plik

II. DAWNE SUBKULTURY W POLSCE

Bikiniarze

Ryc. 1 Bikiniarz

Ang. Jitter – bugers, fr. Zazou Historycznie rzecz bior c, subkultura m odzie owa, która pojawi a si

najwcze niej w powojennej Polsce. Swoj dzia alno rozpocz a w latach 1950 – 60. Wizualnie bikiniarze

przypominali nieco angielskich taddy boys. Nosili charakterystyczne, obszerne marynarki, szerokie, kolorowe

krawaty typu „bikini” daj ce pocz tek nazwie, spodnie na kant ods aniaj ce kolorowe skarpetki, zamszowe buty na

grubej podeszwie (tzw. s oninie), do d ugie, zaczesane do ty u w osy tzw. „plezera”.

Szczyt aktywno ci bikiniarzy przypad na lata 1953-56. By to okres szczelnego oddzielenia kultury Polski

od kultury Zachodu. Po czony z prze ladowaniami politycznymi i dominacj komunistycznej propagandy. W

warunkach milicyjnego pa stwa niemal ka da dziedzina ycia mia a by odgórnie zorganizowana. Pocz wszy od

wiatopogl du na rozrywce sko czywszy. Bikiniarze, którzy wywozili si g ównie z po ród m odzie y

inteligenckiej, odrzucali oficjalnie propagowane wzorce. Ponad wszystko cenili indywidualno i osobist wolno .

Tym samym starali si odró ni si od szarego t umu. Byli zafascynowani wszelkimi przejawami zachodniej, a

szczególnie ameryka skiej kultury.

W rodowisku bikiniarzy z wyj tkiem specyficznego stroju w dobrym tonie by o

orientowanie si w aktualnych trendach popkultury Zachodu. Najwi ksz atrakcyjno ci w

subkulturowych kr gach cieszy y si osoby mog ce pochwali si znajomo ci nowinek z

zakresu mody, muzyki, ta ca, literatury lub sztuki. Muzyka maj ca wyrazi t sknot za

kolorowym, wolnym wiatem sta si jazz. Obowi zkowym punktem prywatek organizowanych

w gronie znajomych by o s uchanie przemyconych zza elaznej kurtyny lub kultowego,

niezale nego Radia Luxemburg. Prywatki by y bardzo wa nym elementem bikiniarskiego stylu

ycia z racji tego, e pozwala y na spotkanie w swobodnej atmosferze, wymian pogl dów i

dost p do zakazanych owoców takich jak zachodnia muzyka, taniec czy moda.

Charakterystyczna dla bikiniarzy by a równie du a jak na tamte czasy swoboda obyczajowa w

relacjach damsko – m skich. Jednocze nie kobiety traktowane by y na zasadzie partnerskiej. Obu

stronom przyznawano równe prawa. Bior c pod uwag prezentowane przez bikiniarzy

rozrywkowe podej cie do ycia, pa stwo komunistyczne uzna o ich z góry za zdemoralizowany i

obcy klasowo od am m odzie y, zara ony bur uazyjn propagand . Tym samym przedstawiciele

subkultury bikiniarzy byli krytykowani przez media oraz atakowani przez milicje i

przedstawicieli organizacji m odzie owych.

Subkultura bikiniarzy zacz a stopniowo zamiera po 1956 roku mi dzy innymi ze

wzgl du na szersze otwarcie kultury oficjalnej na Zachód, które spowodowa o powszechn

dost pno przedtem zakazanych lub nietolerowanych dóbr i orientacji. Etos bikiniarzy wyrós na

afirmacji zakazanego, dlatego w

nie zmar , w momencie, gdy to, co zakazane, sta o si legalne

i przynajmniej cz ciowo przyj te przez kultur oficjaln .

Chuligani

Ang. Hooligans to przest pcza lub parakryminalna subkultura m odzie owa. Jej najbardziej z

znamienn cech socjologiczna jest nadanie grupie rówie niczej nastolatków charakteru struktury

gangu:

