Profilaktyka chorób
nowotworowych
narz
ą
dów rodnych
mgr KRYSTYNA
JANKOTOWICZ
Profilaktyka chorób
nowotworowych
narz
ą
dów rodnych
mgr KRYSTYNA
JANKOTOWICZ
Profilaktyka chorób nowotworowych narz
ą
dów
rodnych
•
Profilaktyka pierwotna – jej celem jest zapobieganie rozwojowi
nowotworu. Mo
Ŝ
na to zastosowa
ć
poprzez eliminacj
ę
czynników
zwi
ę
kszaj
ą
cych ryzyko zachorowania.
•
Profilaktyka wtórna – jej celem jest wczesne wykrywanie i leczenie
istniej
ą
cej ju
Ŝ
choroby w momencie, gdy nie wyst
ę
puj
ą
Ŝ
adne jej
istniej
ą
cej ju
Ŝ
choroby w momencie, gdy nie wyst
ę
puj
ą
Ŝ
adne jej
objawy podmiotowe i przedmiotowe. Realizacj
ę
tego celu umo
Ŝ
liwia
stosowanie populacyjnych bada
ń
przesiewowych, czyli
skriningowych. Przesiewowe badania populacyjne prowadzi si
ę
u osób zdrowych, u których nie wyst
ę
puj
ą
objawy choroby, w celu
wykrycia choroby w jej wczesnym stadium najlepiej na etapie zmian
przednowotworowych.
Nowotwory narz
ą
dów rodnych
Ka
Ŝ
dy rak to nowotwór, ale nie ka
Ŝ
dy nowotwór to rak!
•
Nowotwór (łac. Neoplasma) to grupa chorób, w których komórki
organizmu dziel
ą
si
ę
w sposób niekontrolowany przez organizm,
a nowo powstałe komórki nowotworowe nie ró
Ŝ
nicuj
ą
si
ę
w typowe
komórki tkanki
•
Rak (łac. Carcinoma) to nowotwór zło
ś
liwy wywodz
ą
cy si
ę
z tkanki
nabłonkowej
Nowotwory narz
ą
dów rodnych
•
Rak szyjki macicy
•
Rak błony
ś
luzowej trzonu macicy
•
Rak jajnika i jajowodu
•
Rak piersi
Markery nowotworowe oznaczane w ginekologii
Marker – substancja, której obecno
ść
we krwi chorego lub jej zmienny poziom
w toku leczenia albo po jego zako
ń
czenia sugeruje obecno
ść
nowotworu,
czynn
ą
chorob
ę
nowotworow
ą
.
•
Ca – 125 – antygen rakowy oznaczany w raku jajnika. Górna granica
warto
ś
ci prawidłowych wynosi 35 jedn./ml
•
AFP – alfafetoproteina – oznaczana w diagnostyce raka powstałego
z komórek rozrodczych gonad. Górna granica warto
ś
ci prawidłowych
wynosi 10 jedn./ml
wynosi 10 jedn./ml
•
β
HCG – gonadotropina kosmówkowa – oznaczana w guzach jajnika oraz
w rozrostach trofoblastu (za
ś
niad groniasty). Górna granica normy dla
m
ęŜ
czyzn i kobiet nieci
ęŜ
arnych to 1,2 ng/ml lub 6 jedn./litr
•
Ca 15 – 3 – antygen raka piersi – st
ęŜ
enie o granicznych warto
ś
ciach 30 –
40 jedn./ml jest prawidłowe
•
CEA – antygen karcinoembrionalny – wyst
ę
puje w gruczolakorakach,
wykorzystywany do kontroli wyników leczenia. Norma dla niepal
ą
cych <3
ng/ml i 10 ng/ml dla palaczy
Rak szyjki macicy
Epidemiologia
•
Rak szyjki macicy jest drugim co do cz
ę
sto
ś
ci wyst
ę
powania nowotworem
narz
ą
dów kobiecych
•
W Polsce ka
Ŝ
dego roku rejestrowanych jest ok. 4000 nowych zachorowa
ń
na ten nowotwór, a ok. 2300 kobiet umiera z tego powodu
Rak szyjki macicy
Czynniki ryzyka
Główne czynniki ryzyka
•
Zaka
Ŝ
enie HPV, wiek, wczesne rozpocz
