Zasady przechowywania materiału roślinnego – ciętych kwiatów

Produkcja i dystrybucja kwiatów ciętych wymaga zastosowania chłodni na każdym etapie obrotu handlowego.

Niska temperatura:

• hamuje rozwój pąków i kwiatów,

• ogranicza oddychanie i zużywanie materiałów zapasowych,

• obniża intensywność biosyntezy etylenu i wrażliwość na obecność tego gazu w atmosferze

• zmniejsza straty wody w procesie transpiracji

• ogranicza rozwój patogenów

Tylko stałe przetrzymywanie kwiatów w niskiej, odpowiedniej dla danego gatunku temperaturze, od momentu zbioru aż do wstawienia ich do wazonu, zapewnić może pełną dekoracyjność materiału kwiaciarskiego.

Kwiaty z natury nie są przystosowane do przechowywania w odróżnieniu od np. owoców czy nasion. Bardzo duży stosunek powierzchni zewnętrznej do objętości utrudnia zabezpieczenie ich przed wysychaniem, naraża na porażenie przed szkodnikami i choroby, zwiększa ryzyko uszkodzeń mechanicznych

Wyposażenie chłodni

W gospodarstwie, w którym prowadzi się produkcję ciętych kwiatów chłodnia musi być wyposażona:

1. w urządzenia pozwalające na regulację temperatury, zabezpieczające przed wahaniami większymi niż 0,5^oC oraz spadkiem temperatury poniżej -1^oC

2. w system wentylatorów mieszających powietrze (wymiana powietrza powinna odbywać się 2-4 razy na dobę

3. z ruchomych stelaży i półek, które rozstawia się zależnie od potrzeb.

Oprócz komory chłodniczej konieczne jest pomieszczenie o temperaturze do 10^oC, które służyć będzie jako miejsce przygotowania kwiatów do przechowywania czy ich aklimatyzowaniu po wyjęciu z chłodni.

Sposoby przechowywania

1. Przechowywanie na mokro

• W wodzie lub roztworze odpowiedniej pożywki ( w taki sposób można przechowywać rozwinięte kwiaty goździków, gerber, mieczyków, lwiej paszczy, lilii, gipsówki, szparagów

• W zasadzie jest to jedyny sposób przechowywania frezji i lwiej paszczy , gwarantujący dobra jakość po wyjęciu z chłodni

• Jest to prosta metoda nie wymagająca przeprowadzania takich zabiegów, jak: wstępne schładzanie, pakowanie i kondycjonowanie

• Z drugiej jednak strony tak przetrzymywane kwiaty rozwijają się w chłodni i okres ich przechowywania z reguły nie przekracza kilku tygodni

• Kwiaty pozostają bez opakowania, a wiec wymagają utrzymania wyższej wilgotności powietrza, co z kolei sprzyja rozwojowi szarej pleśni ( przeciwko niej należy stosować fungicydy)

• Kwiaty bardziej rozwinięte wydzielają więcej etylenu, stąd konieczność szczególnej troski o wentylację komory w taki jednak sposób, aby kwiaty nie były bezpośrednio narażone na podmuch powietrza

• Temperatura w trakcie przechowywania na mokro powinna wynosić1-5^oC

• Pędy roślin umieszcza się płytko w roztworze pożywki

• Do przechowywania powinno się stosować plastikowe pojemniki, których ścianki nie reagują ze składnikami pożywek

2. Przechowywanie na sucho

• Pionierem tej metody był S. Neff, który opracował ją w 1939 roku, w USA, dla goździków.

• Jej zasadą jest przechowywanie w temperaturze 0^oC goździków umieszczonych w gazoszczelnych opakowaniach, przy czym kwiaty cięte w pąku muszą być wstawione do chłodni jak najszybciej po zbiorze i wstępnie schłodzone przed zapakowaniem.

• Ulepszenie tej metody w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach przez dobranie odpowiedniego stadium cięcia, zabiegów wstępnych i sposobu traktowania goździków po wyjęciu ich z chłodni, umożliwiło wydłużenie okresu przechowywania z 39 dni do 5 miesięcy

• Do długotrwałego przechowywania najlepiej nadają się goździki cięte w fazie zamkniętego pąka lub w tak zwanym stadium krzyżyka, gdyż widoczny jest kolor kwiatu

• Pąki bardziej rozwinięte intensywniej oddychają i produkują etylen, są bardziej narażone na uszkodzenia mechaniczne i z tego względu można przechowywać je najwyżej przez 8-12 tygodni.

• Jak najszybciej po zbiorze kwiaty należy przenieść do pomieszczenia sąsiadującego z chłodnią i przygotować je do przechowywania.

• Goździki sortuje się zależnie od fazy rozwoju pąka.

• Pąki w jednakowym stadium wiąże się w pęczki po 25 sztuk, ustawiając je na jednakowym poziomie. Usuwa się liście z dolnej części pędów, przycina ich dolne końce na jednakową długość, co jest bardzo ważne, gdyż później zostaną płytko (3-5 cm) umieszczone w pożywce do kondycjonowania.

