Arystoteles (384-324 p.Ch.)

Istota duszy

Dusza stanowi w systemie Arystotelesa formę życia organicznego. Dusza ludzka (rozum, νοῦς nus) stała się najdoskonalszą z form; jedyną, która posiadła zdolność rozumienia świata zewnętrznego i świadomość samej siebie. Jako najdoskonalsza jest też najbliższa połączenia się z Bogiem. Dusza jest jednak tylko formą materii, nierozerwalnie z nią związana. Dusza i ciało człowieka tworzą więc swoistą całość, a nie dwa oddzielne byty.

Teoria "złotego środka"

Arystoteles uważał, że zbyt skrajne czy rygorystyczne podejście do moralności oraz całkowite ignorowanie żądz cielesnych ma zwykle fatalne rezultaty, gdyż żądze te są sposobem, w jaki ciało komunikuje silnie zależnej od niego duszy swoje potrzeby.

W swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się "złotym środkiem", który jest określany przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia, najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym.

Wynika z tego, iż człowiek powinien podążać drogą "złotego środka" – nie ignorować żądz, ale też nie może się im podporządkowywać, nie może im ulegać. Jego działanie ma być umiarkowane, ale ma jednocześnie przynosić mu przyjemność. Żądze muszą zostać zaspokojone, ale w sposób umożliwiający harmonijny rozwój także rozumnej części duszy, która to dusza powinna oprócz nabywania wiedzy kultywować również umiejętności panowania nad żądzami, poprzez silną wolę, odwagę i rozsądek.

Wg Arystotelesa nie w każdym postępowaniu można odnaleźć "złoty środek", do takich czynów zalicza: cudzołóstwo, kradzież, morderstwo — tutaj nie ma średniej miary, są to czyny niegodziwe!

1.PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA- Nazwa ”psychologia” pochodzi etymologicznie od słów psyche i logos. Słowo psyche oznaczało pierwotnie dech a dopiero później brane było w znaczeniu pierwiastka życiowego. A logos oznacza słowo, sens. Stąd psychologia to nauka o duszy. Twórcą nauki o duszy pojętej jako pierwiastek życiowy jest Arystoteles . Nazwą psychologia się jednak nie posługiwał. Swoją rozprawę psychologiczną zatytułował "de anima”(O duszy). Nazwa psychologia pojawiła się w XVI w

Psychologia stosowana jest to dziedzina psychologii która koncentruje się na wykorzystywaniu wyników badań podstawowych do rozwiązywania problemów praktycznych, ale prowadzi także badania własne uwzględniające problemy specyficzne dla danej dziedziny zastosowań. Najbardziej rozwiniętymi działami psychologii stosowanej, zarówno pod względem użyteczności praktycznej, jak i własnych badań specjalistycznych, są: psychologia pracy, psychologia wychowawcza i psychologia kliniczna.

psychologia stosowana, dyscyplina psychologii zajmująca się zastosowaniem wyników badań teoret. w różnych dziedzinach życia praktycznego; w zależności od rodzaju badanej aktywności (od strony funkcjonowania psychol. uczestników), możemy mówić o psychologii wychowaczej, psychologii zdrowia, psychologii inżynieryjnej itd.

psychologia poznawcza, nurt teoret. we współcz. psychologii, akcentujący znaczenie procesów poznawczych (odbioru i przetwarzania informacji) oraz wytworzonych na ich podstawie wewn. struktur (poznawczej reprezentacji świata) w regulacji zachowania się człowieka.

psychologia humanistyczna, kierunek w psychologii i psychoterapii kładący nacisk na zagadnienie zdrowia psychicznego oraz rozwoju osobowości ujmowanego jako realizowanie potencjalnych możliwości jednostki (samorealizacja); postuluje zajmowanie się człowiekiem jako całością, dostrzegając związki między psychiką, ciałem i duchowością; zapoczątkowany w poł. XX w. przez A.H. Maslowa, R. Maya, C. Rogersa.

psychologia społeczna, dział psychologii zajmujący się badaniem zachowań człowieka w sytuacjach społ.; obejmuje m.in. problematykę interakcji międzyosobowych, postaw, funkcjonowania małych grup oraz tzw. zachowań zbiorowych.

behawioryzm [ang. behaviour ‘zachowanie się’], biol. kierunek w psychologii XX w., wg którego jedynym obiektywnym przedmiotem badań psychol. jest zachowanie się człowieka; zainicjowany przez J.B. Watsona, rozwijany przez B.F. Skinnera (b. radykalny), C.L. Hulla, E.Ch. Tolmana i in. (neobehawioryzm); odrzuca zjawiska świadomości i metodę introspekcji jako niepoddające się badaniu nauk.; zakłada, że każde zachowanie jest reakcją na bodźce, a rozwój człowieka stanowi wynik uczenia się (pod wpływem zmian środowiska) nowych reakcji.