ę
cie współ
Ŝ
ycia, du
Ŝ
a liczba
partnerów seksualnych, du
Ŝ
a liczba porodów, nikotynizm, niski
status socjoekonomiczny,
ś
ródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy
status socjoekonomiczny,
ś
ródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy
(CIN)
Prawdopodobne czynniki ryzyka
•
Wieloletnia antykoncepcja hormonalna, dieta uboga
w antyoksydanty, zaka
Ŝ
enia HIV, nieleczone infekcje: Chlamydia
trachomatis, Neisseria gonorrhoea
Rak szyjki macicy
Diagnostyka
•
Wi
ę
kszo
ść
programów na
ś
wiecie rekomenduje rozpocz
ę
cie bada
ń
przesiewowych maksymalnie 3 lata po rozpocz
ę
ciu współ
Ŝ
ycia,
jednak nie pó
ź
niej ni
Ŝ
w 21. r.
Ŝ
.
•
Badaniu temu powinna podda
ć
si
ę
ka
Ŝ
da kobieta bez wzgl
ę
du na
wiek przynajmniej raz w roku. Je
ś
li w 3. kolejnych badaniach
rozpoznano I grup
ę
wg Pap, nast
ę
pne badanie wykonuje si
ę
po 3
rozpoznano I grup
ę
wg Pap, nast
ę
pne badanie wykonuje si
ę
po 3
latach.
•
Cytologia raz w roku powinna by
ć
wykonywana u kobiet
o zwi
ę
kszonym ryzyku wyst
ą
pienia raka szyjki macicy.
•
U kobiet po 65. r.
Ŝ
. Badanie nale
Ŝ
y wykonywa
ć
co 5 lat.
•
Samo badanie cytologiczne nie mo
Ŝ
e stanowi
ć
podstawy do
rozpoznania raka!
Rak szyjki macicy
Diagnostyka
•
Wycinki celowane
•
Biopsja endometrialna, frakcjonowane wyły
Ŝ
eczkowanie macicy
•
Histeroskopia
•
Badanie radiologiczne klatki piersiowej
•
Cystoskopia
•
Urografia
•
Urografia
•
Usg jamy brzusznej
•
Usg narz
ą
du rodnego
•
Wlew doodbytniczy
•
Tomografia komputerowa
•
Rezonans magnetyczny
•
Scyntygrafia
Rak szyjki macicy
Objawy
•
Dysplazja szyjki macicy, rak przedinwazyjny oraz wczesne
przypadki raka inwazyjnego najcz
ęś
ciej przebiegaj
ą
bezobjawowo
i wykrywane s
ą
najcz
ęś
ciej w wyniku przeprowadzonego badania
cytologicznego z nast
ę
pow
ą
weryfikacj
ą
histopatologiczn
ą
wycinków
lub fragmentów szyjki macicy.
•
Najcz
ę
stszym objawem s
ą
plamienia i krwawienia z dróg rodnych
(tzw. plamienia kontaktowe przy współ
Ŝ
yciu). Wzrost guza
z towarzysz
ą
c
ą
martwic
ą
powoduje pojawienie si
ę
cuchn
ą
cych
upławów. Ból nie jest charakterystyczny dla wczesnych przypadków
raka szyjki macicy. W przypadkach zaawansowanych miejscowo
obserwuje si
ę
bóle miednicy, okolicy krzy
Ŝ
owej o ró
Ŝ
nym nasileniu
Rak szyjki macicy
•
Objawy rwy kulszowej charakterystyczne s
ą
dla zaawansowanych
przypadków przebiegaj
ą
cych z naciekaniem przymacicz i splotów
nerwowych miednicy. Objawy urologiczne – krwiomocz, mocznica,
anuria wyst
ę
puj
ą
w przypadkach raka naciekaj
ą
cego p
ę
cherz
moczowy i moczowody. Krwawienia z jelita grubego,
podniedro
Ŝ
no
ść
i niedro
Ŝ
no
ść
. Przerzuty odległe charakteryzuj
ą
si
ę
podniedro
Ŝ
no
ść
i niedro
Ŝ
no
ść
. Przerzuty odległe charakteryzuj
ą
si
ę
mnogo
ś
ci
ą
objawów w zale
Ŝ
no
ś
ci od obj
ę
tego obszaru.