Ch opek M., Bikiniarze, Wyd. Akademickie AK, Kraków 2005

silny, zwykle nieco starszy od reszty grupy przywódca,

obowi zuj ca w grupie hierarchia

mocna spoisto grupy i wynikaj ca stad grupowa solidarno

przyj cie swoistego „kodeksu” wi

cego wszystkich cz onków grupy

Nazwa pochodzi najprawdopodobniej od nazwiska zamieszka ej w po udniowym Londynie

irlandzkiej rodziny Houligan, yj cej z dnia na dzie , wbrew przyj tym ogólnie normom. Inni

doszukuj si pochodzenia terminu w nazwisku Hooley. By to s ynny w XIX wieku w Anglii

przywódca bandy m odych przest pców. Tak czy inaczej nazwa „chuliga stwo”, jako synonim

wykolejonej m odzie y funkcjonuje w Wielkiej Brytanii ju od lat 80-ych XIX wieku. Pó niej w

latach poprzedzaj cych rewolucje pa dziernikow , staje si powszechna w Rosji. Jednak jako

specyficzne zjawisko zwi zane z patologizacj m odzie y w wykrystalizowanej formie pojawi o

si dopiero po I wojnie wiatowej na obszarze USA i Europy. Natomiast na wielk skala zacz o

si rozpowszechnia w dobie kryzysu lat 20-ych.

W Polsce subkultura chuliganów ze wszystkimi jej cechami rozwin a si dopiero w

latach 50-ych, mimo e zjawisko przest pczo ci zorganizowanej by o znane ju przed wojn

Chuliganie pochodzili g ównie ze rodowisk robotniczych, z rodzin o niskim statucie

spo ecznym. Pocz tkowo przyswajali sobie styl i wygl d zaczerpni ty od bikiniarzy. Jednak z

czasem mi dzy obiema subkulturami zacz narasta du y antagonizm. Po cz ci wynika o to z

odmienno ci bazy spo ecznej uczestników obu subkultur, jednak w wi kszej mierze z d enia

chuliganów do odr bno ci w asnej subkultury.

Do najwa niejszych cech chuliga skiej subkultury nale :

negatywny, lekcewa cy stosunek do zasad wspó ycia spo ecznego

pozytywne warto ciowanie takich przymiotów jak odwaga, si a fizyczna, sk onno do

podejmowania ryzyka, cwaniactwo. Pogardliwy stosunek wobec kobiet

pope nianie przest pstw o charakterze nieekonomicznym, cz sto pod wp ywem alkoholu i

traktowanie ich jako rozrywk lub rodzaj sportu

niedojrza

, wyra aj ca si niezdolno ci do odraczania gratyfikacji,

nieuwzgl dnianiem rezultatów w asnych dzia

oraz brakiem planów na przysz

dzia anie na okre lonym terytorium, spostrzeganym jako wy czna domena grupy (ulica,

dzielnica, osiedle)

P czak M....s.19-20

niejednorodny charakter grupy – cz onkowie ró ni si stopniem zaanga owania w

dzia alno chuliga sk oraz stopniem internalizacji grupowych norm

ró ny stopie organizacji – elita, centrum, zespó peryferyjny

charakter ewolucyjny – z biegiem czasu obserwuje si wzrost solidarno ci i dyscypliny

grupowej oraz dokonywane coraz powa niejszych przest pstw

Subkultura chuliganów, mimo sta ej obecno ci s owa „chuligan” w j zyku polskim straci a

swoja wyrazisto i znikn a na pocz tki lat 60-ych. Obecnie termin „chuligan” funkcjonuje jako

okre lenie agresywnego osobnika, nie za przedstawiciela grupy subkulturowej.

Gitowcy

Ryc. 2 Gitowiec

Stanowi zjawisko rdzenie polskie. Subkultura ta pojawi a si w szko ach na pocz tku lat

70-ych. Nauczycieli i wychowawców zaniepokoi y przypadki zastraszania uczniów po czone z

wymuszeniem pieni dzy, prze ladowaniem kolegów lub niszczeniem mienia. Subkultura git –

ludzi by a odbiciem zjawiska drugiego ycie, które swoje pocz tki ma w zak adach

wychowawczych i poprawczych dla m odocianych wi niów z ko ca lat 50-ych. Sam termin

„drugie ycie” (grypserka) oznacza funkcjonowanie w ramach instytucji resocjalizacyjnych,

nieformalnych grup kieruj cych si w asnymi zasadami i regu ami, przewa nie antyspo ecznymi.

