„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 1 

 
Autorzy:  

mgr in

Ŝ

. Krzysztof Kubit 

mgr El

Ŝ

bieta Pietrasz 

mgr in

Ŝ

. Jolanta Nowak 

 
 

Recenzenci:  

dr Katarzyna Cholewa-Kowalska 
mgr in

Ŝ

. Marek Galewicz 

 
 

Opracowanie redakcyjne: 

mgr Iwona Kacak 
 
 
Korekta merytoryczna: 
mgr in

Ŝ

. Barbara Arciszewska 

mgr in

Ŝ

. Aneta Hedasz 

 
 
Korekta techniczna: 
mgr Magdalena Mrozkowiak 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 2 

 
 
 
 
 
Spis tre

ś

ci 

 

  Wprowadzenie 

3 

I. 

Zało

Ŝ

enia programowo-organizacyjne kształcenia  

w zawodzie 

5 

 

1.  Opis pracy w zawodzie  

5 

 

2.  Zalecenia dotycz

ą

ce organizacji procesu  

dydaktyczno-wychowawczego  

7 

II. 

Plany nauczania  

12 

III   Moduły kształcenia w zawodzie 

14 

 

1.  Podstawy zawodu 

14 

 

 

Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, 

ochrony przeciwpo

Ŝ

arowej oraz ochrony 

ś

rodowiska 

18 

 

 

Posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

 

22 

 

 

Konstruowanie elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

  

25 

 

 

Stosowanie podstawowych technik obróbki materiałów 

30 

 

 

Stosowanie układów sterowania i regulacji maszyn  
i urz

ą

dze

ń

 

34 

 

2.  Metody badania surowców szklarskich i szkła 

39 

 

 

Okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci surowców szklarskich 

42 

 

 

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci szkła 

45 

 

 

Wykonywanie analiz laboratoryjnych surowców 
szklarskich i szkła 

49 

 

3.  Technologia topienia masy szklanej 

53 

 

 

Opracowywanie receptur zestawu szklarskiego  

56 

 

 

Dobieranie 

surowców 

i 

sporz

ą

dzanie 

zestawu 

szklarskiego 

59 

 

 

Eksploatacja pieców szklarskich 

62 

 

 

Topienie masy szklanej 

66 

 

4.  Technologia produkcji i przetwarzania szkła 

70 

 

 

Wytwarzanie szkła gospodarczego i opakowaniowego 

73 

 

 

Wytwarzanie szkła technicznego 

77 

 

 

Wytwarzanie szkła budowlanego 

81 

 

 

Stosowanie technik wyka

ń

czania szkła 

85 

 

 

Stosowanie technik zdobienia szkła 

89 

 

 

Stosowanie technik przetwórstwa szkła 

93 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 3 

 

5.  Praktyka zawodowa 

96 

 

 

Organizowanie procesów produkcyjnych 

98 

 

 

Nadzorowanie procesów produkcyjnych 

101 

 
 
Wprowadzenie  

Celem  kształcenia  w  zawodzie  technik  technologii  szkła  jest 

przygotowanie  absolwenta  do  skutecznego  wykonywania  zada

ń

 

zawodowych  w  warunkach  gospodarki  rynkowej.  Wymaga  to  zarówno 
dobrego przygotowania ogólnego jak i opanowania podstawowej wiedzy 
i  umiej

ę

tno

ś

ci  prezentowania  wła

ś

ciwych  postaw  zawodowych. 

Absolwent 

szkoły 

powinien 

charakteryzowa

ć

 

si

ę

 

otwarto

ś

ci

ą

, 

komunikatywno

ś

ci

ą

,  wyobra

ź

ni

ą

,  zdolno

ś

ci

ą

  do  ci

ą

głego  uczenia  si

ę

  

i  podnoszenia  kwalifikacji,  a  tak

Ŝ

e  umiej

ę

tno

ś

ci

ą

  oceny  własnych 

mo

Ŝ

liwo

ś

ci.  

Kształcenie  zawodowe  z  wykorzystaniem  podej

ś

cia  modułowego, 

poprzez  powi

ą

zanie  celów  i  materiału  nauczania  z  procesem  pracy 

i zadaniami zawodowymi umo

Ŝ

liwia: 

−

  przygotowanie uczniów do wykonywania zada

ń

 zawodowych, głównie 

przez  realizacj

ę

  zada

ń

  zbli

Ŝ

onych  do  tych,  które  s

ą

  wykonywane  na 

stanowisku pracy, 

−

  integracj

ę

 tre

ś

ci nauczania z ró

Ŝ

nych dyscyplin wiedzy, 

−

  stymulowanie  aktywno

ś

ci  intelektualnej  i  motorycznej  uczniów, 

pozwalaj

ą

cej na indywidualizacj

ę

 procesu nauczania. 

Kształcenie modułowe charakteryzuje si

ę

 tym, 

Ŝ

e: 

−

  preferowane  s

ą

  aktywizuj

ą

ce  metody  nauczania,  które  wyzwalaj

ą

 

aktywno

ść

, kreatywno

ść

 i zdolno

ść

 do samooceny ucz

ą

cego si

ę

 oraz 

zmieniaj

ą

 rol

ę

 nauczyciela w kierunku doradcy, partnera, projektanta, 

organizatora i ewaluatora procesu dydaktycznego, 

−

  proces  nauczania  -  uczenia  si

ę

  ukierunkowany  jest  na  osi

ą

ganie 

umiej

ę

tno

ś

ci  intelektualnych  i  praktycznych,  które  umo

Ŝ

liwiaj

ą

 

wykonywanie okre

ś

lonego zakresu pracy w zawodzie, 

−

  wykorzystuj

ę

  si

ę

  w  szerokim  zakresie  zasad

ę

  transferu  wiedzy 

i umiej

ę

tno

ś

ci  wcze

ś

niej  uzyskanych  przez  ucznia  w  toku  nauki 

formalnej, nieformalnej oraz incydentalnej, 

−

  program  nauczania  posiada  elastyczn

ą

  struktur

ę

,  a  znajduj

ą

ce  si

ę

  

w  nim  moduły  i  jednostki  modułowe  mo

Ŝ

na  aktualizowa

ć

, 

modyfikowa

ć

,  uzupełnia

ć

  i  wymienia

ć

  nie  burz

ą

c  ich  konstrukcji  tak, 

aby  dostosowa

ć

  tre

ś

ci  do  zmieniaj

ą

cych  si

ę

  potrzeb  rynku  pracy, 

rozwoju nauki i technologii oraz predyspozycji ucz

ą

cych si

ę

. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 4 

Modułowy  program  nauczania  dla  zawodu  składa  si

ę

  z  „modułów 

kształcenia w zawodzie” i odpowiadaj

ą

cych im „jednostek modułowych”, 

wyodr

ę

bnionych  na  podstawie  okre

ś

lonych  kryteriów,  umo

Ŝ

liwiaj

ą

cych 

zdobywanie wiedzy oraz kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci i postaw wła

ś

ciwych 

dla zawodu. 

W strukturze programu wyró

Ŝ

nia si

ę

: 

−

  zało

Ŝ

enia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie, 

−

  plany nauczania, 

−

  programy modułów i jednostek modułowych. 

Program  modułu  kształcenia  w  zawodzie  zawiera:  cele  kształcenia, 

wykaz  jednostek  modułowych,  schemat  układu  jednostek  modułowych  
i literatur

ę

. 

Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia, 

materiał 

nauczania, 

ć

wiczenia, 

ś

rodki 

dydaktyczne, 

wskazania 

metodyczne  do  realizacji  programu  jednostki  oraz  propozycje  metod 
sprawdzania i oceny osi

ą

gni

ęć

 edukacyjnych ucznia. 

Dydaktyczna 

mapa 

programu 

nauczania, 

zamieszczona  

w  zało

Ŝ

eniach  programowo-organizacyjnych  kształcenia  w  zawodzie, 

przedstawia 

schemat 

powi

ą

za

ń

 

(korelacji) 

mi

ę

dzy 

modułami  

i jednostkami modułowymi, który okre

ś

la kolejno

ść

 ich realizacji. Ma ona 

ułatwi

ć

  dyrekcji  szkół  i  nauczycielom  planowanie  i  organizowanie 

procesu dydaktycznego. 

W  programie  przyj

ę

to  system  kodowania  modułów  i  jednostek 

modułowych, który zawiera nast

ę

puj

ą

ce elementy: 

−

  symbol  cyfrowy  zawodu  zgodnie  z  obowi

ą

zuj

ą

c

ą

  klasyfikacj

ą

 

zawodów szkolnictwa zawodowego, 

−

  symbol literowy, oznaczaj

ą

cy grup

ę

 modułów:  

O – dla modułów ogólnozawodowych, 
Z – dla modułów zawodowych, 
S – dla modułów specjalizacji. 

−

  cyfra  arabska  dla  kolejnego  modułu  w  grupie  i  dla  kolejnej 

wyodr

ę

bnionej w module jednostki modułowej. 

 
Przykładowy zapis kodowania modułu: 
311[33] – symbol cyfrowy dla zawodu: Technik technologii szkła, 
O1 – pierwszy moduł ogólnozawodowy: Podstawy zawodu. 
Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej: 
311[33].O1.01 
311[33] – symbol cyfrowy dla zawodu: Technik technologii szkła, 
O1 – pierwszy moduł ogólnozawodowy,

 

01  –  pierwsza  jednostka  modułowa  wyodr

ę

bniona  w  module  O1: 

Stosowanie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej oraz ochrony 

ś

rodowiska. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 5 

I. Zało

Ŝ

enia programowo-organizacyjne kształcenia 

w zawodzie

 

 

1. Opis pracy w zawodzie 

Absolwent  szkoły  kształc

ą

cej  w  zawodzie  technik  technologii  szkła 

311[33] mo

Ŝ

e by

ć

 zatrudniony w: 

−

  hutach 

szkła 

płaskiego, 

opakowaniowego, 

gospodarczego 

i technicznego, 

−

  zakładach wytwarzaj

ą

cych szkła specjalne, 

−

  zakładach wytwarzaj

ą

cych włókno szklane i wełn

ę

 mineraln

ą

, 

−

  zakładach przetwórstwa szkła, 

−

  zakładach zdobienia szkła. 

Absolwent  mo

Ŝ

e  prowadzi

ć

  działalno

ść

  gospodarcz

ą

  w  zakresie 

produkcji i przetwarzania szkieł. 

 

Zadania zawodowe  

Absolwent  szkoły  kształc

ą

cej  w  zawodzie  technik  technologii  szkła 

powinien  by

ć

  przygotowany  do  wykonywania  zada

ń

  zawodowych 

w zakresie: 

−

  wytwarzania  szkła  płaskiego,  opakowaniowego,  gospodarczego 

i technicznego, 

−

  wytwarzania galanterii szklanej i wyrobów artystycznych, 

−

  wytwarzania szkieł bezpiecznych i specjalnych, 

−

  produkcji szkieł laboratoryjnych, 

−

  wytwarzania  włókna  szklanego,  wełny  mineralnej  i  szklistych 

materiałów włóknistych, 

−

  nadzorowania procesu produkcyjnego, 

−

  kontrolowania jako

ś

ci wyrobów szklanych. 

 

Umiej

ę

tno

ś

ci zawodowe 

W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umie

ć

: 

−

  okre

ś

la

ć

 wła

ś

ciwo

ś

ci surowców, materiałów, półfabrykatów i wyrobów 

gotowych, 

−

  posługiwa

ć

 si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

, 

−

  sporz

ą

dza

ć

 schematy technologiczne, 

−

  u

Ŝ

ytkowa

ć

 i konserwowa

ć

 aparatur

ę

 laboratoryjn

ą

, 

−

  ustala

ć

  skład  chemiczny  szkła  na  podstawie  wymaga

ń

  okre

ś

lonych 

dla wyrobu, 

−

  stosowa

ć

 receptury zestawu szklarskiego w produkcji szkła, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 6 

−

  dobiera

ć

  metody  topienia  masy  szklanej  w  zale

Ŝ

no

ś

ci  od  jej 

przeznaczenia, 

−

  wykonywa

ć

 badania wła

ś

ciwo

ś

ci surowców i szkieł, 

−

  dobiera

ć

 

maszyny 

i 

urz

ą

dzenia 

do 

okre

ś

lonego 

procesu 

produkcyjnego, 

−

  oblicza

ć

  zdolno

ść

  produkcyjn

ą

  urz

ą

dze

ń

  stosowanych  w  procesie 

wytwarzania szkła, 

−

  obsługiwa

ć

 piece szklarskie podczas wytopu masy szklanej, 

−

  przestrzega

ć

 parametrów procesowych podczas odpr

ęŜ

ania wyrobów 

w odpr

ęŜ

arkach komorowych i tunelowych,  

−

  wykonywa

ć

 obliczenia termotechniczne, 

−

  ocenia

ć

 jako

ść

 masy szklanej, 

−

  kształtowa

ć

 wyroby sposobem r

ę

cznym oraz formowa

ć

 je w procesie 

zmechanizowanym, 

−

  nadzorowa

ć

 procesy wytwarzania szkieł i aparatury laboratoryjnej, 

−

  nadzorowa

ć

 

procesy 

wytwarzania 

włókna 

szklanego, 

wełny 

mineralnej oraz szklistych materiałów włóknistych, 

−

  ocenia

ć

 jako

ść

 wyrobów ze szkła, 

−

  okre

ś

la

ć

  techniki  wykonania,  wyko

ń

czania  i  zdobienia  wyrobów 

szklarskich w porozumieniu z projektantem, 

−

  posługiwa

ć

  si

ę

  j

ę

zykiem  obcym  w  zakresie  wspomagaj

ą

cym 

wykonywanie zada

ń

 zawodowych, 

−

  przestrzega

ć

  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej oraz ochrony 

ś

rodowiska, 

−

  wskazywa

ć

  sposoby  utylizacji  odpadów  zwi

ą

zanych  z  produkcj

ą

 

szkieł, 

−

  kierowa

ć

 zespołem pracowników, 

−

  korzysta

ć

 

z 

ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł 

informacji 

oraz 

z 

doradztwa 

specjalistycznego, 

−

  prowadzi

ć

 działalno

ść

 gospodarcz

ą

, 

−

  wykorzystywa

ć

  technologi

ę

  informacyjn

ą

  w  zakresie  niezb

ę

dnym  

do wykonywania zada

ń

 zawodowych, 

−

  organizowa

ć

 stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, 

−

  przestrzega

ć

 przepisów prawa dotycz

ą

cych działalno

ś

ci gospodarczej, 

−

  przestrzega

ć

  przepisów  prawa  dotycz

ą

cych  wykonywanych  zada

ń

 

zawodowych, 

−

  udziela

ć

 pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 7 

2.  Zalecenia  dotycz

ą

ce  organizacji  procesu  dydaktyczno-

wychowawczego 

Proces  kształcenia  według  modułowego  programu  nauczania  dla  

zawodu  technik  technologii  szkła  mo

Ŝ

e  by

ć

  realizowany  w  czteroletnim 

technikum oraz w dwuletniej szkole policealnej. 

Program 

nauczania 

obejmuje 

kształcenie 

ogólnozawodowe  

i  zawodowe.  Kształcenie  ogólnozawodowe  zapewnia  orientacj

ę

  

w  zawodzie,  umo

Ŝ

liwia  opanowanie  podstawowych  umiej

ę

tno

ś

ci  

z  zakresu  działalno

ś

ci  zawodowej  oraz  ułatwia  ewentualn

ą

  zmian

ę

 

zawodu.  Kształcenie  zawodowe  ma  na  celu  przygotowanie  absolwenta 
szkoły do realizacji zada

ń

 na typowych dla zawodu stanowiskach pracy.  

Ogólne  i  szczegółowe  cele  kształcenia  wynikaj

ą

  z  podstawy 

programowej. 