Rak szyjki macicy
Rozpoznanie
Podstaw
ą
rozpoznania jest badanie mikroskopowe wycinków
z szyjki macicy.
Najcz
ę
stszym typem histopatologicznym raka szyjki macicy jest rak
płaskonabłonkowy.
płaskonabłonkowy.
Rak szyjki macicy
Profilaktyka pierwotna
Szczepienia przeciw wirusowi HPV
•
Szczepionki te chroni
ą
przed zmianami przedrakowymi, wywołanymi
przez dwa najcz
ę
stsze typy wirusa HPV: 16 i 18, które ł
ą
cznie
odpowiadaj
ą
za ponad 70% przypadków raka szyjki macicy na
odpowiadaj
ą
za ponad 70% przypadków raka szyjki macicy na
ś
wiecie.
•
Szczepionka powinna zosta
ć
podana dziewczynkom od 9 r.
Ŝ
., lub
kobietom do 26 r.
Ŝ
., u których wykluczy si
ę
zaka
Ŝ
enie wirusem
brodawczaka. Aby wytworzy
ć
odpowiedni poziom przeciwciał musi
zosta
ć
ona podana trzykrotnie.
Rak szyjki macicy
Szczepienia przeciw wirusowi HPV
•
Szczepionka przeciw HPV jest wskazana nie tylko dla dziewcz
ą
t
i kobiet, ale równie
Ŝ
dla chłopców w wieku od 9 do 15 lat. Podanie
szczepionki chłopcom jest wskazane, gdy
Ŝ
w przyszło
ś
ci
zaszczepieni młodzi m
ęŜ
czy
ź
ni nie b
ę
d
ą
zaka
Ŝ
ali swoich partnerek.
zaszczepieni młodzi m
ęŜ
czy
ź
ni nie b
ę
d
ą
zaka
Ŝ
ali swoich partnerek.
•
Zaszczepi
ć
mog
ą
si
ę
tak
Ŝ
e osoby, które s
ą
ju
Ŝ
zaka
Ŝ
one, gdy
Ŝ
szczepionka b
ę
dzie chroni
ć
ich przed infekcj
ą
innymi typami wirusa
HPV. Szczepienie nie zmienia jednak przebiegu choroby ju
Ŝ
istniej
ą
cej.
Rak szyjki macicy
Szczepienia przeciw wirusowi HPV
•
Szczepionka działa co najmniej 5 lat, a prawdopodobnie dłu
Ŝ
ej. 5 lat
to najdłu
Ŝ
szy okres obserwacji osób poddanych szczepieniom.
•
W Polsce dost
ę
pne s
ą
2 rodzaje szczepionek przeciw HPV: Silgard i
Cervarix. Silgard jest szczepionk
ą
czterowalentn
ą
i powoduje
Cervarix. Silgard jest szczepionk
ą
czterowalentn
ą
i powoduje
odporno
ś
c na zaka
Ŝ
enie wirusami HPV typu 6, 11, 16 i 18. Typy 6 i
11 powoduj
ą
kłykciny ko
ń
czyste, a typy 16 i 18 powoduj
ą
zmiany
nowotworowe. Cervarix to szczepionka dwuwalentna i zapobiega
przed zaka
Ŝ
eniem typami 16 i 18 wirusa HPV.