Nadrz dne warto ci grypsuj cych to walka z prawem i instytucjami powo anymi do jego

egzekwowania. Ta podkultura wi zienna ma charakter tajny. Jej normy z jednej stronie

Piotrowski P...s..66-67

wymierzone sa przeciwko personelowi zak adu, z drugiej za narzucaj podzia osadzonych na

dwie grupy – ludzi i frajerów. Ludzi (cz onkowie podkultury) dyktuj zasady post powania i

przyznaj sobie prawo stosowania przemocy wobec istot ni szych – frajerów. Do pogardzanej

przez ludzi grupy nale

przede wszystkim osoby wspó pracuj ce z administracja zak adu np.

kapusie, cwele i inne osoby nie bior ce udzia u w wi ziennej podkulturze. M odzie , która

opuszcza a placówki resocjalizacyjne przenosi a zasady funkcjonowania wspomnianej subkultury

na wolno . Terenem dzia ania grup git - ludzi by y szko y, parki, kina etc. Gitowcy uwa ali, e

tworz elit m odzie y a ich przeznaczeniem jest dominacja nad innymi. Grupy git – ludzi by y

bardzo hermetyczne, a aur tajemniczo ci pot gowa fakt pos ugiwania si grypserk . Cech

charakterystyczn dla gitowców by kult si y oraz hartu ducha. Subkultur t charakteryzowa y

rytua y np. zawarcie braterstwa krwi, czy rozwi zywanie konfliktów przez tzw. solówki.

Wa nym elementem grupowej aktywno ci by o zbiorowe picie alkoholu. Zewn trznym

przejawem przynale no ci do gitowców by y tzw. sznyty i tatua e. W przypadku git - ludzi

tatua e mia y informowa o pobycie w zak adzie karnym, wi ziennym sta u i przest pczej

specjalizacji. Grup m odzie ow , któr ze szczególna w ciek

ci prze ladowali byli hipisi. Ze

wzgl du na prezentowane cechy kojarz ce si ze zniewie cia

ci , stanowili oni antyidea

gitowca. Subkultura git – ludzi znaczy a traci znaczenie pod koniec lat 70-ych i wkrótce jej

dzia alno zupe nie zanik a.

Hipisi

By a to rewolucja proklamuj ca bunt m odych przeciwko wiatu doros ych (nie wierzcie nikomu po

trzydziestce) i jego instytucjom: rodzinie, Ko cio owi, szkole, pracy, szefom, rywalizacji, pieni dzowi, wojsku,

wojnie, normom, przymusom, zakazom (zakazuje si zakazywa ), domniemanej hipokryzji, konwencji ubioru,

asno ci prywatnej ( ycie w komunach). Przejaw kontrkultury odrzucaj cej normy spo eczne oparte na

konsumpcji, rywalizacji i materializmie. Instytucje i struktury, którym si sprzeciwiali, hippisi okre lali jako

establishment. Mimo akcentu tego ruchu na zwalczanie obowi zuj cych konwencji ubioru, sam tak e wykreowa

specyficzny gatunek mody. Dzi ki rozpowszechnieniu przez nowo powsta e w tym okresie programy telewizyjne

po wi cone wy cznie specyficznej muzyce m odzie owej, zjawisko to ogarn o niemal ca y zachodni wiat. Oprócz

grupy zdeklarowanych wyznawców ideologii hippisowskiej, ruch ten sta si swojego rodzaju mod w ród

Piotrowski P...s.63-66

odzie y, która przejmowa a od hippisów tylko muzyk i atrybuty zewn trzne. Konsekwencjami istnienia tego

ruchu sta o si rozszerzenie zasi gu ruchów pacyfistycznych i ideologii ekologicznych, zainteresowanie

duchowo ci Wschodu, krytyka wy cigu szczurów, konformizmu i wszelkiego konsumpcjonizmu. Ruch ten

przyczyni si do rozpowszechnienia substancji psychoaktywnych, w szczególno ci LSD, marihuany. By jednym z

ogniw przyczyniaj cych si do tzw. rewolucji seksualnej. Stanowi te jedno z po rednich róde ruchu New Age.

Ryc. 3 Pacyfka - symbol hipisów

Hippisi prze

yli idee pokolenia beatników, a zw aszcza prac Allena Ginsberga i Michaela McClure’a na

ruch spo eczny skonsolidowany wspólnym wrogiem, jakim by a wojna wietnamska. Za pocz tek ruchu hippisów

przyjmuje si dzie 14 stycznia 1967, podczas The World’s First Human Be-in (Pierwsze wiatowe Po czenie

Cz owieka) w San Francisco, na którym wyrzucony z Harvardu wyk adowca psychologii i piewca LSD Timothy

