Kusnierz_743[02].O1.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Podstawy rysunku technicznego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Kreślenia geometryczne

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Rysunek odzieŜowy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Kolorystyka – cechy barw

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.

Kompozycja form płaskich i przestrzennych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6.

Ćwiczenia plastyczne

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej wykonywania rysunku

technicznego i odzieŜowego.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

743[02].O1

Podstawy zawodu

743[02].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpoŜarowej

oraz ochrony środowiska

743[02].O1.03

Charakteryzowanie maszyn

i urządzeń stosowanych

w kuśnierstwie

743[02].O1.02

Sporządzanie rysunku

technicznego i odzieŜowego

743[02].O1.04

Określanie właściwości skór

futerkowych

743[02].O1.05

Charakteryzowanie dodatków

i materiałów pomocniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

wykonywać szkice podstawowymi technikami,

−−−−

stosować podstawowe techniki rysunkowe do wykonywania kompozycji płaskich
i przestrzennych,

−−−−

projektować kompozycje projektowe,

−−−−

dobierać przybory i materiały do wykonania rysunku,

−−−−

posługiwać się podstawowymi materiałami rysunkowymi (narzędzia i podłoŜa),

−−−−

korzystać z róŜnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

zorganizować stanowisko pracy do wykonywania rysunków,

−−−−

dobrać materiały i przybory do sporządzania rysunku technicznego,

−−−−

określić rodzaje pisma rysunkowego, zasady konstrukcji, wzory liter, cyfr i znaków,

−−−−

napisać tekst pismem technicznym,

−−−−

określić zasady numeracji arkuszy rysunkowych, stosowanych symboli i oznaczeń,

−−−−

dobrać odpowiednią skalę rysunku do formatu arkusza,

−−−−

zastosować rodzaje i grubość linii w rysunku technicznym,

−−−−

zastosować zasady wymiarowania rysunków technicznych,

−−−−

określić zasady sporządzania rysunku odręcznego,

−−−−

określić prawidłową kompozycję pracy plastycznej,

−−−−

zastosować zasady ustalania proporcji przedmiotów na odległość,

−−−−

narysować ubiór i jego fragmenty w rozłoŜeniu,

−−−−

narysować projekt ubioru damskiego na sylwetce w ruchu,

−−−−

wyjaśnić znaczenie umiejętności rysowania postaci ludzkich w zawodach odzieŜowych,

−−−−

scharakteryzować rysunki odręczne odzieŜowe,

−−−−

rozróŜnić barwy zasadnicze, pochodne i neutralne,

−−−−

odtworzyć kolory koła barw tęczowych i utworzyć barwy złamane,

−−−−

scharakteryzować cechy barw,

−−−−

dobrać barwy skóry ze względu na odcień i nasycenie barwy,

−−−−

rozróŜniać cechy zestawień barw,

−−−−

wyjaśnić pojęcie relatywizmu w zestawieniach barw,

−−−−

wyjaśnić wpływ barw i ich zestawień w ubiorze na wygląd człowieka,

−−−−

wyjaśnić zasady zestawiania barw w projektowanych ubiorach,

−−−−

wyjaśnić zasady kompozycji symetrycznej i asymetrycznej,

−−−−

scharakteryzować przykłady ornamentów płaskich i przestrzennych,

−−−−

wyjaśnić pojęcie układów rytmicznych w ornamencie płaskim i przestrzennym,

−−−−

określić rolę dodatków i akcentów kolorystycznych w ubiorze,

−−−−

wyjaśnić zasady podziału form i ustalania proporcji elementów dekoracyjnych
w ubiorach,

−−−−

rozpoznać ubiór ekspresyjny i stonowany,

−−−−

określić wpływ klimatu oraz obyczajów ludzi i wydarzeń historycznych na kształt i kolor
ubioru,

−−−−

rozpoznać rodzaje i kształty ubiorów w poszczególnych epokach historycznych,

−−−−

rozpoznać rodzaje odzieŜy ze skóry, charakterystyczne dla okresów historycznych,

−−−−

wykonać

rysunki

techniczne

zastosowaniem

specjalistycznych

programów

komputerowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawy rysunku technicznego

4.1.1. Materiał nauczania

Rysunkiem nazywamy graficzne przedstawienie widoku przedmiotu istniejącego

lub projektowanego. Ze względu na przeznaczenie i sposób wykonywania rozróŜnia się
rysunek artystyczny, odręczny i techniczny.

Rysunek artystyczny jest dziedziną sztuk plastycznych, w której podstawowym środkiem

wyrazu jest linia. Jest ostatecznym celem wypowiedzi artystycznej. W zaleŜności od sposobu
ujęcia formy rozróŜnia się rysunek linearny, walorowy, światłocieniowy i malarski.

Rysunek odręczny wiernie odwzorowuje przedmioty na płaszczyźnie rysunkowej.

Wymaga on poprawnej techniki wykonania i duŜej czytelności, gdyŜ ma istotne znaczenie
w pracy zawodowej.

Rysunek techniczny wyraŜa ściśle rzeczywiste kształty i wymiary istniejących lub

projektowanych przedmiotów oraz odpowiada określonym zasadom umoŜliwiającym
jednoznacznie odczytania go.

Odmianą rysunku technicznego jest rysunek zawodowy, który dotyczy projektowania

i wykonania modelu poszczególnych asortymentów wyrobów z określonej specjalności
skórzanej. Znajomość rysunku odręcznego i technicznego pomaga w opanowaniu rysunku
zawodowego. Rysunek zawodowy jest dokumentem rozpoczynającym procesy wytwórcze od
szkiców, tzw. projektów, do ostatecznego wykonania przedmiotu.

Rysunek jest nieodzowny w kaŜdej produkcji, a jednocześnie, obok mowy i pisma, jest

najwaŜniejsza formą porozumiewania się projektów z wykonawcami. Kwalifikowany
pracownik powinien go poprawnie odczytywać.

Ze względu na sposób wykonania rozróŜnia się dwa rodzaje rysunku technicznego:

−

rysunek techniczny odręczny, tzw. rysunek szkicowy,

−

rysunek techniczny wykonany za pomocą przyborów kreślarskich.

Natomiast ze względu na przeznaczenie rozróŜnia się następujące rodzaje rysunków
technicznych:

−

rysunki poglądowe, odtwarzające obrazowo największe cechy przedmiotu,

−

rysunki schematyczne przedstawiające uproszczoną zasadę działania albo budowę

mechanizmu lub urządzenia,

−

rysunki konstrukcyjne odtwarzające dokładnie kształty i wymiary przedmiotu.

Rysunki konstrukcyjne z kolei dzieli się na: rysunki złoŜeniowe i montaŜowe,

przedstawiające całość mechanizmu lub urządzenia, albo jeden z zespołów w stanie
zmontowanym, rysunki wykonawcze poszczególnych części mechanizmu lub urządzenia.

Do najwaŜniejszych przyborów rysunkowych kreślarskich naleŜą: rysownica,

przykładnica, trójkąty, linijka (przymiar), kątomierz, krzywki, komplet przyborów
kreślarskich i pióra.

Do wykonywania rysunków technicznych, oprócz przyborów rysunkowych, potrzebne

są równieŜ materiały do kreśleń, takie jak: papier, kalka, ołówki, guma, tusz, mazaki,
przylepiec, szkicownik, teczka biurowa.

Stanowisko pracy do wykonywania rysunków

Sprawność pracy rysunkowej, jej jakość i wyniki zaleŜą nie tylko od rodzaju materiałów

i przyborów do rysowania, lecz równieŜ od ich konserwacji, od umiejętności posługiwania się
przyborami, od zdolności i pilności ucznia, jak i od warunków zewnętrznych pracy. Jednym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z  najwaŜniejszych  warunków  zewnętrznych  jest  odpowiednie  oświetlenie  stanowiska  do
rysowania  światłem  zarówno  naturalnym  (dziennym),  jak  i  sztucznym.  Źródło  światła
powinno  znajdować  się  z  lewej  strony  rysującego,  przy  czym  najkorzystniejsze  jest
rozproszone,  tj.  nie  dające  cienia.  Drugim  warunkiem  jest  dobra  organizacja  miejsca  pracy,
którym  jest  stół  i  rysownica  pochylona  pod  katem  do  poziomu.  Na  stole  naleŜy  ułoŜyć
wszystkie  przedmioty  w  ten  sposób,  Ŝeby  z  prawej  strony  znajdowały  się  tylko  te,  które
ujmuje  się  prawą  ręką.  BliŜej  siebie  układamy  zawsze  te  przedmioty,  które  uŜywa  się
częściej.

Liternictwo

Polskie liternictwo opiera się na pisarskich znakach graficznych alfabetu łacińskiego.

Liczba krojów tego pisma jest bardzo duŜa. MoŜna w nich wyróŜnić trzy podstawowe typy:

−−−−

jednoelementowe (pojedynczy element grubości litery) i blokowe (rys.1),

−−−−

dwuelementowe (dwa elementy grubości litery) – wszelkie antykwy pochodzenia
rzymskiego (rys. 2),

−−−−

pisanka – pismo okolicznościowe, często z elementami ozdobnymi (rys.3).
W celu ozdabiania pisma niekiedy stosuje się szeryfy. Są to poprzeczne zakończenia

wszystkich elementów litery – pionowych, poziomych i skośnych.
RozróŜnia się trzy szerokości liter:

−−−−

szeroka,

−−−−

owalną,

−−−−

wąska,

oraz trzy grubości liter:

−−−−

cienką – proporcje elementu pionowego do wysokości litery 1:10,

−−−−

rednią – 1:7,

−−−−

grubą – 1:4.
Cyfry powinny być odpowiednio dobrane krojem do liter. Ich wysokość jest zawsze

równa wysokości duŜej litery alfabetu. Najczęściej stosuje się cyfry arabskie.

WaŜnym elementem graficznym i informacyjnym są: kropki, przecinki i średniki,

wykrzykniki itp. Właściwe uŜycie tych znaków ma wpływ na estetykę napisu.

Litery alfabety dzieli się na:

−−−−

majuskuły – duŜe litery alfabetu, dające się wpisać między dwie równoległe linie,

−−−−

minuskuły – małe litery alfabetu, o róŜnych wielkościach, dające się wpisać między cztery
linie konstrukcyjne.

Rys. 1. Pismo jednoelementowe Rys. 2. Pismo dwuelementowe Rys. 3 .Pisanka angielska
[1, s. 23] [1, s. 23] [1, s. 23]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pismo odręczne

W odzieŜownictwie konieczna jest umiejętność posługiwanie się pismem odręcznym.

Podczas nauki w szkole wykonuje się m.in.:

−−−−

wywieszki informacyjne,

−−−−

plakaty informacyjne np. o pokazach mody, wystawach,

−−−−

wizytówki (wykonawcy),

−−−−

zaproszenia, np. na wystawy, pokazy mody.
RównieŜ w zakładach i firmach produkujących odzieŜ seryjnie lub jednostkowo, a takŜe

w miejscach sprzedaŜy (sklepach, butikach itp.), oprócz szyldów i druków firmowych,
zaproszeń i wizytówek wykonanych przez specjalistów od reklamy, stosuje się odręczne
napisy (wywieszki informacyjne).

Napisy odręczne wykonuj się:

−−−−

„z wolnej ręki” – kształt i grubość zaleŜą od zastosowanego narzędzia,

−−−−

konstrukcyjne – przy uŜyciu przyborów kreślarskich,

−−−−

z uŜyciem szablonów (wzorników).
MoŜna równieŜ zaprojektować i wykonać litery dekoracyjne, specjalnie skomponowane

i dostosowane do przekazywanej treści. Odbiegają one wówczas od klasycznych wyobraŜeń
o poprawnym kształcie litery, są indywidualne i niepowtarzalne.

Narzędzia do pisania „z wolnej ręki” to m.in. ścięte pióro, flamaster lub patyk. Określa

się je jako narzędzia dwuelementowe. Pozwalają uzyskać plastyczny efekt cieniowania litery,
dzięki dwóm grubościom linii.

Pismo techniczne – litery i cyfry

Pismo techniczne zgodnie z nazwą, opracowano na potrzeby techniki. Opisuje się nimi

m.in. rysunki techniczne w odzieŜownictwie, rysunki techniczne odzieŜy. Jest ono proste
w budowie, pozbawione ozdobników, moŜe być proste (90 º) lub pochyłe (75º), co pokazano
na rysunku 4. Pismo techniczne jest znormalizowane.
Wymagania dotyczące budowy są określone w normie PN-80/N-01606. Wielkością umowną,

opisującą kształt liter i cyfr (arabskich i rzymskich) jest wielkość d – oznaczająca grubość
liter. Wysokość duŜej litery (majuskuły) i cyfr określa się jako 10 x d, małej (minuskuły) zaś
jako 7 x d. Szerokości liter, określane jako g ,są zróŜnicowane – występują litry szerokości 5
x g lub 6 x g (majuskuła) oraz (minuskuła).

Litery techniczne i cyfry pisze się najczęściej odręcznie. Współczesne narzędzia do

pisania  liter  technicznych  to  pióra  „redis”,  cienkopisy,  rapidografy,  piórka  kreślarskie.  Krój
pisma  technicznego  moŜna  stosować  np.  do  wykonania  wywieszek  informacyjnych,
plakatów,  wizytówek.  Ze  względu  na  mało  efektowny,  zgeometryzowany  kształt,  liternicy
rzadko wykorzystują do tych celów.
Istotną  rolę  w  estetyce  napisów  pełni  naświetlenie  liternictwa,  czyli  zastosowanie
właściwych odstępów między literami. KaŜda litera, sama w sobie, ze względu na kształt ma
pewna ilość światła oraz swoją „masę”.

Właściwe zastosowanie światła w napisie decyduje o jego czytelności. Litery ułoŜone

zbyt blisko siebie, albo nadmiernie oddalone powodują nieczytelność napisu. Uogólniając,
moŜna przyjąć Ŝe rozstaw liter nie powinien być większy niŜ 2/3 ich wysokości, a odległość
stosowana między wyrazami powinna być równa szerokości litery O.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Redagując tekst napisu naleŜy pamiętać, aby był on krótki, rzeczowy, czytelny,

pobudzający wyobraźnię odbiorcy. Partie tekstu układa się w bloki tekstowe. Blokom tym
nadaje się odpowiedni układ, zestawia według określonej kolejności i właściwie je
rozmieszcza.