Rak szyjki macicy
Szczepienia przeciw wirusowi HPV
Nale
Ŝ
y pami
ę
ta
ć
,
Ŝ
e
Ŝ
adna ze szczepionek nie chroni całkowicie
przed rakiem szyjki macicy, poniewa
Ŝ
wysokoonkogenne typy HPV
(16 i 18), przeciw którym skierowane s
ą
szczepionki odpowiedzialne
s
ą
za nieco ponad 70% przypadków raka szyjki macicy.
s
ą
za nieco ponad 70% przypadków raka szyjki macicy.
Wykonywanie bada
ń
cytologicznych po szczepieniach jest wi
ę
c
nadal konieczne, poniewa
Ŝ
pozostaje istotny margines przypadków
raka, przed którymi szczepionka nie jest w stanie zabezpieczy
ć
.
Rak szyjki macicy
Profilaktyka wtórna
•
Cytologia – najskuteczniejsza metoda wykrywania nieprawidłowych
zmian w komórkach szyjki macicy, które mog
ą
stanowi
ć
pierwsze
objawy raka szyjki macicy. Badanie cytologiczne pozwala oceni
ć
,
czy w
ś
ród komórek szyjki macicy nie ma komórek nieprawidłowych,
zmian przedrakowych lub komórek raka. Polega ono na delikatnym
zmian przedrakowych lub komórek raka. Polega ono na delikatnym
pobraniu przez lekarza (ginekologa) lub poło
Ŝ
n
ą
za pomoc
ą
szpatułki lub specjalnej szczoteczki niewielkiej ilo
ś
ci komórek
z powierzchni szyjki macicy.
Badanie cytologiczne
Rak szyjki macicy
Badanie cytologiczne najlepiej przeprowadza
ć
:
•
co najmniej 2 dni po ostatnim dniu miesi
ą
czki i nie pó
ź
niej ni
Ŝ
2 dni
przed rozpocz
ę
ciem miesi
ą
czki,
•
co najmniej 4 dni po u
Ŝ
yciu globulek dopochwowych,
•
co najmniej jeden dzie
ń
po badaniu ginekologicznym czy USG
dopochwowym,
dopochwowym,
•
w dniu badania nie nale
Ŝ
y współ
Ŝ
y
ć
, wykonywa
ć
irygacji pochwy ani
zakłada
ć
tamponów
Rak błony
ś
luzowej trzonu macicy
Epidemiologia
Polska 1999 r.:
•
Zachorowalno
ść
– 3109
•
Umieralno
ść
– 759
Rak trzonu macicy
Czynniki ryzyka
Estrogeny w nadmiernym stopniu powoduj
ą
niekontrolowany
rozrost endometrium. Rozrosty bez cech atypii nie s
ą
stanami
przednowotworowymi. Ryzyko wyst
ę
powania raka błony
ś
luzowej
macicy wzrasta w przypadku istnienia rozrostu zło
Ŝ
onego z atypi
ą
macicy wzrasta w przypadku istnienia rozrostu zło
Ŝ
onego z atypi
ą
i wynosi 30 – 50%.
Typy histologiczne raka trzonu macicy
50
60
70
80
90
100
0
10
20
30
40
G
ru
cz
ol
ak
or
ak
G
r.
p
ła
sk
on
ab
ło
nk
ow
y
Ś
lu
zo
w
y
S
ur
ow
ic
zy
Ja
sn
ok
om
ór
ko
w
y
P
ła
sk
on
ab
ło
nk
ow
y
In
ne
Rak trzonu macicy
Objawy
•
Krwawienia acykliczne i nieprawidłowe krwawienia po okresie
menopauzalnym
•
Nawracaj
ą
ce upławy
•
Bóle podbrzusza
Rak trzonu macicy
Diagnostyka
•
Pobranie wyskrobin z trzonu i szyjki macicy do weryfikacji
histopatologicznej
•
Histeroskopia – metoda precyzyjnego pobrania materiału z macicy
Rak trzonu macicy
Profilaktyka
•
Ochronne działanie ma progesteron przyjmowany np. w trakcie
hormonalnej terapii zast
ę
pczej. Jednak wad
ą
HTZ jest wzrost
cz
ę
sto
ś
ci raka sutka.
