plik

OBSERWACJA – CISZA – MEDYTACJA

Vimala Thakar

Autorką tekstu jest Vimala Thakar, jedna z najgłębszych nauczycielek duchowych

naszych dni. Nie jest  ona  postacią  znaną  powszechnie  z  powodu jej niechęci  wobec
wszelkiego  typu  reklamy  i  rozgłosu.  Przez  trzydzieści  lat  jeździła  po  całym  świecie  z
wykładami  i  programami  medytacyjnymi.  Była  również  w  Polsce,  kiedy  miałem
szczęście  spotkać  ja  osobiście.  Od  1991  roku  nie  opuszcza  swoich  rodzinnych  Indii.
Jest  ona  jedyną  osobą  której  słynny  J.Krishnamurti  polecił  rozpoczęcie  nauczania  i
prowadzenia  wykładów.  Tekst,  który  tu  zamieściliśmy  jest  niezwykle  piękny,  pełen
prostoty  i  treści  duchowej.  Jest  on  również  znakomitym  wykładem  praktyki
medytacyjnej.

(Adam Bytoff)

CZĘŚĆ I

Zdajemy sobie sprawę z potrzeby pilnej potrzeby radykalnej, pilnej przemiany, która uwolniłaby nas

od napięć, konfliktów i sprzeczności obecnych w naszym życiu. Jeśli zdajemy sobie sprawę, znaczy
to, że naprawdę – bez emocji i bez intelektualizowania – rozumiemy naszą sytuację. Rozumiemy, że
całkowita przemiana musi nastąpić w naszym życiu dzisiaj, teraz, w tej chwili. Uprzytomnienie sobie
tego usuwa z naszej świadomości pojęcie czasu.

Nie zwlekamy przecież ze spełnieniem, zaspokojeniem fizycznych potrzeb: głodni spożywamy

jedzenie, zmęczeni kładziemy się spać, pragnienie gasimy łykiem wody. Ale w sferze psychicznej jest
inaczej, w ciągu minionych wieków człowiek przyswoił sobie nawyk “odkładania na potem”. Jeśli to jest
lęk, mówimy: “tak, stopniowo go pokonam”, widząc gniew, gwałtowność, mówimy: “przezwyciężać ją
będę powoli, przez odpowiednią praktykę, przez dyscyplinę, metodycznie”. Odkładanie na potem jest
powolnym samobójstwem, jest chorobą ludzkiej świadomości.

Było tylu nauczycieli, tylu zbawicieli, mamy tyle religii i sekt, zasad dyscypliny, nowe idee, teorie i

wzory  postępowania,  jednak  człowiek  ciągle  walczy  sam  ze  sobą.  Ludzkie  serce  jest  polem  walki
licznych  pragnień, namiętności, sprzeczności  i napięć. Przede  wszystkim walka, którą prowadzimy  w
nas  samych  ustać  musi.  Wojny  w  świecie  zewnętrznym  są  projekcją  i  eskalacją  naszej  wojny
wewnętrznej. Ziarno ogólnego okrucieństwa tkwi w nas.

Nie możemy więc szukać nowych sposobów ucieczki, które podsuwają nam różne religie ideologie

czy teorie. Uciekając, nie poczujemy pilnej konieczności przemiany, nie zdamy sobie sprawy z powagi
schorzenia ludzkiej świadomości na całym świecie. Musimy to poczuć tak realnie jak ból chorego
zęba. Wówczas potrzeba przemiany będzie prawdziwa.

Przed człowiekiem stanęło zadanie przekroczenia uwarunkowań, które zmuszony był stworzyć w

ciągu  minionych  wieków  dla  zachowania  swego  życia  na  ziemi.  Obdarzony  samoświadomością,
uwarunkował  swe  ciało  i  przetrwał  na  ziemi  miliony  lat.  Teraz  jego  przetrwanie  znów  zostało
zagrożone.  Istota  uwarunkowań,  charakter  myśli,  ideologii,  formy  zachowania  które  stworzył,
zaczynają ze sobą wzajemnie kolidować.

Aby przetrwać, człowiek próbował w ciągu minionych dwudziestu lat różnych sposobów, pragnąc

zlikwidować konflikty i sprzeczności.  Myślał  też,  że jeśli przestanie  zwracać na  nie uwagę, to  znikną.
Nie zniknęły jednak. A hipokryzja prowadzi do nerwicy. Próbował uciekać od rozumu, od racjonalizmu,
od  odpowiedzialności  za  własne  czyny,  cofając  się  do  prymitywizmu.  To  daje  mu  chwilowa  ulgę,
ukojenie,  lecz  jest  on  dzieckiem  nauki  i  techniki,  dzieckiem  rozumu  i  racjonalistycznej  sofistyki.  Tak
wiec na dłuższą metę to prymitywne,  instynktowe, popędowe  życie nie daje mu poczucia satysfakcji.
Próbował trzeciej drogi – wibracji dźwiękowych i doświadczeń, które one wywołują. Przez całą dekadę
ludzie na świecie  urzeczeni byli  percepcją i doświadczeniami pozazmysłowymi.  Wydawało się im, że
tego właśnie szukają.

To prawdziwy cud, że dźwięk może się rodzić w ludzkim ciele (chodzi o “dźwięk wewnętrzny”

doświadczany przez joginów), tak samo jak rodzi się poza nim, gdy jest wynikiem tarcia, które
człowiek stosuje dla jego wytwarzania.