Następnie dobiera się krój liter. NiezaleŜnie od sposobu rozmieszczenia tekstów, musi być

zachowana optyczna równowaga napisu. Napisy reklamowe i informacyjne mają za zadanie
„przyciągnąć” wzrok widza. Środki, które temu słuŜą, to znaki graficzne (wykrzykniki,
pytajniki, podkreślenia) oraz ilustracje, plamy barwne. Poprawnie wykonany napis powinien
sugerować treść bez konieczności wczytywania się w nią.
Przed przystąpieniem do kompozycji napisu naleŜy:

−−−−

uświadomić sobie jego wielkość i proporcje płaszczyzny, na której ma być wykonany;
proporcje płaszczyzny powinny być dostosowane do otoczenia i „współgrać” z nimi,

−−−−

zachować margines czytelności, komponując tekst tak, by wokół niego znajdowała się
wolna przestrzeń,

−−−−

informacje najwaŜniejsze wyróŜnić kolorem, wielkością, krojem lub rozmieszczeniem
liter,

−−−−

jeśli kompozycja tego wymaga – związać kształt najwaŜniejszego napisu z jego treścią.

Normalizacja w rysunku technicznym

Rysunek techniczny znajduje zastosowanie w procesie produkcyjnym odzieŜy:

−−−−

umoŜliwia przedstawienie modelu odzieŜy w ułoŜeniu płaskim, narysowanego dokładnie
w skali, według miar zdjęty z gotowego (uszytego) modelu odzieŜy wzorcowej,

−−−−

słuŜy do kontroli poprawności wykonania wzorca,

−−−−

jest pomocny do orientacji w tabeli wymiarów,

−−−−

wskazuje, od jakich punktów są mierzone odcinki miar wykazane w tabeli.
W rysunku technicznym obowiązuje normalizacja. Dokumenty opisujące wymagania

w danej dziedzinie stanowią zbiór norm. W Polsce ośrodkiem normalizacji jest PKN (Polski
Komitet Normalizacji). Wykorzystywanie w odzieŜownictwie normy z dziedziny rysunku
technicznego dotyczą m.in. opracowania arkusza kreślarskiego, pisma technicznego, rysunku
technicznego odzieŜy, linii rysunkowych.
Arkusz kreślarski A4 - opracowanie arkusza

−

rysunki powinny być wykonywane na formacie ujednoliconym, w celu łatwiejszego ich

gromadzenia i przechowywania; moŜe być format A4 – 210x297mm (rys. 5), pozostałe
formy – mniejsze (A5, A6) lub większe (A3, A2, A1) – tworzy się przez dzielenie na pół
lub odpowiednio 2-krotnie powiększenie poszczególnych arkuszy kreślarskich,

−

arkusz A4 naleŜy obramować ramką w odległości 5mm od krawędzi,

−

w prawym dolnym rogu naleŜy zastosować tabliczkę informacyjna (prostą – rys. 6 lub

złoŜeniową- rys. 7).

Rys. 5. Arkusze kreślarskie – A1, A2, A4, A5 [1, s. 33]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Tabliczka informacyjna prosta [1, s. 33]

Rys. 7. Tabliczka informacyjna złoŜeniowa : a)stosowana w rysunku technicznym odzieŜy, b) najczęściej

stosowana w rysunku technicznym [1, s. 33]

Linie rysunkowe

Rodzaje i grubości linii rysunkowych zostały znormalizowane w celu ujednolicenia ich

wyglądu oraz dla większej czytelności rysunków technicznych.
Linie rysunkowe, wykorzystywane w rysunku technicznym odzieŜy (rys. 8), dzieli się na:

−−−−

linie ciągłe,

−−−−

linie przerywane, utworzone z regularnie powtarzających się elementów (kreski, kropki),

−−−−

linie faliste.

Stosuje się dwie grubości linii, wzajemnie proporcjonalnych:

−−−−

linie grube – od 0,5 do 1mm,

−−−−

linie cienkie – od 0,12 do 0,25 mm.

Podział i zastosowanie linii rysunkowych:

−−−−

linia  ciągła    gruba  –  stosowana  do  przedstawienia  widocznych  krawędzi  przedmiotów
w  rysunku  technicznym,  widocznych  krawędzi  elementów  węzłów  konstrukcyjnych,
symboli  przekrojów  i  operacji  technologicznych,  rysowanie  ramki  w  opracowanym
arkuszu  kreślarskim:  w  kreśleniach  geometrycznych  –  linii  odcinków,  określonych  jako
„dane”,

−−−−

linia ciągła cienka – stosowana do rysowania linii pomocniczych i wymiarowych
w rysunku technicznym, linii kreskowych przekrojów, oznaczeń symboli w rysunkach,
instruktaŜowych w kreśleniach geometrycznych – wszelkie linie pomocnicze,

−−−−

linia kreskowa cienka (długie kreski do 5 mm długości) – stosowana do oznaczenia
krawędzi niewidocznych w rysunku instruktaŜowym,

−−−−

linia kreskowa cienka ( krótkie kreski do 3 mm) – stosowana do oznaczenia widocznych
przeszyć w odzieŜy (np: stębnowania maszynowe), osi symetrii, osi kół ( średnicy ponad
12 mm),

−−−−

linia punktowa cienka – stosowana do oznaczania osi wyobraŜalnych, osi brył
obrotowych, oznaczania przekrojów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

linia falista – stosowana do oznaczenia miejsc urwania i wyrwania przedmiotu linii
ograniczających cząstkowe widoki.

Rys. 8. Linie rysunkowe [1, s. 33]

Wymiarowanie w rysunku technicznym odzieŜy

Wymiary stanowią waŜny element rysunku technicznego – umoŜliwiają odczytanie

rysunku i poprawne wykonanie przedmiotu. Na podstawie wymiarów sprawdza się zgodność
poszczególnych elementów odzieŜy z wymiarami zalecanymi w Polskich Normach.

Do wymiarowania rysunków technicznych stosuje się linie wymiarowe i pomocnicze oraz

umowne znaki i liczby wymiarowe:

−

linie wymiarowe rysuje się jako linie ciągłe, zakończone grotami strzałek,

−

strzałki wymiarowe mają kształt zaczernionych trójkątów,

−

linie wymiarowe kreśli się równolegle do kierunku właściwego wymiaru.

Aby zapewnić poprawne odczytywanie rysunku technicznego naleŜy:

−

linie wymiarowe umieszczać w odległości 0,5cm od krawędzi rysunku,

−

nie powtarzać tych samych wymiarów,

−

jak najmniej wymiarów umieszczać wewnątrz rysunku,

−

podawać wymiary tylko konieczne, liczby wymiarowe wpisywać 1mm nad linią
wymiarową, w pobliŜu środka jej długości,

−

linie wymiarowe nie powinny się przecinać,

−

większość wymiarów podaje się w mm ,z pominięciem miana,

−

linie wymiarowe krótsze umieszcza się bliŜej, a dłuŜsze dalej od krawędzi rysunku,

−

liczby i symbole wymiarowe wpisuje się zawsze nad linią,

−

promienie kół lub łuków oznacza się literą R lub r.

4.1.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są przybory i materiały kreślarskie?

Jakie są podstawowe typy krojów pisma?

Jak dzieli się litery alfabetu?

Jakie są rodzaje liter w zaleŜności od kształtu i uŜytego narzędzia?

Jakie są narzędzia do pisma odręcznego?

Jakie są proporcje liter w piśmie technicznym?

Jakie jest zastosowanie pisma technicznego?

Jakie są zasady kompozycji literniczej?

Jaki jest związek liter z przekazywana treścią?

10.

Na czym polega opracowanie arkuszu A4 w rysunku technicznym?

11.

Jakie linie rysunkowe są stosowane w rysunku technicznym?

12.

Jakie są zasady wymiarowania rysunków technicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Doprowadź do formatu A4 karton z bloku technicznego. Wykreśl na nim obramowanie

i tabliczkę rysunkową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z zasadami opracowania arkusza A4,

opracować arkusz A4 zgodnie z normą,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

blok techniczny,

−

ołówki róŜnej twardości,

−

przybory kreślarskie,

−

noŜyczki,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Napisz ołówkiem 2B lub 3B alfabet małych i duŜych liter oraz cyfr na przygotowanym

arkuszu rysunkowym z wykonaną siatką ukośną do pisma technicznego, spoglądając na
pismo techniczne w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować stanowisko pracy,

napisać alfabet duŜych liter,

napisać alfabet małych liter,

napisać cyfry pismem technicznym,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

arkusz do pisma technicznego,

−

poradnik ucznia,

−

ołówki miękkie 2B i 3B,

−

gumka,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj plakat informacyjny „ z wolnej ręki” literami o kroju technicznym

i fantazyjnym nawiązującym do treści.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy,

zaplanować treść plakatu,

zaprojektować litery dekoracyjne i dostosować je do przekazywanej treści,

zaplanować rozmieszczenie tekstu według zasad kompozycji literniczej,

wykonać plakat,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

karton rysunkowy A2,

−

narzędzia do pisania „z wolnej ręki”,

−

przybory rysunkowe,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Narysuj trzy figury geometryczne – prostokąt, trójkąt i okrąg na arkuszu

znormalizowanym. Zwymiaruj narysowane figury zgodnie z zasadami i normami
wymiarowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy,

przygotować arkusz znormalizowany A4,

narysować figury geometryczne,

zwymiarować figury,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

blok rysunkowy,

−

ołówki róŜnej twardości,

−

przybory kreślarskie,

−

noŜyczki,

−

poradnik ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

dobrać przybory i materiały kreślarskie do wykonywanej pracy?

rozróŜnić podstawowe typy krojów pisma?

określić majuskuły i minuskuły?

określić narzędzia do pisma odręcznego?

określić proporcje pisma technicznego?

określić zastosowanie pisma technicznego?

określić zasady kompozycji literniczej?

dobrać rodzaj liter do przekazywanej treści?

opracować arkusz A4?

10)

określić rodzaje linii rysunkowych stosowanych w rysunku

technicznym?

11)

zwymiarować rysunek techniczny?

12)

wykonać plakat informacyjny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Kreślenia geometryczne

4.2.1 Materiał nauczania

Kreślenia geometryczne są ćwiczeniami wstępnymi, pomagającymi opanować podstawy

techniki  rysowania.  Wykonuje  się  je  za  pomocą  przyborów  kreślarskich.  Dzięki  znajomości
kreśleń  technicznych  najbardziej  skomplikowane  kształty  przedmiotu,  przedstawionego  na
rysunku  lub  widzianego  w  rzeczywistości,  mogą  być  podzielone  na  kilka  najprostszych
konstrukcji.  W  rysunku  zawodowym  wyrobów  skórzanych  są  przykłady  zastosowania
konstrukcji geometrycznych
W  kreśleniach  geometrycznych  podstawowymi  pojęciami  są:  punkt,  prosta  i  płaszczyzna,
znane z geometrii  wykreślnej.

Punkt jest miejscem przecięcia się dwóch linii. Oznacza się go duŜą literą alfabetu,

np: A, B.

Prosta jest nie kończącą się linią przechodzącą przez dwa dowolne punkty. Oznacza się ją

małymi literami, np: m, n. Część prostej zawarta między dwoma punktami nazywa się
odcinkiem.

Płaszczyzna, w odniesieniu do rysunku jest powierzchnią, na której wykonuje się

rysunek, a w odniesieniu do figur lub brył jest polem figury lub bokiem bryły.

Wykonanie konstrukcji geometrycznych powinno być bardzo staranne i dokładne.

W pierwszej fazie rysowania wszelkie linie wykonuje się lekko cienką kreską, ołówkiem 2H,
3H,  aby,  jeśli  zajdzie  potrzeba,  moŜna  je  było  zetrzeć  gumką,  bez  pozostawiania  śladów.
Następnie naleŜy zastosować odpowiednią klasę grubości linii rysunkowych. Do pogrubiania
linii  potrzebny  jest  ołówek  HB  lub  B.  Pogrubione  linie  powinny  symetrycznie  pokrywać
poprzednią linię cienką, a oznaczenia powinny być starannie wykonane pismem technicznym.
Wykreślanie linii prostych
Przykład 1

Przez dany punkt A poprowadzić prostą równoległą do danej prostej a, posługując się

cyrklem i linijką (rys. 9.)

Rys. 9. Wykreślanie linii równoległych przy uŜyciu cyrkla i linijki [1, s. 24]

Rysujemy prostą poziomą a. Nad nią umieszczony punkt A, z którego dowolnym

promieniem r zakreślamy łuk przecinającą prostą a w punkcie A. Z punktu B tym samym
promieniem r

= r zakreślamy łuk przecinając prostą a w punkcie C. Następnie promieniem

AC zakreślamy z punktu B łuk o promieniu r

= AC do przecięcia z łukiem o promieniu

w punkcie D. Połączenie punktu D z punktem A tworzy prostą równoległą.

Przykład 2

Z punku A leŜącego na prostej a wyprowadzić prostopadłą do tej prostej, posługując się

cyrklem i linijką ( rys. 10a).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Wykreślanie linii prostopadłych: a) z danego punktu na prostej, b) do danej prostej z punktu na niej nie

leŜącego, c) z końca odcinka [1, s. 24]

Z punku A dowolnym promieniem r zakreślamy łuk, który przetnie prostą a w punktach

B i C. Z punktów tych promieniem nieco większym od r zakreślamy łuki, które przetną się
w punkcie D. Punkt D łączymy z punktem A. Odcinek AD jest prostopadły do prostej a.

Podobny jest sposób wykreślenia prostopadłej do prostej z punktu nie leŜącego na niej

(rys. 10b).

Przykład 3

Z końca odcinka AB wystawić prostopadłą do niego, posługując się cyrklem i linijką

(rys.10c).

Z dowolnego punktu C promieniem CA = r zakreślamy łuk, który przetnie odcinek AB

w punkcie D. Punkt D łączymy z punktem C przedłuŜając go do przecięcia z łukiem
o promieniu r w punkcie E. Punkt E łączymy z A. Jest to prostopadła do odcinka AB.

Linie prostopadłe poziome i pionowe oraz ukośne moŜna teŜ wykreślać za pomocą

trójkątów i przykładnicy.

Przykład 4

Dany odcinek AB podzielić na 4 równe części za pomocą linijki i cyrkla ( rys. 11a).

Z końców odcinka A i B zakreślamy łuk jednakowym promieniem większym od połowy
odcinka. Punkty przecięcia łuków CD łączymy prostą przecinającą odcinek AB w punkcie
O na dwie równe części.

Tym samym sposobem moŜna podzielić odcinki AO i OB na połowy. Wówczas odcinek

AB zostanie podzielony na cztery równe części.

Przykład 5

Dany odcinek CD podzielić na trzy równe części za pomocą linijki i cyrkla (rys. 11b).

Narysować  prostą  n  pochyłą  do  odcinka  CD  i  na  niej  odmierzyć  cyrklem  jednakowym
promieniem  3 róŜne  odcinki.:  CK,  KL,  LM,  począwszy  od  punktu  C.  Punkt  M  połączyć
z  punktem  D,  a  następnie  przez  punkty  L  i  K  poprowadzić  równoległe  do  odcinka  MD.
Równoległe dzielą odcinek CD na trzy równe części .