Behawioryzm (angielskie behaviour – zachowanie się), kierunek w psychologii XX w., popularny szczególnie w USA. Polega na odrzuceniu pojęcia świadomości oraz introspekcji jako metody subiektywnej i na badaniu wyłącznie bodźców bądź ich układu (sytuacji) i reakcji fizjologicznych im odpowiadających, czyli na analizie obiektywnego zachowania się człowieka lub zwierzęcia.

Zachowanie człowieka jest, zdaniem behawiorystów, zespołem reakcji ruchowych i zmian fizjologicznych bedących odpowiedzią organizmu na określone bodźce nie tylko w przypadku prostych odruchów, ale również dla bardziej złożonych problemów (rozwiązywanie zadań intelektualnych, konflikty motywacyjne, myślenie itp.). Zadaniem psychologii ma więc być badanie związków między bodźcami i reakcjami (formuła S-R, czyli stimulus-reaction) oraz wywieranie wpływu na zachowanie się ludzi. B. zakładał, że zachowanie się, rozwój i osobowość człowieka są efektem zewnętrznych bodźców działających na jednostkę. Zmiany zachowania się człowieka stanowią wynik uczenia się nowych reakcji (nie mają znaczenia instynkty ani cechy wrodzone, dlatego b. nazywano teorią uczenia się). Założenia kierunku zaczęły z czasem spotykać się z krytyką także jego zwolenników, co doprowadziło do powstania odłamów b., zw. ogólnie neobehawioryzmem.

*Introspekcja, samoobserwacja, kierowanie uwagi ku własnym przeżyciom, badanie ich, analizowanie, obserwacja własnych procesów świadomości w celu poznania ich przebiegu oraz wysnucia naukowych wniosków. W psychologii istnieje spór o wartość introspekcji jako metody naukowej.

Dziedziny psychologii

• P. ogólna - zajmuje się przebiegiem procesów psychicznych człowieka, ich rodzajami i klasyfikacją, analizą struktury osobowości, a także czynnikami, od których zależy normalny przebieg czynności ludzkich

• P. rozwojowa - rozpatruje problemy psychiczne w aspekcie rozwojowym; ogólnymi prawami rozwoju psychicznego, fazami, jakie daje się wyróżnić w procesie rozwoju psychicznego

• P. społeczna - zajmuje się procesami zachodzącymi w zespołach ludzkich, wpływem, jaki wywiera grupa społeczna na przebieg czynności jednostki i fakt przynależności do niej; interesuje się pozycją jednostek w grupie i ich wpływem na całość grupy

• P. biologiczna - zajmuje się zależnością przebiegu procesów psychicznych od postaw anatomiczno-fizjologicznych

• P. wychowawcza (edukacyjna) - interesuje się badaniem psychologicznych problemów nauczania i wychowania, różnicami intelektualnymi,genezą trudności szkolnych

• P. pracy - zajmuje się praktycznym zastosowaniem wiedzy psychologicznej we wszystkich dziedzinach pracy

• P. kliniczna - zajmuje się zaburzeniami funkcjonowania psychicznego (psychopatologia); bada ich przyczyny, przebieg oraz sposoby leczenia (psychoterapia)\

Cele psychologii:

• opisywanie

• wyjaśnianie

• przewidywanie

• sterowanie

• podnoszenie jakości życia ludzkiego

Psychologia - nauka zajmująca się:

• powstawaniem i przebiegiem procesów psychicznych

• cechami psychicznymi człowieka

• regulacją jego stosunków z otoczeniem

I. Struktura osobowości:

– ID - stanowi kategorię opisującą pierwotne pragnienia, popędy lub wrodzone instynkty;

– EGO - dysponuje funkcjami integracji oraz syntezy procesów spostrzegania, pamiętania, myślenia i działania

• bada rzeczywistość otaczającą człowieka

• analizuje przeżycia wewnętrzne w celu wyboru określonych zachowań i takie kierowanie nimi, by w sposób nie naruszający nakazów i zakazów moralnych i społecznych jednostka mogła zaspokajać swoje potrzeby

– SUPER - EGO - swoiste sumienie jednostki, kontroler jej zachowania, odnosi się do wzorców kulturowych, nakazów i zakazów przyswajanych w danym kręgu kulturowym

II. Gł. założenie: człowiek jest nieświadom sił motywujących jego osobowość (potrzeby, popędy - pierwotne [in. wrodzone] i wtórne, dążenia [motywy].