•
Utrzymanie prawidłowej wagi ciała
•
Systematyczne badania ginekologicze
Nie ma jednak metody, która spełniałaby warunki sreeningu
w przypadku raka trzonu macicy (tzn. byłaby czuła, tania i ogólnie
dost
ę
pna). Niezwykle istotne jest wi
ę
c wyodr
ę
bnienie pacjentek
z grup „wysokiego ryzyka” oraz ich
ś
cisła kontrola, szczególnie
w przypadku otyłych kobiet z wieloletnim wywiadem dotycz
ą
cym
nadci
ś
nienia t
ę
tniczego i cukrzycy.
Rak jajnika i jajowodu
Epidemiologia
Zapadalno
ść
na raka jajnika wynosi 11,2/100 000. Rocznie
w Polsce notuje si
ę
ponad 3000 nowych zachorowa
ń
. Rak jajnika
zajmuje drugie miejsce co do cz
ę
sto
ś
ci wyst
ę
powania w
ś
ród
nowotworów narz
ą
du rodnego (po raku szyjki macicy).
Pierwotny rak jajowodu nale
Ŝ
y do najrzadszych i
ź
le rokuj
ą
cych
Pierwotny rak jajowodu nale
Ŝ
y do najrzadszych i
ź
le rokuj
ą
cych
nowotworów
Ŝ
e
ń
skich narz
ą
dów płciowych. Szczyt zachorowa
ń
przypada na 6. dekad
ę Ŝ
ycia. Cz
ę
sto
ść
jego wyst
ę
powania wynosi
0,18-1,8% wszystkich nowotworów zło
ś
liwych narz
ą
du rodnego
kobiet, zachorowalno
ść
ocenia si
ę
na około 3,6 przypadków/ 1 mln
kobiet/rok.
Raj jajnika i jajowodu
Czynniki ryzyka
•
Podeszły wiek
•
Bezdzietno
ść
•
Zachorowanie na raka piersi, trzonu macicy lub okr
ęŜ
nicy
•
Rodzinne wyst
ę
powanie raka jajnika (mutacje w genach BRCA1
i BRCA2)
i BRCA2)
•
Wysokie spo
Ŝ
ycie tłuszczy
•
Du
Ŝ
e spo
Ŝ
ycie kawy i przetworów mlecznych
•
Talk
Rak jajnika i jajowodu
Czynniki ochronne
•
Długotrwałe stosowanie hormonalnej antykoncepcji
•
Liczne ci
ąŜ
e
•
Karmienie piersi
ą
Rak jajnika i jajowodu
Objawy wg cz
ę
sto
ś
ci wyst
ę
powania
•
Powi
ę
kszenie obwodu brzucha
•
Bóle brzucha
•
Zaburzenia
Ŝ
oł
ą
dkowe
•
Cz
ę
stsze oddawanie moczu
•
Cz
ę
stsze oddawanie moczu
•
Krwawienia z pochwy
•
Utrata masy ciała
Rak jajnika cz
ę
sto daje objawy dopiero w pó
ź
nych stadiach.
Rak jajnika i jajowodu
Diagnostyka
•
W
przypadku
stwierdzenia
badaniem
ginekologicznym
guza
przydatków konieczne jest wykonanie badania usg i oznaczenia
markera Ca – 125.
Rak jajnika i jajowodu
Profilaktyka
•
Nie istniej
ą
badania przesiewowe w kierunku raka jajnika (za
wyj
ą
tkiem postaci dziedzicznych). Badanie ginekologiczne oraz
badanie usg pozwala na wykrycie tego nowotworu dopiero
w pó
ź
nych stadiach (kiedy jego
ś
rednica przekracza 5 cm).