Czy dźwięk wybucha we wszechświecie, czy w ludzkim ciele, wybuch jest ten sam. Dźwięk

wybucha  i  każdy  wybuch  wypromieniowuje  energię.  Kiedy  więc  wypowiadasz  słowo,  emanujesz
energię i wibracje o określonej częstotliwości. Kiedy ktoś wielokrotnie wypowiada pewne słowa, pewne
sylaby,  w  określonym  porządku  i  rytmie,  wytwarza  on  wokół  siebie  wibracje  o  określonej
częstotliwości, które zawierają w sobie energię świetlną. Dźwięk i światło idą w parze. Światło ma swój
własny  dźwięk  i  dźwięk  ma  swe  własne  światło.  Jeśli  więc  słowa  te  wypowiadasz  na  głos  lub
bezgłośnie, wibracje te  wpływają na stan twojego ciała fizycznego i na otaczający je eter. Oddziałują
one,  mają  one  wpływ  na  warunki,  które  cię  otaczają,  jak  również  na  warunki  chemiczne,  na  twój
system nerwowy. Gdy więc w kółko intonujesz pewne słowa, otaczasz się stopniowo tymi wibracjami i
ma to oczywiście wpływ na komórki mózgu. Uspokaja się on, zaprzestaje swych nagłych i chwiejnych
reakcji. Jest to jakby działanie chemiczne na mózg. Tak więc mózg właściwie nie staje się odrętwiały,
sparaliżowany,  lecz jakby  pogrąża się  we śnie. W ten sposób mózg  zostaje sztucznie uśpiony. Ciało
fizyczne żyje, lecz umysł jakby zasnął. I w tej ciszy umysłu możliwe są pewne przeżycia, które nie są
zmysłowe.  Umysł,  świadome  “ja”  jest  niezwiązane  z  przedmiotami  zewnętrznymi,  wnętrze  zostaje
pobudzone  i  doświadczenia  zawarte  w  podświadomości  i  nieświadomości  nagle  zaczynają  same
siebie rzutować.

Tak więc wibracje dźwiękowe są w stanie stymulować doświadczenia pozazmysłowe. Ktoś, kogo

stymulowanie tych doświadczeń interesuje, kto jest zainteresowany w odkrywaniu treści
podświadomości, czy nawet nieświadomości, i pragnie oddawać się jej doświadczaniu ( ten stwierdzi,
że jest to przyjemna gra. Lecz dzieje się to w dalszym ciągu w sferze mentalnej, w sferze
doświadczającego i doświadczenia.

Ma to wiele skutków ubocznych: uspokaja nerwy, likwiduje niepokój, kogoś kto jest emocjonalnie

rozstrojony, koi i krzepi. Lecz nie tylko tego szukamy, nie pokrzepienia i ukojenia, nie doznania
przygody. Nie chodzi nam tylko o własne pokrzepienie i ukojenie. Problem jest inny: czy istnieje jakaś
sfera świadomości poza obecnym uwarunkowanym umysłem i mózgiem; a jeżeli tak, to czy człowiek
może w niej żyć, wyprowadzać z niej swe działanie?

Gdyby mnie ktoś zapytał o metodę, o sposób odkrycia natury rzeczywistości, to na razie użyłabym

słowa “obserwacja” na określenie tej metody.

“Obserwować” znaczy patrzeć bez porównywania, oceny, reakcji, jest to jakby zrelaksowana

świadomość. Gdy normalnie patrzę na coś w codziennym życiu, to forma przedmiotu, kształt, barwa,
jego związek z otoczeniem – wszystko to stymuluje wyobrażenie, uczucia i myśli związane z nazwą, z
wyobrażeniem,  sposób  fizycznego  i  psychicznego  zachowania  się  związany  z  tym  wyobrażeniem.
Wszystko  to  stymulowane  jest  z  elektromagnetyczną  szybkością.  Mózg  jest  więc  świadomy,  lecz
czujność  jego  jest  skomplikowana,  nie  jest  to  prosta  świadomość,  nie  jest  to  prosta  czujność.  Taka
uwaga  jest  bardzo  skomplikowana,  reakcje  bowiem  mieszają  się  z  procesem  percepcji.  Sam  akt
percepcji  staje  się  bardzo  złożony,  gdyż  nie  jest  to  czysta  percepcja.  Miesza  się  z  nią  czynnik
emocjonalny,  czynnik  porównujący,  oceniający,  osądzający.  Ale  obserwacja,  to  czyste  poznanie,
czysta  percepcja,  która  jest  nam  obca.  Dlatego  ci,  których  interesuje  medytacja  lub  nieintelektualna
eksploracja  tego,  co  jest  poza  umysłem,  będą  musieli  nauczyć  się  obserwować.  Będą  musieli  uczyć
się  sami,  a  także  będą  musieli  nauczyć  się  utrzymywać  swój  organizm  w  równowadze,  nie
dopuszczając  do  tego,  aby  ciało  było  usztywnione  czy  napięte.  Nawet  tego  nas  nie  nauczono:
utrzymywać  ciało  wolne  od  usztywnień  i  napięć,  gdy  siedzimy,  stoimy,  czy  chodzimy.  Ruch
pozbawiony  napięcia,  równowaga  bez  napięcia,  oto  pierwszy  krok,  który  trzeba  zrobić,  by  dojść  do
stanu obserwacji jako normalnej zdolności świadomości.

A po drugie, konieczne jest również utrzymanie w równowadze tego, co nazywamy darem mowy.

Nawyk  werbalizacji,  nawyk  mówienia,  używania  wielkiej  ilości  słów  jest  taki  silny.  Werbalizacja  jest
naszym  nałogiem.  Ustabilizowanie  mowy  jest  absolutnie  konieczne,  zanim  zaistnieje  obserwacja.
Bowiem  w  chwili,  kiedy  wewnątrz  rodzą  się  słowa,  zakłócona  zastaje  chemia  organizmu,  następuje
zaburzenie oddychania i krążenia krwi. Każde rodzące się wewnątrz słowo, każda werbalizacja, której
oddajemy się baz potrzeby, narusza i zakłóca równowagę całego organizmu.

Aby więc mogła zaistnieć obserwacja, musimy zadbać o system nerwowy, musimy zadbać o

organizm, w przeciwnym razie nie będzie ona mogła mieć miejsca. Nie jest to aktywność umysłowa,
do której możesz dojść na drodze wysiłku. To uczenie się równowagi jest najzupełniej niezbędne.