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Podział odcinka: a) na cztery równe części, b) na trzy równe części [1, s. 25]

Przykład 6

Wykreślić kąty: 60

, 120

, 240

za pomocą cyrkla i linijki (rys. 12).

−

Kąt 60

(rys. 12a). Z punktu A, będącego wierzchołkiem wykreślanego kąta, kreślimy

prostą,  która  ma  być  jednym  z  ramion  kąta.  Z  tego  samego  punktu  A  dowolnym
promieniem  r  wykreślamy  łuk,  który  przetnie  ramię  kąta  w  punkcie  B.  Następnie  tym
samym  promieniem  r  zakreślamy  z  punktu  B  łuk,  przecinając  poprzedni  łuk  w  punkcie
C. Łączymy punkt A z punktem C, kąt CAB jest równy 60

−

Kąt 120

(rys. 12b). Wyznaczamy punkt C jak przy wykreśleniu kąta 60

. Z punktu

A promieniem r przedłuŜamy łuk w lewą stronę. Z punku C odmierzamy promieniem
równym BC łuk do przecięcia się z poprzednio narysowanym łukiem w punkcie D. Punkt
D łączymy z punktem A i otrzymujemy kąt DAB równy 120

(2x 60

−

Kąt 240

(rys. 12c). Wykreślamy kąt 60

jak w przykładzie A i przedłuŜamy ramię CA do

punktu D (240

= 60

+ 180

)

Kąty: 15

, 30

, 45

otrzymuje się przez podział kątów 30

, 60

,90

na połowy.

Rys. 12. Wykreślanie kątów metodą konstrukcyjną

a) 60

b) 120

, c) 240

[1, s. 26]

Przykład 7

Dowolny kąt ostry podzielić na połowy (rys. 13a)
Rysujemy dowolny kąt ostry o wierzchołku A, z którego dowolnym promieniem

r zakreślamy łuk przecinający ramiona kąta w punkcie B i C. Z punktów tych, jednakowym
promieniem r

zakreślamy łuki przecinające się w punkcie D. Łącząc punkt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

D  z wierzchołkiem  kąta  A  otrzymamy  prostą  dzielącą  kąt  BAC  na  połowy,  nazywamy  ją
dwusieczną kąta.
W podobny sposób dzielimy kąt prosty na połowę (rys. 13b)

Rys. 13. Dzielenie kątów na połowę: a) kąta ostrego, b) kąta prostego [1, s. 27]

Przykład 8

Wyznaczyć środek i długość promienia danego łuku (rys. 14). Rysujemy łuk

i wyznaczamy na nim trzy dowolne punkty: A,B,C. Łącząc punkty liniami prostymi,
otrzymujemy dwie cięciwy AB i BC, które dzielimy na połowy. Punkt przecięcia prostych
dzielących cięciwy – O jest środkiem łuku, a odległość, np. OB, jest jego promieniem r .

Rys. 14. Wykreślanie łuków [1, s. 28]

Przykład 9

Wykreślić okręgi styczne zewnętrznie i wewnętrznie (rys. 15).

−

Okręgi styczne zewnętrznie (rys.15a). Rysujemy linię punktową poziomą, na której
umieszczamy środki O i O

obydwu okręgów. Dwa okręgi są styczne do siebie zewnętrznie,

jeŜeli odległość ich środków O O

równa się sumie promieni (OO

= R+ r)

−

Okręgi styczne wewnętrznie (rys. 15b).

Podobnie jak w przykładzie A rysujemy linię

poziomą i na niej zaznaczamy środki okręgów OO

. Środek okręgu O

znajduje się

wewnątrz okręgu o środku O. Dwa okręgi są styczne wewnętrznie jeŜeli odległość ich
ś

rodków O i O

jest równa róŜnicy promieni ( OO

−

r).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Okręgi styczne: a) zewnętrznie ,b) wewnętrznie [1, s. 28]

Konstrukcja figur płaskich
Przykład 10

Zbudować trójkąt równoboczny mając dany bok (rys. 16).

Rysujemy odcinek AB równy bokowi trójkąta i z jego końców zakreślamy łuki

promieniem równym AB. Punkt C przecięcia łuków łączymy z punktami A i B –
otrzymujemy trójkąt równoboczny.

Rys. 16. Wykreślanie trójkąta równobocznego [1, s. 31]

Przykład 11

Zbudować równoległobok mając dane: podstawę AB bok skośny AD i kąt przy

wierzchołku A ( rys. 17)

Przy wierzchołku A podstawy AB budujemy dany kąt. Na jego pochyłym ramieniu

odmierzamy odcinek AD, po czym z punktu D zakreślamy łuk promieniem AB, a z punktu
B – promieniem AD i łączymy punkt przecięcia z punktami D i B.

Rys. 17. Konstrukcja czworokąta - równoległoboku [1, s. 32]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład 12

W okrąg o danym promieniu wpisać trójkąt równoboczny (rys. 18a).

W narysowanym okręgu wykreślamy dowolną średnicę np. AB, i z jednego jej końców,

np. z B zakreślamy łuk o promieniu równym promieniowi okręgu. Otrzymane na okręgu
punkty C i D łączymy z punktem A.

Przykład 13

W okrąg o danym promieniu wpisać kwadrat (rys. 18b).
W okręgu wykreślamy dowolną średnicę AB i prostopadłą do niej o środku O (jak

w przykładzie 2). Punkty przecięcia prostopadłej z okręgiem C i D łączymy z punktami A i B.

Przykład 14

W okrąg o danym promieniu wpisać pięciokąt foremny (rys 18c).
W okręgu wykreślamy dwie wzajemnie prostopadłe średnice AB i CD. Promień BO

dzielimy na połowy jak w przykładzie 4 – otrzymujemy punkt E, z którego promieniem EC
zakreślamy łuk przecinający promień OA w punkcie F. Odcinek CF równy CG jest szukanym
bokiem pięciokąta.

Rys. 18. Konstrukcja wielokątów foremnych wpisanych w okrąg: a) trójkąta, b) kwadratu, c) pięciokąta

[1, s. 33]

Zastosowanie kreśleń geometrycznych w kuśnierstwie

Znajomość kreśleń geometrycznych jest konieczna do wykreślania wzorników i części

składowych kaŜdego wyrobu skórzanego oraz do umieszczania na nich przeszyć, ozdób,
zapięć itp.

Przy łączeniu skór futerkowych w pary lub większe płaszczyzny, zwane błamami, stosuje

się na rysunku kreślenie linii równoległych, prostopadłych, skośnych i łamanych. Rysunek 19
przestawia kilka wymiarowanych wzorników wykrojów słuŜących do łączenia skór.

Przy ozdabianiu brzegów i naroŜy koŜuszków lub serdaków ma zastosowanie konstrukcja

łuków i kół stycznych (rys. 20). Przy wykonywaniu szablonów z preszpanu lub tektury,
słuŜących do wykroju skór, wykorzystuje się znajomość konstrukcji figur geometrycznych
(rys. 21).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Zastosowanie kreśleń geometrycznych w kuśnierstwie przy opracowaniu szablonów do rozkroju skór:

a) prostokąt, b) dachówka, c) łopatka, d) sześciobok równoległy, e) równoległobok w ząb i jaskółczy ogon,

f) równoległobok zeskok [2, s. 44]

Znaczenie rysunku technicznego

Podstawą realizacji kaŜdego planu produkcyjnego jest dokumentacja techniczna, czyli

zbiór opracowań opisowych rachunkowych i rysunkowych. NajwaŜniejszą częścią
dokumentacji jest zbiór opracowań rysunkowych.

Istnieją dwie metody przedstawiania obrazu przedmiotu w postaci rysunku technicznego:

−−−−

metoda poglądowa, polegająca na rysowaniu przedmiotu w rzucie ukośnym, czyli w tzw.
perspektywie równoległej,

−−−−

metoda ścisła, polegająca na rysowaniu przedmiotu w rzutach prostokątnych.

Perspektywa równoległa

Cechą perspektywy równoległej, zwanej rzutem ukośnym, jest to, Ŝe na rysunku zawsze

przedstawia ona przednią ścianę przedmiotu, jedną ze ścian bocznych i ścianę górną. Ściana
przednia i tylna są jednakowe i mają rzeczywisty wymiar przedmiotu. Natomiast ściany
boczne i podstawy są zniekształcone.

Chcąc przedstawić przedmiot w perspektywie równoległej, naleŜy zastanowić się jakie on

ma  połoŜenie  względem  układu  trzech  osi  współrzędnych  x,  y,  z  wychodzących  z  jednego
punktu  O.  Oś  x  ma  kierunek  poziomy,  oś  z  –  pionowy,  a  oś  y  rysujemy  pod  kątem  135°
w stosunku do osi x.

Biorąc pod uwagę układ osi współrzędnych, naleŜy zapamiętać następujące zasady

rysowania przedmiotów w perspektywie równoległej:

−−−−

krawędzie przedmiotu pionowe, równoległe do osi z rysuje się bez skróceń (w skali 1:1),

−−−−

krawędzie przedmiotu poziome, równoległe do osi x rysuje się bez skróceń (w skali 1:1),

−−−−

krawędzie przedmiotu ukośne, równoległe do osi y, rysuje się o połowę krótsze od
wymiarów rzeczywistych ( w skali 1:2).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Opierając się na powyŜszych zasadach, wykonuje się rysunki figur i brył w perspektywie

równoległej.

Rys. 22. PołoŜenie przedmiotów w perspektywie równoległej – w rzucie ukośnym

a) widok z przodu

b) widok z boku [2, s. 48]

Rys. 23. Rysowanie kwadratu w perspektywie równoległej: a) układ trzech osi, b) dany kwadrat c) kwadrat

w perspektywie równoległej ustawiony poziomo ,d) kwadrat w perspektywie równoległej ustawiony

pionowo [2, s. 48]

Przykład 15

Narysować w perspektywie równoległej trójkąt równoramienny
Rysujemy podstawę AB i z jej środka tj. punktu D, wyprowadzamy wysokość h, która

jako równoległa do osi y i nachylona pod kątem 45 °do podstawy, jest o połowę krótsza od
danego wymiaru h.

Rys. 24. Rysowanie figur w perspektywie równoległej [2, s. 50]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysowanie brył w perspektywie równoległej

Rysowanie brył naleŜy rozpocząć od ustawienia ich w takim połoŜeniu, aby ściany

boczne były prostopadłe do podstawy i równocześnie równoległe do osi z. Krawędzie ukośne
ś

cian bocznych i podstawy są równoległe do osi y i ulegają skróceniu.

Rysunek 25a przedstawia bryły ustawione pionowo, których krawędzie podstawy są

ustawione  równolegle  do  osi  y  oraz  x,  a  krawędzie  wysokości  brył  są  równoległe  do  osi
z. Ściany boczne są widoczne z prawej strony bryły.
Rysunek 25b przedstawia bryły, których podstawy są ustawione równolegle do osi z oraz x,
a ich  wysokości  są  równoległe  do  osi  y.  Na  rysunku  są  widoczne  bryły  z  prawej  strony  ich
długości. NaleŜy zwrócić uwagę na to, Ŝe widoczne krawędzie bryły są rysowane linią ciągłą
grubą, a krawędzie niewidoczne – linią kreskową średniej grubości.

Rys. 25. Bryły w perspektywie równoległej, których podstawy są ustawione równolegle do osi: a) y oraz x, b) z

oraz x [2, s. 51]

Rzuty prostokątne

Rzutem prostokątnym nazywamy obraz przedmiotu odtworzony na płaszczyźnie, zwanej

rzutnią, a czynności wykonywane przy sporządzeniu tego rodzaju rysunku technicznego

−

rzutowaniem.

Rzut kaŜdego przedmiotu składa się z kilku charakterystycznych rzutów punktu na

płaszczyznę rzutni. Prosta rzutująca przeprowadzona od punktu przedmiotu znajdującego się
nad rzutnią daje punkt na płaszczyźnie rzutni i tworzy z nią kąt prosty, stąd nazwa rzuty
prostokątne.

Płaszczyzny rzutni tworzą układ trzech płaszczyzn połączonych osiami i kreśli się je

jako  wzajemne  prostopadłe  kwadraty.  Osie  rzutni  tym  się  róŜnią  od  osi  układu
w perspektywie  równoległej,  Ŝe  znajdują  się  z  prawej  strony  środka  osi  O.  Rysunek  26a
przedstawia  rzutnię  z  zaznaczeniem  osi  i  ich  punktem  przecięcia  O,  przy  czym  na  rysunku
26b  nastąpiło  odchylenie  płaszczyzny  II  i  III  o  90°,  czyli  trzy  płaszczyzny  rzutów  zostały
ułoŜone na płaszczyźnie rysunkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. Rzut punktu na trzy rzutnie: a) rysunek poglądowy w rzucie równoległym ukośnym, b) rysunek

w rzutach prostokątnych [2, s. 53]

Przykład 16

Narysować rzut odcinka AB na trzy płaszczyzny rzutni w rysunku poglądowym

i w układzie płaszczyznowym rzutni (rys. 27).

Rysujemy układ trzech rzutni i w przestrzeni między nimi umieszczamy odcinek AB

równoległy do rzutni III. Z końców odcinka prowadzimy proste rzutujące, prostopadle do
rzutni I, II i III.

Rys. 27. Rzutowanie odcinka w układzie trzech płaszczyzn rzutni [2, s. 55]

Przykład 17

Narysować rzut kwadratu ABCD na trzy płaszczyzny rzutni w rysunku poglądowym

i w układzie płaszczyznowym rzutni (rys. 28).

Rysujemy w rysunku poglądowym układ trzech rzutni i w przestrzeni między nimi

umieszczamy kwadrat o danym boku, narysowany w perspektywie równoległej. Kwadrat jest
ustawiony równolegle do rzutni poziomej II. Z wierzchołków kwadratu rysujemy linie
rzutujące prostopadle do trzech rzutni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na płaszczyźnie rzutni głównej otrzymamy dwa punkty, będące rzutniami prostopadłymi
wierzchołków kwadratu – punkt A

’

, który jest rzutem wierzchołków A i B oraz C

’

D’ –

rzut wierzchołków C i D.

Po połączeniu punktów A

’

i C

’

otrzymamy pierwszy rzut kwadratu. Jest nim bok

kwadratu.

Rys. 28. Rzuty figur płaskich ustawionych równolegle do rzutni poziomej

−

rzut prostokąta [2, s. 55]

Znając zasady prostokątnego rzutowania punktu, odcinka i figur płaskich, moŜna

przystąpić do rzutowania brył. Bryły ustawia się względem płaszczyzny rzutni tak, aby ich
krawędzie główne, osi symetrii i wysokości były równoległe do osi x, y, z.