•
Doskonałym badaniem diagnostycznym w przypadku podejrzenia
raka jajnika lub okre
ś
lenia rozległo
ś
ci procesu nowotworowego jest
PET-CT. Jednak badanie to jest bardzo drogie i dost
ę
pne tylko
w kilku miastach Polski, wi
ę
c nie spełnia warunków screeningu.
Rak piersi
Epidemiologia
•
Cz
ę
stotliwo
ść
1 na 8-12 kobiet (ogólna populacja)
•
Dziedziczne raki 5-10%
•
~1/3 spowodowane przez uszkodzenie jednego genu
– BRCA1
– BRCA2
Rak piersi jest najcz
ę
stszym nowotworem zło
ś
liwym kobiet na
ś
wiecie.
Stanowi
około
21%
wszystkich
zachorowa
ń
na
nowotwory zło
ś
liwe u Polek
Rak piersi
Czynniki ryzyka
•
Zale
Ŝ
ne od estrogenów
– Wczesne pokwitanie
Przed 12 r
Ŝ
wzrost ryzyka
– Pó
ź
na menopauza
– Pó
ź
na menopauza
Po 55 r
Ŝ
wzrost ryzyka
– Rodno
ść
Kobiety bezdzietne
wzrost ryzyka
Pierwszy poród po 30 r
Ŝ
wzrost ryzyka
– Doustne tabletki antykoncepcyjne
Podwy
Ŝ
szone ryzyko zmniejsza si
ę
z momentem odstawienia
leku
– Długa terapia hormonalna
Ponad 5 lat –> wzrost ryzyka
Rak piersi
•
Wynikaj
ą
ce ze stylu
Ŝ
ycia
– Alkohol
Jeden lub wi
ę
cej kieliszków alkoholu dziennie –> wzrost ryzyka
– Papierosy
•
Ś
rodowiskowe czynniki ryzyka
– Toksyny mog
ą
uszkadza
ć
DNA
– Ekspozycja na promienie RTG
Rak piersi
Czynniki ochronne
•
Karmienie piersi
ą
– Rok i powy
Ŝ
ej –> obni
Ŝ
one ryzyko
•
Dieta
– Du
Ŝ
o warzyw i owoców –> obni
Ŝ
one ryzyko
•
Ć
wiczenia
– Regularne –> obni
Ŝ
one ryzyko
•
Waga
– Utrzymywanie prawidłowej wagi –> obni
Ŝ
one ryzyko
Rak piersi
Objawy
•
Asymetria piersi
•
Zmiany skórne piersi
•
Zmiany konsystencji gruczołu
•
Pojawienie si
ę
podbarwionej krwi
ą
wydzieliny z brodawki
•
Złuszczanie si
ę
skóry wokół piersi
•
Ból
•
Zniekształcenie brodawki/otoczki
•
Powi
ę
kszone w
ę
zły chłonne
Rak piersi
Diagnostyka
Badania obrazowe:
1.
Mammografia
2.
Galaktografia
3.
Ultrasonografia
4.
Biopsja gruboigłowa pod kontrol
ą
usg
5.
Biopsja cienkoigłowa pod kontrol
ą
usg
Rak piersi
Diagnostyka
Mammografia
–
Objawy radiologiczne raka piersi:
•
Nieprawidłowe i nieregularne zacienienie
•
Mikrozwapnienia
•
Zaburzenia architektoniki utkania zr
ę
bu ł
ą
cznotkankowego
sutka
•
Niesymetryczne powi
ę
kszenie w
ę
złów chłonnych
Badanie mammograficzne zalecane jest u kobiet po 40 r.
Ŝ
.,
poniewa
Ŝ
w tym wieku w gruczole piersiowym dominuje utkanie
tłuszczowe.