I po trzecie, aby dojść do tego, co określamy jako stan obserwacji, konieczne będzie również

utrzymywanie umysłu w bezruchu. Trzeba więc, by człowiek przebywał jakiś czas sam ze sobą,
przyglądał się rzeczom, śledził swój własny oddech, patrzył na poruszenia własnego umysłu, by
stwierdzić, że spojrzeniu jego, patrzeniu jego brakuje stabilności, że jest ono zakłócone. Aby się stać

świadomym swego braku uwagi, swej nieuwagi, jest to absolutnie konieczne. Ta nauka wymaga
trwałej pracy.

Kiedy obserwacja ustala się jako wymiar świadomości, gdy reakcja nie jest już potrzebna, gdy

niepotrzebne  jest  porównywanie,  ocenianie  czy  osądzanie,  wszystkie  te  komplikacje  odpadają  i  jest
tylko  świadomość  tego  co  cię  otacza  i  ruch  wewnętrzny.  W  tym  stanie  obserwacji  rodzi  się  cisza.
Medytacja  znajduje  się  jednak  jeszcze  dalej.  Z  obserwacji  rodzi  się  cisza,  a  cisza  prowadzi  do  tego
stanu świadomości, który nazywamy medytacją.

Nauka jogi jest nauką o oczyszczeniu, oświeceniu i przemianie, i – niezależnie od tego kto o niej

mówi  –  joga  oczyszcza  organizm  fizyczny,  tak,  że  percepcja  staje  się  wierna  i  dokładna.  Słowo
“oczyszczenie”  nie  ma  charakteru  etycznego,  nie  zostało  ono  zastosowane  w  sensie  religijnym,  lecz
użyto  go  w  sposób  bardzo  prosty,  tak  samo  jakbyś  powiedział:  “zdrowie”.  Jeśli  w  ciele  obecne  są
toksyny,  stan  zdrowia,  czystości  nie  może  zaistnieć.  Musisz  usunąć  toksyny  z  krwi,  z  gruczołów,  z
mięśni,  w  procesie  eliminacji.  Jak  to  zrobisz,  zależy  od  ciebie.  W  każdym  razie  joga  uczy  jak
oczyszczać  narządy  fizyczne,  narząd  mowy  i  narządy  psychiczne.  Tak  jak  istnieją  narządy
odpowiadające zmysłom fizycznym, podobnie i mózg używany jest przez to co określasz jako umysł,
jako  całą  strukturę  myśli,  wyobrażeń,  uczuć  i  emocji,  będącą  rodzajem  ciała,  którego  nie  można
zobaczyć  ani  dotknąć.  Jest  to  zarazem  nauka  o  oczyszczeniu,  a  czystość  oświeca,  wierność  i
dokładność  sprowadza  światło  jasności.  Jeśli  więc  ktoś  powiada,  że  “czystość  oświeca”,  nie  jest  to
deklaracja z mistycyzmu wzięta, lecz jest to fakt fizyczny.

Jeśli zatem terminu “joga” użyjemy na określenie nauki o oczyszczeniu narządów fizycznych,

narządu mowy i narządów psychicznych, o dochodzeniu do światła jasności, do światła zrozumienia,
które jest wierne i dokładne – wtedy może ona stanowić drogę odkrywania rzeczywistości.

Gdyby sto lat temu jakaś poważna osoba zaczęła mówić o rozszerzeniu świadomości, o

doświadczeniach, które nie są zmysłowe, ludzie by ją wyśmiali. Patrzyliby na to jak na czarną magię.
Lecz w naszym wieku poważni i uczeni intelektualiści stali się świadomi tego, że poza czasem
psychologicznym istnieje rzeczywistość bezczasowa, i że poza narządami zmysłowymi, dzięki którym
człowiek wchodzi w kontakt z otoczeniem, istnieją inne narządy zmysłowe, których nie widać i których
nie można dotknąć, a które umożliwiają bezpośrednią łączność z otaczającym światem. Robiono
doświadczenia wprowadzając do organizmu ludzkiego pewne substancje chemiczne.

Kiedy doświadczenia te są stymulowane, człowiek nie umie pogodzić nowej percepcji, nowych

warunków, z poprzednim stanem świadomości, każde bowiem doświadczenie zostawia po sobie ślad,
zostawia  po  sobie  piętno.  Kiedy  raz  takie  doświadczenie  przeżyłeś,  nie  jesteś  już  tym  samym
człowiekiem. Doświadczenie, to  zdarzenie, które  wibruje  w całej twej istocie. A  zatem takie sztuczne
stymulowane,  raptownie  wywołane  doświadczenie  daje  nowe  wrażenia,  nowy  rodzaj  przyjemności  i
radości,  nowe  oszołomienie.  Lecz  jeśli  ktoś  nie  jest  przygotowany,  by  ten  nowy  wymiar  i  te
doświadczenia pogodzić z całym układem swego życia, wtedy doświadczenia te stają się tylko nowym
nabytkiem,  intelektualnym  wyobrażeniem  i  emocjonalnym  doznaniem.  Nie  mając  wpływu  na  całość
twego  życia,  doświadczenia  te  mogą  ułożyć  się  w  twym  umyśle  jak  piękny  naszyjnik  na  szyi.  Lecz
człowiek  czuje  się  zagubiony,  nie  wie  co  począć  ze  swoją  zwiększoną  wrażliwością.  Podobnie  jak
nagle  i  nieoczekiwanie  wywołane  doświadczenia  okultystyczne  i  transcendentalne  powodują
wyczerpanie nerwowe i bardzo poważne zaburzenia psychiczne, tak też te doświadczenia wywołały w
młodszym  pokoleniu  zwiększoną  wrażliwość,  z  którą  wielu  nie  potrafiło  powrócić  do  życia
społecznego.  Cała  istota  nie  potrafiła  zasymilować  tej  wrażliwości,  która  zamiast  stać  się
dobrodziejstwem,  błogosławieństwem,  siłą,  stawała  się  raczej  słabością,  chorobą,  czasem  nawet
przekleństwem.  Każde  podejście  częściowe,  niepełne,  każde  niepełne  działanie  wywołuje
wypaczenia, jakieś skrzywienie w całej istocie.

Pierwsza rzecz, to zgodzić się z faktem, że fizycznie i psychicznie każdy człowiek jest

uwarunkowany.  Nie  może  on  od  tych  uwarunkowań  uciec,  nie  może  z  nimi  walczyć,  nie  może  ich
usunąć ze świadomości. Jednak nie mają one nad umysłem żadnej władzy, jeśli człowiek ich władzy
nie zaakceptuje, nie będzie się z nimi identyfikował. Widać więc – nie jako ideę, lecz jako prosty fakt –
że  umysł  nie  jest  ich  narzędziem.  Umysł  służy  mechanicznej  aktywności,  umysł,  mózg  służy  do
nabywania  informacji,  do  przechowywania  tych  informacji,  do  organizowania  ich  w  systemy  i
kategorie, do użytkowania ich w razie potrzeby. W ten sposób mózg nie staje się narządem, który cię
zniewala,  lecz  ten  sam  uwarunkowany  mózg  może  stać  się  narzędziem  wyzwolenia.  A  zatem  dla
dalszych badań, dla dalszych odkryć władza rozumu się kończy.

Człowiek zintegrowany wie gdzie używać rozumu, gdzie używać mowy. My obecni tego nie wiemy.

Używamy go w sposób niewłaściwy, tak samo jak w niewłaściwy sposób używamy naszego ciała

fizycznego,  tego  pięknego,  złożonego  organizmu,  który  mamy  do  dyspozycji.  Odżywiamy  je  zależnie
od  naszych  kaprysów,  zachcianek,  nastrojów.  Jesteśmy  wobec  naszego  ciała  bardzo  nielojalni,
bardzo niesprawiedliwi. Zależność nasza od fizycznego organizmu i skomplikowanego umysłu nie jest
jeszcze  ani  znana,  ani  uporządkowana.  Jeśli  więc  się  widzi,  że  umysł  nie  przyda  się  do  dalszych
badań,  nie  może  jednak  zostać  zniszczony  czy  unicestwiony,  dochodzi  wówczas  do  ładu  z  własnym
umysłem.  Uczymy  się  go  używać  w  sposób  sprawny  i  racjonalny,  gdy  zajdzie  potrzeba.  To  piękne,
jeśli  umiemy  się  posługiwać  naszym  skomplikowanym  mózgiem.  Tego  się  człowiek  uczy.  Jeśli  na
poziomie fizycznym i mentalnym panuje bałagan, chaos, anarchia, niemożliwe jest jakiekolwiek dalsze
badanie,  wszelka  dalsza  droga.  Tak  więc  używanie  rozumu,  tam  gdzie  on  jest  niezbędny,  pozwala
człowiekowi  zaniechać  nieodpowiedniej  działalności  umysłowej.  Nie  trzeba  wtedy  umysłu  uspokajać,
zmuszać go do ciszy, narkotyzować go ani z nim walczyć.

W stopach przebywa ruch, lecz ruch ten drzemie, jest w stanie zawieszenia. W ten sam sposób

uwarunkowany umysł, czy uwarunkowany mózg, przechodzi w stan zawieszenia. To właśnie
nazywamy stanem obserwacji. Nikt nas tego nie uczył, lecz po to by utrzymać umysł w stanie
zawieszenia, musimy się uczyć obserwować.

Zauważ, że w okresie edukacji umysł musi być w pewnym stopniu używany – nie jako ten co

doświadcza  lub  wykonuje,  lecz  istnieje  rozszczepienie  na  obserwatora  i  przedmiot  obserwacji.
Obserwacja  nie  jest  porównywaniem  ani  wartościowaniem,  a  więc  doświadczenie  nie  musi  w  nią
ingerować.  Jednak  to  rozszczepienie,  ten  podział  nadal  istnieje,  człowiek  usiłuje  się  uczyć  podobnie
jak  uczy  się  prowadzić  auto,  latać  samolotem  itp.;  jest  to  świadome  działanie.  Akt  obserwacji  w
dalszym ciągu zachodzi na płaszczyźnie rozumowej, nadal używamy świadomego “ja”, ośrodka, Ego,
chociaż  tutaj  ono  jest  nie  po  to,  żeby  przeżywać,  oceniać,  formułować  opinie  lub  zyskiwać  nowe
doświadczenia.  Służy  ono  do  uświadomienia  sobie  tego,  co  istnieje  poza  człowiekiem  i  tego  co,  się
dzieje w jego wnętrzu, by ustalić uwagę w sposób wolny od reakcji.

Obserwacji, jako nowej władzy świadomości, jako nowego kontaktu z rzeczywistością, będziemy

musieli uczyć się stopniowo. To bardzo trudne, widzieć i być świadomym bez reakcji emocjonalnej,
bez łączenia tego, co jest obserwowane ze świadomym “ja”, bez pragnienia lub motywu, żeby to
chcieć lub tamtego nie chcieć, by akceptować lub odrzucać, by lubić czy nie lubić.

Pozostaje rozpoznawanie, rozpoznawania nie da się uniknąć, lecz czynnik wartościujący, czynnik

zysku nie będzie wchodził w grę. W stanie obserwacji jest tylko wszechobejmująca uwaga, której nie
prześladuje  przedmiot,  której  nie  zakłócają  reakcje  podmiotu.  Utrwalenie  się  stanu  obserwacji  jest
czymś nowym; wymaga to ogromnej energii, wymaga prostoty. Trzeba więc uczyć się czuwać. Trzeba
uczyć  się  patrzeć,  nie  pragnąc  przez  to  niczego  zyskać  ani  czerpać  przyjemności.  Po  to  by  mógł
nastąpić bardzo  prosty kontakt z otaczająca rzeczywistością, musi być  wszechobejmująca uwaga, to
znaczy  stan  obserwacji,  choć  nadal  trwa  podział  na  obserwatora  i  obserwowane.  Gdy  ta  prosta
percepcja,  to  czyste  poznanie,  to  wszechobejmująca  uwaga  się  utrwala,  gdy  człowiek  nauczy  się  ją
utrzymywać,  wtedy  wszystkie  motywy,  intencje,  cele,  które  były  niedostępne  naszej  uwadze,  zostają
odkryte.

Obnażenie się podświadomości przed tą wszechobejmującą uwagą może mieć miejsce, jeśli do

tego dopuścimy. Tak więc człowiek widzi swą brzydotę i piękno, swą słabość i siłę. Duma i próżność,
wyobrażenia jakie człowiek miał o sobie,  zostają rozbite. Przedtem człowiek bardzo chętnie narzucał
innym własne opinie, mierzył ludzi według własnych norm i kryteriów. Potem widzi swoje ograniczenia,
i  tym  samym  jego  aspiracje  by  oceniać  ludzi  według  własnych  kryteriów  i  norm,  odpadają  i  zanikają.
Następuje  wtedy  odprężenie  w  stosunkach  z  ludźmi,  bowiem  skwapliwość  i  gorączkowość  z  jaką
człowiek narzuca, sądzi, przekonuje, spiera się – cała ta powierzchowna, intelektualna gra na pokaz,
przestaje bawić i pojawia się prostota.

Gdy stan obserwacji trwa nieprzerwanie przez cały dzień, to odprężenie zmienia również charakter

snu.  Nie  męczą  nas  wtedy  zbytnio  marzenia  senne  i  podczas  gdy  zmiana  ta  zachodzi,  to  co  leży
głęboko  w  ludzkiej  psychice,  to  co  nazywamy  zbiorową  podświadomością,  produktem  całego
ludzkiego doświadczenia, także zaczyna projektować się na ekranie naszej uwagi. Dopóki zawartość
psychiki  nie  odsłoni  się  przed  obserwacją,  nie  może  mieć  końca  podział  na  obserwatora  i
obserwowane. Tak więc podświadomość projektuje się w różny sposób. Mogą to być wizje, doznania,
niezwykłe doświadczenia. Zachowanie stanu obserwacji, gdy pojawiają się tego rodzaju doznania, gdy
pojawiają  się  wizje,  gdy  następuje  projekcja  dźwięków,  świateł  i  zapachów,  gdy  wewnętrzne  siły
psychiczne zostają obudzone, zachowanie prostoty i skromności obserwacji, jest wtedy bardzo trudne.
Człowiek  bardzo  chętnie  poddaje  się  tym  doznaniom  i  wizjom,  ulega  tym  siłom  psychicznym,
zapominając, że wszystkie te siły i doznania mieszczą się w sferze uwarunkowanego umysłu, w sferze
znanego.  Jakkolwiek  piękne  i  wysublimowane  bywają  przeżycia  (można  zobaczyć  Krisznę,  Siwę,

Buddę, Chrystusa), to nie jest nieznane. Wszelkie te doznania mogą wystąpić, lecz mieszczą się one
w  sferze  uwarunkowanego  umysłu.  Tak  więc  stymulowanie  doświadczeń  w  sferze  znanego  może
stanowić bardzo przyjemne przeżycie, lecz nadal podlega ono dualizmowi. Obserwator pozwala temu
wszystkiemu się pojawić. On nie szuka, wszystko pojawia się samo. I kiedy może się to odsłonić przed
wszechobejmującą uwagą, gdy może się to odsłonić przed obserwacją, traci cały swój napęd. Zostaje
zaobserwowana  cała  zawartość  uwarunkowanego  umysłu  i  wraz  z  tym  kończy  się  podział  na
obserwatora  i  obserwowane.  Tak  więc  stworzone  przez  nas  “ja”,  obserwator,  ośrodek  wraz  z  całym
jego  obwodem,  przechodzi  w  stan  zawieszenia. Wtedy  dopiero  zaczyna  żyć  to,  co  nazywamy  ciszą.
Cisza jako wymiar świadomości nabiera życia. Nie istnieje ośrodek ani jego obwód.

Ośrodek przechodzi w stan zawieszenia. Pojawia się inteligencja, człowiek osiąga stan

świadomości pozbawiony “ja”. Możliwe, że w stanie tym żyjemy każdej nocy, kiedy pogrążamy się w
głębokim śnie bez marzeń sennych. Podczas głębokiego snu bez marzeń sennych świadomość “ja”,
świadomość płci przechodzi w stan zawieszenia.

Ta twórcza inteligencja jest subtelniejsza niż oddech, subtelniejsza niż krew płynąca w żyłach. Nie

odgradza jej więc bariera skóry i mięśni. Chcę powiedzieć, że nie jest ona indywidualna ani zbiorowa.
Nie jest ona uwarunkowana przez ludzki umysł, zatem jest ona zasadą, która wszystko przenika, która
panuje,  która  istnieje.  Ta  “istność”  życia  zaczyna  działać.  Ta  inteligencja  działa  w  jednostce,  używa
ludzkich  zmysłów,  używa  ludzkiego  mózgu.  Medytacja  jest  stanem  lub  wymiarem,  w  którym  ta
inteligencja,  ta  zasada  życia,  nie  uwarunkowana  przez  ludzki  rozum,  pojawia  się  i  działa.  Jest  to
działanie  nieznanego  –  nieuwarunkowanej,  niezmierzonej  inteligencji  i  wrażliwości.  Nie  ma  w  niej
podziału  na  zewnętrzne  i  wewnętrzne,  na  jednostkowe  i  zbiorowe.  Percepcja  nie  jest  więc
dualistyczna,  dlatego  reakcje  są  spontaniczne.  Jest  to  wymiar  świadomości,  do  którego  dorosnąć
może każdy człowiek. Świadomość ta nie będzie samoświadomością – będzie to pełna świadomość.
Niektórzy ludzie, tacy jak Richard Bucke, już bardzo dawno temu nazwali ją świadomością kosmiczną,
świadomością  uniwersalną,  albo  też  świadomością  boską.  To  co  pełne  bowiem  jest  boskie,  to  co
nierozszczepione  jest  boskie.  Rozszczepienie  to  piętno.  Pełnia  jest  istotą  życia,  jest  jego  wymiarem.
W świadomości tej nie ma żadnego śladu po zwierzęcym strachu i popędzie obronnym. Nie ma w niej
żadnego osadu minionych przeżyć, który zatyka i dławi. Ludzie wschodu nazwali tę pełną świadomość
“samadhi”,  lecz  trudno  zdecydować  się  na  używanie  tego  określenia,  ponieważ  ono,  podobnie  jak
“dhjana” – medytacja, bywało mocna nadużywane. Nie jest to żaden punkt do którego się dochodzi i
tam zatrzymuje. Tam człowiek rodzi się na nowo. Z prymitywnej zwierzęcej świadomości narodził się
człowiek  samoświadomy,  a  z  tej  mutacji  psychicznej  człowiek  dalej  rodzi  się  na  nowo,  w  nowym
wymiarze świadomości, w którym żyje i z którego wyprowadza swe działanie. Tam zaczyna się życie.
Wtedy człowiek może działać i tworzyć nowa strukturę wzajemnych stosunków.

CZĘŚĆ II

Czym jest medytacja?

Medytacja to wszechogarniająca uwaga. Jest to działanie tej pełnej uwagi. Gdy dochodzisz do

pełnej uwagi, wszystkie twoje związki ze światem zostają zrewolucjonizowane. Związki te nie odnoszą
się już do ego, które przestaje funkcjonować w centrum świadomości. Znikają działania motywowane
wyobrażeniem lub myślą. Zewnętrzna i wewnętrzna aktywność nie jest ukierunkowana na materialne
czy  duchowe  osiąganie.  Staje  się  ona  tak  naturalna  i  łatwa  jak  oddychanie.  Tak  więc  medytacja  to
działanie w zupełnej ciszy umysłu. Cisza, w której działa świadomość oznacza ogromną moc i głębię.
Dopóki  działanie  wypływa  z  umysłu,  jest  ono  niepełne  i  dlatego  brak  mu  mocy  i  głębi.  Wszelka
umysłowa  aktywność  jest  płytka  i  wymaga  niewielkiej  ilości  energii;  toczy  się  ona  biernie  w  koleinie
wrażenia – interpretacji – reakcji.

Percepcja rozróżniająca oraz intuicja znajdują się na nieco głębszym poziomie, lecz są one także

związane  ze  świadomością  “ja”.  Są  to  po  prostu  jej  bardziej  subtelne  zdolności.  Działanie  ciszy  jest
wolne  od  dwoistości.  Świadomość  “ja”  wtedy  nie  funkcjonuje.  Wszystko  co  dzieli,  znika.  Cały  ruch
energii,  z  której  tworzy  się  świadomość,  zostaje  skierowany  do  wnętrza.  Użyto  to  słowa  “ruch”,  aby
wskazać  na  twórczy  aspekt  czystej  “istności”.  Rzeczywiście  nie  ma  takiej  przestrzeni  ani  czasu,  w
których ruch tej energii by się odbywał. Pojęcie ruchu wiąże się z naszą obecną percepcją, która jest
wynikiem świadomości “ja”, funkcjonującej dzięki narządom zmysłowym.

Jak zacząć?

Należy zrozumieć, że medytacja obejmuje całość życia. Obejmuje ona w równym stopniu stronę

fizyczną, jak i psychiczną. Jeśli ktoś nie jest gotów przejść radykalnej przemiany w obu tych sferach,
niech nie myśli o życiu w medytacji. Trzeba zacząć od badawczego przyjrzenia się stosunkowi do
własnego ciała i umysłu. Badanie to powinno być równoczesne. Zapoznanie się z własnym ciałem to

pierwszy krok. Przyjazny stosunek do własnego ciała, to drugi krok. Po przyjacielsku zaspokajasz
potrzeby swego ciała. Lecz go nie rozpieszczasz. Nie przywiązujesz się do niego. Nie pozwalasz, aby
ciało dyktowało ci warunki.

Dieta. W zakres prawidłowej diety wchodzi właściwa jakość i ilość pokarmów, jak również częstość

spożywania  posiłków.  Jedzenie  powinno  mieć  związek  z  apetytem.  Nie  powinno  ono  powodować
pobudzenia  ani  zakłócać  równowagi  emocjonalnej.  Posiłki  należy  spożywać  spokojnie,  w  pogodnym
nastroju.  Trzeba  czuwać  nad  tym,  żeby  wszystko  co  się  je  zostało  w  pełni  przetrawione.  Nie  należy
obciążać  ciała  niestrawnym  pokarmem.  Czystość  wszystkich  narządów  wewnętrznych  jest  jednym  z
podstawowych warunków medytacji.

Kondycja fizyczna. Osobom cierpiącym na dolegliwości fizyczne trudno będzie zachować pełnie

medytacji czyli maksimum uwagi. Trzeba dołożyć wszelkich starań, aby układ nerwowy i mięśniowy
były sprawne i zdrowe. Każde zesztywnienie oznacza chorobę. Nie można pozwolić, aby jakakolwiek
część ciała zwyrodniała w zesztywnieniu. Trzeba zachować w zdrowiu każde włókno organizmu przez
stosowanie odpowiednich ćwiczeń. Zdrowie to piękno.

Sen. Należy dbać o to, żeby spać głęboko przez co najmniej sześć godzin bez przerwy. Niezbędne

minimum snu dla człowieka, to sześć godzin w lecie i osiem godzin zimą. Najlepsza pora do spania, to
dwie godziny przed północą i czas po północy.

Samokształcenie. Medytacja wymaga wszechstronnego wychowania. Dorośli uważają, że uczyć

się samemu jest dość trudno. Łatwo im zmusić się do postępowania według pewnych wzorów, metod
czy  technik.  Inaczej  mówiąc  potrzebują  jakiegoś  autorytetu.  Jednakże  medytacja  zakłada
samokształcenie.  To  znaczy,  że  odkrycie  sensu  życia  musi  pochodzić  z  pierwszej  ręki.  Kto  pragnie
odkrywać,  ten  czerpie  nauką  ze  wszystkiego  i  od  każdego,  nie  stając  się  od  niczego  o  od  nikogo
zależnym. Samokształcenie wymaga więc:

Żywej

wrażliwości

dziecka.

Skromności badacza, który stara się uczyć i odkrywać, nie narzucając w procesie badawczym swego
stanowiska

postawy

innym

ludziom.