Krawędzie widoczne bryły rysuje się liniami grubymi, krawędzie niewidoczne –

kreskowymi, osie symetrii – punktowymi cienkimi, a linie pomocnicze – ciągłymi cienkimi.
Osie symetrii rysuje się w bryłach obrotowych, takich jak walec, stoŜek, kula. RównieŜ linią
punktową oznacza się osie ostrosłupa o podstawie kwadratu. Rysunek 29 przedstawia rzuty
brył.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład 18

Narysować siatkę stoŜka, który został ścięty płaszczyzną równoległą do podstawy

(rys. 30a).

Wykreślamy podstawę stoŜka, która jest okręgiem o promieniu d/2. PrzedłuŜamy w górę

rednicę koła od punktu A do E. Odcinek AE =R. Z punktu E zakreślamy promieniem

R jeden łuk, promieniem r – drugi łuk. Część podstawy stoŜka, tj. 1/4 obwodu koła, dzielimy
na  cztery  równe  części  i  odkładamy  je  na  łuku  zakreślonym  promieniem  R,  począwszy  od
punktu  A  w  lewo,  dwukrotnie.  Otrzymamy  połowę  obwodu  podstawy.  Odcinek  AF  równy
jest odcinkowi  AG. Z punktu O

zakreślamy koło o promieniu równym 1/2 górnej szerokości

stoŜka w rzucie. Stanowi ono podstawę górną stoŜka. Punkt E łączymy z punktem F i G.

Rys. 30. Rozwinięcie powierzchni brył: a) stoŜka ściętego, b) walca, [2, s. 50]

Przykład 19

Narysować siatkę walca o danym promieniu koła podstawy r i wysokości h (rys. 30b).
Rysujemy okrąg o promieniu d/2 równym promieniowi podstawy walca. PrzedłuŜamy

go w górę i na tej linii wykreślamy wysokość walca h, a następnie jego podstawę górną.
Ś

ciana boczna walca (powierzchnia obrotowa), zwana pobocznicą, równa się długości

obwodu koła jednej z podstaw walca, czyli πd, którą moŜna obliczyć lub odmierzyć
wycinkami z koła.

Obserwując przedstawione rysunki stwierdzamy, Ŝe zachodzi pewne podobieństwo brył

i ich siatek do modeli oraz form wyrobów skórzanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są podstawowe pojęcia geometryczne?

Jak wykreśla się linie równoległe i prostopadłe?

Jakie są sposoby wykreślenia i podziału kątów?

Jak wykreśla się okręgi?

Jakie są metody konstrukcji figur geometrycznych?

Jakie jest zastosowanie kreśleń geometrycznych w kuśnierstwie?

Jakie są metody przedstawienia obrazu przedmiotu w postaci rysunku technicznego?

Jakie są cechy perspektywy równoległej?

Jakie są zasady rysowania figur w perspektywie równoległej?

10.

Jakie są zasady rysowania brył w perspektywie równoległej?

11.

Co to jest rzut prostokątny?

12.

Jakie są płaszczyzny rzutowania?

13.

Jakie są zasady rzutowania figur?

14.

Jakie są zasady rzutowania brył?

15.

Jak wykonuje się rozwinięcie brył?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykreśl linie prostopadłe i równoległe na arkuszu znormalizowanym A4, według

przykładów 1

−

3 zamieszczonych w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku wskazane przykłady,

zapoznać się ze sposobami kreśleń linii,

skompletować materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

wykreślić linie proste, prostopadłe i równoległe,

uzupełnić tabliczkę rysunkową,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

arkusz A4 znormalizowany,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj konstrukcję wielokątów foremnych wpisanych w okrąg: trójkąta, czworokąta,

pięciokąta na arkuszu znormalizowanym, według przykładów 12–14 w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczeni

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku wskazane przykłady,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaplanować rozmieszczenie rysunków na arkuszu,

wykreślić wielokąty foremne według przykładów,

wypełnić tabliczkę rysunkową,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

arkusz znormalizowany A4,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Zastosuj konstrukcję geometryczną podziału odcinka przy odmierzeniu zapięć w odzieŜy

futrzanej według rysunku 20 w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku wskazany rysunek,

przygotować materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

odrysować formę przodu futra na arkuszu papieru,

wyznaczyć na formie linię zakładu,

określić liczbę zapięć,

wyznaczyć miejsce pierwszego i ostatniego zapięcia,

podzielić konstrukcyjnie otrzymany odcinek na równe części,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

arkusz szarego papieru,

−

szablon futra,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykreśl rzuty prostokątne punktu i odcinka na arkuszu znormalizowanym, według

objaśnień podanych w przykładzie 16 zamieszczonym w poradnika ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować arkusz znormalizowany A4,

zapoznać się z przykładami w poradniku ucznia,

rozplanować rozmieszczenie rysunków na arkuszu A4,

wykreślić rzuty prostokątne,

wypełnić tabliczkę rysunkową,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok techniczny,

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Narysuj prostopadłościan, stoŜek i walec w perspektywie równoległej na arkuszu

znormalizowanym, mając na wzór rysunek 25 w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować arkusz znormalizowany,

zaplanować rozmieszczenie rysunków na arkuszu,

narysować bryły,

wypełnić tabliczkę,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok techniczny,

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić podstawowe pojęcie geometryczne?

wykreślić linie równoległe i prostopadłe?

wykreślić i podzielić kąty?

wykreślić okręgi?

zastosować kreślenia geometryczne w kuśnierstwie?

określić znaczenie rysunku technicznego?

określić cechy perspektywy równoległej?

określić zasady rysowania figur w perspektywie równoległej?

określić zasady rysowania brył w perspektywie równoległej?

10)

scharakteryzować rzut prostokątny?

11)

określić zasady rzutowania figur?

12)

określić zasady rzutowania brył?

13)

określić zastosowanie rozwinięć powierzchni brył na płaszczyźnie?

14)

wykonać konstrukcję wielokątów?

15)

wykonać rzuty prostokątne?

16)

narysować bryły geometryczne w perspektywie równoległej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Rysunek odzieŜowy

4.3.1 Materiał nauczania

Wiadomości ogólne

Rysunek techniczny i odręczny wzajemnie się uzupełniają. Pierwszy wskazuje, jak ma

wyglądać przedmiot po wykonaniu oraz jak przygotować go do wykonania. Drugi zaś
przedstawia wygląd zewnętrzny wyrobu ustawionego w przestrzeni. W pracy zawodowej
często istnieje potrzeba odtworzenia z rysunku technicznego rysunku odręcznego i odwrotnie,
aby bardziej zrozumiale i jednoznacznie wyrazić kształt wyrobu.

Rysunek odręczny oparty jest na zasadach perspektywy zbieŜnej. Powstaje na podstawie

wraŜenia  odbieranego  w  wyniku  obserwacji  danego  przedmiotu.  Obserwacja  powinna  być
wnikliwa,  aby  umoŜliwiła  uchwycenie  charakteru  budowy  przedmiotu  i  sporządzenie
właściwego  szkicu.  Rysunek  odręczny  wymaga  więc  od  wykonawcy  wnikliwej  obserwacji
przedmiotu i pewności ruchu ręki, co wyrabia się drogą systematycznych ćwiczeń.

wiczenia naleŜy rozpocząć od rysunku perspektywicznego, który jest odtworzeniem

przedmiotu w przestrzeni. Początkowe ćwiczenia z zakresu rysunku perspektywicznego – to
graficzne wykresy sporządzane za pomocą linii, ołówka HB lub B. Przy dalszym
wykonywaniu rysunków odręcznych są konieczne ołówki 2B

−

6B. Ołówki 4B

−

6B są

potrzebne do cieniowania rysunków odręcznych w końcowej fazie rysowania. Cieniować
moŜna równieŜ miękką, najlepiej czarną lub brązową kredką.

Rysunki perspektywiczne i odręczne wykonuje się na kartonie nie normalizując go i nie

wprowadzając Ŝadnego widocznego obramowania. Arkusz rysunkowy ustawia się tak, aby
rysowany przedmiot lub przedmioty zostały poprawnie rozmieszczone. Numer rysunku,
temat i podpis umieszcza się na dole arkusza rysunkowego, na jednym poziomie. Równy rząd
liter, odpowiedniej wielkości, dostosowany do wymiarów arkusza i rysunku, umieszczony we
właściwym miejscu, podnosi wartość estetyczną całej pracy.

Rysunek perspektywiczny
Rysunek perspektywiczny polega na umiejętności poprawnego przedstawiania przedmiotów
trójwymiarowych, widzianych przez oko ludzkie na płaszczyźnie dwuwymiarowej.
Do przedstawiania brył na płaszczyźnie uŜywa się trzech sposobów:

−

rzutów prostokątnych,

−

perspektywy zbieŜnej (rzeczywistej),

−

perspektywy równoległej (aksometrycznej).

Rzutowanie jest to przedstawienie widoku bryły ze stanowiska roboczego, na

płaszczyźnie pionowej (rzut pionowy), i ze stanowiska górnego, na płaszczyźnie poziomej
(rzut poziomy). Rzut pionowy wygląda jak rysunek modelowy „na płasko”, który jest
symetrycznym obrazem odzieŜy widzianym z przodu lub z tyłu.

Perspektywa zbieŜna pozwala narysować przedmiot maksymalnie zbliŜony wyglądem do

rzeczywistości. WaŜnym elementem perspektywy zbieŜnej jest horyzont. Jego wysokość na
rysunku zaleŜy od usytuowania wzroku patrzącego. Horyzont nie istnieje materialnie, jest to
jedynie płaszczyzna wyobraŜalna. Pozorne zmiany kierunku linii zaleŜą od połoŜenia
w stosunku do horyzontu i płaszczyzny obrazu:

−

punkt leŜący na horyzoncie na wprost oczu patrzącego nazywa się punktem głównym
(punkt oka); do niego biegną wszystkie linie równoległe i prostopadłe do płaszczyzny
obrazu (rys. 31a),

−

punkt na horyzoncie, w którym leŜą linie oddalające się pod kątem 45° od patrzącego,

nazywa się punktem zbiegu (rys. 31b)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Linie poziome i prostopadłe do płaszczyzny w rysunku perspektywicznym ulegają

pozornym skrótom; rysuje się jako linie ukośne.

Rys. 31. Punkt oka: a) połoŜony centralnie , b) leŜący z boku [1, s. 46]

Rysunek odręczny wyrobów kuśnierskich w perspektywie zbieŜnej

Rysowanie figur i brył w perspektywie zbieŜnej daje moŜliwość właściwego czytania

skrótów na fotografiach, rycinach, ilustracjach i na rysunkach modeli wyrobów futrzarskich,
które swoją budową przypominają bryły geometryczne. Poprzez obserwację wyrobu łatwo
będzie odtworzyć jego kształt i proporcje, a zwłaszcza stosunek długości do szerokości
i wysokości.

Przy obserwowaniu wyrobu naleŜy ustalić wysokość linii horyzontu H, punktu ocznego

O, ustawienia wyrobu (czołowe, boczne, krawędziowe). W zeszycie lub na kartonie moŜna
wykonać szkic i przystąpić do wykonania rysunku, umiejętnie rozplanowując go na arkuszu.
W zaleŜności od umieszczenia przedmiotu – nad lub pod linią horyzontu – linię tę naleŜy
rysować wzdłuŜ środka arkusza rysunkowego, niŜej lub wyŜej jego środka.

Przed rozpoczęciem szkiców odręcznych wyrobów skórzanych naleŜy przeprowadzić

tzw. ćwiczenia rozmachowe, polegające na kreśleniu odręcznym linii prostych i regularnych
linii  krzywych,  aby  następnie  przejść  do  rysunku  figur  geometrycznych  przypominających
swym  kształtem  przedmioty  płaskie  w  poszczególnych  wyrobach  skórzanych.  NaleŜy  przy
tym pamiętać o właściwej postawie rysującego. Światło powinno padać na arkusz rysunkowy
z  lewej  strony  rysującego.  Ołówek  (2B

−

6B trzyma się trzema palcami: kciukiem,

wskazującym i środkowym, w ręce, która podczas rysowania porusza się swobodnie
w nadgarstku. MoŜna rysować kredką, tuszem (patykiem lub pędzlem).

wiczenia rozmachowe przyzwyczajają rękę do swobodnego kreślenia linii prostych

w róŜnych  kierunkach  oraz  linii  owalnych  i  kołowych  w  celu  wyrobienia  sprawności
w odręcznym  prawidłowym  rysowaniu  wzorników  i  form  wyrobów  skórzanych.  Rysunek
rozmachowy  wykonuje  się  na  duŜym  formacie  papieru,  stojąc,  aby  moŜna  było  ogarnąć
wzrokiem  całość  rysunku.  Rysować  naleŜy  szybko  i  śmiało,  stosując  róŜne  grubości
i długości kresek.

Rysując linie proste poziome (rys.32a) naleŜy poruszać całą ręką w stawie ramieniowym,

przesuwając ołówek od strony lewej do prawej. MoŜna zaznaczyć punktami, gdzie ma być
początek i koniec linii, a rozpoczynając rysunek linii od początkowego punktu – spoglądać
w kierunku końcowego punktu. Linie rysuje się lekko, a później je wzmacnia.

Rysując linie proste pionowe (rys. 32a) stoi się równo, ręka powinna być podparta

palcami o papier. Ołówek przesuwa się bez odrywania go od papieru, a postać rysującego
odchyla się lekko do tyłu.

Rysując linie proste ukośne (rys. 32a) nachylamy je pod róŜnymi kątami, równolegle do

rysowanej linii. MoŜna rysować odręczne linie ukośne ciągłe lub kreskowe. Łącząc linie
ukośne

otrzymuje się linie łamane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysując łuki (rys.32b) ręka spełnia rolę cyrkla i, w zaleŜności od wielkości łuku, jest

punktem nieruchomym w nadgarstku (łuki małe), w łokciu (łuki większe) lub w ramieniu
(łuki duŜe).

Rysując koło (rys. 32b) najlepiej wykonywać je w narysowanych przedtem kwadratach.

Linie koła naleŜy powtarzać kilkakrotnie, aŜ otrzyma się właściwą formę koła. NaleŜy
rysować takŜe koła styczne zewnętrznie, wewnętrznie, ze wspólnym środkiem. Niektóre
powierzchnie kół moŜna kreskować róŜną grubością kresek, aby były bardziej wyraźne, łuki
łączyć mocniejszą kreską, stosując jakby zaokrąglenia i łączenia.

Łącząc linie łamane, otrzymuje się ząbkowania (rys. 32c), potrzebne w ozdobach

wyrobów skórzanych lub w łączeniach skór w kuśnierstwie.

