemi
B
P
a
8
Rozpoznać budowę warstwową globu ziemskiego
A
P
c
9
Rozpoznać elementy budowy globu ziemskiego
A
P
c
10 Określić elementy budowy globu ziemskiego
B
P
b
11 RozróŜnić składniki chemiczne sfer Ziemi
B
P
b
12 Dokonać analizy składu chemicznego warstw Ziemi
C
PP
a
13 Scharakteryzować zaleŜność między głębokością
występowania a cięŜarem właściwym pierwiastków
C
PP
a
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
14 Przeanalizować formy graficzne obrazujące skład
chemiczny warstw Ziemi
C
PP
d
15 Wyjaśnić pojęcie litosfery
B
P
c
16 Scharakteryzować zaleŜności między procesami
geologicznymi a sferami Ziemi
C
PP
c
17 Określić wartość wielkości sterowanej
B
P
a
18 Określić skład chemiczny skorupy ziemskiej
B
P
c
19 Wyjaśnić metodę prospekcji geochemicznej
B
P
c
20 Określić zastosowanie metody prospekcji
geochemicznej
B
P
b
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1.
Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2.
Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.
Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.
Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5.
Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6.
Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom Instrukcję dla ucznia.
7.
Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8.
Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9.
Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1.
Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.
Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.
Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.
Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5.
Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6.
Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7.
Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8.
Na rozwiązanie testu masz 35 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
−−−−
instrukcja,
−−−−
zestaw zadań testowych,
−−−−
karta odpowiedzi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1.
Nauka o organizmach Ŝyjących w przeszłości historycznej i ich ewolucji to
a)
geochemia.
b)
hydrogeologia.
c)
paleontologia.
d)
geologia dynamiczna.
2. Nauka zajmująca się poszukiwaniem, rozpoznawaniem, obliczaniem zasobów
i określaniem warunków eksploatacji złóŜ surowców mineralnych to
a)
geologia inŜynierska.
b)
geologia dynamiczna.
c)
geologia środowiskowa
d)
geologia surowcowa.
3. Cechą charakterystyczną planet zewnętrznych Układu Słonecznego jest
a)
mała gęstość materii, duŜe rozmiary, gęsta atmosfera.
b)
warstwowa budowa wnętrza i duŜa gęstość materii.
c)
duŜa gęstość materii, duŜe rozmiary.
d)
warstwowa budowa wnętrza i duŜe rozmiary.
4. Bryła, którą otrzymamy przez obrót elipsy wokół krótszej osi to
a)
kula.
b)
elipsoida obrotowa.
c)
geoida.
d)
elipsoida.
5. Konsekwencją funkcjonowania magnetosfery wokół Ziemi jest
a)
spalanie meteoroidów.
b)
efekt cieplarniany.
c)
powstawanie zorzy polarnej.
d)
ochrona przed promieniowaniem słonecznym.
6. Gradient geotermiczny określa
a)
spadek temperatury wraz z głębokością o 1°C na 33 m.
b)
wzrost temperatury co 100m.
c)
co ile metrów temperatura wzrośnie o 1°C.
d)
co ile metrów temperatura spadnie o 1°C.
7. Warstwa Ziemi posiadająca największą gęstość
a)
jądro ziemskie.
b)
skorupa kontynentalna.
c)
skorupa oceaniczna.
d)
płaszcz ziemski.
8. Warstwa Ziemi, znajdująca się w stanie stałym
a)
jądro zewnętrzne.
b)
płaszcz wewnętrzny.
c)
jądro wewnętrzne.
d)
płaszcz zewnętrzny.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
9. Warstwa perydotytowa to warstwa Ziemi, znajdująca się
w
a)
skorupie ziemskiej wyłącznie pod kontynentami.
b)
skorupie ziemskiej wyłącznie pod oceanami.
c)
zewnętrznym płaszczu ziemskim.
d)
zewnętrznym jądrze ziemskim.
10. Pomiędzy płaszczem ziemskim a jądrem znajduje się powierzchnia nieciągłości
a)
Moho.
b)
Gutenberga.
c)
Konrada
d)
Lehmana.