III. Teoria konfliktów - konflikty między popędami oraz jednostką a otoczeniem są nieuniknione;

– podział konfliktów na wewnętrzne (motywacyjne, np. dążenie, by być bogatym i zrobić karierę, a dążeniem, by być lubianym przez otoczenie) i zewnętrzne (gdy występuje sprzeczność między celami konkretnej jednostki a celami innych osób np. w środowisku pracy)

IV. Mechanizmy obronne - instrumenty wykorzystywane w trakcie radzenia sobie z konfliktami (projekcja, racjonalizacja, substytucja, kompensacja, reakcja upozorowana, wyparcie, stłumienie)

Psychologia humanistyczna

I. Psychologia humanistyczna A. Maslowa, C. Rogersa

Założenia:

1. uczucia , pragnienia i nadzieje są tak samo ważne jak wpływy i bodźce,

2. integralność (holizm) i specyficzność jednostki ludzkiej,

3. konieczność zaspokojenia potrzeb, ich hierarchia: od podstawowych (fizjologicznych), wyższych (bezpieczeństwa, przynależności, miłości) do wyższych (samorealizacji aż po przeżycia mistyczne),

4. istotę ludzką charakteryzuje to, że w ciągu całego życia

praktycznie stale czegoś pragnie.

5. istotę ludzką charakteryzuje to, że w ciągu całego życia praktycznie stale czegoś pragnie,

6. wyzwolenie emocji przez ekspresję fizyczną.

7.Nawiązanie do psych. humanistycznej - psychologia transpersonalna - ( A. Maslow, S.Grof) zajmująca się:

rozpoznawaniem i badaniem niezwykłych lub „transpersonalnych” stanów świadomości,

psychologicznymi barierami utrudniającymi transpersonalne realizacje,

Metody badawcze => zespół konkretnych czynności za pomocą których stosujemy:

I. OBSERWACJE PSYCHOLOGICZNĄ => Polega ona na świadomym, planowym i celowym spostrzeganiu zjawisk i zdarzeń. Ponadto rejestrowanie zjawisk i czynności psychicznych. Może ona być stosowana jako samodzielna dziedzina, lub oparta o inne metody, np. obserwacja testowa. Obserwacja powinna być rejestracją obiektywnych faktów. Badacz (psycholog) może rejestrować dane zachowania, a wyniki badania może porównywać z innymi badanymi osobami.

1. Cechy prawidłowej obserwacji:

a) celowość => musimy wiedzieć dlaczego obserwujemy dana jednostkę.

b) systematyczność i planowość (historia o dziewczynie przed egzaminem)

c) selektywność => np. oddzielanie tego co wypada od tego co nie wypada.

d) obiektywność testu psychologicznego => polega ona na tym, że wyniki uzyskiwane w badaniu są niezależne od osoby badającej- eksperymentatora.

2. Kategorie obserwacji:

a) fotograficzna (dokładna)

b) dziennik obserwacji

c) próbki czasowe i próbki zdarzeń (np. co pół godziny)

II. EKSPERYMENT => metoda badania polegająca na wywołaniu badanego zjawiska (np. uczenie się, agresja, emocje) lub tworzeniu i regulowaniu warunków, w których badane zjawisko może wystąpić.

1. Najbardziej znana cechą eksperymentu =>dzięki pełnej kontroli zmiennych metoda ta jest najbardziej obiektywna.

2. Zmienne są to bardzo precyzyjnie dobierane warunki badania. Wyróżniamy zmienność zależą i niezależną.

3. Eksperyment laboratoryjny => jest to badanie czasu reakcji, kojarzenia oraz obrony percepcyjnej, czyli niespostrzegania bodźców sublimacyjnych o charakterze tabu (nieodbieranie bodźców, gdyż stanowią one pewne tabu).