Rys. 32. Ćwiczenia rozmachowe: a) poziome, pionowe i ukośne, b) łuki i koła styczne ,c) ząbki, d) figury

płaskie [2, s. 94]

Rys. 33. Rysunek czapki futrzanej w perspektywie zbieŜnej [1, s. 46]

Zasada wizowania w rysunku z natury

Rysunek z natury jest rysunkiem odtwórczym; powinien wiernie odtwarzać

rzeczywistość. Jego wartość wzrasta, gdy uda się zaobserwować i odtworzyć więcej, niŜ moŜe
spostrzec przeciętny człowiek. NiezaleŜnie od tego czy obiektem rysowanym jest twarz,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

postać  ludzka  lub  zwierzęca,  architektura  bądź  martwa  natura,  rysunek  powinien  wiernie
przekazywać  wzajemne  relacje  wielkości,  długości,  szerokości  (proporcje)  oraz  relacje
przestrzeni,  barwy  (waloru)  i  światłocienia.  W  nauce  rysowania  waŜna  jest  dokładność
w odtwarzaniu  proporcji.  KaŜdy  obiekt  naleŜy  najpierw  sprowadzić  do  formy  syntetycznej,
uproszczonej:  koła,  kwadratu,  prostokąta,  nawet  wtedy,  gdy  są  to  formy  przenikające  się,
częściowo  niewidoczne.  Konieczne  jest  rysowanie  osi  wyobraŜalnych  (osi  symetrii,  osi
pionowych,  poziomych),  które  ułatwią  konstruowanie  obiektu.  Zanim  wykona  się  właściwy
rysunek, naleŜy go skonstruować z linii konturowych, przeniesionych z natury, o określonych
kierunkach. Cały rysunek powinien być zbudowany z takich linii „poszukujących" kształtu, by
w efekcie wydobyć kształt najwłaściwszy i najbardziej proporcjonalny

Zadaniu temu słuŜy zasada wizowania (rys. 34), ułatwiająca uchwycenie właściwych

proporcji i kierunków; naleŜy więc:

−

obserwować przedmiot z odpowiedniej odległości, co najmniej 2 razy większej od jego

długości lub szerokości,

−

rozpocząć rysowanie od osi wyobraŜalnych i z właściwym ich umiejscowieniem na

płaszczyźnie (kompozycja),

−

zdecydować o wielkości rysunku w odniesieniu do wielkości umownej, porównywalnej,

np. wielkości głowy,

−

posługiwać się narzędziem (np. ołówkiem) trzymanym na odległość wyciągniętej ręki

(jedno oko zamknięte), do kaŜdej krawędzi, którą trzeba narysować i przyłoŜyć ołówek,
by uchwycić kierunek linii (odległość wyciągniętej ręki),

−

przesunąć ołówek, nie zmieniając połoŜenia ręki, i narysować linię, utrwalając jej

kierunek.

W ten sposób buduje się kształt całego obiektu, złoŜony z wielu linii – kierunków

przeniesionych z obiektu w przestrzeni na kartkę, płaszczyznę. KaŜda linia musi mieć
odpowiednią wielkość, porównywalną do wielkości umownej.

Linie odwzorowane naleŜy w przybliŜeniu „zmierzyć”, tj. ocenić ich wymiary ułamkowe,

np. szerokość głowy na wysokości linii oczu równa się 2/3 jej długości.

Wielkość linii moŜna określić, trzymając ołówek w wyciągniętej ręce, i zaznaczając na

nim paznokciem kciuka widzianą odległość.

Rys. 34. Wizowanie w rysunku z natury [1, s. 42]

Rysunek z natury

Rysunek moŜe być wykonywany z natury, z pamięci i z wyobraźni. Rysunek

obserwowanego przedmiotu wykonuje się szkicowo, a następnie cieniuje, czyli zaznacza
ś

wiatłocieniem, który w pełni powinien podkreślać charakterystyczną budowę przedmiotu.

Wydobywając światłocień, obserwuje się przedmiot przez lekko przymknięte powieki. Tam,
gdzie  promienie  światła  padają  prostopadle  na  powierzchnię  przedmiotu  lub  bliskie  są  temu
połoŜeniu,  będzie  pełne  światło;  tam,  gdzie  padają  ukośnie  –  półcień,   a  gdzie  nie  trafią  –
zarysowuje  się  cień,  czyli  cień  własny  przedmiotu.  Światłocień  wykonuje  się  miękkim
ołówkiem  (4B

−

6B) lub kredką, liniami o róŜnym natęŜeniu, długości w róŜnym kierunku.

MoŜna malować tuszem lub farbą, plamą barwną Płaszczyznę nie oświetloną –

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w najciemniejszym  tonie,  a  prostopadłą  do  padających  promieni  światła  –  w  jasnym  tonie.
Pozostałe  powierzchnie,  w  zaleŜności  od  połoŜenia  w  stosunku  do  światła,  naleŜy  malować
półtonami.  Przy  rysowaniu  przedmiotów  ustawionych  na  róŜnych  planach,  światłocień
zaznacza  się  zgodnie  z  perspektywą  powietrzną  –  przedmioty  na  pierwszym  planie  kreskuje
się  mocniej,  a  na  dalszych  planach  coraz  słabiej,  tzn.  o  mniejszym  natęŜeniu  i  zagęszczeniu
kreski.

W rysunku z natury występuje zagadnienie bryły i sylwety przedmiotu. Bryły są formami

przestrzennymi,  czyli  trójwymiarowymi.  Bryłami  są  więc  modele  wyrobów  skórzanych,  ale
ich  cień  rzucony  na  płaszczyznę,  np.  na  ścianę,  jest  płaski.  Cień  ten  jest  sylwetą  bryły,
płaszczyzną  ograniczoną  konturem  (obrysem).  NaleŜy  więc  tak  ustawić  bryłę  do  rysowania,
aby uchwycić jej charakterystyczny kształt.

Rys. 35. Kolejne fazy powstawania rysunku odręcznego brył [1, s. 42]

Rysunek z natury wyrobów kuśnierskich

Do pierwszych rysunków wyrobów kuśnierskich powinny słuŜyć modele proste w kroju.

Do takich naleŜą: szale, kołnierze, czapki, rękawice, czyli tzw. galanteria skórzana. Najlepiej
jeśli model przeznaczony do rysowania jest ułoŜony na manekinie (kołnierz, szal, futro) lub
na klocku (czapka, kapelusz).

Arkusz papieru układa się w taki sposób, aby model wyglądał najkorzystniej. Ołówkiem

B lub 2B wykonuje się szkic manekina lub klocka na który z kolei nanosi się rysunek modelu.
Nakreślony  ołówkiem  model  powinien  mieć  właściwą  proporcję  i  formę.  Po  wykonaniu
szkicu zaznacza  się  kierunek,  długość  i  charakter  włosa  oraz  światłocień.  MoŜna  to  uzyskać
stosując zdecydowane kreski o róŜnym natęŜeniu i długości. Cieniować moŜna ołówkiem lub
tuszem za pomocą piórka lub cienkiego pędzelka.

Rys. 36. Kolejne fazy powstawania rysunku odręcznego czapki futrzanej na klocku [2, s. 103]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 37. Rysunek z natury kurtki futrzanej na manekinie [2, s. 104]

Rysunek z natury figury ludzkiej w róŜnych ustawieniach

W odzieŜownictwie szczególnie waŜny jest rysunek figury ludzkiej. Na figurze łatwo

bowiem  dostrzec  istotne  cechy  ubioru:  linię,  sposób  układania  się  materiału,  styl,
powierzchnię  materiałów.  Trójwymiarowość  bryły  sprawia,  Ŝe  materiał  po  niej  „spływa”,
bądź  odstaje,  przylega  lub  sterczy,  lekko  ją  modeluje.  Rysunki  najczęściej  stosowane
w branŜy odzieŜowej to rysunki z pamięci lub wyobraźni, pozwalające kreować obraz ubioru,
tworzyć go, by później, na ich podstawie, urzeczywistnić projekt. Stosuje się równieŜ rysunki
dokładnie odtwarzające fason odzieŜy na figurze umownej, a nie rzeczywistej.

Aby posiąść umiejętność rysowania z natury i wyobraźni naleŜy poznać budowę

człowieka, jego proporcje, relacje między wyglądem ciała w  ruchu, a układem kośćca. Jest to
moŜliwe  na  podstawie  obserwacji,  szkiców  i  studiów  z  natury.  Rzeczywiste  proporcje
człowieka  często  odbiegają  od  idealnych.  U  większości  ludzi  dorosłych  długość  ciała
wyznacza  się  proporcjonalnie  do  wysokości  głowy.  Najczęściej  jest  to  relacja  1:7  lub  1:8
(doskonała), bywa teŜ 1:6.

Przy rysowaniu figury ludzkiej, zgodnie z zasadą wizowania naleŜy:

−

najpierw obserwowaną postać odpowiednio usytuować (zastosować np. kompozycję

centralną, symetryczną lub po przekątnej),

−

następnie wyznaczyć osie wyobraŜalne ciała ( oś symetrii, linie poziome ramion, talii,

tułowia, nóg),

−

określić długość i szerokość poszczególnych części ciała, posługując się miarą umowną,

−

zbudować figurę z form geometrycznych ( trójkątów, trapezów i innych).
Po skonstruowaniu i uchwyceniu proporcji naleŜy „poszukać” indywidualnego kształtu.

Często  szybko  wykonywane  rysunki  szkicowe  w  róŜnych  pozach  oraz  rysunki  studyjne
pozwalają  utrwalić  obraz  figury  ludzkiej.  Ujęcia  en  face,  z  tyłu  i  z  boku  ukazują  człowieka
z tej  samej  perspektywy,  bez  skrótów.  W  ujęciu  ¾  zaś  posługujemy  się  skrótem
perspektywicznym,  w  którym  jedna  strona  jest  bliŜsza,  a  druga  dalsza,  lecz  obie  mają
zmienione  proporcje    w  stosunku  do  obrazu  rzeczywistego.  Wygląd  z  przodu  i  z  tyłu  jest
przydatny w rysunku przedstawiającym fason odzieŜy na figurze. Sposób układania się ubioru
i jego linie, szczególnie dobrze prezentują się w ujęciu ¾.

Z wzorów antycznych przydatny do zastosowania w rysunkach odzieŜowych jest takŜe

wzorzec kontrapostu, tj. poza, w której masa ciała spoczywa na jednej nodze. Daje on
moŜliwość uzyskania efektu minimalnego ruchu, dynamiki. Rysunek postaci w kontrapoście
pozwala zaprezentować sposób układania się ubioru na figurze.

Zagadnienia dotyczące sylwetki statycznej i dynamicznej zostały szczegółowo omówione

w jednostce modułowej Z1.01. Projektowanie podstawowych wyrobów futrzarskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 38. Rysunek postaci a) z przodu, b) z boku c) z tyłu [1, s. 43]

4.3.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są cechy rysunku odręcznego?

Jakie jest znaczenie rysunku odręcznego w rysunku odzieŜowym?

Co to jest rysunek perspektywiczny?

Jakie są zasady wykonania rysunków w perspektywie zbieŜnej?

Jaki jest cel wykonania ćwiczeń rozmachowych?

Co to jest światłocień w rysunku?

Jakie są zasady wykończenia rysunku światłocieniem?

Jakie są zasady rysowania figury ludzkiej?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj rysunek czapki futrzanej w perspektywie zbieŜnej, wykreślając horyzont, punkt

oczny, punkt oddalenia mając na wzór rys.33 w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać przybory rysunkowe,

rozplanować rysunek na arkuszu z bloku rysunkowego,

zaznaczyć linie horyzontu (H), stanowisko obserwatora(S), punkt ocznym(O), punkty
oddalenia (od

i od

narysować czapkę w perspektywie zbieŜnej,

zaprezentować rysunek.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

model czapki futrzanej,

−

poradnik ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

blok rysunkowy,

−

przybory rysunkowe,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ćwiczenie w rysunku rozmachowym na duŜym arkuszu papieru wzorując się na

rysunku 32 poradnika ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować arkusz papieru do wykonania ćwiczenia – złoŜyć arkusz na cztery części,

przygotować przybory do rysowania,

wykonać ćwiczenie rozmachowe na kaŜdej części o innym charakterze,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

arkusz papieru A1,

−

przybory do rysowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj ołówkiem lub kredką rysunek kołnierza futrzanego na manekinie. Uwzględnij

układ skór, kierunek włosa, kolor i zastosuj światłocień.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory,

zaplanować rozmieszczenie na arkuszu,

wykonać rysunek kołnierza,

zaznaczyć charakter okrywy włosowej,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

model kołnierza ze skóry lisa na manekinie,

−

poradnik ucznia,

−

przybory do rysowania,

−

blok rysunkowy,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj ołówkiem rysunki z natury figury ludzkiej w trzech ustawieniach: z przodu,

z boku i z tylu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory,

zaplanować rozmieszczenie na arkuszu,

wyznaczyć osie wyobraŜalne ciała,

zaznaczyć długość i szerokość poszczególnych części ciała,

narysować figury ludzkie,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

model figury ludzkiej,

−

poradnik ucznia,

−

przybory do rysowania,

−

blok rysunkowy,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Wykonaj rysunek techniczny kamizelki futrzanej na podstawie szkicu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy,

zaplanować rozmieszczenie na arkuszu,

wykonać szkic kamizelki,

wykonać rysunek techniczny na podstawie szkicu,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

model kamizelki futrzanej,

−

blok rysunkowy,

−

ołówki róŜnej twardości,

−

przybory kreślarskie,

−

przybory do rysowania,

−

poradnik ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić cechy rysunku odręcznego?

określić znaczenie rysunku odręcznego?

scharakteryzować rysunek perspektywiczny?

określić zasady wykonania rysunków w perspektywie zbieŜnej?

wykonać rysunek czapki (wyrobu) w perspektywie zbieŜnej,

wykonać ćwiczenie rozmachowe?

określić rodzaje rysunków z natury?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Kolorystyka – cechy barw

4.4.1. Materiał nauczania

Barwy moŜna rozpoznać jako:

−−−−

cechę światła,

−−−−

cechę powierzchni przedmiotu,

−−−−

cechę barwnika, farby i innych materiałów malarskich.

W celu usystematyzowania, wypracowano wiele modeli układu barw. Były to modele

przestrzenne, np. w kształcie kuli, stoŜka, piramidy, oraz najczęściej stosowane modele
płaskie

−

koła barw. Koło barw jest układem bardzo uproszczonym. Przedstawia się na nim

barwy tęczowe proste o jednakowym nasyceniu, nie uwzględniając stref światła (bieli) oraz
cienia (czerni).