W  programie  nauczania  wyodr

ę

bniono  pi

ęć

  modułów:  jeden 

ogólnozawodowy  oraz  cztery  zawodowe.  Moduły  s

ą

  podzielone  na 

jednostki  modułowe.  Ka

Ŝ

da  jednostka  modułowa  zawiera  tre

ś

ci 

stanowi

ą

ce wyodr

ę

bnion

ą

 logicznie cało

ść

. Realizacja celów kształcenia 

modułów  i  jednostek  modułowych  umo

Ŝ

liwia  opanowanie  umiej

ę

tno

ś

ci 

pozwalaj

ą

cych na wykonywanie okre

ś

lonego zakresu pracy. Czynnikiem 

sprzyjaj

ą

cym  nabywaniu  umiej

ę

tno

ś

ci  zawodowych  jest  wykonywanie 

ć

wicze

ń

 zaproponowanych w poszczególnych jednostkach modułowych.  

Moduł  311[33].O1  „Podstawy  zawodu”  zawiera  pi

ęć

  jednostek 

modułowych 

i 

obejmuje 

ogólnozawodowe 

tre

ś

ci 

kształcenia.  

Moduł ten powinien by

ć

 realizowany w pierwszej kolejno

ś

ci. 

Moduł  311[33].Z1  „Metody  badania  surowców  szklarskich  i  szkła” 

zawiera  trzy  jednostki  modułowe  i  obejmuje  tre

ś

ci  dotycz

ą

ce  okre

ś

lania 

wła

ś

ciwo

ś

ci  szkła,  dobierania  metod  badania  surowców  szklarskich  

i szkła oraz wykonywania analiz laboratoryjnych.  

Moduł  311[33].Z2  „Technologia  topienia  masy  szklanej”  zawiera 

cztery  jednostki  modułowe  i  obejmuje  tre

ś

ci  dotycz

ą

ce  dobierania 

surowców  do  eksploatacji  pieców  szklarskich  oraz  sporz

ą

dzania 

zestawów szklarskich. 

Moduł  311[33].Z3  „Technologia  produkcji  i  przetwarzania  szkła” 

zawiera  sze

ść

  jednostek  modułowych  i  obejmuje  tre

ś

ci  dotycz

ą

ce 

dobierania  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  do  produkcji  i  przetwarzania  wyrobów  ze 

szkła oraz wytwarzania, przetwarzania, wyka

ń

czania i zdobienia szkła.  

Moduł  311[33].Z4  „Praktyka  zawodowa”  zawiera  dwie  jednostki 

modułowe  i  obejmuje  tre

ś

ci  dotycz

ą

ce

 

organizowania  procesu 

produkcyjnego

 

oraz

 

nadzorowania procesów produkcyjnych wyrobów ze 

szkła.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 8 

Zwi

ą

zki oraz zale

Ŝ

no

ś

ci mi

ę

dzy modułami i jednostkami modułowymi 

przedstawiono  w  wykazie  modułów  i  jednostek  modułowych  oraz 
dydaktycznej mapie programu. 

 

Wykaz modułów i jednostek modułowych 

 

Symbol 
jednostki 
modułowej 

Nazwa jednostki modułowej 

Orientacyjna 

 liczba godzin 

na realizacj

ę

 

 

Moduł 311[33].O1 

Podstawy zawodu 

360 

311[33].O1.01 

Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny 

pracy, ochrony przeciwpo

Ŝ

arowej oraz ochrony 

ś

rodowiska 

30 

311[33].O1.02  Posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

 

30 

311[33].O1.03  Konstruowanie elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

 

90 

311[33].O1.04  Stosowanie 

podstawowych 

technik 

obróbki 

materiałów  

120 

311[33].O1.05  Stosowanie układów sterowania i regulacji 

maszyn i urz

ą

dze

ń

 

90 

 

Moduł 311[33].Z1 

Metody badania surowców szklarskich i szkła 

252 

311[33].Z1.01  Okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci surowców szklarskich 

54 

311[33].Z1.02  Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci szkła 

94 

311[33].Z1.03  Wykonywanie analiz laboratoryjnych surowców 

szklarskich i szkła 

104 

 

Moduł 311[33].Z2 

Technologia topienia masy szklanej 

324 

311[33].Z2.01  Opracowywanie receptur zestawu szklarskiego  

84 

311[33].Z2.02  Dobieranie  surowców  i  sporz

ą

dzanie  zestawu 

szklarskiego 

78 

311[33].Z2.03  Eksploatacja pieców szklarskich  

78 

311[33].Z2.04  Topienie masy szklanej 

84 

 

Moduł 311[33].Z3 

Technologia produkcji i przetwarzania szkła 

744 

311[33].Z3.01 

Wytwarzanie 

szkła 

gospodarczego  

i opakowaniowego 

150 

311[33].Z3.02  Wytwarzanie szkła technicznego 

150 

311[33].Z3.03  Wytwarzanie szkła budowlanego 

150 

311[33].Z3.04  Stosowanie technik wyka

ń

czania szkła 

66 

311[33].Z3.05  Stosowanie technik zdobienia szkła 

160 

311[33].Z3.06  Stosowanie technik przetwórstwa szkła  

68 

 

Moduł 311[33].Z4 

Praktyka zawodowa 

140 

311[33].Z4.01  Organizowanie procesów produkcyjnych 

70 

311[33].Z4.02  Nadzorowanie procesów produkcyjnych 

70 

 

Razem 

1820 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 9 

Dydaktyczna mapa programu 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

311[33].O1.01 

311[33].O1 

311[33].O1.02 

311[33].O1.03 

311[33].O1.04 

311[33].Z1 

311[33].Z1.01 

311[33].Z1.02 

311[33].Z1.03 

311[33].Z2.04 

311[33].Z2 

311[33].Z2.01 

311[33].Z2.02

 

311[33].Z3.06

 

311[33].Z3.05

 

311[33].Z3.04

 

311[33].O1.05 

311[33].Z3 

311[33].Z3.03 

311[33].Z3.02 

311[33].Z3.01 

311[33].Z4.01

 

311[33].Z4.02

 

311[33].Z2.03 

311[33].Z4 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 10 

Dydaktyczna  mapa  modułowego  programu  nauczania  przedstawia 

schemat  powi

ą

za

ń

  mi

ę

dzy  modułami  i  jednostkami  modułowymi  

oraz  okre

ś

la  kolejno

ść

  ich  realizacji.  Stanowi  podstaw

ę

  do  planowania 

procesu  dydaktycznego.  Ewentualna  zmiana  kolejno

ś

ci  realizacji 

programu 

modułów 

lub 

jednostek 

modułowych 

powinna 

by

ć

 

poprzedzona  szczegółow

ą

  analiz

ą

  dydaktycznej  mapy  programu 

nauczania, przy zachowaniu korelacji tre

ś

ci kształcenia. 

Modułowy  program  nauczania  wymaga  przygotowania  nauczyciela  

w  zakresie  kształcenia  modułowego,  aktywizuj

ą

cych  metod  nauczania, 

pomiaru  dydaktycznego  oraz  projektowania  i  opracowywania  pakietów 
edukacyjnych.  

Nauczyciel  powinien  równie

Ŝ

  udziela

ć

  pomocy  w  rozwi

ą

zywaniu 

problemów, 

kształtowa

ć

 

umiej

ę

tno

ś

ci 

zawodowe, 

uwzgl

ę

dniaj

ą

c 

indywidualne  predyspozycje,  mo

Ŝ

liwo

ś

ci  i  do

ś

wiadczenia  uczniów. 

Ponadto,  powinien  rozwija

ć

  zainteresowania  zawodem,  wskazywa

ć

  na 

mo

Ŝ

liwo

ś

ci  dalszego  kształcenia  i  zdobywania  nowych  umiej

ę

tno

ś

ci 

zawodowych. Jego zadaniem jest kształtowa

ć

 takie cechy osobowe, jak: 

dokładno

ść

,  systematyczno

ść

,  rzetelno

ść

  i  odpowiedzialno

ść

  za  prac

ę

, 

sprawne  komunikowanie  si

ę

,  twórcze  rozwi

ą

zywanie  problemów  oraz 

współdziałanie w grupie. 

Wskazane  jest,  aby  realizacja  zaj

ęć

  edukacyjnych  przebiegała   

z wykorzystaniem aktywizuj

ą

cych metod nauczania, takich jak: dyskusja 

dydaktyczna,  metoda  tekstu  przewodniego,  metoda  samokształcenia 
kierowanego,  metoda  sytuacyjna,  metoda  projektów    oraz 

ć

wicze

ń

 

praktycznych.  

Stosowanie tych metod zapewnia dominacj

ę

 procesu uczenia si

ę

 nad 

procesem  nauczania,  co  w  naturalny  sposób  aktywizuje  uczniów  
do  pracy  i  przygotowuje  do  planowania  działa

ń

  oraz  dokonywania 

samokontroli i samooceny. Nie zwalnia to jednak nauczyciela od pomocy 
uczniom  w  rozwi

ą

zywaniu  problemów  zwi

ą

zanych  z  realizacj

ą

  zada

ń

 

oraz sterowania tempem ich pracy. 

Wskazane  jest  równie

Ŝ

  stosowanie  filmów  dydaktycznych  oraz 

organizowanie  wycieczek  do  przedsi

ę

biorstw  produkuj

ą

cych  wyroby  ze 

szkła 

w 

celu 

poznania 

produkowanych 

asortymentów 

szkieł, 

stosowanych  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

.  Wa

Ŝ

ne  jest  w  trakcie  realizacji 

programu  zwraca

ć

 uwag

ę

  na samokształcenie  i  pozyskiwanie  informacji 

z  ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł:  literatury  zawodowej,  podr

ę

czników,  poradników, 

przepisów prawa, norm PN i ISO, instrukcji, Internetu.  

Celowe  jest  zapraszanie  na  zaj

ę

cia  edukacyjne  wła

ś

cicieli  lub 

menad

Ŝ

erów przedsi

ę

biorstw produkcyjnych. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 11 

Cennym  do

ś

wiadczeniem  mo

Ŝ

e  okaza

ć

  si

ę

  równie

Ŝ

  prowadzenie 

przez  uczniów  teczki  prac,  w  której  b

ę

d

ą

  gromadzi

ć

  własne 

opracowania.  

Podana  w  tabeli  wykazu  modułów  i  jednostek  modułowych 

orientacyjna 

liczba 

godzin 

na 

realizacj

ę

 

mo

Ŝ

e  ulec  zmianie  

w  zale

Ŝ

no

ś

ci  od  stosowanych  przez  nauczyciela  metod  nauczania  

i 

ś

rodków dydaktycznych.

 

Nauczyciel 

powinien 

uczestniczy

ć

 

w 

organizowaniu 

bazy 

dydaktycznej  oraz  ewaluacji  programów  nauczania,  szczególnie 
w okresie dynamicznych zmian w technologii i technice. 

Zaleca  si

ę

,  aby  zaj

ę

cia  prowadzone  były  w  grupach  do  15  uczniów,  

w  blokach  3  i  4  godzinnych,  w  2  –  3  osobowych  zespołach  
a  w  uzasadnionych  przypadkach  proponuje  si

ę

  prac

ę

  indywidualn

ą

. 

Praktyk

ę

 zawodow

ą

 proponuje si

ę

 realizowa

ć

 w ci

ą

gu 7 godzin dziennie. 

Istotnym  elementem  procesu  dydaktycznego  jest  sprawdzanie  

i  ocenianie  osi

ą

gni

ęć

  edukacyjnych  uczniów.  W  tym  celu  nale

Ŝ

y 

prowadzi

ć

 badania diagnostyczne, kształtuj

ą

ce i sumuj

ą

ce. 

Badania  diagnostyczne  maj

ą

  ułatwi

ć

  ocen

ę

  poziomu  wiedzy  

i umiej

ę

tno

ś

ci uczniów w pocz

ą

tkowej fazie kształcenia.  

Badania  kształtuj

ą

ce,  przeprowadzone  w  trakcie  realizacji  słu

Ŝą

 

dostarczaniu  bie

Ŝą

cych  informacji  o  efektywno

ś

ci  procesu  nauczania  – 

uczenia si

ę

.  

Badania 

sumuj

ą

ce 

powinny 

dostarcza

ć

 

informacji 

zwrotnej  

o osi

ą

gni

ę

ciach uczniów w zakresie realizacji celów jednostki modułowej. 

Informacje  uzyskane  w  wyniku  bada

ń

  pozwalaj

ą

  na  dokonywanie 

ewaluacji procesu nauczania.  

Ocenianie ma u

ś

wiadomi

ć

 uczniom poziom ich osi

ą

gni

ęć

 w stosunku 

do  wymaga

ń

  edukacyjnych  oraz  mobilizowa

ć

  do  systematycznej  pracy, 

samokontroli  i  samooceny.  Podstawowe  narz

ę

dzia  sprawdzania  

i  oceniania  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  to  sprawdziany  ustne,  pisemne,  

praktyczne oraz testy osi

ą

gni

ęć

 szkolnych. 

Kształtowanie  umiej

ę

tno

ś

ci  praktycznych  powinno  odbywa

ć

  si

ę

  

w pracowniach i warsztatach szkolnych, na odpowiednio wyposa

Ŝ

onych 

stanowiskach pracy.  

Szkoła  realizuj

ą

ca  kształcenie  w  zawodzie  technik  technologii  szkła 

powinna  posiada

ć

  pracownie:  rysunku  technicznego,  technologiczn

ą

, 

komputerow

ą

  oraz  laboratorium  chemiczne  i  laboratorium  kontroli 

 

produkcji. 

Je

Ŝ

eli  szkoła  nie  dysponuje  odpowiedni

ą

  baz

ą

  dydaktyczn

ą

,  mo

Ŝ

e 

skorzysta

ć

 z oferty Centrum Kształcenia Praktycznego lub zorganizowa

ć

 

zaj

ę

cia w zakładach produkcyjnych. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 12 

II. PLANY NAUCZANIA 

 

PLAN NAUCZANIA 
Czteroletnie technikum 
Zawód: technik technologii szkła 311[33] 
Podbudowa programowa: gimnazjum 

 

Dla  

młodzie

Ŝ

y 

Dla dorosłych 

Liczba  
godzin 

tygodniowo 

 w 

czteroletnim 

okresie 

nauczania 

Liczba 

godzin 

tygodniowo 

w 

czteroletnim 

okresie 

nauczania 

Liczba 

godzin  

w 

czteroletnim 

okresie 

nauczania 

Semestry I-VIII 

Lp. 

 
 

 

Moduły kształcenia  

w zawodzie 

Klasy I-IV 

Forma 

stacjonarna 

Forma 

zaoczna 

1.  Podstawy zawodu 

10 

  7 

126 

2. 

Metody badania surowców 
szklarskich i szkła 

  7 

  6 

  88 

3. 

Technologia topienia masy 
szklanej 

  9 

  7 

113 

4. 

Technologia produkcji  
i przetwarzania szkła 

24 

15 

303 

                                         Razem 

50 

35 

630 

Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 

 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 13 

PLAN NAUCZANIA  
Szkoła policealna 
Zawód: technik technologii szkła 311[33] 
Podbudowa programowa: szkoła daj

ą

ca wykształcenie 

ś

rednie 

 

Dla  

młodzie

Ŝ

y 

Dla dorosłych 

Liczba  
godzin 

tygodniowo 

 w dwuletnim 

okresie 

nauczania 

Liczba 

godzin 

tygodniowo 

w 

dwuletnim 

okresie 

nauczania 

Liczba 

godzin  

dwuletnim 

okresie 

nauczania 

Semestry I-IV 

Lp. 

 
 

 

Moduły kształcenia  

w zawodzie 

Semestry I-IV 

Forma 

stacjonarna 

Forma 

zaoczna 

1.  Podstawy zawodu 

10 

  7 

136 

2. 