• W celu zabezpieczenia przed rozwojem szarej pleśni całe pęczki zanurza się na chwilę w roztworze odpowiedniego fungicydu.

• Następnie po odcieknięciu roztworu fungicydu, umieszcza się rośliny w chłodni, wstawiając je w do roztworu Proflovitu-P-81. Pożywka ta powinna być podgrzana do ok. 40^o C, gdyż kontrast między temperaturą roztworu a otoczenia (0^oC) spowoduje szybsze pobranie go przez kwiaty.

• Po wyjęciu z pożywki osusza się końce pędów, zawija kwiaty w papier chłonący wilgoć (bibuła, gazeta), aby ochronić je przed bezpośrednim kontaktem z folią, groźnym w przypadku skroplenia się pary wodnej, pakuje do toreb z folii poliuretanowej, które zgrzewa się na gorąco.

• Tak zapakowane kwiaty umieszcza się na półkach i wyjmuje w miarę potrzeby.

Ten sposób postępowania odnosi się do innych gatunków kwiatów, przy czym zalecenia dla poszczególnych gatunków określają:

1. Stadium pąka

2. Sposób kondycjonowania (pożywka, temperatura)

3. Opakowanie

4. Temperaturę przechowywania i maksymalną długość jego okresu

5. Sposób postępowania z kwiatami po wyjęciu z chłodni.

Niektóre kwiaty wymagają przechowywania w pozycji pionowej, gdyż wskutek negatywnego geotropizmu wyginają się i trwale deformują, a nawet rozrywają opakowania, gdy leżą w pozycji poziomej. Badania holenderskie wykazują na fakt, że większość kwiatów przechowywana w pozycji poziomej wytwarza więcej etylenu, niż gdy ustawione są pionowo. Z tego względu bezpieczniej byłoby przyjąć zasadę umieszczania wszystkich kwiatów w pozycji pionowej.

• Wszystkie kwiaty po okresie przechowywania zostawia się na kilka godzin w pomieszczeniu o temperaturze około 10^oC, aby stopniowo przygotowały się do wyższej temperatury.

• Po tym okresie aklimatyzowania można je rozpakować, przyciąć końce pędów, umieścić w pożywce przyspieszającej rozkwitanie pąków i przenieść do pomieszczenia o temperaturze odpowiedniej dla tego procesu.

• Różom należy przedtem przywrócić turgor, wstawiając je do wody, najlepiej zakwaszonej kwasem cytrynowym.

• Wstawienie kwiatów bezpośrednio do pożywki pogłębić może stres wodny wskutek różnicy potencjałów między pożywką i wodą oraz spowodować odciąganie wody z pędów przez stężony roztwór.

• Okres przechowywania , przy zastosowaniu tej metody, waha się od 2 tygodni w przypadku róż, 5-6 tygodni w przypadku złocieni czy tulipanów, do 12 tygodni w przypadku lwiej paszczy.

• Tylko goździki dają się przechowywać bez istotnego zmniejszania dekoracyjności.

• Należy pamiętać że, nawet w temperaturze zbliżonej do zera kwiaty oddychają i wewnątrz toreb spada zawartość tlenu, a podnosi się stężenie CO₂.

• Ta modyfikacja atmosfery jest korzystna, gdyż hamuje dalszy proces oddychania i produkcję etylenu.

• Zawartość tego gazu wzrasta jednak wewnątrz opakowań, dyfunduje on w pewnym stopniu na zewnątrz do atmosfery chłodni.

• W przypadku przechowywania kwiatów tą metodą ważna jest wentylacja komory chłodniczej powietrzem wolnym od etylenu.

3. Przechowywanie w kontrolowanej atmosferze

• Zasada przechowywania w kontrolowanej atmosferze polega na obniżeniu w atmosferze chłodni stężenia tlenu, a zwiększenia koncentracji CO₂.

• Warunki te modyfikują metabolizm przechowywanych produktów ogrodniczych, hamując oddychanie i biosyntezę etylenu.

• Ta metoda przechowywania znajduje praktyczne zastosowanie szczególnie w przypadku warzyw liściowych i owoców, dla których najbardziej korzystne jest 2-procentowe stężenie tlenu i 4-5 procentowa koncentracja CO₂.

• Tak wysokie stężenie CO₂ może powodować uszkodzenia kwiatów.

• W badaniach francuskich obniżenie stężenia tlenu do 17-18% i zwiększenie zawartości CO₂ do 1,5% dało dobre wyniki przy przechowywaniu kwiatów niektórych odmian róż, np. Baccara. Warunki takie nie były jednak korzystne dla innych odmian, w tym dla odmiany Sonia oraz złocieni i gerbery.

• Obniżenie koncentracji tlenu do 1,5% i wprowadzenie na jego miejsce azotu jest zalecane dla mieczyków oraz umożliwia przechowywanie w temperaturze 2^oC złocieni przez 6 tygodni.

• Wyniki doświadczeń angielskich wskazują na możliwość przechowywania w atmosferze czystego azotu narcyzów –do 3 tygodni, a badań amerykańskich na możliwość długiego przechowywania róż.