Najprostszy schemat stanowi koło 6 barw tęczowych (chromatycznych; rys. 38a):

fioletowa, niebieska, zielona, Ŝółta, pomarańczowa, czerwona. Między 6 barwami tęczowymi
moŜna wyróŜnić jeszcze 12 barw, powstałych ze zmieszania barw sąsiednich (rys. 38b):
fioletowo-niebieską, niebiesko-fioletową, niebiesko-zieloną, zielono-niebieską, zielono-Ŝółtą,
Ŝ

ółto-zieloną, Ŝółto-pomarańczową, pomarańczowo-Ŝółtą, pomarańczowo-rwoną, czerwono-

pomarańczową, czerwono-fioletową, fioletowo-czerwoną.

Barwy podstawowe to: niebieska, Ŝółta, czerwona. Łącząc je ze sobą, uzyskuje się barwy

pochodne, tj. zieloną (niebieska + Ŝółta), fioletową (czerwona + niebieska) i pomarańczową
(czerwona + Ŝółta).

Barwy dopełniające do barw podstawowych występują w kole barw w parach

naprzeciwko siebie: dla barwy fioletowej (złoŜonej z czerwonej i niebieskiej) barwą
dopełniającą jest barwa Ŝółta, dla barwy pomarańczowej (złoŜonej z czerwonej i Ŝółtej) barwą
dopełniającą jest barwa niebieska, dla barwy zielonej (złoŜonej z niebieskiej i Ŝółtej) barwą
dopełniającą jest barwa czerwona.

Barwy dopełniające, występujące obok siebie, powodują zjawisko powidoków. Barwy

dopełniające, zmieszane ze sobą w róŜnych proporcjach, dają odcienie złoŜone złamane,
natomiast zmieszane w ilościach identycznych – dają odcienie szarości. RównieŜ zmieszanie
wszystkich barw podstawowych pozwala uzyskać odcienie szarości. Wśród barw tęczowych
wyróŜnia się równieŜ barwy pokrewne, takie jak:

−

barwa fioletowa (czerwony + niebieski), pomarańczowa (czerwony + Ŝółty), czerwona,

−

barwa fioletowa (czerwony + niebieski), zielona (Ŝółty + niebieski), niebieska.

O pokrewieństwie barw w grupie pierwszej decyduje zawartość barwy czerwonej,

w grupie drugiej zawartość barwy niebieskiej.

Oprócz barw tęczowych, w przyrodzie występują barwy neutralne (achromatyczne),

obojętne. NaleŜą do nich biel, szarość i czerń.

Kolejną, trzecią grupę barw, nie mieszczących się w systemie chromatycznym barw

tęczy, stanowią barwy brązowe – ziemie (ugry, umbry, sjeny).

Rys. 39. Koło barw: a) złoŜone z 6 barw, b) złoŜone z 18 barw [1, s. 55]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasyfikacja barw na podstawie ich cech

KaŜda barwa ma określone cechy. Podstawową cechą jest barwność (chromatyczność) –

inaczej ton, który odróŜnia ją od barwy szarej i innych barw. Ze względu na tę cechę barwy
dzieli się na: czerwone, zielone, Ŝółte, szare, czarne, białe, fioletowe, pomarańczowe, brązowe
i wszelkie ich odcienie. Jasność to cecha, według której rozróŜnia się barwy jasne, średnie
i ciemne (rys. 39). Stopień jasności oznacza się na skali szarości danej barwy.

W wypadku farb określoną jasność uzyskuje się albo przez dodanie bieli

−

barwy

pastelowe; albo przez dodanie szarości i czerni - ściemnianie.

Wśród róŜnych grup barw wyróŜnia się barwy:

−

jasne – Ŝółta i pomarańczowa (barwy tęczowe), biel (barwy neutralne), barwy pastelowe,

−

rednie – czerwona i zielona (barwy tęczowe), szarość (barwy neutralne), barwy złamane,

−

ciemne – niebieska i fioletowa (barwy tęczowe), czerń (barwy neutralne), barwy zgaszone.

Rys. 40. Jasność barw a) jasnych, b) średnich, c) ciemnych [1, s. 56]

Nasycenie jest to miara odmienności barwy od innych barw tego samego tonu i jasności,
inaczej stopień intensywności barwy (najsilniejszy lub najsłabszy bez domieszki bieli,

szarości, czerni). W wypadku farb nasycenie oznacza stopień zagęszczenia lub rozrzedzenia
barwnika. Czystość barw jest miarą zawartości obcej barwy. Ze względu na czystość barwy
dzieli się na:

−

czyste – barwy tęczowe podstawowe i pochodne o róŜnym nasyceniu oraz barwy
pastelowe (rys. 40) i biel; barwy pastelowe powstają przez zmieszanie barw tęczowych
z bielą,

−

złamane (rys. 41), powstające ze zmieszania barw tęczowych z szarością oraz przez
łączenie przeciwstawnych barw tęczowych lub barw zasadniczych,

−

zgaszone (rys. 42), powstające przez zmieszanie barw tęczowych z czernią.

Rys. 41. Powstawanie barw pastelowych : a) Ŝółty z białym (bananowy), b) pomarańczowy z białym

(morelowy), c) czerwony z białym (róŜowy [1, s. 57]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 42. Powstawanie barw złamanych : a) Ŝółty z szarym (oliwka), b) pomarańczowy z szarym

(brzoskwiniowy), c) czerwony z szarym (wiśniowy), d) fioletowy z szarym (wrzosowy), e) niebieski z szarym

(szaro

–

błękitny), f) zielony z szarym (zieleń chromowa) [1, s. 57]

Rys. 43. Powstawanie barw zgaszonych : a) Ŝółty z czarnym (khaki), b) pomarańczowy z czarnym (umbra),

c) czerwony z czarnym (bordowy), d) fioletowy z czarnym (śliwkowy), e) niebieski z czarnym (granatowy),

f) zielony z czarnym (zgniła zieleń) [1, s. 57]

Temperatura barw to stopień ciepłoty lub chłodu barwy, mierzony zawartością barwy

niebieskiej bądź zielonej, fioletowej, porównywany do wody, lub pomarańczowej, czerwonej
bądź Ŝółtej, porównywany do ognia, słońca.

Temperatura nie jest cechą stałą barwy, lecz zaleŜy m.in. od sąsiedztwa innych barw

(rys 43).

Wśród barw tęczowych do ciepłych zalicza się barwy: pomarańczową, czerwoną, Ŝółtą,

natomiast  do  zimnych:  niebieską,  zieloną,  fioletową.  Nawet  barwy  tęczowe  idealnie  czyste
i  silnie  nasycone  mają  odcienie  temperaturowe,  ze  względu  na  zawartość  barwy  sąsiedniej
(rys 44).

Rys. 44. Układ barw zimnych i ciepłych [1, s. 57]

Rys. 45. Odcienie temperaturowe barw tęczowych: a) zimne (1 – cytrynowy, 2 – amarant, 3 – kobalt, 4 indygo,

5- szmaragd), b) ciepłe (6

–

słonecznikowy, 7 – mandarynka, 8 – makowy, 9 – purpura, 10 – lazur, 11 – trawa)

[1 s. 57]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Relatywizm barw

W procesie postrzegania nie moŜna określić barw za pomocą wartości liczbowych,

bezwzględnych. Ta sama barwa moŜe wywoływać róŜne wraŜenia w zaleŜności od warunków
w jakich występuje: barwy występujące w zespołach ulegają działaniu barw sąsiadujących, co
moŜe wywołać pozorne zmiany ich tonu.

Rys. 46. Relatywizm barw – rozjaśniające działanie [1, s. 58]

Rys. 47. Oddziaływanie barw na człowieka: a) pogodne, b) Ŝywe, c) przygnębiające, d) powaŜne [1, s. 58]

Kolorystyka i estetyka wyrobów futrzarskich

Zestawienia kolorystyczne nie powinny być przypadkowe, lecz dobrze przemyślane

i celowe, poparte znajomością poznanych barw i ich właściwości.

Harmonia zestawienia barwnego, polega na tym, Ŝe wszystkie jego składniki

współdziałają  w wywoływaniu  dodatniego  efektu  w  wyglądzie  całości  ubioru.  Zestawienie
kolorów  w  ubiorze  jest  teŜ  uwarunkowane  porą  dnia  i  porą  roku.  MoŜe  być  utrzymane
w tonacji ciepłej lub zimnej, kontrastującej lub stonowanej, o kolorycie jasnym lub ciemnym.
W całości ubioru powinny występować najwyŜej trzy kolory. Łatwiej wtedy dostosować je do
sylwetki,  wieku,  karnacji  skóry,  koloru  włosów  itp.,  a  jeŜeli zachodzi  potrzeba,  powinno  się
kolorem tuszować braki i wady figury.

Ponadto są ubiory, w których występuje jeden kolor w róŜnych odcieniach. Takie

zestawienie nazywa się monochromatyczne albo tona1ne. Kompozycja ta moŜe dać dobre
efekty pod warunkiem, Ŝe utrzymana będzie w zróŜnicowanych walorach. Zestaw składający
się z waloru jednego tonu, np. szarości, moŜna urozmaicić przez uzupełnienie ubioru
dodatkami (torba, pasek, buciki w kolorze Ŝywym, czerwonym).

W zestawie barwnego ubioru dodatki mogą występować w kolorze dominującym, tzn.

w takim, który wyodrębnia się z całości, którego jest najwięcej (dominanta).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 48. Przykłady kompozycji do ozdabiania odzieŜy futrem z zastosowaniem róŜnej techniki i faktury

[2, s. 260]

4.4.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie barwy zaliczamy do podstawowych?

Jakie barwy zaliczamy do pochodnych?

Jakie są cechy barw?

Jak dzielimy barwy ze względu na czystość barw?

Jak dzielimy barwy ze względu na jasność barw?

Jak dzielimy barwy ze względu na temperaturę barw?

Co to jest relatywizm barw?

Na czym polega kompozycja zestawień kolorystycznych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykreśl na arkuszu z bloku rysunkowego okrąg i podziel go na sześć równych części.

Następnie  co  drugą  część  pokoloruj  farbami  o  barwach  zasadniczych,  a  pozostałe  pokryj
farbami  o  barwach  pochodnych  powstałych  przez  zmieszanie  dwóch  sąsiadujących  barw
zasadniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

wykreślić i podzielić okrąg według polecenia,

zamalować wskazane części farbami zasadniczymi,

uzyskać barwy pochodne przez mieszanie farb zasadniczych,

zamalować pozostałe części uzyskanymi kolorami,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do kreślenia,

−

przybory do malowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Narysuj na arkuszu rysunkowym trzy rzędy dowolnych figur, środkowy rząd pokryj

barwami czystymi, pierwszy rząd tymi samymi barwami z dodatkiem bieli i ostatni
z dodatkiem czerni. Określ, jakie barwy powstały.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

zaplanować rozmieszczenie figur na arkuszu,

narysować figury,

pomalować figury zgodnie z poleceniem,

określić powstałe barwy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do kreślenia,

−

przybory do malowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Narysuj na arkuszu rysunkowym cztery okręgi a w nich jednakowe figury. Zamaluj

figury kolorem szarym naturalnym, a okręgi dowolnym – ciepłym i zimnym, jasnym
i ciemnym. Zaobserwuj wpływ barw na kolor szary. Wytłumacz to zjawisko.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory od wykonania ćwiczenia,

zaplanować rozmieszczenie na arkuszu,

wykreślić figury,

pomalować figury zgodnie z poleceniem,

określić wpływ barw na kolor szary,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

wytłumaczyć zaistniałe zjawisko.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do kreślenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przybory do malowania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić barwy podstawowe?

określić barwy pochodne?

określić cechy barw?

podzielić barwy ze względu na jasność barw?

podzielić barwy ze względu na czystość barw?

podzielić barwy ze względu na temperaturę barw?

wyjaśnić zjawisko relatywizmu barw?

określić cechy kompozycji zestawień kolorystycznych?

uzyskać barwy pochodne przez mieszanie farb zasadniczych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Kompozycja form płaskich i przestrzennych

4.5.1 Materiał nauczania

Kompozycja

Kompozycja jest zespołem właściwie dobranych i celowo uporządkowanych elementów,

tworzących jednolitą całość dzięki kontrastowaniu, harmonizowaniu i akcentowaniu
plastycznych środków wyrazu takich jak: bryły, linie, strefy waloru i barwy. Komponowanie
jest intelektualnym czynnikiem twórczości człowieka i ma zastosowanie równieŜ w wyrobach
skórzanych np. w układach dekoracyjnych naszyć, haftów na koŜuchach, rękawicach oraz
skór na futrze, kołnierzu, pelerynie, błamie itd.

W wyrobach skórzanych mamy do czynienia zarówno z formami płaskimi jak

i przestrzennymi.  Wykrojone  części  składowe  futra,  torby  są  formami  płaskimi.  Po  zszyciu
będą  stanowiły  np.  koŜuch,  futro,  które  są  juŜ  formami  przestrzennymi.  I  tak  wszystkie
elementy dekoracyjne znajdujące się na wzornikach wyrobów, jak hafty, aplikacje, perforacje,
ozdobne szycia, wypustki, zalicza się do elementów płaskich. Wreszcie formy przed szyciem
przypominają  figury  geometryczne,  np.  trapezy,  prostokąty,  trójkąty,  kwadraty,  w  związku
z czym komponowanie będzie rozpatrywane w odniesieniu do tych figur.

Podział

powierzchni

jest

kompozycją

płaszczyzny,

czyli

dąŜeniem

najoszczędniejszego, najracjonalniejszego i moŜliwie najciekawszego wykorzystania
płaszczyzny.

Analizując budowę podstawowej figury, jaką jest kwadrat, stwierdzamy, Ŝe tworzą go

linie proste pionowe i poziome. W celu wzbogacenia jego powierzchni moŜna przeprowadzić
róŜne podziały: zgodny z jego budową (rys. 49), kontrastujący z liniami konturowymi
kwadratu (rys. 50) i niezgodny z budową kwadratu – wzrokowo rozbijający jego formę
(rys. 501.

Rys. 49. Podział płaszczyzny kwadratu zgodny z jego kształtem [2, s. 118]

Rys. 50. Podział płaszczyzny kontrastującej

z konturem kwadratu [2, s. 118]

Rys. 51. Podział płaszczyzny kwadratu niezgodny

z jego budową [2, s. 118]

Podobnie jak kwadrat moŜna rozpatrzyć kaŜdą figurę geometryczną, np. prostokąt,

trójkąt, koło (rys 52 i 53). Przede wszystkim naleŜy przeanalizować charakterystyczne cechy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

budowy figury i za pomocą linii dokonać podziału powierzchni, który moŜe podkreślić
kształt, osłabić lub zupełnie rozbić jego formę.