Rak piersi
Diagnostyka
Galaktografia
Badanie to polega na wykonywaniu zdj
ęć
rtg piersi po podaniu
ś
rodka cieniuj
ą
cego do wydzielaj
ą
cego przewodu mlecznego.
Oceniane s
ą
zarysy przewodów mlecznych i ewentualne ubytki
wypełnienia. Ułatwia rozpoznanie u chorych z wyciekiem z piersi,
u których istnieje podejrzenie zmian w zakresie przewodów
mlecznych.
Rak piersi
Diagnostyka
Ultrasonografia
Warto
ść
usg piersi zale
Ŝ
y od jako
ś
ci aparatury diagnostycznej oraz
od do
ś
wiadczenia lekarza.
Cechy
sonograficzne
nieprawidłowych
struktur
w
piersi
to
Cechy
sonograficzne
nieprawidłowych
struktur
w
piersi
to
niskoechogeniczna zmiana ogniskowa, bezechowa jak w torbielach
lub o obni
Ŝ
onej echogeniczno
ś
ci jak w zmianach litych.
Usg sutków wykonuje si
ę
u kobiet młodych (do 40 r.
Ŝ
.),
u których dominuje utkanie gruczołowe mi
ąŜ
szu.
Rak piersi
Rak piersi
Diagnostyka
Biopsja gruboigłowa – wykonywana jest przy rozsianych radiologicznie
mikrozwapnieniach na wi
ę
kszych obszarach piersi np. w jednym
kwadrancie bez ewidentnego zacienienia. Pobrany materiał jest
poddawany
badaniu
histopatologicznemu,
precyzyjnie
okre
ś
laj
ą
cemu charakter zmiany.
okre
ś
laj
ą
cemu charakter zmiany.
Biopsja cienkoigłowa – wykonywana jest wówczas, gdy widoczne jest
wyra
ź
ne zacienienie, cz
ę
sto gwiazdkowate lub gdy widoczne jest
skupisko mikrozwapnie
ń
. Pobrane komórki rozprowadzane s
ą
na
szkiełku mikroskopowym, odpowiednio barwione i poddawane
badaniu pod mikroskopem w celu stwierdzenia obecno
ś
ci komórek
nowotworowych.
Rak piersi
Rozkład zmian
Rak piersi
Profilaktyka pierwotna
Profilaktyka pierwotna jest ograniczona przez wielo
ść
czynników
ryzyka raka piersi i jego niewyja
ś
niona etiologia.
Do profilaktyki pierwotnej raka piersi mo
Ŝ
na zaliczy
ć
:
•
Zwalczanie palenia
•
Zwalczanie nadmiernego picia alkoholu
•
Upowszechnianie diety ubogiej w tłuszcze zwierz
ę
ce, a bogatej
w warzywa i owoce
Rak piersi
Profilaktyka wtórna
•
Okresowe badania kliniczne (wykonane przez przeszkolonego
specjalist
ę
)
•
Badania przesiewowe (screening mammograficzny)
•
Samobadanie piersi
Rak piersi
Profilaktyka wtórna
Okresowe badania kliniczne
•
U kobiet w wieku 20 – 39 lat wykonywane co 3 lata
•
U kobiet od 40. r.
Ŝ
. Wykonywane corocznie
Rak piersi
Profilaktyka wtórna
Badania przesiewowe
Mammografia przesiewowa – badanie radiologiczne u osób bez
dolegliwo
ś
ci ani
Ŝ
adnych podejrzanych zgrubie
ń
.
•
Kobiety po 40 r.
Ŝ
. powinny zgłasza
ć
si
ę
na mammografi
ę
co 2 lata
•
Kobiety po 50 r.
Ŝ
. powinny zgłasza
ć
si
ę
na mammografi
ę
co roku
•
Kobiety po 50 r.
Ŝ
. powinny zgłasza
ć
si
ę
na mammografi
ę
co roku
•
Kobietom poni
Ŝ
ej 49 r.