• Przechowywanie w kontrolowanej atmosferze wymaga specjalnych urządzeń technicznych i jest droższe od wcześniej omawianych sposobów.

• Ponieważ w praktyce nie okazało się lepsze niż użycie bardziej konwencjonalnych metod, nie jest w zasadzie stosowane do przechowywania kwiatów.

4. Przechowywanie w podciśnieniu

• W tej metodzie kwiaty cięte przechowywane są w chłodniach w specjalnych pojemnikach warunkach obniżonego do 32-80 hPa ciśnienia.

• Powietrze w pojemnikach jest regularne wymieniane i dyfundujący z tkanek etylen jest usuwany natychmiast poza pojemnik.

• W warunkach podciśnienia spada również zawartość tlenu w powietrzu, co dodatkowo hamuje biosyntezę etylenu oraz oddychanie i zużywanie nagromadzonych rezerw pokarmowych.

• Jednocześnie ulatnia się z tkanek para wodna, co może spowodować wysychanie roślin.

• Z tego względu powietrze przed wejściem do zbiornika musi być nie tylko oczyszczone ze śladowych nawet ilości etylenu, ale i nawilżone.

• W obniżonym ciśnieniu przechowywać można również kwiaty rozwinięte, a więc wydzielające więcej etylenu niż pąki.

• Metoda ta, chociaż korzystna z punktu widzenia fizjologii roślin, nie jest rozpowszechniona przy przechowywaniu kwiatów ciętych.

• Z jej zastosowaniem wiąże się wiele problemów natury technicznej – konieczność wyposażenia chłodni w systemy szczelnych , wytrzymałych pojemników, niezawodnych zaworów i reduktorów przepływu powietrza, filtrów i nawilżaczy powietrza.

• W porównaniu z ulepszonymi, konwencjonalnymi metodami przechowywania nie jest to uzasadnione ekonomicznie

Przedłużanie trwałości i przechowywanie ciętej zieleni

• Zieleń w kompozycjach powinna zachować trwałość przynajmniej tak długo, jak kwiaty stanowiące z nią organiczną całość w roślinnej aranżacji.

• Utrata wartości dekoracyjnych przez liście czy ulistnione pędy przejawia się żółknięciem, opadaniem, więdnięciem bądź zasychaniem.

• Holendrzy podzielili gatunki uprawiane na zieleń ciętą na trzy grupy ze względu na ich przydatność do przechowywania.

• Do pierwszej, dającej się przechowywać nawet przez 3 tygodnie, należą gatunki paproci z rodzaju Cyrtomium oraz Polystychum, a także Ruscus o skórzastych gałęziakach.

• Drugą stanowi: Asparagus densiflorus „Meyeri”, Asparagus setaceus i Pteris cretica.Gatunki te można przechowywać 2-3 tygodnie.

• Grupa trzecia obejmuje rośliny dające się przechowywać 10-14 dni, np. Asparagusvirgatus oraz Nephrolepis exaitata i jego odmiany.

• W przechowywaniu ciętej zieleni zasadnicze znaczenia ma budowa liścia czy pędu.

• Liście skórzaste lub mięsiste starzeją się wolniej niż te o delikatnej budowie i dużej powierzchni blaszki. Szczególnie trwałe są gałęziaki czyli zmodyfikowane pędy boczne, przypominające budową i pełniące funkcje liści, np. u ruszczyka (Ruscus hypoglossum). W suchym środowisku są one mniej narażone na utratę wody w wyniku transpiracji, a to właśnie ujemny bilans wodny jest najważniejszą przyczyną starzenia się i utraty dekoracyjności przez zieleń ciętą.

• Poprawę dekoracyjności i trwałości gatunków uprawianych na zieleń ciętą uzyskuje się przez zastosowanie różnych związków chemicznych.

• Najbardziej rozpowszechnione w użyciu są pożywki, które dodaje się do wody w wazonie.

• Starzenie się liści, tak jak kwiatów, jest pod kontrolą hormonów roślinnych. Najważniejszą ich grupą wykazującą zdolność hamowania procesów degradacji chlorofilu i białek, są cytokininy. Najbardziej skuteczna okazała się benzyloadenina (BA), która nawet kilkakrotnie zwiększa trwałość liści.

• Dlatego po zbiorze liście opryskuje się bądź zamacza je w roztworach z BA albo opryskuje rośliny mateczne przed zbiorem liści

• Żółknięciu ciętych liści zapobiega również kwas giberelinowy. Bardzo dobrze reagują na ten regulator wzrostu liście cantedeskii oraz zwartnicy (Hippeastrum hybridum).

• Zieleń ciętą pakuje się w worki plastikowe lub powleka folią zabezpieczając przed transpiracją.

• Temperatura wstępnego schłodzenia materiału roślinnego, przechowywania czy transportu zależy od gatunku – rośliny tropikalne nie znoszą np. temperatury 2-4^oC, odpowiedniej dla szparaga, bukszpanu, eukaliptusa, bluszczu mirtu czy ruszczyka i należy zapewnić im minimum 7^oC na wszystkich etapach łańcucha obrotu.