ODCZYNY POPRZETOCZENIOWE

1. Odczyny wczesne:

• występują już w czasie przetaczania

• najcięższe odczyny zwykle rozwijają się najgwałtowniej

• dlatego w ciągu pierwszych 5 minut przetaczania obowiązuje ścisły nadzór (próba biologiczna)

2. Odczyny późne:

• rozwijają się po zakończeniu przetaczania, nawet po kilkunastu dniach

• bardzo rzadko nawet tak późny odczyn może stanowić zagrożenie dla życia pacjenta

3. Ostre odczyny poprzetoczeniowe:

• ostre odczyny hemolityczne

• odczyny gorączkowe

• odczyny alergiczne

• przeciążenie krążenia

• pozasercowy obrzęk płuc

• hemoliza nieimmunologiczna

• posocznica bakteryjna

4. Ostry odczyn hemolityczny:

• ostra hemoliza wewnątrznaczyniowa – niezgodność w zakresie grup głównych

• ostra hemoliza pozanaczyniowa – niezgodność w zakresie grup dalszych (układy Kidd JK, Duffy Fly, Kell K)

• patofizjologia:

• utworzenie kompleksów antygen – przeciwciało na powierzchni erytrocytów

• aktywacja dopełniacza

• hemoliza wewnątrznaczyniowa

• hemoglobinemia i hemoglobinuria

• aktywacja układu krzepnięcia – wykrzepianie wewnątrznaczyniowe

• uwalnianie mediatorów reakcji zapalnej i katecholamin

• objawy kliniczne:

  • gorączka i dreszcze

  • niepokój

  • duszność

  • bóle w piersiach i lędźwiach

  • DIC

  • wstrząs

  • ostra niewydolność nerek

• postępowanie:

• przerwać transfuzję

• leczyć niewydolność krążenia:

  • infuzje

  • katecholaminy

• leczyć niewydolność oddechową:

  • tlenoterapia

  • wspomaganie wentylacji

• zapobiegać rozwojowi DIC (heparyna) i leczyć go (antytrombina III, substytucja czynników krzepnięcia)

• zapobiegać ONN (mannitol, furosemid, diureza 2ml/kg/h)

• zapobieganie:

• unikać błędów w dokumentacji

• prawidłowa identyfikacja próbek krwi

• identyfikacja biorcy (przetoczyć temu, czyją próbkę krwi krzyżowano)

5. Ostra hemoliza pozanaczyniowa:

• gorączka

• niedokrwistość

• hiperbilirubinemia

• ciężkie objawy - rzadko

6. Odczyny gorączkowe:

• gorączka jako jeden z objawów odczynów hemolitycznych

• izolowany odczyn gorączkowy – spowodowany przez przeciwciała przeciwko leukocytom i ewentualnym płytkom biorcy

• podawać leki przeciwgorączkowe

• stosować masę ubogoleukocytarną lub filtry leukocytarne do przetaczania

7. Odczyny alergiczne:

• spowodowane przez przeciwciała przeciwko białkom osocza dawcy

• zwykle tylko pokrzywka (świąd, rumień i bąble) – u 1 – 2 % biorców

• rzadko ciężka ogólnoustrojowa reakcja alergiczna – wstrząs anafilaktyczny

• postępowanie:

  • w pokrzywce – środki przeciwhistaminowe (jeżeli objawy ustąpią – można kontynuować przetaczanie)

  • gdy objawy ze strony układu oddechowego (obrzęk krtani, skurcz oskrzeli) lub krążenia – zatrzymać transfuzję, sterydy, adrenalina, ewentualnie roztwory koloidowe

• zapobieganie:

  • pacjentowi z ciężkim odczynem alergicznym w wywiadzie przetaczamy tzw. krwinki płukane

8. Przeciążenie krążenia:

• przetoczenie zbyt dużej objętości krwi

• lub zbyt szybkie

• zwykle przy wyrównywaniu przewlekłej anemii (pacjent z prawidłową objętością krwi i niedoborem hemoglobiny)

• łatwiej u pacjentów z miokardiopatią

• objawy:

• nadciśnienie tętnicze

• zaburzenia rytmu serca (ekstrasystolia komorowa)

• duszność (obrzęk płuc)

• postępowanie:

  • przewlekłą anemię wyrównywać powoli (1j ME / 4-6h) - nawet przez kilka dni

  • w razie ciężkiej duszności - krwioupust

9. Pozasercowy obrzęk płuc:

• nie związany z przeciążeniem krążenia

• spowodowany przez przeciwciała anty-HLA (leukoaglutyniny) biorcy przeciw leukocytom dawcy lub odwrotnie

• może się zdarzyć po przetoczeniu ME lub FFP

10. Hemoliza nieimmunologiczna

• roztwór hipotoniczny (glukoza 5%, aqua pro iniectione)

• roztwory hipertoniczny (glukoza 40%, żywienie pozajelitowe) - przetaczane jednocześnie przez jeden cewnik naczyniowy

• mechaniczne uszkodzenie krwinek (krążenie pozaustrojowe, rzadziej dializa pozaustrojowa)

• nieprawidłowe przechowywanie (zamrożenie lub przegrzanie)

• zakażenie bakteryjne

• postępowanie:

  • rozpoznanie przyczyny

  • leczenie objawowe jak w hemolizie immunologicznej

11. Posocznica bakteryjna

• bakterie namnażają się we krwi przechowywanej w zbyt wysokiej temperaturze

• krew ogrzana do temperatury pokojowej kolonizuje się bardzo szybko

• postępowanie:

• przestrzegać zasad przechowywania

• przestrzegać terminów przydatności preparatów

• nie ogrzewać krwi przed przetoczeniem

• w transfuzjach masywnych czy u pacjentów wychłodzonych stosować „Hot-Line”

• w razie objawów bakteriemii – posiew krwi, antybiotykoterapia

12. Odczyny późne:

• opóźniony odczyn hemolityczny

• choroby zakaźne

• trudności w kolejnym dobraniu krwi

• choroba - przeszczep przeciw gospodarzowi

13. Opóźnione odczyny hemolityczne:

• w przypadku immunizacji w przeszłości (zwykle poza układem ABO), gdy poziom przeciwciał obniży się poniżej progowego - próba krzyżowa będzie ujemna

• ponowne przetoczenie wywoła odpowiedź amnestyczną po 3 – 10 dniach

• przetoczone krwinki ulegają hemolizie pozanaczyniowej w śledzionie

14. Choroby zakaźne:

• HCV (90%)

• HBV

• HIV

• CMV

• EBV

• toksoplazmoza

• malaria

• kiła

• bruceloza

• gruźlica

• przyczyny:

• okno serologiczne - okres pomiędzy zakażeniem dawcy a pojawieniem się przeciwciał w jego krwi (w przypadku zapalenia wątroby typu C trwa to nawet kilka miesięcy)

• powikłania poprzetoczeniowe potencjalnie śmiertelne

• powikłania poprzetoczeniowe

• zwykle bezobjawowa niedokrwistość, która nie wymaga przetoczenia

• zapobieganie:

• eliminacja dawców z grup ryzyka (narkomani, homoseksualiści)

• rutynowe badania dawców

  • fizykalne (objawy infekcji)

  • laboratoryjne (cechy zapalenia wątroby)

  • serologiczne

• wiele przetoczeń dokonuje się zwyczajowo - np. gdy poziom Hb musi być większy niż 10 g/dl, nie decyduje o tym stan chorego

• okazuje się, że większość chorych dobrze toleruje 7-8 g/l