4. Dlaczego eksperymenty były krytykowane:

a) Opierają się one w dużej mierze o sytuacje sztuczne. Zaczęto zastanawiać się, czy należy sytuacje sztuczne przenosić na życie realne.

5. Ponieważ eksperymenty nie były do końca wiarygodne wprowadzono, tzw. Eksperyment naturalny. Polega on na nieznacznej zmianie warunków, a czasem nawet wywołaniu zjawisk, ale w zasadzie w naturalnej sytuacji (np. warunki pracy, szkoła, itp.)Najsłynniejszym eksperymentem naturalnym jest Eksperyment Zimbardo (studenci w rolach więźniów i strażników).

6. Każdy eksperyment może być przeprowadzony wielokrotnie, dlatego jest metodą dość często stosowaną

III. TESTY PSYCHOLOGICZNE => Najbardziej znana i najbardziej specyficzna metoda badań psychologicznych. Są to wystandaryzowane zadania lub zbiór zadań służących do pomiaru cech indywidualnych człowieka. Przedmiotem badań testowych mogą być wiadomości, zdolności, cechy temperamentalne, a zwłaszcza cechy osobowościowe badanego.(*)Testami nazywamy tylko te próby, które są wystandaryzowane i obiektywne, a ich wynik można ująć liczbowo. Wyróżniamy dwa rodzaje testów:

1. Psychometryczne => są to testy w ścisłym tego słowa znaczeniu (*)

2. Testy projekcyjne => nie są testami w ścisłym tego słowa znaczeniu. Są to takie zadania, w których wykorzystuje się metodę projekcji, czyli stawianie zadań o niskim stopniu strukturalizacji, zadań wieloznacznych- tak aby osiągnąć rzutowanie na sytuację badania cech podmiotowych (czyli wewnętrznego świata jednostki). Im bardziej jest wieloznaczne zarówno badanie, jak i sytuacji badania, tym większe prawdopodobieństwo rzutowania, czyli projektowania tzw. głębokich cech osobowości. Przykłady testów projekcyjnych:

a) Test Rorschacha => najbardziej znany test, nazywany również testem plam atramentowych(10 plansz z barwami [a]chromatycznymi)

b) Test Apercepcji Tematycznych

c) Test Zdań Niedokończonych, np. „Najbardziej nie lubię gdy...”, „Najbardziej lubię gdy...”. (jest to projektowanie własnych myśli)

d) Test Rysunku Postaci Ludzkiej

3. Standaryzacja =>polega na ustaleniu norm, które pozwalają na porównywanie wyników uzyskanych w teście przez różnych ludzi. Prawidłowy rozkład wyników można zaobserwować za pomocą „krzywej rozkładu normalnego”, zwanej „Krzywą Gaussa”

a) Jak przeprowadzamy badanie:

- należy przebadać dużą grupę ludzi z różnych grup wiekowych oraz różnych grup środowiskowych

- odrzucamy pytania, które są niezrozumiałe dla żadnej z badanych grup (np. Kiedy zapytamy się Polaka jak nazywa się prezydent USA, bardzo duży procent badanych osób udzieli poprawnej odpowiedzi. Jednakże gdy zapytamy Amerykanina, kto jest prezydentem Polski, odpowiedz będzie znała znikoma liczba osób. Mogą oni natomiast wiedzieć jakiej narodowości był M. Kopernik, czy jakiej jest papież.)

- zapisujemy wyniki

Celem badania psychologicznego jest orzeczenie o istnieniu lub braku przeciwwskazań do kierowania pojazdem.

W tym celu za pomocą metod i narzędzi psychologicznych diagnozuje się:

- dokładność spostrzegania, uwagę – Tablice Poppelreutera

- intelekt – Test Matryc Ravena

- cechy osobowości – Kwestionariusz Osobowości Eysenca

- temperament – Kwestionariusz Temperamentu Strelaua

Do oceny czynności psychomotorycznych służą następujące aparaty:

- Wirometr- umiejętność oceny prędkości przez badanego

- Miernik Czasu Reakcji- czas reakcji badanego na bodźce

- Stereometr- widzenie stereoskopowe i ocena odległości przez badanego

- Noktometr – szybkość adaptacji wzroku do ciemności po olśnieniu

- Krążek Landolta – dolny próg wrażliwości wzrokowej w mroku