Leary, przemawiaj c do m odzie y, og osi koniec ameryka skich bo ków: pieni dza i pracy, a pocz tek ery mi

i nowej religii b

cej zmodyfikowanym buddyzmem zen. Do tego doda nowy sakrament, jak nazywano LSD;

dopiero po czenie tych dwóch elementów pozwala o wed ug niego osi gn pe ne o wiecenie umys u. Og oszono

has a, które sta y si symbolem ruchu: Make love not war i All people are one. Oprócz Timothy’ego Leary’ego

przemawiali mi dzy innymi Richard Alpert, Alan Watts – mistrz zen, Allen Ginsberg – wszyscy oni wyst pili w

bia ych hinduskich szatach oraz mieli wymalowane oko Opatrzno ci na czole. Po ród t umu s uchaj cych ich kr

wi ty Miko aj” rozdaj cy LSD i marihuan . W dzielnicy Haight-Ashbury zacz si nieustaj cy karnawa

hippisów. Lato 1967 nazwano latem mi

ci, pojawi y si wówczas dziesi tki nowych zespo ów muzycznych

graj cych w duchu psychodelii. Szczególnie wa nym wydarzeniem by festiwal muzyczny Monterey Pop z tego

roku.

Jedn z podstawowych idei hipisów by o wyzwolenie, pojmowane jako uwolnienie jednostki od nakazów

spo ecze stwa. Hipisi nie chcieli podejmowa zwyk ych ról spo ecznych, nie przestrzegali " wi tych norm

spo ecznych". Swoj nonszalancj i odrzucaniem powszechnych warto ci podwa ali i odrzucali ich znaczenie.

Wi za a si z tym ucieczka od poboru wojskowego i publiczne palenie kart mobilizacyjnych. Równie swoboda

seksualna by a wyzwoleniem od sztucznie narzuconych norm moralnych. Hipisi widzieli warto ka dej istoty

www.wikipedia.pl

ludzkiej - ka dej osobowo ci. Krytykowali wszelk rywalizacj , która sk ania do patrzenia na innych jak na swoich

potencjalnych przeciwników. "Ludzie s bra mi, wiat jest dostatecznie du y dla wszystkich". Hipisi nie uznawali

adnej hierarchii, st d w ruchu trudno dostrzec struktury organizacyjne. Nie by o przywódców ani podw adnych.

Stosunki by y oparte na przyja ni i kole

stwie. Hipisi traktowali siebie jak braci i siostry, gdy

czy a ich wspólna

wiadomo , wiara, przekonanie o nadej ciu ery mi

ci, ery Wodnika.

Ryc. 4 Dzieci kwiaty

Przewodnim tekstem dla hipisów, którego przes anie staraj si realizowa , jest znaleziony w starym ko ciele w.

Paw a w Baltimore, anonimowy tekst z 1662 roku o nazwie "Desiderata". Jego tre , wielokrotnie powtarzana

podczas mszy, misterium, dyskusji, jest znana przez wszystkich prawdziwych hipisów. "Desiderata" to pi tna cie

przykaza , którymi kieruj c si cz owiek osi gnie pokój i szcz cie. Nakazuje ycie w ciszy, wewn trznej zgodzie,

rado ci, unikanie ha asu, ludzi g

nych i napastliwych, wyzbycie si osch

ci i cynizmu. Zaleca wewn trzne

doskonalenie si , agodno wobec siebie i innych. Hipisi przyj li "Desiderat " jako swoje yciowe motto,

zawieraj ce idea y mi

ci, wolno ci i pokoju. Dla ludzi zwi zanych z ruchem, s owo "hipis" znaczy w

nie

cz owieka post puj cego zgodnie z "Desiderat ";

Przechod spokojnie przez ha as i po piech i pami taj, jaki spokój mo na znale w ciszy.

O ile to mo liwe, bez wyrzekania si siebie, b

na dobrej stopie ze wszystkimi.

Wypowiadaj sw prawd jasno i spokojnie i wys uchaj innych, nawet t pych i nie wiadomych, oni te maj swoj

opowie .

Unikaj g

nych i napastliwych, s udr

ducha.

Porównuj c si z innymi, mo esz sta si pró ny lub zgorzknia y, zawsze, bowiem znajdziesz gorszych i lepszych od

siebie.

Niech twoje osi gni cia, zarówno jak i plany, b

dla ciebie ród em rado ci.

Wykonuj sw prac z sercem, jakkolwiek by aby skromna, j jedynie posiadasz w zmiennych kolejach losu.

ostro ny w interesach, na wiecie, bowiem pe no oszustwa, niech ci to, jednak nie zas oni prawdziwej cnoty.