11.
Pierwiastkiem, który występuje w największej ilości w skorupie ziemskiej jest
a)
Ŝ
elazo.
b)
tlen.
c)
krzem.
d)
magnez.
12. Nife to chemiczna nazwa
a)
jądra ziemskiego.
b)
skorupy ziemskiej.
c)
płaszcza wewnętrznego.
d)
płaszcza zewnętrznego.
13. Wraz ze wzrostem głębokości cięŜar właściwy pierwiastków
a)
rośnie wraz ze wzrostem temperatury i ciśnienia.
b)
maleje powodując spadek temperatury i ciśnienia.
c)
wzrasta powodując spadek temperatury i ciśnienia.
d)
maleje wraz ze wzrostem temperatury i ciśnienia.
14. Na wykresie największy udział w tworzeniu skał magmowych ma związek chemiczny
a)
magnezu.
b)
wapnia.
c)
glinu.
d)
krzemu.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
15. Skorupa ziemska wraz warstwą perydotytową tworzą
a)
magnetosferę.
b)
tektonosferę.
c)
litosferę.
d)
barysferę.
16. Konwekcja materii płaszcza ziemskiego jest odpowiedzialna za
a)
ziemskie pole magnetyczne.
b)
grawitację.
c)
ruch płyt litosfery
d)
procesy róŜnicowania się składu chemicznego sfer Ziemi.
17.
Fale podłuŜne znacznie zwalniają, a fale poprzeczne zanikają zupełnie na głębokości
a)
2900 km.
b)
400 km.
c)
680 km.
d)
1000 km.
18. Skorupę oceaniczną budują głównie skały
a)
perydotytowe.
b)
granitowe.
c)
bazaltowe.
d)
andezytowe.
19. Prędkość fal zaleŜy od
a)
składu chemicznego skał.
b)
głębokości występowania epicentrum.
c)
spręŜystości i gęstości skał.
d)
ziemskie pole magnetyczne.
20. Metoda prospekcji geochemicznej ma zastosowanie w
a)
badaniach ruchu płyt litosfery.
b)
usuwaniu skutków eksploatacji górniczej metodami biologicznymi.
c)
określaniu stopnia geotermicznego.
d)
określaniu zasięgu zjawisk sejsmicznych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko...............................................................................
Rozpoznawanie struktury Wszechświata i cech fizyczno-chemicznych Ziemi
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź
Punkty
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
7.
LITERATURA
1.
Czechowski L.: Tektonika płyt i konwekcja w płaszczu Ziemi. PWN, Warszawa 1994
2.
Czubla P , Mizerski W, Świerczewska-Gładysz W.: Przewodnik do ćwiczeń z geologii.
PWN, Warszawa 2006
3.
Jaroszewski W., Dadlez R.: Tektonika. PWN, Warszawa 1994
4.
Kozłowski S.: Ochrona litosfery. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1998
5.
Kossakowski W., Kowalik W., ZaestroŜna E.: Geografia. SOP, Toruń 2005
6.
Lenartowicz B., Wilczyńska E., Wójcik M.: Geografia na czasie. PWN, Warszawa 2007
7.
Mizerski W.: Geologia dynamiczna. PWN, Warszawa 2006
8.
Mizerski W.: Geologia dynamiczna dla geografów. PWN, Warszawa 2005
9.
Mizerski W.: Słownik geologiczny. PWN, Warszawa 2002
10.
Polański A.: Podstawy geochemii. Wyd. Geol., Warszawa1988
11.
Polański A.: Geochemia i surowce mineralne. Wyd. Geol., Warszawa 1976
12.
Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. Wyd. Geol., Warszawa 1986
13.
Stankowski W.: Geografia fizyczna z geologią. WSiP., Warszawa 1998
14.
Stasiak J., Zaniewicz Z.: Geografia. Vademecum maturalne 2008. Operon, Gdynia 2007
Literatura metodyczna
1.
Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994
2.
Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
Czasopisma:
−
Nowa Edukacja Zawodowa
−
Edukator Zawodowy – www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php