Metody badania surowców 
szklarskich i szkła 

  7 

  6 

  96 

3. 

Technologia topienia masy 
szklanej 

  9 

  8 

123 

4. 

Technologia produkcji  
i przetwarzania szkła 

24 

16 

327 

                                         Razem 

50 

37 

682 

Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 

 

 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 14 

III. Moduły kształcenia w zawodzie 

 

Moduł 311[33].O1 
Podstawy zawodu 

 

1. Cele główne 

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

−

  przestrzega

ć

  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  

przeciwpo

Ŝ

arowej oraz ochrony 

ś

rodowiska w procesie pracy, 

−

  ocenia

ć

 ryzyko zagro

Ŝ

enia zdrowia i 

Ŝ

ycia zwi

ą

zane z wykonywaniem 

zada

ń

 zawodowych, 

−

  wskazywa

ć

  sposoby  zapobiegania  zagro

Ŝ

eniom  wyst

ę

puj

ą

cym  

w procesie pracy, 

−

  organizowa

ć

 stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, 

−

  stosowa

ć

 

procedury 

udzielania 

pierwszej 

pomocy 

osobom 

poszkodowanym, 

−

  wykonywa

ć

 

rysunki 

techniczne 

cz

ęś

ci 

maszyn,

 

zgodnie  

z obowi

ą

zuj

ą

cymi normami, 

−

  posługiwa

ć

 si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

, 

−

  okre

ś

la

ć

 wła

ś

ciwo

ś

ci materiałów konstrukcyjnych, 

−

  dobiera

ć

 materiały konstrukcyjne do budowy maszyn, 

−

  dobiera

ć

 techniki obróbki materiałów, 

−

  charakteryzowa

ć

 budow

ę

 maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−

  rozpoznawa

ć

 elementy konstrukcyjne maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−

  ocenia

ć

 stan techniczny maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

−

  charakteryzowa

ć

 rodzaje nap

ę

dów, 

−

  analizowa

ć

 schematy układów sterowania, 

−

  okre

ś

la

ć

 zastosowanie układów regulacji

 

w maszynach, 

−

  posługiwa

ć

 si

ę

 przyrz

ą

dami pomiarowymi, 

−

  wykonywa

ć

 

pomiary 

warsztatowe 

przy 

pomocy 

przyrz

ą

dów 

pomiarowych.  

 
 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 15 

2.  Wykaz jednostek modułowych 

 

 

Symbol 
jednostki 
modułowej 

Nazwa jednostki modułowej 

Orientacyjna 

 liczba godzin 

na realizacj

ę

 

 
311[33].O1.01 

Stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny 

pracy, ochrony przeciwpo

Ŝ

arowej oraz ochrony 

ś

rodowiska 

  30 

311[33].O1.02  Posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

 

  30

 

311[33].O1.03  Konstruowanie elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

  

  90 

311[33].O1.04  Stosowanie podstawowych technik obróbki 

materiałów 

120 

311[33].O1.05  Stosowanie układów sterowania i regulacji maszyn 

i urz

ą

dze

ń

 

  90 

 

Razem 

360 

 
 
3.  Schemat układu jednostek modułowych  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

311[33].O1 

Podstawy zawodu

 

311[33].O1.03 

Konstruowanie elementów maszyn  

i urz

ą

dze

ń

 

 

311[33].O1.04 

Stosowanie podstawowych technik 

obróbki materiałów

 

 

311[33].O1.01 

Stosowanie przepisów 

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, 

ochrony przeciwpo

Ŝ

arowej oraz

 

ochrony 

ś

rodowiska

 

311[33].O1.02 

Posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 

techniczn

ą

 

 

311[33].O1.05 

Stosowanie układów sterowania  

i regulacji maszyn i urz

ą

dze

ń

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 16 

4. Literatura 

Adamczewski J.: Pomiary cieplne. WNT, Warszawa 1999 
Albin K.: Reklama. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000 
Bernaciak  A.:  Ochrona 

ś

rodowiska  w  praktyce.  Wydawnictwo  SORUS, 

Warszawa 2004

 

Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2004 
Brauer  H.:  Ochrona  powietrza.  Skrypty  uczelniane.  Politechnika 
Krakowska, Kraków 1993 
Buchfelder M.A.: Podr

ę

cznik pierwszej pomocy. Wydawnictwo Lekarskie 

PZWL, Warszawa 1999 
Chocholski  A.:  Elektrotechnika  z  automatyk

ą

. 

Ć

wiczenia.  WSiP, 

Warszawa 2004 
Dobrza

ń

ski 

L.: 

Metaloznawstwo 

i 

obróbka 

cieplna. 

WSiP,  

Warszawa 2004 
Giełdowski  L.:  Przekroje. 

Ć

wiczenia  i  zadania  rysunkowe.  WSiP, 

Warszawa 1998 
Górecki  A.,  Grzegórzki  Z.:  Monta

Ŝ

,  naprawa  i  eksploatacja  maszyn 

i urz

ą

dze

ń

 przemysłowych. Technologia. WSiP, Warszawa 2003 

Górecki A.: Technologia ogólna – podstawy technologii mechanicznych. 
WSiP, Warszawa 2004 
Horemann  E.,  Hubscher  H.,  Klaue  J.,  Schierack  K.,  Stolzenburg  R.: 
Gwiazdeczki  M.:  Rysunek  zawodowy  w  przemy

ś

le  szklarskim.  WSiP, 

Warszawa 1978 
Hansen A.: Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 

Hillar 

J., 

Jarmoszuk 

S.: 

Ś

lusarstwo 

i 

spawalnictwo. 

WSiP,  

Warszawa 2004 
Jabło

ń

ski W., Płoszajski G.: Elektronika z automatyk

ą

. WSiP, Warszawa 

2003 
Karaczun Zb.: Ochrona 

ś

rodowiska. Aries, Warszawa 1999 

Kijewski  J.,  Miller  A.,  Pawlicki  K.,  Szolc  T.:  Maszynoznawstwo.  WSiP, 
Warszawa 2004 
Kotlarski  W.,  Grad  J.:  Aparaty  i  urz

ą

dzenia  elektryczne.  WSiP,  

Warszawa 2004 
Kozak  D.,  Chmiel  B.,  Nieko  J.:  Ochrona 

ś

rodowiska.  Wydawnictwo 

UMCS, Lublin 2001 
Leszczy

ń

ski W., Zakrzewska K.: Bezpiecze

ń

stwo i higiena pracy.  

Mac S.: Obróbka metali z materiałoznawstwem. WSiP, Warszawa 2004 
Malinowski J.: Pasowania i pomiary. WSiP, Warszawa 1993  
Mejer L., Pró

Ŝ

niak B., Werstler J.: Urz

ą

dzenia mechaniczne w przemy

ś

le 

szklarskim. Arkady, Warszawa 1966 
Michel  K.,  Sapi

ń

ski  T.:  Czytam  rysunek  elektryczny.  WSiP,  Warszawa 

1999, WSiP, Warszawa 2005 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 17 

Najlepsze  dost

ę

pne  techniki  (BAT).  Ministerstwo 

Ś

rodowiska,  Zwi

ą

zek 

Pracodawców Polskie Szkło. Warszawa 2004 
Paprocki K.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1999 
Parcha

ń

ski  J.:  Miernictwo  elektryczne  i  elektroniczne.  WSiP,  Warszawa 

1995 
Popławski  Z.:  Maszynoznawstwo  specjalne  dla  sekcji  szkła.  Skrypty 
uczelniane AGH, Kraków 1974  
Por

ę

bski J.: Rysunek zawodowy dla hutników szkła. PWSZP, Warszawa 

1956 
R

ą

czkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Warszawa 2003 

Roman M.: Kanalizacja i oczyszczanie 

ś

cieków. Arkady, Warszawa 1986 

T

ę

pczak K.: Ochrona i kształtowanie 

ś

rodowiska. WSiP, Warszawa 2001 

Szmaj  E.:  Bezpiecze

ń

stwo  i  Higiena  pracy  w  hutach  szkła.  CRZZ, 

Warszawa 1965 
Tuszy

ń

ski  K.:  Pomiary  i  automatyka  w  przemy

ś

le  chemicznym.  WSiP, 

Warszawa 1995 
Waszkiewiczowie E. i S.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1997 
W

ą

chalewski  T.:  Elementy  chemii 

ś

rodowiska.  Wydawnictwo  AGH, 

Kraków 1994 
Wojciechowski  E.:  Pierwsza  pomoc  w  nagłych  wypadkach.  O

ś

rodek 

Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gda

ń

sk 1998 

Wojtku F., Bukata W.: Materiałoznawstwo cz

ęść

 1 i 2. WSiP, Warszawa 

1999 
Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001 
Zwiejski  S.: 

Rysunek  techniczny 

wraz 

z  zestawem 

arkuszy 

ć

wiczeniowych. Format – AB, Warszawa 1997. 

Praca 

zbiorowa.: 

Aparatura 

kontrolno-pomiarowa 

w 

przemy

ś

le 

chemicznym. WSiP, Warszawa 1993 
Praca zbiorowa. Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 1999 
Praca zbiorowa: Nap

ę

d elektryczny. WSiP, Warszawa 1994 

Praca  zbiorowa:  Prawo  ochrony 

ś

rodowiska  Wspólnoty  Europejskiej. 

Tom 1-6. Warszawa 1994-1996  
Praca zbiorowa: Technologia szkła tom 2. Arkady, Warszawa 1987 
 
 
Czasopisma  specjalistyczne:  Ochrona 

ś

rodowiska,  Aura,  Gospodarka 

wodna,  EKO  profit,  Energetyka,  Gaz,  woda  i  technika,  Bezpiecze

ń

stwo 

i Higiena Pracy, ATEST, Słu

Ŝ

ba pracownicza, Nauka i Praktyka. 

 
Wykaz  literatury  nale

Ŝ

y  aktualizowa

ć

  w  miar

ę

  ukazywania  si

ę

  nowych 

pozycji wydawniczych. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 18 

Jednostka modułowa 311[33].O1.01 
Stosowanie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny 

pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej  oraz  ochrony 

ś

rodowiska 

 

1. Szczegółowe cele kształcenia  

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

–

  zastosowa

ć

  przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  oraz  ochrony 

ś

rodowiska, 

–

  okre

ś

li

ć

  prawa  i  obowi

ą

zki  pracodawcy  w  zakresie  zapewnienia 

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, 

–

  okre

ś

li

ć

  prawa  i  obowi

ą

zki  pracownika  w  zakresie  bezpiecze

ń

stwa 

i higieny pracy, 

–

  okre

ś

li

ć

 zagro

Ŝ

enia dla zdrowia na stanowiskach pracy, 

–

  dobra

ć

 

ś

rodki  ochrony  indywidualnej  odpowiednio  do  wykonywanej 

pracy, 

–

  zorganizowa

ć

 stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, 

–

  okre

ś

li

ć

  wymagania  dotycz

ą

ce  pomieszcze

ń

  pracy  i  pomieszcze

ń

 

higieniczno-sanitarnych, 

–

  przewidzie

ć

  konsekwencje  naruszenia  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  

i higieny pracy podczas wykonywania zada

ń

 zawodowych, 

–

  udzieli

ć

 pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy, 

–

  scharakteryzowa

ć

 sposoby prowadzenia gospodarki odpadami, 

–

  okre

ś

li

ć

  sposoby  prowadzenia  gospodarki  wodno  – 

ś

ciekowej 

w przedsi

ę

biorstwie, 

–

  okre

ś

li

ć

  sposoby  prowadzenia  gospodarki  w  zakresie  ochrony 

powietrza w przedsi

ę

biorstwie, 

–

  scharakteryzowa

ć

  substancje  szkodliwe  oraz  odpady  powstaj

ą

ce 

w procesach produkcyjnych, 

–

  okre

ś

li

ć

 wpływ odpadów produkcyjnych na 

ś

rodowisko, 

–

  dobra

ć

  sposób  utylizacji  odpadów  wytwarzanych  w  procesie 

produkcyjnym, 

–

  zaplanowa

ć

  działania  maj

ą

ce  na  celu  ograniczenie  emisji  substancji 

szkodliwych dla 

ś

rodowiska. 

 

2. Materiał nauczania 

Prawna ochrona pracy. 
Higiena pracy. 
Klasyfikacja czynników szkodliwych w 

ś

rodowisku pracy. 

Zagro

Ŝ

enia 

Ŝ

ycia i zdrowia pracownika. 

Metody i 

ś

rodki zapobiegania czynnikom szkodliwym. 

Ś

rodki ochrony indywidualnej i zespołowej. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 19 

Zagro

Ŝ

enia poza prac

ą

: techniczne, organizacyjne i ludzkie. 

Wymagania  dotycz

ą

ce  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  oraz  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej w hutach szkła. 

Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy. 
Pierwsza pomoc poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

 

Ochrona 

ś

rodowiska a działalno

ść

 przedsi

ę

biorstwa. 

Post

ę

powanie  z  odpadami  i  truciznami  powstaj

ą

cymi  przy  produkcji 

szkła. 
Gospodarka wodno – 

ś

ciekowa w przedsi

ę

biorstwie. 

Emisje szkodliwych substancji do 

ś

rodowiska. 

Sposoby ograniczania emisji szkodliwych substancji do 

ś

rodowiska. 

Najlepsze Dost

ę

pne Techniki (BAT). 

 

3. 

Ć

wiczenia 

•

  Analizowanie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  dotycz

ą

cych 

pomieszcze

ń

 pracy i pomieszcze

ń

 higieniczno – sanitarnych. 

•

  Rozpoznawanie 

zagro

Ŝ

e

ń

 

wypadkowych 

wyst

ę

puj

ą

cych 

na 

stanowisku pracy. 

•

  Dobieranie 

ś

rodków  ochrony  indywidualnej  do  rodzaju  wykonywanej 

pracy. 

•

  Udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach 

przy pracy. 

•

  Dobieranie sprz

ę

tu i 

ś

rodków ga

ś

niczych do gaszenia po

Ŝ

aru. 

•

  Planowanie  zagospodarowania  odpadów  powstałych  podczas 

produkcji szkła. 

•

  Opracowywanie sprawozdania na temat emisji substancji szkodliwych 

do atmosfery. 

 

4. 

Ś

rodki dydaktyczne 

Instrukcje i teksty przewodnie do 

ć

wicze

ń

. 

Kodeks pracy. 
Przykłady  regulaminów:  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej, przeprowadzania ewakuacji w przedsi

ę

biorstwie. 

Filmy 

dydaktyczne 

dotycz

ą

ce 

udzielania 

pierwszej 

pomocy, 

stosowanego sprz

ę

tu i 

ś

rodków ga

ś

niczych. 

Ś

rodki ochrony indywidualnej.  

Apteczka pierwszej pomocy.  
Fantom do nauki resuscytacji. 
Plany ewakuacyjne przykładowych przedsi

ę

biorstw. 

Przepisy  prawa  dotycz

ą

ce  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej  budynków  i  innych  obiektów  budowlanych  i  terenów. 

Przepisy  dotycz

ą

ce  ustalania  okoliczno

ś

ci  i  przyczyn  wypadków  przy 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 20 

pracy  oraz  sposobu  ich  dokumentowania,  a  tak

Ŝ

e  zakresu  informacji 

zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy. 
Podr

ę

czny sprz

ę

t ga

ś

niczy. 

Wydawnictwa z zakresu ochrony 

ś

rodowiska. 

Ustawy i rozporz

ą

dzenia dotycz

ą

ce ochrony 

ś

rodowiska. 

Instrukcje gospodarki: wodno – 

ś

ciekowej, odpadami, ochrony powietrza. 

Sprawozdania na temat emisji substancji szkodliwych do 

ś

rodowiska. 