Ŝ
. z przypadkami raka piersi w rodzinie
zalecana jest konsultacja w poradni specjalistycznej
Rak piersi
Profilaktyka wtórna
Badania przesiewowe
Czuło
ść
badania mammograficznego (zdolno
ść
wykrycia) okre
ś
la
si
ę
na
80%,
natomiast
specyficzno
ść
(zdolno
ść
wyleczenia)
dochodzi do 95%.
dochodzi do 95%.
Wyra
ź
ny korzystny wpływ w postaci obni
Ŝ
enia umieralno
ś
ci
stwierdza si
ę
, gdy w badaniach bierze udział ponad 70% populacji
badanej. Na podstawie bada
ń
CBOS i GUS mo
Ŝ
na oszacowa
ć
,
Ŝ
e
cz
ę
sto
ść
wykonywania mammografii profilaktycznej w Polsce nie
przekracza 5% kobiet rocznie.
Rak piersi
Profilaktyka wtórna
Samobadanie piersi
•
Badania musz
ą
by
ć
systematyczne. Powtarzanie badania raz na
miesi
ą
c ma t
ę
zalet
ę
,
Ŝ
e poznaje si
ę
bardzo dokładnie budow
ę
własnych piersi i uczy si
ę
wykrywa
ć
nawet drobne zmiany
własnych piersi i uczy si
ę
wykrywa
ć
nawet drobne zmiany
•
Najlepszy moment na badanie piersi u kobiet miesi
ą
czkuj
ą
cych
przypada na 7-10 dzie
ń
cyklu
•
Kobiety niemiesi
ą
czkuj
ą
ce- regularnie 1 raz w miesi
ą
cu
Rak piersi
Profilaktyka wtórna
Samobadanie piersi
Guz, który mo
Ŝ
na wyczu
ć
palcami w trakcie comiesi
ę
cznego
badania ma
ś
rednic
ę
ok. 1 cm. Taki guz ro
ś
nie 4 lata, a nawet
dłu
Ŝ
ej, w ci
ą
gu tego czasu mo
Ŝ
na go wykry
ć
za pomoc
ą
mammografii lub badania usg. Guz wielko
ś
ci 1 – 2 cm mo
Ŝ
na
skutecznie leczyc.
Ś
rednio 3mm
ś
rednicy ma guzek, który wykrywa
si
ę
u kobiety regularnie poddaj
ą
cej si
ę
mammografii, wtedy szanse
si
ę
u kobiety regularnie poddaj
ą
cej si
ę
mammografii, wtedy szanse
na wyleczenie s
ą
niemal stuprocentowe. Ok. 12 mm mierzy zmiana
wykrywana podczas comiesi
ę
cznego badania. 21 milimetrowy guz
zauwa
Ŝ
a u siebie kobieta, która bada si
ę
nieregularnie, 40 mm – to
wielko
ść
guza wykrywanego u kobiety, która nigdy wcze
ś
niej nie
badała piersi. Tak zaawansowany nowotwór zmniejsza szans
ę
na
skuteczne leczenie.
Rak piersi
Profilaktyka wtórna
Samobadanie piersi – instrukcja
1.
Sta
ń
rozebrana przed du
Ŝ
ym lustrem w dobrym o
ś
wietleniu.
2.
Oce
ń
symetri
ę
obu piersi, ich kształt wygl
ą
d skóry, brodawek
wraz z otoczkami.
3.
Ogl
ą
daj je w ró
Ŝ
nych pozycjach:
•
Z r
ę
kami podniesionymi do góry
•
Z r
ę
kami na biodrach
•
Z r
ę
kami opuszczonymi wzdłu
Ŝ
tułowia
4.
Badaj ka
Ŝ
d
ą
pier
ś
oddzielnie, opuszkami palców (nie
paznokciami!), ka
Ŝ
dy kwadrant po kolei, nast
ę
pnie tak
Ŝ
e okolic
ę
nad- i podobojczykow
ą
oraz pachow
ą
.