Wielu ludzi d y do wznios ych idea ów i wsz dzie ycie jest pe ne heroizmu.

sob , zw aszcza nie udawaj uczucia, ani nie podchod cynicznie do mi

ci, albowiem wobec osch

ci i

rozczarowa ona jest wieczna jak trawa.

Przyjmij spokojnie, co ci lata doradzaj , z wdzi kiem wyrzekaj c si spraw m odo ci.

Rozwijaj si ducha, aby mog a ci os oni w nag ym nieszcz ciu.

Nie dr cz si tworami wyobra ni. Wiele obaw rodzi si ze znu enia i samotno ci.

Obok zdrowej dyscypliny b

dla siebie agodny.

Jeste dzieckiem wszech wiata nie mniej ni drzewa i gwiazdy.

Masz prawo by tutaj. I czy to jest dla ciebie jasne czy nie, wszech wiat jest bez w tpienia na dobrej drodze.

Tak wiec yj w zgodzie z Bogiem, czymkolwiek ci si wydaje, czymkolwiek si trudzisz i jakiekolwiek s twoje

pragnienia.

W zgie ku i pomieszaniu ycia zachowaj spokój ze sw dusz .

Przy ca ej z udno ci i znoju i rozwianych marzeniach jest to pi kny wiat.

radosny. D do szcz cia.

Strój stanowi zewn trzn form zamanifestowania odr bno ci. Odgrywa tak e swoist

rol funkcjonaln . Prosty, niedrogi, zmys owy, kolorami wskazywa na pokrewie stwo z natur .

Podkre la inno , osobowo , symbolizowa bycie sob w ka dej sytuacji, nie ukazywa ró nic

bogactwa czy statusu. Wyra

wspólnot pewnych podstaw i warto ci, w pewnym sensie znak

przynale no ci. Przyk adowo: dziewcz ta, kobiety nosi y bajecznie kolorowe bluzki, suknie,

spódnice; „m ska cze ” ruchu koszule, atane jeansy lub spodnie dzwony itd. itp. Cz sto

samemu szyto i projektowano. Czasem wygl du dope nia y ozdoby - koraliki, wisiorki, apaszki i

opaski. Po prostu, ka dy nosi to, w czym czu si dobrze.

Pierwsi hippisi w Polsce pojawili si ju w 1967 roku, zaraz po przedrukach artyku ów o

nowym ruchu z zachodniej prasy w tygodniku „Forum”. Pocz tkowo w adze komunistyczne

widzia y rewolt m odzie y na Zachodzie jako przejaw upadku kapitalizmu. Podczas gdy na

Zachodzie hippisi wyst powali przeciwko w adzy konsumpcji i pieni dza, w Polsce sprzeciw

skierowany by przeciwko tyranii ideologicznej. Po 1968 hippisami zacz a interesowa si

Milicja Obywatelska, a w prasie zacz y si ataki propagandowe. Ówczesne gazety („Radar”,

„Sztandar M odych”) przedstawia y w artyku ach hippisów jako wyrzutków spo ecze stwa, leni

wpatrzonych w ameryka sk mod . Polscy hippisi zak adali komuny, w których yli wspólnie,

mieli wspólne ubrania, dzielili zarobki na utrzymanie, organizowali letnie zloty. Przyj o si , e

ka dy nosi przy sobie odpis wiersza Skowyt Allena Ginsberga i odczytywa go przynajmniej raz

dziennie. Od hippisów z Zachodu nie przej li wolnego seksu, chocia zwi zki w ród nich by y

znacznie lu niejsze. LSD i inne narkotyki d ugo pozostawa y poza ich zasi giem. Pocz tkowo

ich surogatem by o tri – rozpuszczalnik do czyszczenia ubra , a pó niej fermetrazyna – rodek na

odchudzanie produkcji jugos owia skiej zawieraj cy amfetamin , który kupowano na fa szywe

recepty. mierciono ny kompot pojawi si w Gda sku w 1972. Pó niej m odzi ludzie z Zachodu

zacz li przywozi haszysz, marihuan , a nawet LSD. Od jesieni 1969 Partia poprzez S

Bezpiecze stwa zacz a inwigilowa

rodowiska hippisowskie. Zacz y si aresztowania pod

ró nymi pretekstami czo owych dzia aczy ruchu i przetrzymywanie ich w areszcie po kilka

tygodni lub miesi cy, nie licz c aresztowa za uchylanie si od s

by wojskowej.