Schematy  instalacji  do  ograniczania  szkodliwych  emisji  substancji 
szkodliwych do 

ś

rodowiska. 

 

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki 

Celem  realizacji  programu  jednostki  modułowej  jest  kształtowanie 

umiej

ę

tno

ś

ci  przestrzegania  zasad  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy, 

udzielania  pierwszej  pomocy  osobom  poszkodowanym  w  wypadkach 
przy  pracy,  rozpoznawania 

ź

ródeł  i  czynników  niebezpiecznych  

w 

ś

rodowisku pracy oraz ochrony 

ś

rodowiska. 

Program  powinien  by

ć

  realizowany  przez  nauczyciela  specjalist

ę

  

do spraw bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz ochrony 

ś

rodowiska. 

Szczególn

ą

  uwag

ę

  nale

Ŝ

y  zwróci

ć

  na  samodzielne  wykonywanie 

przez uczniów 

ć

wicze

ń

 dotycz

ą

cych udzielania pierwszej pomocy osobie 

poszkodowanej  oraz  przeprowadzania  reanimacji  w  sytuacjach 
zagro

Ŝ

enia 

Ŝ

ycia. Ka

Ŝ

dy ucze

ń

 powinien wykona

ć

 na fantomie 

ć

wiczenia 

dotycz

ą

ce  udzielania  pierwszej  pomocy.  Niezwykle  wa

Ŝ

ne  jest 

kształtowanie  postawy  odpowiedzialno

ś

ci,  sumienno

ś

ci  i  umiej

ę

tno

ś

ci 

współdziałania w grupie.  

Kształtowanie  umiej

ę

tno

ś

ci  wynikaj

ą

cych  ze  szczegółowych  celów 

kształcenia wymaga stosowania ró

Ŝ

nych metod i form pracy z uczniami 

oraz wła

ś

ciwego doboru 

ś

rodków dydaktycznych. 

W  procesie  dydaktycznym  zaleca  si

ę

  stosowanie  aktywizuj

ą

cych 

metod  nauczania:  przypadków,  tekstu  przewodniego,  inscenizacji  oraz 

ć

wicze

ń

  praktycznych.  Zaj

ę

cia  powinny  by

ć

  prowadzone  w  grupach  15 

osobowych,  z  podziałem  na  zespoły  2-3  osobowe,  w  odpowiednio 
przygotowanym pomieszczeniu dydaktycznym. 

Realizacj

ę

 

programu 

jednostki 

modułowej 

mo

Ŝ

e 

ułatwi

ć

 

zorganizowanie  zaj

ęć

  w  pomieszczeniach  stra

Ŝ

y  po

Ŝ

arnej  i  punktach 

pomocy medycznej. 

 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 21 

6. Propozycje  metod  sprawdzania  i  oceny  osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

Sprawdzanie  i  ocenianie  osi

ą

gni

ęć

  edukacyjnych  uczniów  powinno 

odbywa

ć

  si

ę

  systematycznie  w  trakcie  realizacji  programu  jednostki 

modułowej, na podstawie okre

ś

lonych kryteriów.  

Ocena  osi

ą

gni

ęć

  szkolnych  powinna  aktywizowa

ć

  i  mobilizowa

ć

  do 

pracy ucznia jak i nauczyciela. 

Nauczyciel  prowadz

ą

cy  proces  dydaktyczny  zobowi

ą

zany  jest 

opracowa

ć

 wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne. 

Oceniaj

ą

c osi

ą

gni

ę

cia uczniów nale

Ŝ

y zwróci

ć

 uwag

ę

 na:  

−

  przestrzeganie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  oraz 

ochrony przeciwpo

Ŝ

arowej, 

−

  stosowanie  procedur  zapobiegania  zagro

Ŝ

eniom 

Ŝ

ycia  i  zdrowia 

pracowników, 

−

  dobieranie 

ś

rodków ochrony

 

indywidualnej, 

−

  udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym  w  wypadkach 

przy pracy, 

−

  wykonywanie reanimacji na fantomie, 

−

  sporz

ą

dzanie sprawozda

ń

 zwi

ą

zanych z ochron

ą

 

ś

rodowiska. 

Oceny  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  nale

Ŝ

y  dokonywa

ć

  na  podstawie: 

sprawdzianów pisemnych i ustnych, sprawdzianów praktycznych, testów 
osi

ą

gni

ęć

  szkolnych  oraz  obserwacji  czynno

ś

ci  wykonywanych  przez 

ucznia podczas 

ć

wicze

ń

. 

Po  zako

ń

czeniu  realizacji  programu  jednostki  modułowej  proponuje 

si

ę

  zastosowanie  sprawdzianu  teoretycznego.  Zadania  w  te

ś

cie  mog

ą

 

by

ć

  otwarte  (krótkiej  odpowiedzi,  z  luk

ą

)  lub  zamkni

ę

te  (wyboru 

wielokrotnego, na dobieranie, typu prawda-fałsz). 

W 

ko

ń

cowej 

ocenie 

nale

Ŝ

y 

uwzgl

ę

dni

ć

 

wyniki 

wszystkich 

stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osi

ą

gni

ęć

 uczniów.  

Podstaw

ą

 do uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny jest poprawne 

i samodzielne wykonanie 

ć

wicze

ń

.

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 22 

Jednostka modułowa 311[33].O1.02 
Posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

 

 

1. Szczegółowe cele kształcenia  

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

–

  okre

ś

li

ć

 znaczenie normalizacji w technice, 

–

  dobra

ć

 

przybory 

kre

ś

larskie 

oraz 

materiały 

rysunkowe 

do 

wykonywania rysunków, 

–

  sporz

ą

dzi

ć

  szkice  z  zastosowaniem  zasad  rzutowania  prostok

ą

tnego  

i

 

aksonometrycznego, 

–

  wykona

ć

 rysunki cz

ęś

ci maszyn, 

–

  zastosowa

ć

 zasady wymiarowania rysunków technicznych, 

–

  wykona

ć

 przekrój i kład przekroju elementu maszyny, 

–

  rozpozna

ć

 oznaczenia stosowane w dokumentacji technicznej, 

–

  odczyta

ć

 

rysunki 

techniczne: 

wykonawcze, 

zło

Ŝ

eniowe, 

zestawieniowe, monta

Ŝ

owe, zabiegowe, operacyjne, 

–

  odczyta

ć

  schematy  kinematyczne  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  stosowanych  

w procesach produkcyjnych szkła, 

–

  rozró

Ŝ

ni

ć

 rodzaje dokumentacji technicznej, 

–

  rozpozna

ć

 elementy maszyn lub urz

ą

dze

ń

 na podstawie dokumentacji 

technicznej, 

–

  odczyta

ć

 schematy technologiczne procesów produkcyjnych, 

–

  wykona

ć

 schemat blokowy okre

ś

lonego procesu produkcyjnego, 

–

  posłu

Ŝ

y

ć

 

si

ę

 

dokumentacj

ą

 

konstrukcyjn

ą

, 

technologiczn

ą

  

i warsztatow

ą

. 

 

2. Materiał nauczania 

Znaczenie normalizacji w technice. 
Przybory kre

ś

larskie i materiały rysunkowe. 

Zasady  sporz

ą

dzania  szkiców  figur  płaskich,  brył  geometrycznych  

i cz

ęś

ci maszyn. 

Rzutowanie prostok

ą

tne i aksonometryczne. 

Zasady wymiarowania. 
Przekroje i kłady przekrojów. 
Rodzaje rysunków technicznych. 
Schematy kinematyczne maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

Rodzaje i elementy dokumentacji technicznej. 

 

Schematy technologiczne procesów produkcyjnych. 
Schematy blokowe procesów produkcyjnych. 
Dokumentacja konstrukcyjna, technologiczna i warsztatowa. 

 
 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 23 

3. 

Ć

wiczenia 

•

  Szkicowanie figur płaskich oraz brył geometrycznych. 

•

  Szkicowanie elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

•

  Wymiarowanie  i  opisywanie  pismem  technicznym  rysunków  cz

ęś

ci 

maszyn. 

•

  Wykonywanie rysunków brył w rzutach prostok

ą

tnych. 

•

  Wykonywanie rysunków cz

ęś

ci maszyn w rzutach prostok

ą

tnych. 

•

  Wykonywanie 

przekrojów 

elementów 

maszyn 

oraz 

kładów 

przekrojów. 

•

  Odczytywanie rysunków technicznych: wykonawczych, zło

Ŝ

eniowych. 

zestawieniowych, monta

Ŝ

owych, zabiegowych i operacyjnych. 

•

  Sporz

ą

dzanie

 

schematów 

blokowych 

okre

ś

lonych 

procesów 

produkcyjnych. 

•

  Analizowanie 

dokumentacji 

konstrukcyjnej, 

technologicznej  

i warsztatowej. 

 

4. 

Ś

rodki dydaktyczne 

Komplet przyrz

ą

dów kre

ś

larskich i materiałów rysunkowych. 

Modele brył geometrycznych i cz

ęś

ci maszyn. 

Wzory pisma znormalizowanego. 
Schematy  kinematyczne  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  stosowanych  w  przemy

ś

le 

szklarskim. 
Dokumentacja konstrukcyjna, technologiczna i warsztatowa. 
Schematy procesów technologicznych. 
Foliogramy, ilustracje i fotografie przedstawiaj

ą

ce zasady wymiarowania 

i wykonywania rysunków technicznych. 

 

5.  Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki 

Celem  realizacji  programu  jednostki  modułowej  jest  kształtowanie 

umiej

ę

tno

ś

ci wykonywania rysunków technicznych oraz posługiwania si

ę

 

dokumentacj

ą

 techniczn

ą

. 

 W  procesie  dydaktycznym  zaleca  si

ę

  stosowanie  aktywizuj

ą

cych 

metod  nauczania,  takich  jak:  przypadków,  inscenizacji,  pokazu  
z obja

ś

nieniem oraz 

ć

wicze

ń

 praktycznych.  

Przed  przyst

ą

pieniem  do  wykonywania 

ć

wicze

ń

  nale

Ŝ

y  zapozna

ć

  

uczniów  z  organizacj

ą

  stanowiska  pracy  oraz  zwróci

ć

  uwag

ę

  na 

wła

ś

ciw

ą

 postaw

ę

 podczas pracy. Podczas 

ć

wicze

ń

 nauczyciel powinien 

obserwowa

ć

  prac

ę

  uczniów  i  udziela

ć

  dodatkowych  wyja

ś

nie

ń

  

i  wskazówek.  Wskazane  jest,  aby  nauczyciel  przygotował  materiały 
potrzebne  do  wykonania 

ć

wicze

ń

  i  zapewnił  uczniom  mo

Ŝ

liwo

ść

 

korzystania  z  ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł  informacji,  takich  jak:  normy,  instrukcje, 

dokumentacja techniczna.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 24 

Po  wykonaniu  rysunków  i  schematów  procesów  technologicznych 

ucze

ń

 powinien zaprezentowa

ć

 je na forum grupy. 

Zaj

ę

cia  nale

Ŝ

y  prowadzi

ć

  w  pracowni  rysunku  technicznego  

w grupach 15 osobowych.  

Proponuje  si

ę

,  aby 

ć

wiczenia  z  zakresu  szkicowania  i  wymiarowania 

cz

ęś

ci  maszyn  uczniowie  wykonywali  indywidualnie,  za

ś

 

ć

wiczenia  

dotycz

ą

ce  schematów  technologicznych  w  zespołach  2-3  osobowych. 

 W  przypadku 

ć

wicze

ń

  indywidualnych  uczniowie  powinni  mie

ć

 

zapewnione osobne stanowiska pracy. 
 

6. Propozycje  metod  sprawdzania  i  oceny  osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

Sprawdzanie  i  ocenianie  osi

ą

gni

ęć

  uczniów  powinno  odbywa

ć

  si

ę

 

systematycznie  w  trakcie  realizacji  programu  jednostki  modułowej  na 
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.  

Podczas  kontroli  i  oceny  nale

Ŝ

y  sprawdza

ć

  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  

w  operowaniu  zdobyt

ą

  wiedz

ą

,  zwraca

ć

  uwag

ę

  na  merytoryczn

ą

  jako

ść

 

wypowiedzi,  wła

ś

ciwe  stosowanie  poj

ęć

  technicznych,  poprawno

ść

 

wnioskowania.  

Ocena  osi

ą

gni

ęć

  szkolnych  powinna  aktywizowa

ć

  i  mobilizowa

ć

  do 

pracy zarówno ucznia jak i nauczyciela.  

Proces oceniania powinien obejmowa

ć

: 

−

  diagnoz

ę

  stanu  wiedzy  i  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  z  uwzgl

ę

dnieniem 

zało

Ŝ

onych celów kształcenia, 

−

  identyfikowanie  post

ę

pów  uczniów  w  toku  realizacji  programu  oraz 

rozpoznawanie trudno

ś

ci w osi

ą

ganiu zało

Ŝ

onych celów kształcenia, 

−

  sprawdzanie wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci ucznia po zrealizowaniu programu 

jednostki modułowej. 

Oceny osi

ą

gni

ęć

 uczniów nale

Ŝ

y dokonywa

ć

 na podstawie: 

−

  sprawdzianów ustnych i pisemnych,  

−

  sprawdzianów praktycznych, 

−

  testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych, 

−

  obserwacji czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas 

ć

wicze

ń

. 

Obserwuj

ą

c  czynno

ś

ci  ucznia  podczas  wykonywania 

ć

wicze

ń

  nale

Ŝ

y 

zwróci

ć

 uwag

ę

 na:  

−

  staranno

ść

  i  dokładno

ść

  wykonywania  rysunków,  szkiców,  oraz 

schematów technologicznych, 

−

  prawidłowe wymiarowanie wykonywanych rysunków,  

−

  interpretacj

ę

 oznacze

ń

 zamieszczonych w dokumentacji technicznej. 

W  ko

ń

cowej  ocenie  osi

ą

gni

ęć

  ucznia  nale

Ŝ

y  uwzgl

ę

dni

ć

  wyniki 

wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 25 

Jednostka modułowa 311[33].O1.03

 

Konstruowanie elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

  

 

1. Szczegółowe cele kształcenia

 

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

–

  sklasyfikowa

ć

 materiały konstrukcyjne, 

–

  okre

ś

li

ć

 wła

ś

ciwo

ś

ci materiałów konstrukcyjnych, 

–

  scharakteryzowa

ć

 procesy otrzymywania metali i ich stopów, 

–

  rozró

Ŝ

ni

ć

 gatunki stali, 

Ŝ

eliwa i staliwa, 

–

  sklasyfikowa

ć

 stopy metali nie

Ŝ

elaznych, 

–

  sklasyfikowa

ć

 tworzywa sztuczne, 

–

  okre

ś

li

ć

 wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowanie tworzyw sztucznych, 

–

  okre

ś

li

ć

 rodzaje, wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowanie materiałów spiekanych, 

–

  rozró

Ŝ

ni

ć

 podstawowe gatunki drewna i okre

ś

li

ć

 ich zastosowanie, 

–

  dobra

ć

  materiały  konstrukcyjne  do  wykonania  okre

ś

lonej  cz

ęś

ci 

maszyny, 

–

  obliczy

ć

  napr

ęŜ

enia  i  odkształcenia  dla  prostych  przypadków 

obci

ąŜ

e

ń

, 

–

  rozró

Ŝ

ni

ć

 obci

ąŜ

enia przenoszone przez osie i wały, 

–

  scharakteryzowa

ć

  poł

ą

czenia  rozł

ą

czne  i  nierozł

ą

czne  elementów 

konstrukcyjnych maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

–

  sklasyfikowa

ć

 ło

Ŝ

yska 

ś

lizgowe i toczne, 

–

  scharakteryzowa

ć

  nap

ę

dy  hydrauliczne,  pneumatyczne,  elektryczne  

i mieszane, 

–

  scharakteryzowa

ć

 rodzaje sprz

ę

gieł, 

–

  sklasyfikowa

ć

 hamulce i okre

ś

li

ć

 ich przeznaczenie, 

–

  okre

ś

li

ć

 zastosowanie przekładni z

ę

batych, 

ś

limakowych i ciernych, 

–

  okre

ś

li

ć

 zastosowanie elementów maszyn i urz

ą

dze

ń

, 

–

  scharakteryzowa

ć

  czynniki  i  procesy  powoduj

ą

ce  zu

Ŝ

ycie  elementów 

maszyn, 

–

  zabezpieczy

ć

 elementy maszyn przed korozj

ą

, 

–

  scharakteryzowa

ć

  procesy  zwi

ą

zane  z  eksploatacj

ą

,  zu

Ŝ

yciem  

i uszkodzeniem cz

ęś

ci maszyn, 

–

  okre

ś

li

ć

 sposoby smarowania i regeneracji cz

ęś

ci maszyn, 

–

  posłu

Ŝ

y

ć

 

si

ę

 

dokumentacj

ą

 

techniczno-ruchow

ą

 

maszyn  

i urz

ą

dze

ń

. 