Rys. 52. Przykłady podziału powierzchni koła

niezgodnie z jego kształtem [2, s. 119]

Rys. 53. Przykłady podziału powierzchni koła

zgodnie z jego kształtem [2, s. 119]

Wymienione podziały mają zastosowanie w projektowaniu ozdób na koŜuchach,

rękawicach oraz kompozycji układów odpadu ze skór futerkowych w wyrobach kuśnierskich.
Rytm i jego rodzaje

Podstawowymi i najczęściej stosowanymi elementami kompozycji jest rytm i symetria.

Rytmem nazywamy powtarzanie w równych odstępach elementu przedmiotu, barwy lub

formy plastycznej (patrz rys. 54). Na rysunku 54a pokazano układ rytmiczny linii pionowych
ułoŜonych w jednakowych odstępach. Jest to najprostsza forma pokazania rytmu, który moŜe
być wzbogacony większą ilością elementów i róŜną odległością odstępów, niemniej zasada
rytmicznego powtarzania pozostaje bez zmiany.

W wyrobach skórzanych często spotykamy się z róŜnymi zdobieniami opartymi na

rytmie.  Takim  przykładem  przejrzystego  rytmu  albo  dekoracyjne  wykończenie  netek  i  dołu
rękawiczek  (rys.  54c).  Poza  tym  elementem  dekoracyjnym  rytmicznie  są  ułoŜone  ściegi
maszynowe  (stębnówki),  które  stosuje  się  przy  ozdabianiu  wyrobów  skórzanych.  Rytmiczne
są teŜ ściegi ręczne, przypominające stębnowane.

Dobrym przykładem subtelnego wyczucia rytmu, przy duŜym bogactwie elementów

i pomysłowości  w  ich  zestawieniu,  są  dekoracyjne  kompozycje  ludowe.  Mają  one
zastosowanie  w  wyrobach  kuśnierskich  w  kompozycjach  hafciarskich,  stosowanych  w  celu
podniesienia wartości plastycznych koŜuchów. Poza tym rytmiczność znajduje zastosowanie
przy  zestawieniu  odpadu  skór  futerkowych.  W  układach  skór  moŜe  być  zastosowana
kompozycja  rytmiczna  pionowa,  np.  w  futrze  z  piŜmowców,  albo  pozioma  –  w  pelerynie
z lisów,  etoli  itp.  Często  kompozycja  rytmiczna  pionowa  moŜe  być  zrównowaŜona  rytmami
poziomymi,  np.  w  futrze  z  nutrii  z  karczkiem  –  całe  futro  jest  w  układzie  pionowym,
a karczek w układzie poziomym skór.

RozróŜniamy dwa rodzaje układów rytmicznych: ograniczony i nieograniczony. Układ

rytmiczny nieograniczony polega na tym, Ŝe zastosowane we wzorze motywy mogą być
powtarzane w róŜnych kierunkach (rys. 54e).

Rys. 54. Przykłady rytmu: a) układ rytmiczny linii pionowych, b) rytm w perforacji, c) rytm w ozdobach

rękawiczek, d) układ rzędowy, e) przykład rytmu nieograniczonego [2, s. 122]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Układy rytmiczne ograniczone z dwu stron, a nieograniczone co do długości tworzą tzw.

układy pasowe – szlak (rys. 55).

Rys. 55. Układy pasowe – szlaki [2, s. 123]

Symetria

Swoistą formą rytmu jest symetria. Powstaje ona przy powtarzaniu elementów

kompozycji, po obu stronach prostej, zwanej osią symetrii, w taki sposób, Ŝe jedna strona jest
odwróconym odbiciem strony drugiej. Na rysunku 56 pokazano oś symetrii i po jej lewej
stronie fragment kwiatka jako ozdoby. Na osi symetrii stawiamy lusterko prostopadle do niej
i otrzymujemy drugą stronę ozdoby. Obok pokazany jest kwiatek w całości – graficzny obraz
zjawiska symetrii.

W kompozycji dekoracyjnej symetria odgrywa duŜą rolę jako czynnik porządkujący jej

elementy. Układy symetryczne mają zasadniczo jedną oś symetrii, ale mogą mieć ich więcej,
np. trójkąt równoboczny ma trzy, prostokąt – dwie osie symetrii, kwadrat – cztery, a koło

−

nieskończoną  ilość.  Od  momentu  wpisania  w  pole  figury  dowolnego  ornamentu  ilość  osi
symetrii  zmniejsza  się.  Najlepiej,  jeŜeli  osie  kompozycji  ornamentu  pokrywają  się  z  osiami
symetrii.  Wtedy  jest  ona  jakby  organicznie  związana  z  polem  i  stanowi  jedność
kompozycyjną.
Poza  formami  symetrycznymi  są  teŜ  formy  asymetryczne,  które  nie  mają  osi  symetrii,  bo
zarówno  jedna,  jak  i  druga  strona  nie  są  jednakowe  i  mogą  róŜnić  się  kształtem,  kolorem
i wielkością.

Rys. 56. Wyjaśnienie zjawiska symetrii [2, s. 125]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ornament

Ornamenty są najstarszymi elementami sztuki zdobniczej, a motywy w nich występujące

są  ściśle  związane  ze  stylami  róŜnych  epok.  Ornament,  zwany  w  potocznej  mowie  zdobiną,
nie  ma  wpływu  na  uŜyteczność  wyrobu,  ale  powinien  być  w  zgodzie  z  charakterem
i przeznaczeniem  ozdabianego  przedmiotu,  podkreślać  jego  funkcjonalność,  dekoracyjność,
kształt i estetykę.

Rys. 57. Przykład budowy ornamentu: a) element, b) motyw, c) wyznaczenie rytmu za pomocą osie lub

podziałki, d) rytmiczne powtarzanie motywu [2, s. 126]

W ornamentyce spotyka się takie zjawisko, Ŝe element moŜe być motywem, np. trójkąt

ułoŜony dekoracyjnie w pewnych odstępach tworzy ornament (patrz rys.57).

Rys. 58. Rysunek jako motyw [2, s. 127]

Rys. 59. Ornamenty odśrodkowe płaszczyznowe

[2, s. 240]

Ornamentyka w kuśnierstwie

Wytworem sztuki ludowej, związanym z róŜnymi regionami Polski, jest haft. W stroju

góralskim  jest  on  doskonałym  przykładem  subtelnego  wyczucia  rytmu  w  zestawieniu
elementów barwnych. Haft zdobiący góralskie koŜuszki, guńki, serdaczki czy spodnie składa
się  z  centralnej  gwiazdy,  pętli  dookoła  niej  i  spiczastego  zakończenia,  tzw.  krzesiwka.
Kompozycja  tego  haftu  jest  wzorem  do  naśladowania  w  zdobieniu  wyrobów  skórzanych,
zwłaszcza kuśnierskich, jak serdaczki do pracy, koŜuchy wyjściowe,

czapki, rękawice zimowe

i dziecięce ubiory .

Dekoracyjne wzory są modyfikowane. Obejmują stylizowane kwiaty, liście, gałązki,

a nawet zwierzęta (w ubiorach dziecięcych) i uwzględniają aplikację. Poza haftem ozdobnym
i aplikacją stosuje się w kuśnierstwie haftowane monogramy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 60. Serdaczek ozdobiony rytmicznym haftem [2, s. 135]

Rys. 61. Przykład kompozycji ornamentowych jako dekoracji łapawic [2, s. 134]

4.5.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest kompozycja formy plastycznej?

Jakie są elementy kompozycji plastycznej?

Co to jest rytm w kompozycji?

Jakie są rodzaje rytmów?

Co to jest kontrast w kompozycji?

Co to jest symetria w kompozycji?

Co to jest ornament?

Jakie jest znaczenie ornamentu w sztuce zdobniczej?

Jakie jest zastosowanie ornamentyki w kuśnierstwie?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj dowolny ornament pasowy i zastosuj na rysunku wyrobu kuśnierskiego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

zaprojektować element ornamentu,

zaprojektować motyw ornamentu,

zaplanować rytm za pomocą osi lub podziałki,

zbudować ornament według planu,

narysować fragment wyrobu kuśnierskiego,

zastosować ornament na rysunku wyrobu,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Narysuj cztery kwadraty na arkuszu z bloku rysunkowego. Przedstaw podział

płaszczyzny dwóch kwadratów zgodnie z jego kształtem i dwóch kwadratów niezgodnie
z jego budową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

zaplanować rozmieszczenie kwadratu na kartonie,

narysować kwadraty,

podzielić płaszczyzny kwadratów zgodnie z poleceniem,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Narysuj cztery okręgi na arkuszu z bloku rysunkowego. Przedstaw podział płaszczyzny

dwóch okręgów zgodnie z ich kształtem i dwóch okręgów niezgodnie z ich budową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

zaplanować rozmieszczenie okręgów na kartonie,

narysować okręgi,

podzielić płaszczyzny okręgów zgodnie z poleceniem,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić pojęcie kompozycji plastycznej?

wymienić elementy kompozycji plastycznej?

określić pojęcie rytmu w kompozycji?

określić pojęcie kontrastu w kompozycji?

określić pojęcie symetrii w kompozycji?

określić znaczenie ornamentu w sztuce zdobniczej?

określić zastosowanie ornamentyki w kuśnierstwie?

zaprojektować ornament?

wykonać podział płaszczyzny figur geometrycznych zgodnie i
niezgodnie z ich budową?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Ćwiczenia plastyczne

4.6.1 Materiał nauczania

Szkice, rysunki Ŝurnalowe, formy malarskie w odzieŜownictwie

Kolor jest barwą wyprodukowaną, dobraną do określonych celów, w postaci farb, kredek,

pasteli, itp.

Farby malarskie uŜyteczne w projektowaniu odzieŜy to głównie farby rozpuszczalne

w wodzie:

akwarele, tempery, gwasz, plakatowe. W zaleŜności od uŜytych farb i sposobów

malowania rozróŜnia się kilka technik malarskich.

Technika akwarelowa naleŜy do najtrudniejszych. Nie stosuje się w niej farby białej.

Technika  ta  polega  na  malowaniu  warstwowym  –  nakładaniu  kolejnych  partii  koloru  od
najjaśniejszych  do  stopniowo  ciemniejszych  lub  bardziej  nasyconych.  KaŜda  połoŜona
warstwa koloru przed połoŜeniem następnej musi wyschnąć. Płaszczyzny  koloru nakłada się
lekkim, zdecydowanym pojedynczym pociągnięciem pędzla, uŜywając duŜych ilości wody.

Technika gwaszu jest nieco podobna do akwareli w sposobie malowania, ale uzyskuje się

gamę barw stłumionych, nieprzezroczystych. Do farb dodaje się koloru białego. Gwasz
wymaga utrwalenia fiksatyną, (utrwalacz do farb i pasteli).

Technika tempery jest bardzo stara, stosowana od XV wieku. Jest to technika kryjąca,

szybkoschnąca, po wyschnięciu namalowany rysunek matowieje i jaśnieje. Aby uzyskać efekt
sprzed wyschnięcia, czyli poprzedni ton barwy, naleŜy pokryć obraz werniksem (lakierem).

Techniką pasteli uzyskuje się kreskę miękką, łagodną, łatwo pylącą się i odpadającą od

podłoŜa.  Pastele  nie  dają  się  mieszać,  naleŜy  je  rozcierać.  Do  malowania  konieczny  jest
odpowiedni papier. Obrazy wykonane tą techniką utrwala się fiksatyną. Pastele tłuste są dość
miękkie.  Stosuje  się  je  na  róŜne  podłoŜa,  np.  szorstkie,  gładkie.  MoŜna  nimi  rysować,
rozcierać, lawować pędzlem (podmalować farbą).

KolaŜ (rys. 62) to technika, polegająca na tworzeniu obrazów z gotowych elementów,

materiałów. Układy plastyczne uzyskuje się techniką sklejania. W tym celu są przydatne
róŜnorodne materiały: gazety, kolorowe czasopisma, z których moŜna wycinać fragmenty,
ś

cinki materiałów, taśmy, koronki, sznurki, kolorowe folie, lśniące papiery, bibuła, barwne

lakiery, brokat, złote i srebrne farby itp.

FrotaŜ (rys. 63) to technika bazująca na przypadku i automatyzmie. Polega na

przecieraniu  farby  lub  ołówka  przez  materiały  o  róŜnych  powierzchniach.  W  tej  technice
wykorzystuje  się  wszelkie  materiały  o  urozmaiconej  fakturze,  przepuszczające  wodę,  farbę.
W  prosty  sposób  uzyskuje  się  ciekawą  fakturę  (np.  koronki,  tiulu,  aŜuru).  Przecierać  naleŜy
dość  suchą  farbą,  by  „odbite"  motywy  nie  rozmyły  się.  Technikę  moŜna  stosować  w  celu
urozmaicenia szkicu lub rysunku Ŝurnalowego, w jego fragmentach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 62. KolaŜ [1, s. 66] Rys. 63. FrotaŜ [1, s. 65] Rys. 64. Akwarela [1, s. 65]

Rys. 65. Etapy wykonania rysunku Ŝurnalowego pastelą: a) szkic postaci i naniesienie pierwszej warstwy pasteli,

b) naniesienie drugiej warstwy pasteli, c) naniesienie konturów i trzeciej warstwy pasteli [1, s. 70]

Historyczne formy ubiorów

Informacje o sposobie ubierania się ludzi w minionych epokach pochodzą najczęściej

z zachowanych obiektów zabytkowych.

Wygląd strojów w znacznym stopniu wynikał z klimatu i stosunków społecznych

typowych dla danej cywilizacji, czy regionu, np. w klimacie ciepłym Basenu Morza
Ś

ródziemnego noszono płaty tkanin, wiązane lub spinane broszami lub układane w róŜnorodne

fałdy bezpośrednio na figurze. W klimacie chłodnym, np. na północy Europy, trzeba było
chronić ciało przed utratą ciepła szczelnymi, zszywanymi ubiorami z grubszych materiałów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Formy ubiorów, a szczególnie elementy ich zdobień i zastosowane materiały były

wiadectwem hierarchii społecznej. Stroje ludzi o wysokiej pozycji społecznej wyróŜniały się

bogactwem drogich materiałów, ornamentów, często takŜe umowną kolorystyką. W oficjalnej
modzie moŜnych nie rozróŜniano ubiorów całodziennych od oficjalnych. Inaczej wyglądało to
w ubiorach ludu – formy całodziennej odzieŜy wyraźnie róŜniły się od odświętno –
obrzędowej.
Z odświętnego nurtu ludowego ukształtował się regionalny strój ludowy.

Ubiór pełnił i pełni nadal trzy funkcje:

−−−−

ochronną – przed niekorzystnym oddziaływaniem czynników atmosferycznych,

−−−−

ozdobną – dodanie piękna figurze i twarzy ludzkiej,

−−−−

obrzędowo-hierarchiczną – podkreślenie pochodzenia społecznego lub waŜności

i specyfiki sytuacji.