Wykorzystywano zarzuty o szerzenie narkomanii.

Poppersi

Poppersi to subkultura powsta a w ko cu lat 70-ych w Wielkiej Brytanii. W Polsce

przejawia a swoja aktywno w latach 1981-85. Na Zachodzie poppersi pojawili si w efekcie

popularyzacji dyskotekowego komercjalizmu pojawiaj cego si w muzyce oraz stanowili

stylistyczny wyraz marze m odzie y z ni szych klas spo ecznych o lepszym yciu. Poza Polsk

i RFN poppersi byli subkultura marginaln i krótkotrwa . Pozwoli o to s dzi , e transmisja tego

wzoru do Polski dokona a si w

nie przez RFN, dok d m odzi Polacy licznie podró owali ju

na pocz tku lat 80-ych by popracowa „na czarno” lub pohandlowa . Z RFN przysz a równie

moda na turecki fason charakteryzuj cy polskich poppersów: szerokie, pumpiaste spodnie

zw ane ku do owi, bia e skarpetki, mokasyny, fryzura podgolona z d ug grzywk .

Poppersowski styl stanowi modyfikacje znanego z lat 70-ych szpan. Sprowadza si on do tego,

by przynajmniej raz w tygodniu trafi do dyskoteki, od czasu do czasu znale si w kawiarni,

zapali drogiego papierosa i zamówi szampana. Moda na poppersów obj a w Polsce przede

wszystkim m odzie ze szkó zawodowych, zwykle dzieci z tradycyjnej robotniczej rodziny z

wielkich miast. Szczególn s aw poppersi zyskali w Nowej Hucie, gdzie w 1984 roku dosz o do

kilku regularnych bitew mi dzy tamtejszymi poppersami i punkami. Jak wynika o z publikacji i

www.hipisi.pl

wywiadów w prasie dla poppersa punk by przedmiotem najwy szej pogardy, „ mieciem, który

musi sp yn ”. Strukturalnie animozja ta przypomina a wzory konfliktu mi dzy gitowcami i

hipisami. Dla poppersa liczy si przede wszystkim dyskotekowy szpan, cho niekiedy

wskazywano na ich bardziej konkretne upodobania muzyczne: muzyka new romantic oraz

polskie zespo y Kombi, Lady Pank i Republika.

RSA

Ruch Spo ecze stwa Alternatywnego to grupa anarchistyczna, która powsta a w Gda sku w 1985 roku z

inicjatywy uczniów jednego z gda skich liceów. Jako g ównych za

ycieli wymienia si :

Janusza Waluszk

Krzysztofa Skibe

Wojciecha Jankowskiego

Cezarego Waluszk

Po raz pierwszy RSA da o sobie zna podczas pochodu 1-majowego w Gda sku w 1985 roku. Wtedy to jego

dzia acze przy czyli si do kontramanifestacji zorganizowanej przez „Solidarno ”, po czym skutecznie zak óci

pochód oficjalny. Demonstranci, przewa nie ludzi w czarnych, skórzanych kurtkach i z chustami zas aniaj cymi

twarze, zatrzymali na 40 minut oficjalny pochód, a pó niej w walkach ulicznych rozbili oddzia y

ZOMO

, rani c

ponad 70 milicjantów.

W II po . lat 80. powsta y grupy RSA w Szczecinie, Poznaniu, Warszawie, Bia ymstoku, Che mnie i in. W

Gda sku RSA utworzy o w 1984 r. Porozumienie Grup Niezale nych "Wolno ", zrzeszaj ce grupy m odzie owe,

które sprzeciwia y si ugodowej wobec komunistów polityce kierownictwa podziemnej Solidarno ci (ci g dalszy tej

inicjatywy stanowi a Grupa X Pawilon, utworzona w czerwcu 1989). W maju-czerwcu 1988 r. RSA, wraz z

Formacj Tranzytoryjn Totart i lokaln grup Ruchu Wolno i Pokój, utworzy a Mi dzymiastówk Anarchistyczn

(dzi : Federacja Anarchistyczna) o zasi gu ogólnopolskim.

Jankowski K., Hipisi w poszukiwaniu ziemi obiecanej, Warszawa 2003, s.100-110

P czak M...s.63-64

Antonów R., Pod czarnym sztandarem. Anarchizm w Polsce po 1980 roku, Wyd. Uniwersytetu Wroc awskiego,

Wroc aw 2004, s.350-370