 

2. Materiał nauczania 

Klasyfikacja materiałów konstrukcyjnych. 
Metody otrzymywania metali i ich stopów. 
Gatunki stali, 

Ŝ

eliwa i staliwa. 

Stopy metali nie

Ŝ

elaznych. 

Tworzywa sztuczne, ich wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowanie. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 26 

Rodzaje, wła

ś

ciwo

ś

ci i zastosowanie materiałów spiekanych. 

Gatunki drewna i ich zastosowanie. 
Napr

ęŜ

enia i odkształcenia dla prostych przypadków obci

ąŜ

e

ń

. 

Osie i wały. 
Poł

ą

czenia rozł

ą

czne i nierozł

ą

czne elementów konstrukcyjnych maszyn. 

Ło

Ŝ

yska 

ś

lizgowe i toczne. 

Nap

ę

dy hydrauliczne, pneumatyczne, elektryczne i mieszane. 

Rodzaje sprz

ę

gieł. 

Hamulce i ich przeznaczenie. 
Przekładne z

ę

bate, 

ś

limakowe i cierne. 

Zu

Ŝ

ycie elementów maszyn. 

Regeneracja cz

ęś

ci maszyn. 

Sposoby smarowania cz

ęś

ci maszyn. 

Metody zapobiegania korozji. 

 

3. 

Ć

wiczenia 

•

  Rozpoznawanie  materiałów  konstrukcyjnych  na  podstawie  próbek 

oraz okre

ś

lanie ich zastosowania. 

•

  Rozpoznawanie  gatunków  stali  oraz  stopów  metali  nie

Ŝ

elaznych  na 

podstawie oznaczenia. 

•

  Porównywanie wła

ś

ciwo

ś

ci materiałów konstrukcyjnych. 

•

  Dobieranie materiału konstrukcyjnego do wykonania okre

ś

lonej cz

ęś

ci 

maszyny. 

•

  Obliczanie  odkształcenia  bezwzgl

ę

dnego  i  wzgl

ę

dnego  przy 

rozci

ą

ganiu. 

•

  Wyznaczanie  warto

ś

ci  napr

ęŜ

e

ń

  dopuszczalnych  dla  danego 

materiału na podstawie tablic. 

•

  Rozpoznawanie  poł

ą

cze

ń

  rozł

ą

cznych  i  nierozł

ą

cznych  elementów 

konstrukcyjnych maszyn. 

•

  Dobieranie  ło

Ŝ

yska  do  okre

ś

lonych  warunków  pracy  na  podstawie 

katalogu. 

•

  Dobieranie  sprz

ę

gła  do  okre

ś

lonych  warunków  pracy  urz

ą

dzenia  na 

podstawie katalogu. 

•

  Dobieranie typu hamulca do okre

ś

lonych warunków pracy urz

ą

dzenia. 

•

  Rozpoznawanie elementów i mechanizmów w konstrukcji maszyn.  

•

  Dobieranie 

ś

rodków  ochrony  cz

ęś

ci  maszyn  przed  zu

Ŝ

yciem  

i korozj

ą

. 

 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 27 

4. 

Ś

rodki dydaktyczne 

Próbki materiałów konstrukcyjnych. 
Zestaw gatunków drewna, tworzyw sztucznych. 
Filmy  dydaktyczne  dotycz

ą

ce  procesów  obróbki  cieplnej  i  cieplno-

chemicznej.  
Foliogramy  dotycz

ą

ce  procesów  otrzymywania  metali  i  ich  stopów  oraz 

znakowania stopów 

Ŝ

elaza oraz stopów metali nie

Ŝ

elaznych. 

Foliogramy z zakresu maszynowej obróbki wiórowej, odlewania, obróbki 
plastycznej, ł

ą

czenia metali. 

Modele i eksponaty poł

ą

cze

ń

 rozł

ą

cznych i nierozł

ą

cznych. 

Kolekcja cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

Kolekcja cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

 o ró

Ŝ

nym stopniu zu

Ŝ

ycia. 

Schematy maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

Rysunki konstrukcyjne cz

ęś

ci maszyn. 

Plansze,  foliogramy,  fazogramy  obrazuj

ą

ce

: 

osie  i  wały,  spr

ęŜ

yny  

i  elementy  spr

ęŜ

yste,  poł

ą

czenia  rozł

ą

czne  i  nierozł

ą

czne,  mechanizmy 

krzywkowe, korbowe, z

ę

bate, przekładnie z

ę

bate, cierne, ci

ę

gnowe

.

 

Ś

rodki do zabezpieczania elementów maszyn przed zu

Ŝ

yciem i korozj

ą

. 

Tabele 

przedstawiaj

ą

ce 

wła

ś

ciwo

ś

ci 

ś

rodków 

smaruj

ą

cych  

i zabezpieczaj

ą

cych przed korozj

ą

 cz

ęś

ci maszyn. 

Filmy dydaktyczne przedstawiaj

ą

ce procesy zabezpieczenia, regeneracji 

oraz uszkodzenia cz

ęś

ci maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

Dokumentacja konstrukcyjna. 
Polskie Normy, katalogi. 
Poradnik mechanika. 
Teksty przewodnie i instrukcje do 

ć

wicze

ń

. 

 

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki 

Program 

jednostki 

modułowej 

obejmuje 

zagadnienia 

dotycz

ą

ce  konstruowania  elementów  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  oraz 

zastosowania  elementów  konstrukcyjnych.  Stanowi  on  podbudow

ę

  do 

realizacji programów modułów zawodowych.  

W  osi

ą

gni

ę

ciu  zało

Ŝ

onych  celów  kształcenia  istotne  znaczenie  ma 

dobór  metod  nauczania.  Program  jednostki  modułowej  proponuje  si

ę

 

realizowa

ć

 metod

ą

: dyskusji dydaktycznej, tekstu przewodniego, pokazu 

z obja

ś

nieniem oraz 

ć

wicze

ń

 praktycznych. 

Realizuj

ą

c 

program 

jednostki 

modułowej 

wskazane 

jest 

prezentowanie  filmów  dydaktycznych,  foliogramów,  schematów  oraz 
plansz.  Nale

Ŝ

y  pami

ę

ta

ć

,  aby  przed  projekcj

ą

  filmu  ukierunkowa

ć

 

obserwacj

ę

 uczniów.  

W trakcie realizacji programu nale

Ŝ

y zwraca

ć

 uwag

ę

 na kształtowanie 

postaw  zawodowych  takich,  jak:  utrzymanie  porz

ą

dku  na  stanowisku 

pracy,  przestrzeganie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 28 

staranne wykonywanie zada

ń

. 

Przykładowe 

ć

wiczenia  zamieszczone  w  programie  stanowi

ą

 

propozycj

ę

  do  wykorzystania  przez  nauczyciela.  Zakres 

ć

wicze

ń

  mo

Ŝ

e 

by

ć

  rozszerzony  w  zale

Ŝ

no

ś

ci  od  potrzeb  edukacyjnych  i  mo

Ŝ

liwo

ś

ci 

szkoły. 

Stanowiska 

ć

wiczeniowe  powinny  by

ć

  wyposa

Ŝ

one  w  niezb

ę

dny 

sprz

ę

t,  narz

ę

dzia,  materiały  i  pomoce  dydaktyczne.  Uczniowi  nale

Ŝ

y 

umo

Ŝ

liwi

ć

  korzystanie  z  ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł  informacji,  takich  jak:  normy, 

poradniki, katalogi, dokumentacja techniczna. 

Wskazane jest, aby tre

ś

ci programowe realizowa

ć

 w ró

Ŝ

nych formach 

organizacyjnych.  Zaj

ę

cia  dydaktyczne  nale

Ŝ

y  prowadzi

ć

  w  pracowni 

technologicznej w 15 osobowych grupach, z podziałem na 2-3 osobowe 
zespoły. 

Praca 

w 

grupie 

pozwala 

na 

kształtowanie 

umiej

ę

tno

ś

ci 

ponadzawodowych, 

takich 

jak: 

komunikowanie 

si

ę

, 

zespołowe 

podejmowanie decyzji, prezentowanie wykonanych prac. 

 

6.  Propozycje  metod  sprawdzania  i  oceny  osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

Sprawdzanie  i  ocenianie  osi

ą

gni

ęć

  ucznia  powinno  odbywa

ć

  si

ę

  na 

systematycznie  w  trakcie  realizacji  programu  jednostki  modułowej,  na 
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.  

Podczas  kontroli  i  oceny  nale

Ŝ

y  sprawdza

ć

  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  

w  operowaniu  zdobyt

ą

  wiedz

ą

,  zwraca

ć

  uwag

ę

  na  merytoryczn

ą

  jako

ść

 

wypowiedzi,  wła

ś

ciwe  stosowanie  poj

ęć

  technicznych,  poprawno

ść

 

wnioskowania.  

Szczególnie wa

Ŝ

ne jest opanowanie przez uczniów umiej

ę

tno

ś

ci:  

–

  okre

ś

lania wła

ś

ciwo

ś

ci tworzyw konstrukcyjnych, 

–

  posługiwania si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

,  

–

  dobierania  sposobów  zabezpieczenia  oraz  regeneracji  elementów 

maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

Ocenianie  powinno  u

ś

wiadomi

ć

  uczniom  poziom  ich  osi

ą

gni

ęć

  

w  odniesieniu  do  wymaga

ń

  edukacyjnych  oraz  motywowa

ć

  do 

samodzielnej pracy. 

Nauczyciel prowadz

ą

cy proces nauczania – uczenia si

ę

 zobowi

ą

zany 

jest  opracowa

ć

  wymagania  edukacyjne  na  poszczególne  stopnie 

szkolne. 

Oceny uczniów nale

Ŝ

y dokonywa

ć

 na podstawie: 

−

  sprawdzianów pisemnych i ustnych,  

−

  sprawdzianów praktycznych, 

−

  testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych, 

−

  obserwacji czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas 

ć

wicze

ń

. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 29 

Po  zako

ń

czeniu  realizacji  programu  jednostki  modułowej  proponuje 

si

ę

  zastosowanie  sprawdzianu  teoretycznego  (test  dydaktyczny 

wielostopniowy)  oraz  sprawdzianu  umiej

ę

tno

ś

ci  praktycznych  (zadanie 

typu próba pracy). 

W 

ocenie 

ko

ń

cowej 

nale

Ŝ

y 

uwzgl

ę

dni

ć

 

wyniki 

wszystkich 

stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osi

ą

gni

ęć

 uczniów. 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 30 

Jednostka modułowa 311[33].O1.04 
Stosowanie 

podstawowych 

technik 

obróbki 

materiałów 

 

1. Szczegółowe cele kształcenia  

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

–

  rozró

Ŝ

ni

ć

 rodzaje wymiarów liniowych, 

–

  okre

ś

li

ć

 wymiar tolerowany, 

–

  rozró

Ŝ

ni

ć

 metody pomiarowe, 

–

  wyja

ś

ni

ć

 podstawowe poj

ę

cia metrologiczne, 

–

  sklasyfikowa

ć

 przyrz

ą

dy pomiarowe, 

–

  okre

ś

li

ć

 wła

ś

ciwo

ś

ci metrologiczne przyrz

ą

dów pomiarowych, 

–

  dobra

ć

  przyrz

ą

dy  pomiarowe  do  pomiaru  i  sprawdzania  cz

ęś

ci 

maszyn, 

–

  okre

ś

li

ć

 bł

ę

dy pomiarowe, 

–

  przygotowa

ć

 

stanowisko 

do 

obróbki 

materiałów 

zgodnie  

i wymaganiami ergonomii, 

–

  dobra

ć

 parametry obróbki okre

ś

lonego materiału konstrukcyjnego, 

–

  dobra

ć

  narz

ę

dzia  i  maszyny  do  rodzaju  wykonywanej  obróbki 

materiałów, 

–

  wykona

ć

 trasowanie na płaszczy

ź

nie, 

–

  wykona

ć

  prace  z  zakresu  obróbki  r

ę

cznej:  piłowanie,  wiercenie, 

gwintowanie, prostowanie, gi

ę

cie, ci

ę

cie, 

ś

cinanie, 

–

  scharakteryzowa

ć

 sposoby spajania metali i ich stopów, 

–

  rozró

Ŝ

ni

ć

 podstawowe rodzaje obróbki plastycznej, 

–

  scharakteryzowa

ć

 sposoby maszynowej obróbki wiórowej, 

–

  scharakteryzowa

ć

 metody odlewania, 

–

  sprawdzi

ć

 jako

ść

 wykonanej pracy, 

–

  posłu

Ŝ

y

ć

  si

ę

  dokumentacj

ą

  techniczn

ą

,  instrukcjami,  katalogami  oraz 

poradnikami, 

–

  zastosowa

ć

  przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpo

Ŝ

arowej  oraz  ochrony 

ś

rodowiska  podczas  obróbki 

materiałów. 

 

2. Materiał nauczania 

Rodzaje wymiarów. 
Tolerancja wymiarów liniowych. 
Bł

ę

dy pomiarowe. 

Mierzenie i sprawdzanie. 
Metody pomiarowe. 
Klasyfikacja i wła

ś

ciwo

ś

ci metrologiczne przyrz

ą

dów pomiarowych. 

Wzorce miar. Sprawdziany. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 31 

Czujniki. 
Przyrz

ą

dy suwmiarkowe i mikrometryczne. 

Obróbka materiałów i jej parametry. 
Narz

ę

dzia, oprzyrz

ą

dowanie i maszyny do obróbki materiałów. 

Trasowanie na płaszczy

ź

nie. 

Obróbka r

ę

czna: piłowanie, wiercenie, gwintowanie, prostowanie, gi

ę

cie, 

ci

ę

cie, 

ś

cinanie. 

Spajanie metali i ich stopów. 
Rodzaje obróbki plastycznej. 
Maszynowa obróbka wiórowa. 
Metody odlewania. 
Przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej 

oraz ochrony 

ś

rodowiska podczas obróbki materiałów. 

 

3. 

Ć

wiczenia 

•

  Obliczanie wymiarów granicznych, odchyłek granicznych, tolerancji. 

•

  Wykonywanie  pomiarów  cz

ęś

ci  maszyn  o  ró

Ŝ

nych  kształtach  za 

pomoc

ą

 przyrz

ą

dów suwmiarkowych i mikrometrycznych. 

•

  Sprawdzanie  otworów  i  wałków  sprawdzianami  jednogranicznymi  

i dwugranicznymi. 

•

  Dobieranie  rodzaju  obróbki  w  zale

Ŝ

no

ś

ci  od  wła

ś

ciwo

ś

ci  materiału 

oraz jego zastosowania. 

•

  Trasowanie na płaszczy

ź

nie elementów geometrycznych. 

•

  Dobieranie  narz

ę

dzi  i  przyrz

ą

dów  do  wykonywania  prac  z  zakresu 

obróbki r

ę

cznej materiałów. 

•

  Wykonywanie  prac  z  zakresu  obróbki  r

ę

cznej: 

ś

cinanie,  przecinanie, 

wycinanie,  ci

ę

cie,  prostowanie,  gi

ę

cie,  wiercenie,  rozwiercanie 

otworów, gwintowanie, piłowanie.  

 

4. 

Ś

rodki dydaktyczne 

Katalogi przyrz

ą

dów pomiarowych. 

Instrukcje u

Ŝ

ytkowania przyrz

ą

dów i sprawdzianów. 

Przyrz

ą

dy suwmiarkowe zwykłe, czujnikowe, cyfrowe o ró

Ŝ

nym zakresie 

pomiaru i ró

Ŝ

nym noniuszu. 

Przyrz

ą

dy mikrometryczne o ró

Ŝ

nym zakresie pomiarowym. 

Czujniki zegarowe. 
Statywy, uchwyty, płyty pomiarowe. 
Sprawdziany jedno i dwu graniczne do otworów i wałków. 
Dokumentacja pomiarowa.  
Foliogramy  dotycz

ą

ce:  klasyfikacji  przyrz

ą

dów  pomiarowych,  pomiaru 

suwmiarkami  i  mikrometrami,  czujnikami  oraz  posługiwania  si

ę

 

przyrz

ą

dami. 

Narz

ę

dzia, przyrz

ą

dy i materiały pomocnicze do trasowania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 32 

Narz

ę

dzia, elektronarz

ę

dzia, przyrz

ą

dy i urz

ą

dzenia do obróbki r

ę

cznej.  

Instrukcje stanowiskowe. 
Dokumentacja warsztatowa. 
Polskie Normy, katalogi. 
Poradniki: mechanika, 

ś

lusarza. 

Filmy dydaktyczne przedstawiaj

ą

ce ró

Ŝ

ne techniki obróbki materiałów. 

Teksty przewodnie i instrukcje do 

ć

wicze

ń

. 

 

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki 

Celem  realizacji  programu  jednostki  modułowej  jest  kształtowanie 

umiej

ę

tno

ś

ci 

wykonywania 

pomiarów 

powszechnie 

stosowanymi 

przyrz

ą

dami  pomiarowymi  oraz  wykonywanie  podstawowych  prac  

z  zakresu  obróbki  materiałów.  Szczególn

ą

  uwag

ę

  nale

Ŝ

y  zwróci

ć

  na 

utrwalanie nawyków bezpiecznej i higienicznej pracy oraz prawidłowego 
u

Ŝ

ytkowania narz

ę

dzi, przyrz

ą

dów, maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

W  procesie  nauczania  –  uczenia  si

ę

  nale

Ŝ

y  stosowa

ć

  aktywizuj

ą

ce 

metody  nauczania:  tekstu  przewodniego,  dyskusji  dydaktycznej,  pokazu 
z obja

ś

nieniem oraz 

ć

wicze

ń

 praktycznych. 

 Przed przyst

ą

pieniem do realizacji 

ć

wicze

ń

 nale

Ŝ

y zapozna

ć

 uczniów 

 z  przepisami  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  oraz  przekona

ć

  

o  konieczno

ś

ci  stosowania 

ś

rodków  ochrony  indywidualnej  w  czasie 

pracy. 

Ć

wiczenia  praktyczne  powinny  by

ć

  poprzedzone  pokazem  

z obja

ś

nieniem. Uczniowie powinni samodzielnie wykonywa

ć

 

ć

wiczenia, 

a  nauczyciel  pełni

ć

  rol

ę

  konsultanta  i  doradcy.  Stanowiska  do 

ć

wicze

ń

 

powinny  by

ć

  wyposa

Ŝ

one  w  niezb

ę

dny  sprz

ę

t,  narz

ę

dzia,  materiały  

i pomoce dydaktyczne. Nale

Ŝ

y umo

Ŝ

liwi

ć

 uczniom korzystanie z ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł  informacji,  takich  jak:  normy,  dokumentacja  techniczna, 

warsztatowa, instrukcje i poradniki. 
    W  celu  lepszego  zrozumienia  tre

ś

ci  z  zakresu  obróbki  plastycznej  

i  odlewnictwa,  maszynowej  obróbki  wiórowej  i  spajania  nale

Ŝ

y 

prezentowa

ć

  filmy  dydaktyczne  oraz  zorganizowa

ć

  wycieczk

ę

  do 

zakładu  pracy,  w  którym  stosuje  si

ę

  ró

Ŝ

ne  techniki  obróbki  materiałów. 

Przed  projekcj

ą

  filmu  lub  wycieczk

ą

  nale

Ŝ

y  ukierunkowa

ć

  obserwacje 

uczniów.  

Zaj

ę

cia powinny odbywa

ć

 si

ę

 w pracowni technologicznej w grupie do 

15  uczniów,  z  podziałem  na  zespoły  2  –  3  osobowe.  Podczas  zaj

ęć

 

ka

Ŝ

dy  ucze

ń

  powinien  mie

ć

  mo

Ŝ

liwo

ść

  wielokrotnego  wykonania  

ć

wiczenia. 

 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 33 

6. Propozycje  metod  sprawdzania  i  oceny  osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

Sprawdzanie  i  ocenianie  post

ę

pów  ucznia  powinno  odbywa

ć

  si

ę

 

systematycznie  w trakcie  realizacji  programu  jednostki  modułowej  na 
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.  

Podczas  kontroli  i  oceny  nale

Ŝ

y  sprawdza

ć

  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  

w  operowaniu  zdobyt

ą

  wiedz

ą

,  zwraca

ć

  uwag

ę

  na  merytoryczn

ą

  jako

ść

 

wypowiedzi,  wła

ś

ciwe  stosowanie  poj

ęć

  technicznych,  poprawno

ść

 

wnioskowania.  

Ocena  osi

ą

gni

ęć

  szkolnych  powinna  aktywizowa

ć

  i  mobilizowa

ć

  do 

pracy zarówno ucznia jak i nauczyciela.  

Proces oceniania powinien obejmowa

ć

: 

−

  diagnoz

ę

  stanu  wiedzy  i  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  z  uwzgl

ę

dnieniem 

zało

Ŝ

onych celów kształcenia, 

−

  identyfikowanie  post

ę

pów  ucz

ą

cych  si

ę

  w  toku  realizacji  tre

ś

ci 

kształcenia  oraz  rozpoznawanie  trudno

ś

ci  w  osi

ą

ganiu  zało

Ŝ

onych 

celów kształcenia, 

−

  sprawdzanie  wiedzy  i  umiej

ę

tno

ś

ci  ucznia  po  zrealizowaniu  tre

ś

ci 

kształcenia jednostki modułowej. 

Oceny uczniów nale

Ŝ

y dokonywa

ć

 na podstawie: 

−

  ustnych i pisemnych sprawdzianów,  

−

  sprawdzianów praktycznych, 

−

  testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych, 

−

  obserwacji czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas 

ć

wicze

ń

. 

Obserwuj

ą

c  czynno

ś

ci  ucznia  podczas  wykonywania 

ć

wicze

ń

  nale

Ŝ

y 

zwróci

ć

 uwag

ę

 na:  

−

  wykonywanie pomiarów warsztatowych, 

−

  posługiwanie si

ę

 dokumentacj

ą

 techniczn

ą

, 

−

  staranne wykonywanie 

ć

wicze

ń

,  

−

  stosowanie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.  

Po  zako

ń

czeniu  realizacji  programu  jednostki  modułowej  proponuje 

si

ę

  przeprowadzi

ć

  test  osi

ą

gni

ęć

  w  formie  sprawdzianu  teoretycznego 

(test  dydaktyczny  wielostopniowy)  oraz  sprawdzianu  umiej

ę

tno

ś

ci 

praktycznych (zadanie typu próba pracy). 

 W 

ocenie 

ko

ń

cowej 

nale

Ŝ

y 

uwzgl

ę

dni

ć

 

wyniki 

wszystkich 

stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osi

ą

gni

ęć

 uczniów. 

 

 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 34 

Jednostka modułowa 311[33].O1.05 
Stosowanie  układów  sterowania  i  regulacji  maszyn  
i urz

ą

dze

ń

 

1. Szczegółowe cele kształcenia 

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

−

  rozró

Ŝ

ni

ć

 podstawowe wielko

ś

ci okre

ś

laj

ą

ce energi

ę

 elektryczn

ą

, 

−

  zastosowa

ć

 podstawowe prawa z zakresu elektrotechniki, 

−

  rozpozna

ć

 

elementy 

obwodu 

elektrycznego 

pr

ą

du 

stałego 

i przemiennego, 

−

  rozpozna

ć

  materiały:  przewodz

ą

ce,  półprzewodz

ą

ce  izolacyjne  

i magnetyczne, 

−

  rozró

Ŝ

ni

ć

  poł

ą

czenia  odbiorników  szeregowo,  równolegle,  w  gwiazd

ę

  

i w trójk

ą

t, 

−

  rozró

Ŝ

ni

ć

:  uziemienie  ochronne,  uziom,  przewód  uziemiaj

ą

cy  

i zerowanie, 

−

  przewidzie

ć

  zagro

Ŝ

enia  i  okre

ś

li

ć

  skutki  nieprzestrzegania  przepisów 

bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy  podczas  pracy  przy  urz

ą

dzeniach 

elektrycznych, 

−

  wyja

ś

ni

ć

 

zasad

ę

 

działania 

transformatora, 

pr

ą

dnicy, 

silnika 

elektrycznego, prostownika, 

−

  wykona

ć

  pomiar  nat

ęŜ

enia  pr

ą

du  i  mocy  w  obwodach  pr

ą

du  stałego 

oraz przemiennego jednofazowego i trójfazowego, 

−

  rozró

Ŝ

ni

ć

 podstawowe elementy elektroniczne, 

−

  odczyta

ć

 proste schematy układów automatycznej regulacji, 

−

  wyja

ś

ni

ć

 rol

ę

 stycznika i przeka

ź

nika w układach sterowania, 

−

  wyja

ś

ni

ć

 

przeznaczenie 

poszczególnych 

członów 

układów 

automatycznej regulacji, 

−

  okre

ś

li

ć

 funkcje sterownika w układach sterowania, 

−

  wykorzysta

ć

  programy  komputerowe  do  sterowania  procesami 

technologicznymi, 

−

  posłu

Ŝ

y

ć

 si

ę

 PN, katalogami oraz poradnikami, 

−

  zastosowa

ć

  przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  od 

pora

Ŝ

e

ń

  pr

ą

dem  elektrycznym,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej  podczas 

wykonywania pomiarów. 

 

2. Materiał nauczania 

Energia elektryczna, pomiary energii elektrycznej. 
Podstawowe prawa elektrotechniki.  
Obwody elektryczne. 
Transformatory. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 35 

Silniki pr

ą

du stałego. 

Silniki indukcyjne jednofazowe i trójfazowe. 
Technika o

ś

wietleniowa. 

Instalacje elektryczne. 
Urz

ą

dzenia grzewcze. 

Zabezpieczenia odbiorników i urz

ą

dze

ń

 elektrycznych. 

Metody  pomiaru

 

napi

ę

cia,  nat

ęŜ

enia  pr

ą

du  i  mocy  w  obwodach  pr

ą

du 

stałego oraz przemiennego jednofazowego i trójfazowego. 
Podstawy elektroniki. 
Podstawy automatyki. 
Układy i elementy automatycznej regulacji, zasilania, sterowania, 
zabezpieczania i sygnalizacji. 
Mikroprocesory i sterowniki mikroprocesorowe. 
Przepisy

 

bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  od  pora

Ŝ

e

ń

  pr

ą

dem 

elektrycznym oraz ochrony przeciwpo

Ŝ

arowej. 

 
3. 

Ć

wiczenia 

•

  Rozró

Ŝ

nianie 

materiałów 

przewodz

ą

cych, 

półprzewodz

ą

cych, 

izolacyjnych i magnetycznych. 

•

  Analizowanie obwodów pr

ą

du stałego i przemiennego. 

•

  Analizowanie układów zabezpiecze

ń

 w obwodach elektrycznych. 

•

  Okre

ś

lanie ró

Ŝ

nic mi

ę

dzy uziemieniem ochronnym a zerowaniem. 

•

  Okre

ś

lanie  warunków  u

Ŝ

ytkowania  instalacji  elektrycznych  maszyn  

i urz

ą

dze

ń

 przemysłu szklarskiego. 

•

  Rozpoznawanie  elementów  urz

ą

dze

ń

  elektronicznych  na  podstawie 

ich wygl

ą

du i oznaczenia. 

•

  Okre

ś

lanie ró

Ŝ

nic w budowie i pracy pr

ą

dnicy oraz silnika.  

•

  Wykonywanie 

pomiarów 

napi

ę

cia, 

nat

ęŜ

enia 

pr

ą

du, 

mocy  

w obwodach pr

ą

du stałego i przemiennego. 

•

  Porównywanie sterowania automatycznego z regulacj

ą

 automatyczn

ą

 

na podstawie schematów blokowych. 

•

  Porównywanie pracy stycznika i przeka

ź

nika w układach sterowania. 

•

  Wyja

ś

nianie 

przeznaczenia 

poszczególnych 

członów 

układów 

automatycznej regulacji na podstawie schematu blokowego. 

•

  Analizowanie 

działania 

elektronicznych 

układów 

automatyki 

przemysłowej. 

 

4. 

Ś

rodki dydaktyczne

 

Materiały 

dydaktyczne 

dotycz

ą

ce: 

zastosowania 

materiałów 

w elektrotechnice, 

zasady 

ł

ą

czenia 

elementów 

w 

obwodach 

elektrycznych, działania układów elektrycznych i elektronicznych.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 36 

Elementy elektryczne i elektroniczne. 
Elementy układów automatyki przemysłowej. 
Zasilacze, generatory, prostowniki. 
Silniki, pr

ą

dnice, transformatory, liczniki energii elektrycznej. 

Rozruszniki, nastawniki wzbudzenia. 
Elementy instalacji elektrycznej. 
Oscyloskop. 
Zestaw  do  pokazów  i 

ć

wicze

ń

  z  zakresu:  ł

ą

czenia  i  uruchamiania 

typowych obwodów elektrycznych pr

ą

du stałego, pomiaru podstawowych 

wielko

ś

ci elektrycznych. 

Przyrz

ą

dy pomiarowe analogowe i cyfrowe. 

Schematy układów elektrycznych i elektronicznych. 
Schematy układów automatycznego sterowania i regulacji. 
Modele układu sterowania przeka

ź

nikowo - stycznikowego.  

Programy komputerowe do symulacji zjawisk zachodz

ą

cych w obwodach 

pr

ą

du  stałego  i  przemiennego  oraz  działania 

ź

ródeł  energii  elektrycznej  

i układów elektronicznych. 
Programy komputerowe do sterowania procesami technologicznymi. 
Polskie Normy. 
Przepisy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy. 

Teksty przewodnie do 

ć

wicze

ń

. 

 

5. 

Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki

 

Program  jednostki  modułowej  obejmuje  zagadnienia  dotycz

ą

ce  

stosowania układów sterowania oraz regulacji maszyn i urz

ą

dze

ń

. 

W  trakcie  realizacji  programu  szczególn

ą

  uwag

ę

  nale

Ŝ

y  zwróci

ć

  na 

kształtowanie 

umiej

ę

tno

ś

ci 

rozró

Ŝ

niania 

elementów 

i 

urz

ą

dze

ń

 

automatyki,  czytania  schematów  podstawowych  układów  automatycznej 
regulacji 

oraz 

wykorzystywania 

programów 

komputerowych 

do 

sterowania  procesami  technologicznymi  w  przemy

ś

le  szklarskim. 