Wiedza o rozwoju form ubiorów jest niezbędna w kostiumologii, tj. dziedzinie nauk

historii kultury materialnej, ściśle powiązanej z Ŝyciem, z potrzebami teatru, rękodzieła
artystycznego i przemysłu odzieŜowego.

Rys. 66. Kobieta z XVI wieku według obrazu A. Bronzino pt. „Eleonora z Toledo” [1, s. 138]

Rys. 67. Ubiory renesansowe francuskie [1, s. 139]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zagadnienie mody

Moda obejmuje bardzo szeroki zakres pojęć, bo moda to nie tylko wygląd, ale równieŜ

obyczaje i poglądy ludzi, ich potrzeby i upodobania. Moda słuŜy ludziom, spełniając przy tym
podwójne zadanie, tj. zaspokaja nie zawsze nawet uświadomioną potrzebę zwracania na
siebie uwagi i prozaicznie – okrywa ciało ludzkie, a takŜe ustala wytyczne na poszczególne
pory roku. Moda jest zmienna. Obecna moda czerpie ruchowe elementy z przeszłości i sięga
w przyszłość – łączy dawne cechy z nowymi.

RóŜnorodność kierunków występujących w modzie jest źródłem ciągłych poszukiwań

współczesnej odzieŜy oraz dodatków uzupełniających całość ubioru. Modne dodatki, takie jak
obuwie, torebki, rękawiczki, poprawiają i zmieniają na korzyść wygląd sylwetki.

ródłem przekazującym nowe tendencje mody oraz środkiem porozumiewawczym

między  klientem  a  wykonawcą  są  Ŝurna1e.  Bogata  róŜnorodność  lansowanych  modeli  nie
zawsze znajduje realne odbicie w wyrobach. W praktyce tylko niektóre modele są wykonane
w niezmienionej formie, inne ulegają niewielkim złagodzeniom lub dostosowaniu do potrzeb
codziennych.  Są  i  takie,  które  ze  względu  na  brak  funkcjonalności  nie  nadają  się  do
zrealizowania.  Dlatego  z  proponowanych  przez  Ŝurnale  modeli  naleŜy  wybierać  te,  które  są
ekonomiczne,  racjonalne,  ładne,  a  przede  wszystkim  funkcjonalne.  śurnale  dostarczają
bowiem  nowych  koncepcji,  z  nich  czerpie  się  doświadczenie  i  propozycje  mody,  ale  naleŜy
pamiętać,  Ŝe  pewniejszą  rękojmię  pięknego  wyglądu  stanowi  inwencja  i  kultura  plastyczna
człowieka.

Rys. 68. Wyroby kuśnierskie: a) czapka w stylu Zygmunta Augusta

b) czapka kobieca magnacka XVI / XVII w. ,c) wysoki kołnierz do

popołudniowego płaszcza, d) czapka z 1947r [2, s. 168

Rys. 69. Męskie okrycie wierzchnie

podszyte futrem [2, s. 166]

Projektanci współcześni, w poszukiwaniu źródeł inspiracji, sięgają takŜe po modę

z minionych wieków. Bogactwo form, detali i materiałów zostało zaadaptowane we
współczesnej modzie na szczególne okazje. W dzisiejszych ubiorach estradowych,
wieczorowych, ślubnych, na wielkie gale wykorzystuje się efekty dekoracyjności, deformacji
strojów historycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Projektanci poszukują motywów w ubiorach historycznych, tworząc kreacje nowoczesne,

nowatorskie, wykonane z materiałów najnowszych generacji, Wykorzystują osiągnięcia
technologiczne wielu dziedzin przemysłu tekstylnego. Przetwarzając modele historyczne na
potrzeby obecnej mody, projektanci sięgają po:

−−−−

ogólny zarys, sylwetę ubioru i jego bryłę,

−−−−

typowe dla danej epoki detale – dekolty, kołnierze, zdobienia itp,

−−−−

kolorystykę, zestawy barw,

−−−−

róŜne elementy, łącząc je dowolnie, np. sylwetkę z kolorystyką.

Wśród wielu kierunków współczesnej mody zawsze istnieje nurt ludowy, etniczny,

pojawiający  się  wraz  z  modą  na  zbliŜenie  do  natury,  powrotu  do  źródeł.  Ujawnia  się  on
w zamaszystych  obszernych  spódnicach,  prostych  w  kształcie  bluzkach,  tunikach,
dopasowanych  Ŝakiecikach  lub  ozdobnych  sukniach  wieczorowych.  W  projektowaniu
ubiorów  z  wykorzystaniem  wzorców  ludowych  twórcy  sięgają  po  formy  i  detale,  oraz
techniki, takie jak tkactwo, hafciarstwo, koronkarstwo.

Rys. 70. Stroje górali podhalańskich [1, s. 97] Rys. 71. Strój krakowski [1, s. 97]

Rys. 72. Stroje współczesne nawiązujące do strojów ludowych [1, s. 97]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 73. Strój kujawski Rys. 74. Strój łowicki Rys.75. Strój kurpiowski

[1, s. 98] [1, s. 98] [1, s. 98]

Kopiowanie rysunków Ŝurnalowych

Technika kalkowania rysunków Ŝurnalowych

Rysunki Ŝurnalowe moŜna kopiować z zastosowaniem kalkowania przy uŜyciu kalki

technicznej. Odrysować naleŜy zarysy rysunku, który później moŜna zaznaczyć konturem.
Płaszczyzny barwne maluje się kredkami lub farbą akwarelową (od spodniej strony kalki).

Technika kopiowania rysunków za pomocą kratek

KaŜdy rysunek moŜna skopiować w dowolnej skali. MoŜna go zmniejszać, powiększać

lub  rysować  w  takiej  samej  wielkości.  W  celu  przeniesienia  rysunku  w  określonej  skali
(mniejszy,  większy),  naleŜy  sporządzić  siatkę  prostokątną  (linie  poziome  i  pionowe)  na
rysunku kopiowanym oraz na kartce do kopiowania (rys.76). Siatkę oznacza się odpowiednio
literami  alfabetu  i  cyframi.  KaŜdy  element  rysunku  przerysowuje  się  kratka  po  kratce,
orientując się co do jego połoŜenia według oznaczeń literowych i cyfrowych.

Technika kopiowania z zastosowaniem linii pomocniczych

Technika kopiowania z zastosowaniem linii pomocniczych wymaga większych

umiejętności,  szczególnie  w  ocenie  wielkości  i  proporcji.  Rysowanie  naleŜy  rozpocząć  od
naniesienia  istotnych  linii  pomocniczych  pionowych  i  poziomych.  Następnie  zaznaczyć  na
nich  punktami  odcinki  szerokości  i  wszelkie  linie  ukośne.  Punkty  odpowiednio  połączyć,
nadając kształt zgodny z kopiowanym rysunkiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 76. Kopiowanie fragmentu rysunku Ŝurnalowego [2, s. 170]

Wykonywanie rysunków odzieŜowych techniką komputerową

Szerokie zastosowanie przy wykonywaniu rysunków do dokumentacji techniczno –

technologicznej  mają  specjalistyczne  programy  komputerowe.  Nowoczesna  technologia
oferuje  systemy,  dzięki  którym  moŜna  wykonywać  rysunki  na  kolorowym  monitorze.  Na
monitorze  moŜna  opracowywać  poszczególne  części  sylwetki  w najrozmaitszych
ustawieniach i kolorach.

Na rysunku, który pojawia się na ekranie monitora moŜna przeprowadzać dowolnie

zmiany. Zmienić moŜna np. kontury odzieŜy, usuwać lub dodawać róŜne elementy,
wyrównywać linie, zmieniać barwy. MoŜna przemieszczać i obracać części modelu. Wyniki
tych wszystkich czynności koduje się w pamięci komputera i moŜna je wykorzystywać do
tworzenia nowych wzorów odzieŜy.

Pełne rozwiązanie projektowania i produkcji odzieŜy za pomocą systemów

informatycznych proponuje Inven Tex. Kompleksowe studio oprogramowania i sprzętu
stanowi silne narzędzie projektowania odzieŜy (FDS), perfekcyjny system przygotowania
produkcji

(CAD/CAM),

rzeczywistą

trójwymiarową

wizualizację

wspomagającą

projektowanie,  system  dokumentacji  technologicznej  oraz  system  zarządzania  produkcją.
System projektowania odzieŜy odmalowuje pomysły w sugestywne obrazy, rysunki odręczne
w  techniczne,  fotografie  na  bliskie  trzem  wymiarom  prezentacje,  likwidując  konieczność
wykonywania  wzorów.  Zastosowanie  programów  komputerowych  znacznie  skraca  czas
projektowania i przygotowania nowych wyrobów odzieŜowych.

Ten sposób tworzenia rysunków odzieŜowych stanie się wkrótce normalnym zjawiskiem

w produkcyjnych zakładach odzieŜowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 77. Wykonywanie rysunków z zastosowaniem specjalistycznych programów komputerowych [3, s. 12]

4.6.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie techniki malarskie wyróŜnia się przy tworzeniu rysunków Ŝurnalowych?

Jakie materiały stosuje się do wykonywania rysunków Ŝurnalowych?

Jaki wpływ ma klimat i obyczaje na wygląd i kolor ubioru na przestrzeni wieków?

Jaka jest rola dodatków i akcentów kolorystycznych w ubiorach?

Jakie rodzaje odzieŜy ze skór wyróŜnia się w róŜnych okresach historycznych?

Jakie są charakterystyczne polskie stroje ludowe?

Jakie są techniki kopiowania rysunków?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj przeglądu historycznych form ubiorów. Wykonaj szkic dowolnego wyrobu

futrzanego z wybranej epoki historycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przejrzeć stroje historyczne z róŜnych epok,

wykonać szkice wybranego wyrobu dowolną techniką,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

rysunki i fotografie ubiorów historycznych,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

przybory do malowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj kopię współczesnego modelu Ŝurnalowego odzieŜy stosując kalkę techniczną.

Rysunek wykończ techniką kolaŜu, uŜywając odpadu ze skór futerkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać model odzieŜy z Ŝurnali,

wykonać kopię modelu uŜywając kalki technicznej,

wykończyć rysunek stosując technikę kolaŜu,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

urnale mody,

−

blok rysunkowy,

−

kalka techniczna

−

przybory do rysowania,

−

odpad ze skór futerkowych,

−

klej,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj kopie rysunku Ŝurnalowego odzieŜy w skali 2:1 stosując technikę siatki

rysunkowej. Rysunek wykończ piórkiem i tuszem oraz plamą barwną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wybrać rysunek Ŝurnalowy do kopiowania,

wykreślić siatkę rysunkowe kwadratową na wybranym rysunku,

oznaczyć pola siatki rysunkowej,

narysować siatkę o dwukrotnie większych rozmiarach,

przekopiować rysunek z Ŝurnala na arkusz z bloku,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

urnale mody,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

przybory do malowania,

−

tusz,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Przekształć rysunek odręczny wyrobu odzieŜowego na rysunek techniczny,

wykorzystując specjalistyczne programy komputerowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z programem komputerowym,

wybrać z pamięci komputera rysunek odręczny do przekształcenia,

wykonać rysunek techniczny wybranego modelu,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe,

−

drukarka,

−

poradnik ucznia,

−

przybory do rysowania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować techniki malarskie?

określić materiały stosowane przy wykonaniu rysunków?

określić wpływ klimatu i obyczajów ma wygląd ubiorów?

scharakteryzować rodzaje odzieŜy ze skór w róŜnych okresach
historycznych?

scharakteryzować typowe polskie stroje ludowe?

określić metody kopiowania rysunków Ŝurnalowych?

skopiować rysunki Ŝurnalowe?

wykonać rysunek techniczny z zastosowaniem specjalistycznych

programów komputerowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie na
później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Znormalizowany i podstawowy format arkusz rysunkowego to format
a)

A1.

A2.

A3.

A4.

2. Opracowany arkusz A4 zawiera

obramowanie ramką i tabliczkę informacyjną.

podwójne obramowanie.

tylko tabliczkę informacyjną.

tylko ramkę.

3. Linie pomocnicze w rysunku technicznym wykonuje się linią

ciągłą cienką.

przerywaną cienką.

punktową cienką.

falistą.

4. Wymiary w rysunku technicznym umieszcza się

pod linią wymiarową.

nad linią wymiarową.

na konturach rysunku.

na tabliczce informacyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. DuŜe litery alfabetu to

antykwy.

majuskuły.

kapituły.

minuskuły.

6. Rysunek techniczny opisuje się stosując pismo

obrazkowe.

techniczne.

fantazyjne.

rzymskie.

7. Niekończąca się linia przechodząca przez dwa dowolne punkty to

prosta.

odcinek.

półprosta.

fala.

8. Płaszczyzna zawarta między dwoma półprostymi wychodzącymi z jednego punktu to

kąt.

trójkąt.

pole figury.

bok bryły.

9. Na rysunku przedstawiony jest sposób wykreślenia

linii równoległych.

kątów.

podziału odcinka na równe części.

linii skośnych.

10. Oś x w układzie współrzędnych ma kierunek

pionowy.

poziomy.

skośny.

dowolny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Obraz przedmiotu na płaszczyźnie zwanej rzutnią nazywamy
a)

rzutem równoległym.

rzutem prostopadłym.

rzutnią.

rzutnikiem.

12. Rysunek przedstawia rzut prostokątny

odcinka.

kwadratu.

punktu.

sześcianu.

13. Na rysunku przedstawiony jest rzut

prostokątny
a)

walca.

stoŜka.

kuli.

ostrosłupa.

14. Linia horyzontu to

linia obrazu.

punkt widzenia.

linia wzdłuŜ której niebo pozornie styka się z ziemią.

linia ustawienia.

15. Tam, gdzie promienie światła padają ukośnie na powierzchnię przedmiotu będzie

wiatło pełne.

półcień.

cień własny.

wiatłocień.

16. Biel, szarość, czarny zaliczamy do barw

złoŜonych,

podstawowych.

neutralnych.

dopełniających.

17.

Mieszając barwy łączone z czernią uzyskamy barwy
a)

zgaszone.

złamane.

czyste.

brudne.

18.Tworzenie obrazu przy uŜyciu farb mocno rozwodnionych to technika

akwarelowa.

plakatowa.

gwaszu.

pasteli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Swobodne, szybkie rysunki to

rysunki modelowe.

rysunki Ŝurnalowe.

szkice rysunkowe.

studio rysunkowe.

20. Barwy złamane uzyskuje się przez mieszanie barw tęczowych z

bielą.

czernią.

szarością.

czerwienią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Sporządzenie rysunku technicznego i odzieŜowego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: