Psychologia Ekonomiczna

2014-01-10

Wykład IV

Ewa Magier-Łakomy

WSB

2013/2014

2014-01-10

Klasyczne

teorie

Model 1.

Oczekiwana

wartość

Model 2.

oczekiwana

użyteczność

Model 3. SEU

Zarzuty wobec

modeli

klasycznych

Teoria

perspektywy

Efekt

obramowania

Punkt

odniesienia

Wartość.

Asymetria

poz.-neg.

Wagi

decyzyjne

Wybór

Prospektu

(wzór)

Heurystyki

jako

obciążenie

Heurystyki

jako działanie

„inteligentne”

Racjonalność

ekologiczna

2014-01-10



Heurystyka-

gr.

heúresis – odnalezienie,



Ująć coś heurystycznie- nagle, ogólnie, całościowo

2014-01-10

Heurystyka-nieformalne, uproszczone zasady wnioskowania,
umożliwiające szybkie sformułowanie sądu, któremu często
towarzyszy subiektywne przekonanie o jego słuszności.

2014-01-10



Teoria Perspektywy zakłada oszacowywanie
prawdopodobieństwa i wartości ( podobnie
jak modele klasyczne)



Teoria heurystycznego podejmowania decyzji
odrzuca ideę posługiwania się wartościami
oczekiwanymi czy szacowaniem
prawdopodobieństw

2014-01-10



Dookreślenie heurystyk pozwoliło na
ustanowienie przewidywalnych tendencji
i „obarczeń” (biases) w podejmowaniu
decyzji i wydawaniu sądów



Obarczenie czy tendencyjność-własność
umysłu ludzkiego polegająca na
systematycznym odstępowaniu od
idealnego wzorca rozumowania (czyli od
racjonalnego podejmowania decyzji)



Heurystyki są „błędami” uniwersalnymi,
dotyczącymi całej ludzkiej populacji



Heurystyki można przewidywać

2014-01-10



Dostępności (availability heuristic)



Reprezentatywności (representativeness h.)



Złudzenia gracza (gambler fallacy)



Zjawisko ignorowanie regresji do średniej



Zakotwiczenia (anchoring heuristic)



Złudzenie koniunkcji (conjunction fallacy)

2014-01-10

Ludzie cechują się skłonnościami :

Przecenianie występowania zdarzeń mających
niskie prawdopodobieństwo

Niedocenianie pojawienia się zdarzeń mających
duże prawdopodobieństwo

Przecenianie rzeczywistego prawdopodoebieństwa
zdarzeń, które są pomyślne

Niedocenianie rzeczywistego pra-stwa zdarzeń,
które są niepomyślne

Informacje:



konkretne



wyraziste



łatwiej wyobrażalne



powiązane z emocjami



częściej przetwarzane



niedawno przetwarzane

Są silniej zapisane w pamięci

Są łatwiejsze do wydobycie z pamięci

(są „tuż pod

powierzchnią”)

Im więcej przykładów pamiętamy tym bardziej jesteśmy

przekonani do opcji reprezentowanej przez te przykłady

Heurystyka dostępności oparta na

przeszukiwaniu pamięci!

2014-01-10

Błędy wynikające ze stosowania heurystyki dostępności:



Informacja bardziej wyrazista a nie ważniejsza silniej wpływa na
decyzję, prowadzi do zniekształcenia informacji

(przy wysokiej potrzebie domknięcia poznawczego: ważniejsza

liczba argumentów, ich wyrazistość a nie istota !!)



Zawyżanie ryzyka lokowania pieniędzy w akcjach przez osoby bez
wiedzy fachowej z powodu medialnie ogłaszanych strat kapitału
przez inwestorów (np. indywidualnych)

Błędy wynikające ze stosowania heurystyki dostępności:



Przekonanie o dużej trafności intuicji: przeczuć mamy tysiące, jeśli raz
się coś sprawdzi zapamiętujemy ten jeden raz a nie pozostałe.



efekt testu: pierwsza odpowiedz.



nieprawidłowa ocena szans



Niewłaściwa polityka finansowa.



Stereotypowa kategoryzacja społeczna:

Jak obniżać negatywne skutki stosowania

heurystyki dostępności:



Poleganie na danych statystycznych a nie na
intuicji



Poszukiwanie danych statystycznych



Mniej kierować się w podejmowaniu decyzji w
oparciu o wiadomości („newsy”)



Włączenie analitycznego trybu przetwarzania
informacji (sceptycyzm)

2014-01-10



Heurystyka reprezentatywności

Zdarzenia które wydają się bardziej
reprezentatywne dla danego zbioru

(np.

dlatego ze przypominają one zbiór losowy)

są

oceniane jako częstsze i/albo bardziej
prawdopodobne

Prawdopodobnie wynika ona z błędu

polegającego na tym, że prawo wielkich
liczb stosuje się do małych liczb

2014-01-10



Złudzenie Gracza to odmiana Heurystyki

reprezentatywności



Złudzenie polega na OCZEKIWANIU, że w

sekwencji zdarzeń losowych powinna

zachodzić bardzo duża zmienność tych

zdarzeń.

W rzutach monetą sekwencja

RROROORORR

Wydaje się bardziej prawdopodobna niż

RRRRROOOOO

Tymczasem rzuty od siebie są niezależne więc

sekwencje są tak samo prawdopodobne

2014-01-10



Złudzenie Gracza to odmiana Heurystyki
reprezentatywności

opiera się na



wyobrażaniu losowości jako nieregularności



potocznej koncepcji rozkładu losowego:



wydaje się, że wartości skrajne mają
mniejsze prawdopodobieństwo
wystąpienia niż wartości środkowe,



a ciągi zdarzeń są mniej prawdopodobne
niż naprzemienne występowanie zdarzeń.

2014-01-10



Twórca pojęcia: Francis Galton,
antropolog



Analizował dziedziczenie wzrostu
(również dziedziczenie uzdolnień)



Korelował wzrost 930 dorosłych dzieci i
ich rodziców:



W dziedziczeniu odkrył zasadę:
potomstwo osobników wysoce
uzdolnionych jest zwykle mniej
uzdolnione od swoich rodziców.



Przyjmowano to za rodzaj rozpraszania
(„rozcieńczania”) zdolności w wyniku
przekazywania go z pokolenia na
pokolenie.



Jednakże: obserwuje się zjawisko
odwrotne: wzrostu przeciętnego
poziomu uzdolnień potomstwa wobec
mniej zdolnych rodziców.

2014-01-10



Ignorowanie regresji do średniej to zjawisko
odwrotne do złudzenia gracza



Złudzenie gracza-oczekiwanie dużej
zmienności



Ignorowanie regresji do średniej:
oczekiwanie utrzymywania się określonego
trendu

2014-01-10



Mit: kara jest skuteczniejsza niż
nagroda.



Mit „giełdowy”



Mit szczęścia

2014-01-10

Ignorowanie zjawiska regresji do średniej

skutkować może:



Poważnymi (i krzywdzącymi ) decyzjami w
polityce personalnej firmy



„upadkami” karier sportowych



nieadekwatnego oceniania ucznia

Ignorowanie regresji do średniej skutkuje

niewłaściwą percepcją innych osób i
zjawisk

Etyczny wymiar ignorowania zjawiska do średniej

2014-01-10



Efekt Golema- negatywny



Efekt Galatei- pozytywny

2014-01-10

Skutkiem tych efektów jest:



Odmienne wartościowanie takich samych
sukcesów odnoszonych przez różne osoby



Odmienne wartościowanie takich samych
porażek ponoszonych przez różne osoby

2014-01-10



Oszacowania nieznanych wartości dokonywane
są w zależności od tego jakie podano wartości
wyjściowe



Ludzie zmieniają oszacowania nieznanych
wartości w zależności w jakich wartościach ich
„zakotwiczymy”



„ Bias” (obciążenie) które trudno wyeliminować
i może stać się źródłem manipulacji



Niezwykle często stosowany w negocjacjach

Etyczny wymiar kotwiczenia

2014-01-10



Linda ma 31 lat, jest singlem, inteligentna, błyskotliwa. Podczas

studiów była żywo zainteresowana zagadnieniami dyskryminacji

społecznej i jej wyrównywaniem, uczestniczyła w

demonstracjach antynuklearnych.



Zadanie:



Poranguj poniższe twierdzenia według prawdopodobieństwa z

jakim każde z nich opisuje Lindę:



1-najbardziej prawdopodobne, 6- najmniej prawdopodobne

Linda jest urzędnikiem bankowym

Linda pracuje w księgarni i uczestniczy w zajęciach jogi.

Linda jest aktywnym członkiem ruchu feministycznego

Linda jest pracownikiem socjalnym

Linda jest agentem ubezpieczeniowym

Linda jest urzędnikiem bankowym i aktywnym członkiem ruchy

feministycznego.

2014-01-10

1. Linda jest feministka i

urzędnikiem bankowym

2. Linda jest urzędnikiem

bankowym

Tymczasem : jest to

odpowiedz o wyższym
prawdopodobieństwie
niż 1.

Odpowiedź powszechna:

wysoka ranga

Influence of Type of Statement and Level of Statistical

Sophistication on Likelihood Ratings

statystyczni laicy

średni poziom

wiedzy stat.

statystycznie
wykształceni

urzędnik bankowy

urzędnik bankowy i
feministka

Bardzo
prawdopodobne

mało
prawdopodobne