Poczucia odpowiedzialności, aby żyć zgodnie z tym, czego się człowiek nauczył, niezależnie od
konsekwencji.

Prawda jest po to, aby nią żyć. Ten kto usiłuje prawdę propagować lub organizować, zatraca rytm

pełni.  Jeśli  ktoś  jest  gotów  samodzielnie  się  uczyć,  powinien  odkryć  jakie  sprawy  w  jego  życiu  mają
pierwszeństwo.  Jest  rzeczą  absolutnie  niezbędną  ustalić  ich  kolejność  i  wydatkować  swój  czas  i
energię  stosownie  do  tej  kolejności.  Na  ogół  tracimy  energię  na  nieważne  i  drugorzędne  sprawy.  To
szkodliwe  marnotrawstwo  powoduje,  że  pod  koniec  dnia  jesteśmy  zmęczeni  i  rozstrojeni.  Człowiek
przemęczony  i  emocjonalnie  rozstrojony  nie  jest  w  stanie  spać  głęboko.  Marnujemy  wtedy  noc,  a
następny dzień rozpoczynamy z rozleniwionym ciałem i ospałym umysłem. Należy dbać o to, aby bez
potrzeby  nie  tracić  cennej  energii.  Energia,  która  zostaje  nagromadzona  w  dzieciństwie  i  młodości,
stanowi  nasz  kapitał.  Należy  ją  zachowywać,  wydatkując  uważnie  i  rozsądnie.  Każdy  ruch  ciała  i
umysłu,  jak  również  mowa,  zużywa  energię.  Każda  myśl,  emocja,  wyobrażenie,  pochłaniają  energię
życiową.  Każde  wypowiedziane  słowo  pochłania  energię  życiową.  Samokształcenie  zaczyna  się  od
obserwacji jak użytkujemy te energię i od uczenia się, żeby nie tracić jej przez:

wzburzenie,

pośpiech,

niepokój,

zawiść,

ambicję,

użalanie się nad sobą,

lęk,

plotkowanie,

skłonność do osądzania innych.

Następny krok to nauczyć się robić wszystko dokładnie i skrupulatnie. Jest to działanie ze

znajomością rzeczy. Robiąc wszystko dokładnie, zupełnie naturalnie robimy to w najbardziej piękny i
skuteczny sposób. Piękno i efektywność wynikają z dokładności. Sprawne działanie oznacza minimum
zużycia czasu i energii.

Sztuki działania można nauczyć się dzięki czujności i uwadze. Przyswoiwszy sobie sztukę

dokładności, należy skupić uwagę na tym. Aby robić konieczne rzeczy we właściwym czasie.
Odkładanie pracy na później stanowi ziarno niepokoju, lęku i troski. Właściwe działanie we właściwym

czasie zaoszczędza wiele umysłowego wysiłku. Nawyk odkładania czynności fizycznych utrwala się i
zniekształca percepcję. Ten sam nawyk staje się postawą psychiczną. Odwlekanie decyzji, zwolnione
reagowanie na sytuacje i inne neurotyczne skłonności, wyrastają na gruncie odkładania spraw.
Zwolniona reakcja pozostawia osad w podświadomości. Sytuacja obiektywna staje się problemem
subiektywnym. To zaś stwarza napięcia i konflikty.

W młodości człowiek jest bardziej bezwzględny. Uważa za przywilej młodości działanie impulsywne

i bezmyślne. W wieku średnim człowiek robi się ospały, opieszały, staje się konformistą. Na starość
traci twórcze zainteresowanie życiem. Tak więc człowiek nigdy nie żyje prawdziwie. Odkłada życie na
później. Unika on zawsze spotkania z chwilą obecną.

Medytacja to spotkanie z wiecznością w chwili obecnej. To rozwiązywanie każdego problemu,

kiedy tylko się pojawia. To rozładowywanie każdego  napięcia, skoro tylko się  wkradnie. To odważne
przyjmowanie  wyzwania,  jakie  niesie  życie.  Medytacja  oznacza  działanie  wolne  od  napięć.  Tylko  ten
może działać pełnią swej istoty, kto działa bez napięcia. Napięcie, lęki, troski stwarzają zahamowania.
Ktoś,  kto  żyje  w  ciągłym  konflikcie  i  napięciu,  zaczyna  szukać  odprężenia  poza  codziennym  życiem.
Szuka  ciszy  na  zewnątrz,  poza  sobą.  Bardzo  musimy  uważać,  żeby  nie  paść  ofiarą  tego  rodzaju
niezdrowych pokus. Musimy wniknąć w naszą codzienną rutynę i w nasze układy; zrozumieć je i dzięki
temu  je  zmienić.  Oto  twórcza  droga  medytacji.  Dlatego  właśnie  nazywamy  ją  pełną,
wszechobejmującą uwagą.

Niełatwo mieć pełną uwagę. Niełatwo jest patrzeć na cokolwiek w sposób całkowity. Nie mamy w

tym wprawy. Nikt nas nie uczył uwagi, która nie wymaga wysiłku. Nie potrafimy żyć w pustce. Każde
chwila jaką przeżywamy na jawie wypełniona jest egocentryczną działalnością. Proponowałabym,
żeby każdy zainteresowany medytacją spędził co dzień nieco czasu w zupełnej ciszy. Należy zacząć
od zawieszenia aktywności fizycznej i psychicznej. Na początku wskazane jest śledzenie oddychania.
Można się do tego uciec, aby odwrócić uwagę od procesu “myśl – wspomnienie – reakcja.

Gdy uwaga skierowana jest do wnętrza, panuje spokój. Kiedy proces myślowy ustaje, człowiek

doświadcza  odprężenia.  Początkowy  wpływ  tego  doświadczenia  wywołuje  dezorientację.  Umysł
zawsze  chce  czuć,  że  czegoś  doznaje.  Gdy  działa  na  niego  cisza,  umysł  jakby  się  dusi.  Poruszenia
umysłu należy śledzić bez próby kontrolowania czy tłumienia ich. Trzeba by człowiek przeszedł przez
to  doświadczenie  “duszenia  się”,  dezorientacji  i  pustki.  Jest  to  nieuniknione  doświadczenie
samotności, przez które każdy musi w życiu przejść.