Podczas 

zaj

ęć

 

uczniowie 

powinni 

pozna

ć

 

budow

ę

 

układów 

elektrycznych  i  elektronicznych  oraz  ich  zastosowanie  w  maszynach  
i urz

ą

dzeniach przemysłu szklarskiego. 

Osi

ą

gni

ę

cie  zaplanowanych  celów  kształcenia  wymaga  stosowania 

aktywizuj

ą

cych  metod  nauczania,  takich  jak:  dyskusja  dydaktyczna, 

metoda  tekstu  przewodniego,  pokazu  z  obja

ś

nieniem  oraz 

ć

wicze

ń

 

praktycznych.  

W  procesie  nauczania-uczenia  si

ę

  nale

Ŝ

y  ł

ą

czy

ć

  teori

ę

  z  praktyk

ą

 

poprzez  odpowiedni  dobór 

ć

wicze

ń

,  wykorzystywa

ć

  wiadomo

ś

ci  

i  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  z  zakresu  elektrotechniki  nabyte  na  lekcjach 

fizyki  oraz  kształtowa

ć

  umiej

ę

tno

ść

  korzystania  z  ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł 

informacji. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 37 

Budow

ę

  i  zasad

ę

  działania  maszyn  i  urz

ą

dze

ń

  nale

Ŝ

y  wyja

ś

ni

ć

  na 

rzeczywistych  maszynach  lub  modelach  dydaktycznych.  Obja

ś

nienie 

mo

Ŝ

na  wspomóc  filmem  dydaktycznym,  foliogramami,  schematami,  

a  tak

Ŝ

e  programami  komputerowymi  symuluj

ą

cymi  prac

ę

  maszyn  

i urz

ą

dze

ń

 elektrycznych.  

Do  wykonywania 

ć

wicze

ń

  nauczyciel  powinien  przygotowa

ć

  zestawy 

ró

Ŝ

nych 

układów, 

teksty 

przewodnie, 

instrukcje 

do 

ć

wicze

ń

, 

dokumentacje techniczne, poradniki. W trakcie 

ć

wicze

ń

 ucze

ń

 powinien 

wykona

ć

  pomiar  podstawowych  parametrów  układów,  zmontowa

ć

 

prosty 

układ 

przeznaczony 

do 

wykorzystania 

w 

maszynach  

i  urz

ą

dzeniach  szklarskich  oraz  sprawdzi

ć

  poprawno

ść

  jego  działania. 

Zaleca  si

ę

,  aby  nauczyciel  obserwował  prac

ę

  ucznia,  wskazywał 

popełnione bł

ę

dy oraz naprowadzał na wła

ś

ciwy tok pracy. 

Zaj

ę

cia  powinny  odbywa

ć

  si

ę

  w  pracowni  technologicznej  oraz 

pracowni  komputerowej  w  grupie  do  15  osób.  Wskazane  jest,  aby 
podczas  wykonywania 

ć

wicze

ń

  uczniowie  pracowali  indywidualnie  lub  

w zespołach 2-3 osobowych. 

 
6. Propozycje  metod  sprawdzania  i  oceny  osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

Sprawdzanie  i  ocenianie  post

ę

pów  ucznia  powinno  odbywa

ć

  si

ę

 

systematycznie  w  trakcie  realizacji  programu  jednostki  modułowej  na 
podstawie okre

ś

lonych kryteriów.  

Podczas  kontroli  i  oceny  nale

Ŝ

y  sprawdza

ć

  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  

w  operowaniu  zdobyt

ą

  wiedz

ą

,  zwraca

ć

  uwag

ę

  na  merytoryczn

ą

  jako

ść

 

wypowiedzi,  wła

ś

ciwe  stosowanie  poj

ęć

  technicznych,  poprawno

ść

 

wnioskowania.  

Ocena  osi

ą

gni

ęć

  szkolnych  powinna  aktywizowa

ć

  i  mobilizowa

ć

  do 

pracy  zarówno  ucznia  jak  i nauczyciela.  Proces  oceniania  powinien 
obejmowa

ć

: 

diagnoz

ę

 

stanu 

wiedzy 

i 

umiej

ę

tno

ś

ci 

uczniów  

z  uwzgl

ę

dnieniem  zało

Ŝ

onych  celów  kształcenia,  identyfikowanie 

post

ę

pów  ucz

ą

cych  si

ę

  w  toku  realizacji  tre

ś

ci  kształcenia  oraz 

rozpoznawanie trudno

ś

ci w osi

ą

ganiu zało

Ŝ

onych celów kształcenia. 

Oceny uczniów nale

Ŝ

y dokonywa

ć

 na podstawie: 

−

  sprawdzianów ustnych i pisemnych,  

−

  sprawdzianów praktycznych, 

−

  testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych, 

−

  obserwacji czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas 

ć

wicze

ń

. 

Obserwuj

ą

c  czynno

ś

ci  ucznia  podczas  wykonywania 

ć

wicze

ń

  nale

Ŝ

y 

zwróci

ć

 uwag

ę

 na:  

−

  organizacj

ę

 stanowiska pracy, 

−

  rozró

Ŝ

nianie elementów elektrycznych i elektronicznych, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 38 

−

  ł

ą

czenie układów pomiarowych na podstawie schematu, 

−

  czytanie schematów układów automatycznej regulacji, 

−

  przestrzeganie przepisów bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, 

−

  korzystanie z ró

Ŝ

nych 

ź

ródeł informacji, 

−

  prac

ę

 w zespole. 

Po  zako

ń

czeniu  realizacji  programu  jednostki  modułowej  zaleca  si

ę

 

przeprowadzi

ć

  badanie  osi

ą

gni

ęć

  w  formie  sprawdzianu  teoretycznego 

(test  dydaktyczny  wielostopniowy)  oraz  sprawdzianu  umiej

ę

tno

ś

ci 

praktycznych (zadanie typu próba pracy). 

W 

ocenie 

ko

ń

cowej 

nale

Ŝ

y 

uwzgl

ę

dni

ć

 

wyniki 

wszystkich 

stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osi

ą

gni

ęć

 ucznia. 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 39 

Moduł 311[33].Z1 
Metody badania surowców szklarskich i szkła 

 

1. Cele główne 

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

-

  rozpoznawa

ć

 surowce szklarskie, 

-

  charakteryzowa

ć

 struktur

ę

 wewn

ę

trzn

ą

 szkła, 

-

  dobiera

ć

 sposoby otrzymywania szkła, 

-

  charakteryzowa

ć

 wła

ś

ciwo

ś

ci szkła, 

-

  okre

ś

la

ć

 wpływ składników szkła na jego wła

ś

ciwo

ś

ci, 

-

  dobiera

ć

 metody badania wła

ś

ciwo

ś

ci szkła, 

-

  wykonywa

ć

 badania fizycznych i mechanicznych wła

ś

ciwo

ś

ci szkła, 

-

  charakteryzowa

ć

 sposoby barwienia szkła, 

-

  dobiera

ć

  aparatur

ę

  laboratoryjn

ą

  i  przyrz

ą

dy  pomiarowe  do  badania 

surowców szklarskich i szkła, 

-

  wykonywa

ć

 badania laboratoryjne surowców szklarskich i szkła, 

-

  stosowa

ć

 procedury post

ę

powania z substancjami truj

ą

cymi, 

Ŝ

r

ą

cymi, 

wybuchowymi i palnymi, 

-

  opracowywa

ć

 i interpretowa

ć

 wyniki bada

ń

 laboratoryjnych. 

 

2.  Wykaz jednostek modułowych 

 

 

Symbol 

jednostki 

modułowej 

Nazwa jednostki modułowej 

Orientacyjna 

 liczba godzin 

na realizacj

ę

 

311[33].Z1.01  Okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci surowców szklarskich 

  54 

311[33].Z1.02  Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci szkła 

  94 

311[33].Z1.03  Wykonywanie analiz laboratoryjnych surowców 

szklarskich i szkła 

104 

 

Razem 

252 

 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 40 

3.  Schemat układu jednostek modułowych  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

4. Literatura 

Barela  R.,  Soprzy

ń

ski  A.,  Ufnalski  W.:  Chemia  fizyczna. 

Ć

wiczenia 

laboratoryjne. WPW, Warszawa 1987 
Barycka I., Skudlarski K.: Podstawy chemii. PWN, Warszawa 1986 
Bana

ś

  J.,  Solarski  W.:  Chemia  dla  in

Ŝ

ynierów.  Wydawnictwa  AGH, 

Kraków 1999 
Biela

ń

ski A.: Chemia ogólna i nieorganiczna. PWN, Warszawa 1982 

Biela

ń

ski A.: Podstawy chemii ogólnej. PWN, Warszawa 1999 

Bolewski  A.,.:  Metody  bada

ń

  minerałów  i  skał.  Wydawnictwa 

Geologiczne, Warszawa 1988 
Görlich E.: Stan szklisty. Wydawnictwo AGH, Kraków 1989 
Jarosz 

M., 

Malinowska 

E.: 

Pracownia 

chemiczna. 

Analiza 

instrumentalna. WSiP, Warszawa 1994  
Karpi

ń

ski  W.:  Chemia  fizyczna  dla  techników  chemicznych.  WSiP, 

Warszawa 1994 
Klepaczko-Filipiak B., Łoin J.: Pracownia chemiczna. Analiza techniczna. 
WSiP, Warszawa 1994 
Łada  Z.,  Ró

Ŝ

ycki G.:  Pracownia  chemii  analitycznej.  Analiza  techniczna  

i instrumentalna. WSiP, Warszawa 1990 
Materiały  szkoleniowe:  Szkoła  Wiedzy  Szklarskiej  Techglass.  Kraków 
2000/2001  
Molenda J.: Technologia chemiczna. WSiP, Warszawa 1988 
Namie

ś

nik  J.,  Łukasiak  J.,  Jamrógiewicz  Z.:  Pobieranie  próbek 

ś

rodowiskowych do analizy. PWN, Warszawa 1995 

N

ę

dzy

ń

ski  L.: 

Ć

wiczenia  z  chemii  fizycznej  dla  techników  chemicznych. 

WSiP, Warszawa 1990 

311[33].Z1 

Metody badania surowców 

szklarskich i szkła

 

311[33].Z1.01 

Okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci surowców 

szklarskich

 

311[33].Z1.02 

Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci szkła

 

311[33].Z1.03 

Wykonywanie analiz 

laboratoryjnych surowców 

szklarskich i szkła 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 41 

Nowotny W.: Szkła barwne. Arkady, Warszawa 1969 
Pampuch R., Haberko K., Kordek M.: Nauka o procesach ceramicznych. 
PWN, Warszawa 1992 
Rosołowski  S.:  Pracownia  chemiczna.  Analiza  jako

ś

ciowa.  WSiP, 

Warszawa 1996 
Rubel S.: Pracownia chemiczna ilo

ś

ciowa. WSiP, Warszawa 1993 

Zallen R.: Fizyka ciał amorficznych. PWN, Warszawa 1994 
Praca zbiorowa.: Poradnik chemika analityka. WNT, Warszawa 1994 
Praca zbiorowa.: Technologia szkła. Wła

ś

ciwo

ś

ci fizykochemiczne szkła. 

Polskie Towarzystwo Ceramiczne, Kraków 2002 
Praca  zbiorowa.: Wprowadzenie  do chemii  ogólnej  i  analizy  chemicznej 
cz

ęść

 1 i 2. Wydawnictwo AGH, Kraków 1987 

 
Czasopisma  specjalistyczne:  ABC  jako

ś

ci,  Glass,  Glass  Industry,  Glass 

Production,  Glass  Science  and  Technology,  Glass  Technology,  Glass 
Wordwide,  International  Glass  Review,  Normalizacja,  Problemy  jako

ś

ci 

Rewia jako

ś

ci, Szkło i Ceramika. 

 
Wykaz  literatury  nale

Ŝ

y  aktualizowa

ć

  w  miar

ę

  ukazywania  si

ę

  nowych 

pozycji wydawniczych. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 42 

Jednostka modułowa 311[33].Z1.01 
Okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci surowców szklarskich 

 

1. Szczegółowe cele kształcenia  

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

-

  okre

ś

li

ć

 chemiczne wła

ś

ciwo

ś

ci pierwiastków, 

-

  rozró

Ŝ

ni

ć

  rodzaje  wi

ą

za

ń

  chemicznych  oraz  okre

ś

li

ć

  ich  wpływ  na 

wła

ś

ciwo

ś

ci zwi

ą

zków chemicznych, 

-

  okre

ś

li

ć

 

wła

ś

ciwo

ś

ci 

zwi

ą

zków 

chemicznych 

nieorganicznych  

i organicznych, 

-

  okre

ś

li

ć

  wła

ś

ciwo

ś

ci  zwi

ą

zków  chemicznych  w  ró

Ŝ

nych  stanach 

skupienia, 

-

  obliczy

ć

 efekty masowe i energetyczne reakcji chemicznych, 

-

  wyja

ś

ni

ć

 pochodzenie surowców szklarskich, 

-

  okre

ś

li

ć

 wła

ś

ciwo

ś

ci surowców szklarskich, 

-

  sklasyfikowa

ć

 surowce ze wzgl

ę

du na skład chemiczny, 

-

  okre

ś

li

ć

 przeznaczenie surowców szklarskich, 

-

  wyja

ś

ni

ć

 struktur

ę

 wewn

ę

trzn

ą

 krzemianów, 

-

  rozró

Ŝ

ni

ć

 wi

ęź

botwórcze składniki szkła. 

 

2. Materiał nauczania 

Chemiczne wła

ś

ciwo

ś

ci pierwiastków. 

Rodzaje wi

ą

za

ń

 chemicznych. 

Wła

ś

ciwo

ś

ci zwi

ą

zków chemicznych nieorganicznych i organicznych. 

Wła

ś

ciwo

ś

ci zwi

ą

zków chemicznych w ró

Ŝ

nych stanach skupienia. 

Obliczenia masowe i energetyczne reakcji chemicznych. 
Surowce szklarskie. 
Struktura wewn

ę

trzna krzemianów. 

 

3. 

Ć

wiczenia 

•

  Okre

ś

lanie  chemicznych  wła

ś

ciwo

ś

ci  pierwiastków  na  podstawie 

tablic. 

•

  Porównywanie wła

ś

ciwo

ś

ci ró

Ŝ

nych zwi

ą

zków chemicznych. 

•

  Obliczanie efektów masowych i energetycznych reakcji chemicznych. 

•

  Klasyfikowanie  surowców  ze  wzgl

ę

du  na  pochodzenie  oraz  skład 

chemiczny. 

•

  Porównywanie wła

ś

ciwo

ś

ci surowców szklarskich. 

•

  Okre

ś

lanie przeznaczenia surowców szklarskich. 

 

4. 

Ś

rodki dydaktyczne 

Tablice z wła

ś

ciwo

ś

ciami pierwiastków chemicznych. 

Modele wi

ą

za

ń

 chemicznych. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 43 

Kolekcja surowców szklarskich. 
Modele kryształów ró

Ŝ

nych substancji. 

 

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki 

Program  jednostki  modułowej  obejmuje  zagadnienia  dotycz

ą

ce 

wła

ś

ciwo

ś

ci zwi

ą

zków chemicznych oraz struktury wewn

ę

trznej szkła.  

Podczas  realizacji  programu  nale

Ŝ

y  zwróci

ć

  uwag

ę

  na  odró

Ŝ

nienie 

wła

ś

ciwo

ś

ci  szkła  w  ró

Ŝ

nych  stanach  skupienia,  klasyfikowanie 

surowców i szkła ze wzgl

ę

du na skład chemiczny.  

W  osi

ą

gni

ę

ciu  zało

Ŝ

onych  celów  kształcenia  istotne  znaczenie  ma 

dobór  metod  nauczania.  Zaleca  si

ę

,  aby  podczas  realizacji  programu 

nauczania 

stosowa

ć

 

aktywizuj

ą

ce 

metody 

nauczania: 

dyskusji 

dydaktycznej,  tekstu  przewodniego,  pokazu  z  obja

ś

nieniem  oraz 

ć

wicze

ń

 praktycznych.  

Przykładowe 

ć

wiczenia  zamieszczone  w  programie  stanowi

ą

 

propozycj

ę

  do  wykorzystania  przez  nauczyciela.  Zakres 

ć

wicze

ń

  mo

Ŝ

e 

by

ć

  rozszerzony  w  zale

Ŝ

no

ś

ci  od  potrzeb  edukacyjnych  i  mo

Ŝ

liwo

ś

ci 

szkoły. 

Przed  przyst

ą

pieniem  do  wykonywania 

ć

wicze

ń

  nale

Ŝ

y  zapozna

ć

 

uczniów  z  zakresem  i  rodzajem  wykonywanych  zada

ń

,  z  obsług

ą

 

aparatury 

oraz 

przepisami 

bezpiecze

ń

stwa 

i 

higieny 

pracy 

obowi

ą

zuj

ą

cymi na stanowisku 

ć

wiczeniowym.  

Wskazane  jest,  aby  nauczyciel  przygotował  materiały  potrzebne  do 

wykonywania 

ć

wicze

ń

.  Uczniowie  powinni  samodzielnie  wykonywa

ć

 

ć

wiczenia, a nauczyciel pełni

ć

 rol

ę

 konsultanta i doradcy. 

Zaj

ę

cia  powinny  odbywa

ć

  si

ę

  laboratorium  chemicznym,  w  grupach 

do 15 osób, w zespołach 2–3 osobowych.  

 

6. Propozycje  metod  sprawdzania  i  oceny  osi

ą

gni

ęć

 

edukacyjnych ucznia 

Sprawdzanie  i  ocenianie  post

ę

pów  ucznia  powinno  odbywa

ć

  si

ę

 

systematycznie  w trakcie  realizacji  programu  jednostki  modułowej  na 
podstawie  okre

ś

lonych  kryteriów.  W  kryteriach  oceniania  nale

Ŝ

y 

uwzgl

ę

dni

ć

  poziom  oraz  zakres  opanowania  przez  uczniów  wiadomo

ś

ci 

i umiej

ę

tno

ś

ci wynikaj

ą

cych ze szczegółowych celów kształcenia. 

Ocena  osi

ą

gni

ęć

  szkolnych  powinna  aktywizowa

ć

  i  mobilizowa

ć

  do 

pracy  zarówno  ucznia  jak  i nauczyciela.  Proces  oceniania  powinien 
obejmowa

ć

: 

−

  diagnoz

ę

  stanu  wiedzy  i  umiej

ę

tno

ś

ci  uczniów  z  uwzgl

ę

dnieniem 

zało

Ŝ

onych celów kształcenia, 

−

  identyfikowanie  post

ę

pów  ucz

ą

cych  si

ę

  w  toku  realizacji  tre

ś

ci 

kształcenia  oraz  rozpoznawanie  trudno

ś

ci  w  osi

ą

ganiu  zało

Ŝ

onych 

celów kształcenia, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 44 

−

  sprawdzanie  wiedzy  i  umiej

ę

tno

ś

ci  ucznia  po  zrealizowaniu  tre

ś

ci 

kształcenia jednostki modułowej. 

Oceny uczniów nale

Ŝ

y dokonywa

ć

 na podstawie: 

−

  sprawdzianów ustnych i pisemnych,  

−

  sprawdzianów praktycznych, 

−

  testów osi

ą

gni

ęć

 szkolnych, 

−

  obserwacji czynno

ś

ci wykonywanych przez ucznia podczas 

ć

wicze

ń

. 

Podczas  kontroli  przeprowadzonej  w  formie  ustnej  nale

Ŝ

y  zwraca

ć

 

uwag

ę

 na operowanie zdobyt

ą

 wiedz

ą

, merytoryczn

ą

 jako

ść

 wypowiedzi, 

wła

ś

ciwe stosowanie poj

ęć

 technicznych, poprawno

ść

 wnioskowania. 

Szczegółowej 

uwagi 

podczas 

oceny 

wymaga 

realizacja 

nast

ę

puj

ą

cych celów kształcenia: 

−

  okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci zwi

ą

zków chemicznych, 

−

  klasyfikowanie surowców szklarskich, 

−

  okre

ś

lanie wła

ś

ciwo

ś

ci surowców szklarskich. 

Po  zako

ń

czeniu  realizacji  programu  jednostki  modułowej  nale

Ŝ

y 

przeprowadzi

ć

  badanie  osi

ą

gni

ęć

  edukacyjnych  w  formie  sprawdzianu 

teoretycznego  (test  dydaktyczny  wielostopniowy)  oraz  sprawdzianu 
umiej

ę

tno

ś

ci praktycznych (zadanie typu próba pracy). 

W 

ocenie 

ko

ń

cowej 

nale

Ŝ

y 

uwzgl

ę

dni

ć

 

wyniki 

wszystkich 

stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osi

ą

gni

ęć

 uczniów.   

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 45 

Jednostka modułowa 311[33].Z1.02 
Badanie wła

ś

ciwo

ś

ci szkła 

 

1. Szczegółowe cele kształcenia  

W wyniku procesu kształcenia ucze

ń

 (słuchacz) powinien umie

ć

: 

-

  scharakteryzowa

ć

 sposoby otrzymywania szkła, 

-

  odró

Ŝ

ni

ć

 stan szklisty od innych stanów skupienia, 

-

  sklasyfikowa

ć

 szkło ze wzgl

ę

du na skład chemiczny, 

-

  okre

ś

li

ć

  przeznaczenie  szkła  w  zale

Ŝ

no

ś

ci  od  jego  składu 

chemicznego, 

-

  wyja

ś

ni

ć

  zjawisko  przechodzenia 

ś

wiatła  przez  ciała  stałe,  ciecze  

i gazy,  

-

  wyja

ś

ni

ć

 zasady barwienia szkła sposobem jonowym i koloidalnym, 

-

  scharakteryzowa

ć

 wła

ś

ciwo

ś

ci płynnej masy szklanej, 

-

  okre

ś

li

ć

 wła

ś

ciwo

ś

ci szkła, 

-

  okre

ś

li

ć

 czynniki wpływaj

ą

ce na zmian

ę

 wła

ś

ciwo

ś

ci szkła, 

-

  dobra

ć

 składnik szkła zmieniaj

ą

cy okre

ś

lon

ą

 wła

ś

ciwo

ść

 szkła, 

-

  dobra

ć

 metod

ę

 badania wła

ś

ciwo

ś

ci szkła, 

-

  wyja

ś

ni

ć

 budow

ę

 i zasad

ę

 działania urz

ą

dze

ń

 do badania wła

ś

ciwo

ś

ci 

szkła, 

-

  dobra

ć

  sprz

ę

t  laboratoryjny  i  urz

ą

dzenia  do  badania  wła

ś

ciwo

ś

ci 

szkła, 

-

  posłu

Ŝ

y

ć

 si

ę

 instrukcjami oraz normami podczas wykonywania bada

ń

  

i pomiarów, 

-

  przygotowa

ć

 próbk

ę

 do badania wła

ś

ciwo

ś

ci szkła,  

-

  wyznaczy

ć

 charakterystyczne punkty lepko

ś

ciowe szkła, 

-

  okre

ś

li

ć

 współczynnik

 

rozszerzalno

ś

ci cieplnej szkła, 

-

  okre

ś

li

ć

 współczynnik

 

rozszerzalno

ś

ci liniowej szkła, 

-

  wyznaczy

ć

 zakres krystalizacji szkła, 

-

  oznaczy

ć

 klas

ę

 hydrolityczn

ą

 szkła,

 

 

-

  zmierzy

ć

 absorbancj

ę

 szkła, 

-

  oceni

ć

 bezbarwno

ść

 szkła, 

-

  zbada

ć

 mikrotwardo

ść

 szkła, 

-

  opracowa

ć

 

wyniki 

pomiarów 

z 

wykorzystaniem 

programu 

komputerowego, 

-

  zastosowa

ć

  przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  

przeciwpo

Ŝ

arowej  oraz  ochrony 

ś

rodowiska  podczas  wykonywania 

bada

ń

 i pomiarów. 

 

2. Materiał nauczania 

Sposoby otrzymywania szkła. 
Składy chemiczne szkła. 
Przechodzenie 

ś

wiatła przez ciała stałe, ciecze i gazy. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 46 

Zasady barwienia szkła sposobem jonowym i koloidalnym. 
Wła

ś

ciwo

ś

ci płynnej masy szklanej. 

Wła

ś

ciwo

ś

ci fizyczne, chemiczne, optyczne i mechaniczne szkła. 

Metody badania wła

ś

ciwo

ś

ci szkła. 

Przyrz

ą

dy do badania wła

ś

ciwo

ś

ci szkła. 

Metody opracowywania wyników pomiarów. 
Przepisy  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej 

oraz ochrony 

ś

rodowiska podczas wykonywania bada

ń

 i pomiarów. 

 
3. 

Ć

wiczenia 

•

  Porównywanie sposobów otrzymywania szkła. 

•

  Odró

Ŝ

nienie  stanu  szklistego  od  innych  stanów  skupienia  na 

podstawie analizy ich wła

ś

ciwo

ś

ci. 

•

  Okre

ś

lanie  przeznaczenia  szkła  na  podstawie  jego  składu 

chemicznego. 

•

  Dobieranie  składników  szkła  zmieniaj

ą

cych  jego  wła

ś

ciwo

ś

ci 

termiczne, chemiczne i optyczne. 

•

  Analizowanie metod badania wła

ś

ciwo

ś

ci szkła na podstawie norm. 

•

  Dobieranie  sprz

ę

tu  laboratoryjnego  i  urz

ą

dze

ń

  do  badania 

wła

ś

ciwo

ś

ci szkła. 

•

  Przygotowywanie próbek do badania wła

ś

ciwo

ś

ci szkła. 

•

  Wykonywanie badania lepko

ś

ci szkła. 

•

  Okre

ś

lanie zakresu krystalizacji szkła. 

•

  Okre

ś

lanie współczynnika cieplnej rozszerzalno

ś

ci liniowej. 

•

  Okre

ś

lanie klasy hydrolitycznej szkła. 

•

  Wykonywanie badania absorbancji szkła. 

•

  Badanie udarno

ś

ci oraz okre

ś

lenie wytrzymało

ś

ci na zginanie szkła. 

•

  Oznaczanie mikrotwardo

ś

ci szkła. 

•

  Rozpoznawanie barwy szkła na podstawie jego widma absorbancji. 

•

  Opracowywanie  wyników  pomiarów  i  bada

ń

  w  postaci  tabel, 

wykresów, diagramów z zastosowaniem programów komputerowych. 

 

4. 

Ś

rodki dydaktyczne 

Tablice z wła

ś

ciwo

ś

ciami ciał krystalicznych oraz ciał szklistych. 

Foliogramy,  ilustracje  i  fotografie  przedstawiaj

ą

ce  struktur

ę

  wewn

ę

trzn

ą

 

szkła. 
Modele struktury wewn

ę

trznej szkła. 

Tabele ilustruj

ą

ce składy chemiczne szkła. 

Kolekcja szkła o ró

Ŝ

nym przeznaczeniu. 

Kolekcja szkła zabarwionego na ró

Ŝ

ne kolory. 

Filmy dydaktyczne przedstawiaj

ą

ce budow

ę

 urz

ą

dze

ń

 pomiarowych oraz 

badanie wła

ś

ciwo

ś

ci szkieł. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 47 

Plansze, foliogramy przedstawiaj

ą

ce wła

ś

ciwo

ś

ci szkła. 

Instrukcje stanowiskowe i instrukcje bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy. 

Teksty przewodnie do 

ć

wicze

ń

. 

Sprz

ę

t laboratoryjny. 

Próbki szkła do bada

ń

. 

Lepko

ś

ciomierz. 

Urz

ą

dzenia do badania wła

ś

ciwo

ś

ci mechanicznych szkła. 

Dylatometr. 
Spektrofotometr UV-VIS. 
Stanowisko 

komputerowe 

z 

programem 

komputerowym 

do 

opracowywania wyników pomiarów. 
Polskie Normy i instrukcje dotycz

ą

ce bada

ń

 wła

ś

ciwo

ś

ci szkieł. 

 

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki 

Program  jednostki  modułowej  obejmuje  tre

ś

ci  dotycz

ą

ce  sposobów 

otrzymywania szkła, zasad barwienia szkła, okre

ś

lania wła

ś

ciwo

ś

ci szkła 

oraz metod badania wła

ś

ciwo

ś

ci szkła. 

Celem  realizacji  programu  jednostki  modułowej  jest  kształtowanie 

umiej

ę

tno

ś

ci wykonywania bada

ń

 wła

ś

ciwo

ś

ci szkła.  

W  procesie  nauczania  -  uczenia  si

ę

  nale

Ŝ

y  zwróci

ć

  uwag

ę

  na 

kształtowanie  postaw  zawodowych  niezb

ę

dnych  w  pracy  laboratoryjnej, 

takich  jak:  utrzymanie  porz

ą

dku  na  stanowisku  pracy,  staranno

ść

, 

dokładno

ść

,  odpowiedzialno

ść

  za  wyniki  bada

ń

,  przestrzeganie 

przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej 

oraz ochrony 

ś

rodowiska. 

Program  nauczania  proponuje  si

ę

  realizowa

ć

  aktywizuj

ą

cymi 

metodami  nauczania:  tekstu  przewodniego,  dyskusji  dydaktycznej, 
pokazu 

z 

obja

ś

nieniem 

oraz 

ć

wicze

ń

 

praktycznych. 

Pokaz  

z  obja

ś

nieniem  powinien  obejmowa

ć

  kolejne  czynno

ś

ci  zwi

ą

zane  

z  przygotowaniem  próbek  szkła  do  bada

ń

,  ze  zwróceniem  szczególnej 

uwagi  na  przestrzeganie  przepisów  bezpiecze

ń

stwa  i  higieny  pracy, 

ochrony  przeciwpo

Ŝ

arowej  oraz  ochrony 

ś

rodowiska.  Przykładowe 

ć

wiczenia  zamieszczone  w  programie  stanowi

ą

  propozycj

ę

  do 

wykorzystania przez nauczyciela. Zakres 

ć

wicze

ń

 mo

Ŝ

e by

ć

 rozszerzony 

w  zale

Ŝ

no

ś

ci  od  potrzeb  edukacyjnych  i  mo

Ŝ

liwo

ś

ci  szkoły.  Nauczyciel 

powinien  przygotowa

ć

  materiały  potrzebne  do  wykonania  pokazów  

i 

ć

wicze

ń

,  jak:  teksty  przewodnie,  katalogi,  normy,  dokumentacj

ę

 

techniczn

ą

 oraz zgromadzi

ć

 w pracowni niezb

ę

dne 

ś

rodki dydaktyczne. 

Przed przyst

ą

pieniem do realizacji 

ć

wicze

ń

 nale

Ŝ

y zapozna

ć

 uczniów 

z regulaminem laboratorium.  

Podczas  wykonywania 

ć

wicze

ń

  uczniowie  powinni  korzysta

ć

 

z  instrukcji  stanowiskowych.  Instrukcji  dotycz

ą

cej  wykonywania  bada

ń

, 

norm  i  poradników  oraz  przestrzega

ć

  regulaminu  obowi

ą

zuj

ą

cego