Jeśli możemy zacząć od ćwiczeń fizycznych i godziny ciszy, będzie to właściwy sposób.

Zaczynamy  dzień  opanowani,  spokojni  i  pogodni.  Nasze  codzienne  życie  jest  jedynym  jakie  mamy.
Trzeba  abyśmy  je  przeżywali  w  sposób  rozsądny,  zdrowy  i  bogaty.  W  ciągu  paru  tygodni  człowiek
stwierdza,  że  potrafi  ze  spokojem  wykonywać  swe  codzienne  zajęcia.  Zdarzają  się  przeciwności.
Powstają trudności. Człowiek reaguje na nie w sposób przytomny i opanowany.

Trzeba zaznaczyć, że wraz z ustaleniem się zdrowia psychicznego, spokoju i równowagi, zaczyna

się  rozwijać  wiele  zdolności  psychicznych.  Zaczynają  się  przejawiać  ukryte  dotychczas  władze.  Bez
żadnego  świadomego  wysiłku  zaczynają  się  manifestować  takie  zdolności  jak  jasnowidzenie,
jasnosłyszenie,  telepatia,  umiejętność  leczenia  przez  dotyk,  przewidywanie  zdarzeń,  magnetyzm  i
inne. Angażując się w nie i wykorzystując je do jakichkolwiek celów, człowiek wszystko psuje. Byłoby
rzeczą głupią i bezcelową dać się uwarunkować przez siły psychiczne.

Z drugiej strony pogrążanie się w głęboką ciszę, jeśli nie traktować tego właściwie, może

powodować, że powrót do codziennych zajęć staje się dość nieprzyjemny. Niech cisza nie absorbuje
umysłu.  Jeśli  ktoś  doświadcza  ciszy  umysłem,  to  znaczy,  że  jest  na  niewłaściwej  drodze.  Jest  to  w
dalszym  ciągu  niepełne  działanie.  Tylko  wtedy  otwiera  się  królestwo  ciszy,  gdy  doświadczający
przestaje istnieć. Zawsze więc, gdy powrót do codziennej pracy staje się uciążliwy, należy zdać sobie
sprawę,  że  się  wcale  w  ciszy  nie  przebywało.  Człowiek  bawił  się  tylko  brakiem  aktywności.  Zawsze
gdy  czujemy  się  oszołomieni  czy  zmęczeni  po  godzinnej  ciszy,  znaczy  to,  że  wcale  w  ciszy  nie
przebywaliśmy.  Spontaniczne  ustanie  aktywności  umysłowej  wyzwala  zupełnie  nową,  dynamiczną
energię.  Cisza  zwiększa  wrażliwość  całej  istoty.  Wzmacnia  ona  w  zdumiewający  sposób  system
nerwowy.  Tak  jak  po  głębokim  spokojnym  śnie,  jesteś  całkowicie  zregenerowany,  tak  samo  jesteś
odświeżony, kiedy w ciągu tej godziny ciszy przestajesz działać jako ego.

Dla tych, którzy nie mogą dojść do spontanicznej ciszy umysłu bez żadnej pomocy, sugerowano

obserwowanie rytmu oddychania. Lecz jest niepożądane i niewskazane uzależnianie się od tej
pomocy na dłuższy okres czasu. Trzeba sprawdzić samemu, czy dzięki tej pomocy człowiek uczy się
niezależności, czy też nie. Prosta obserwacja rytmu oddychania przechodzi e spontaniczną ciszę
pełnej uwagi w ciągu kilku tygodni. Po drugie, ta godzina ciszy powinna pomóc człowiekowi przeżywać

uważnie  cały  dzień.  Pod  wpływem  tej  godziny  ciszy  człowiek  czuje  już  na  początku,  że  zmienia  się
jego  życie.  Później  ta  zmieniona  jakość  staje  się  normalnym  wymiarem,  w  którym  człowiek  żyje.
Wreszcie  dochodzi  się  do  tego,  że  wyznaczenie  tej  godziny  ciszy  staje  się  niepotrzebne.  Albo  też
wszystkie  24  godziny  stają  się  godzinami  ciszy.  W  tym  nowym  wymiarze  życia  człowiek  używa
umysłu,  gdy  to  jest  niezbędne.  Przestaje  żyć  w  “oceanie  myśli”.  Żyje  w  ciszy  o  niezmierzonej  głębi.
Używa  mowy  tylko  wtedy,  gdy  jest  ona  nieodzowna.  Nadużywanie  mowy  pochłania  równie  dużo
energii życiowej jak nadużywanie aktywności seksualnej. Człowiek je tylko tyle, ile jest konieczne dla
utrzymania zdrowia ciała. Je tylko to, co daje ciału i umysłowi zdrowie i piękno. Niewłaściwe używanie
smaku  jest  przyczyną  większości  schorzeń  fizycznych.  Człowiek  przyjmuje  sytuacje  życiowe  z
równowagą  i  spokojem.  Do  innych  odnosi  się  z  miłością  i  przyjaźnią.  Emocje  przestają  skrzywiać  i
wypaczać  reakcje.  Reakcje  przestają  mieć  źródło  w  umyśle,  a  zaczynają  wypływać  z  całej  istoty
człowieka.  Wykonywanie  obowiązków  rodzinnych  i  społecznych  staje  się  rzeczą  łatwą  i  wdzięczną.
Przestają  one  być  wyrazem  pychy  czy  litowania  się  nad  sobą.  Stają  się  one  jak  wdychanie  i
wydychanie  powietrza  –  naturalne,  łatwe,  krzepiące.  Tak  więc  medytacja,  to  kompletne  otwarcie  się
wobec każdego i wszystkiego. Jest to dynamiczne działanie w zupełnej ciszy. Jest to działanie wolne,
którego nic nie ogranicza. Jest to działanie w stanie całkowitego odprężenia.

Człowiek poważny i szczery może poprzez samokształcenie i czujność rozwinąć się i osiągnąć

dojrzałość medytacji.