Sz i PZ BHP

godz. 3

ELEKTRYKA PRZY EKSPLOATACJI ZAKŁADOWYCH URZADZEŃ I INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ O NAPIĘCIU DO 1kV

Cel szkolenia:

Celem szkolenia jest aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności w szczególności z zakresu:

1. Przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z pracą na stanowisku elektryka przy eksploatacji zakładowych urządzeń i instalacji elektrycznej o napięciu do 1 kV,

2. Zagrożeń związanych z wykonywaną pracą oraz metod ochrony przed tymi zagrożeniami,

3. Postępowania w razie wypadku i sytuacjach zagrożeń.

1. REGULACJE PRAWNE Z ZAKRESU BHP I OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ

1. obowiązki pracodawcy

PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRACODAWCY W ZAKRESIE BHP:

- Za stan BHP w zakładzie odpowiedzialność ponosi pracodawca

- Pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie życie pracownika przez zapewnienie mu higienicznych warunków pracy oraz korzystać z dobrodziejstw nauki i techniki

- Zapewnić przestrzeganie przepisów BHP w zakładzie pracy oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrola wykonanych tych poleceń

- Zapewnić wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy oraz służby BHP

2. obowiązki i prawa pracownika

PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRACOWNIKA W ZAKRESIE BHP:

- Przestrzegać przepisów bhp brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz podawać się egzaminom sprawdzającym z tego zakresu

- Wykonywać prace zgodnie z przepisami i zasadami BHP oraz stosować się do wskazówek poleceń przełożonych

- Dbać o należyty stan maszyn i urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządku w miejscu wykonywanej pracy

- Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego

- Podawać się badania wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zalecenia lekarskim

- Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym wypadku w zakładzie albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie

UPRAWNIENIA PRACOWNIKA W ZAKRESIE BHP:

- W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP i stwarzają zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

- Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa – pracownik ma prawo oddalić z miejsca zagrożenia i zawiadomić o tym przełożonego

- W czasie oddalenia się z miejsca pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia

- Pracownik ma prawo po uprzednim zawiadomieniu przełożonego

Powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności

Psychofizycznej, w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia

Bezpiecznego wykonania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

2. ZAGROŻENIA DLA ZYCIA I ZDROWIA W PROCESACH PRACY WYSTEPUJĄCYCH PRZY EKSPLOATACJI ZAKŁADOWYCH URZADZEŃ I INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH O NAPIĘCIU DO 1kV

Zagrożenia występujące przy eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznej. Podział czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych:

1. NIEBEZPIECZNE (URAZOWE) DZIAŁAJĄCE W SPOSÓB NAGŁY:

• porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym następuje na skutek przepływu przez ciało człowie­ka prądu elektrycznego.

Działanie prądu elektrycznego na człowieka może być:

• bezpośrednie, gdy następuje włączenie ciała lub jego części w obwód elektryczny,

• pośrednie, które polega na powstaniu uszkodzeń bez przepływu prądu przez ciało człowieka (np. reakcją człowieka na porażenie łukiem elektrycznym mogą być obrażenia na skutek upadku z wysokości).

OCHRONA PRZED PORAŻENIEM PRĄDEM ELEKTRYCZNYM

Instalacje i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane i eksploatowane, aby nie narażały pracowników na porażenie prądem elektrycznym, przepięcia atmo­sferyczne, szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych oraz nie stanowiły zagrożenia pożarowego, wybuchowego i nie powodowały innych szkodliwych skutków (Q 052).

Przy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych stosuje się techniczne i orga­nizacyjne środki ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym.

Zgodnie z PN-IEC 60364-4-41:2000 ochrona przeciwporażeniowa powinna być zapewniona przez zastosowanie odpowiednich środków:

• dla równoczesnej ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) i pośrednim (ochrona dodatkowa),

• dla ochrony przed dotykiem bezpośrednim,

• dla ochrony przed dotykiem pośrednim.

Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim

1. Ochrona przez zastosowanie bardzo niskiego napięcia bezpiecznego: SELV (bardzo niskie napięcie bezpieczne) i PELV (bardzo niskie napięcie ochronne).

Ochrona przed porażeniem będzie zapewniona, jeśli:

• napięcie znamionowe nie przekracza górnej granicy zakresu podanego w tabeli powyżej, to jest 50 V dla prądu przemiennego i 120 V dla prądu stałego;

W szczególnie niekorzystnych warunkach środowiskowych

mogą być wymagane niższe zakresy napięcia.

• źródłem zasilania będzie:

• transformator ochronny,

• źródło prądu zapewniające stopień bezpieczeństwa równoważny
  transformatorowi bezpieczeństwa (np. przetwornica dwumaszynowa z uzwojeniami

zapewniającymi równoważną izolację),

• źródło elektrochemiczne (np. bateria akumulatorów) lub inne źródło
  niezależne od obwodu zasilającego o wyższym napięciu (na przy­kład zespół prądotwórczy napędzany silnikiem Diesla),

• niektóre urządzenia elektroniczne spełniające wymagania odpo­wiednich norm;

• spełnione będą warunki dla FELV (bardzo ni­skie napięcie funkcjonalne) oraz dodatkowe warunki dla obwodów bez uzie­mień (SELV) i dla obwodów z uziemieniem (PELV).

2. Ochrona przez ograniczenie energii rozładowywania.

3. Ochrona przez zastosowanie obwodów FELV.

Ochronę tę stosuje się, gdy ze względów funkcjonalnych używa się napięcia znamionowego podanego w tabeli, a nie są spełnione wszystkie wymagania do­tyczące SELV i PELV, a także gdy stosowanie SELV i PELV nie jest koniecz­ne. Należy wtedy stosować:

• ochronę przed dotykiem bezpośrednim zapewnioną przez:

• ogrodzenia lub obudowy zgodnie z wymogami normy,

• izolację spełniającą wymagania napięciowe obwodu pierwotnego
  (wejściowego);

• ochronę przed dotykiem pośrednim zapewnioną przez:

• połączenie części przewodzących dostępnych urządzeń obwodu
  FELV z przewodem ochronnym obwodu pierwotnego (pod warun­kiem wyposażenia w środek ochrony działający przez samoczynne wyłączenie zasilania) lub

• połączenie części przewodzących dostępnych urządzeń obwodu
  FELV z nieuziemionym przewodem połączenia wyrównawczego
  obwodu pierwotnego, gdy ochrona jest wykonana przez separację
  elektryczną.

WAŻNE:

• Części czynne obwodów SELV i PELV powinny być elektrycznie oddzielone od obwodów wyższego napięcia.

• Przewody każdego obwodu SELV i PELV powinny być prowadzo­ne oddzielnie od wszystkich innych obwodów.

• Należy uniemożliwić włożenie wtyczek do gniazd wtyczkowych przyłączonych do obwodów instalacji o różnych napięciach.

• Gniazda wtyczkowe powinny uniemożliwiać włożenie do nich wty­czek przyłączonych do obwodów instalacji o różnych napięciach.

• Gniazda wtyczkowe nie powinny mieć styków ochronnych.

Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa)

1. Ochrona przez zastosowanie izolowania części czynnych.

Części czynne powinny być całkowicie pokryte izolacją, która może być usu­nięta tylko przez jej

zniszczenie.

2. Ochrona przy użyciu ogrodzenia (przegrody) lub obudowy (osłony).

Części czynne powinny być umieszczone wewnątrz obudów lub ogrodzeń zape­wniających stopień ochrony co najmniej IP2X (przed dostaniem się ciał obcych o średnicy > 12,5 mm), z wyjątkiem przypadków, gdy niższy stopień ochrony występuje podczas wymiany części (np. opraw oświetleniowych).

3. Ochrona przy użyciu bariery.
Bariery powinny uniemożliwiać:

• niezamierzone zbliżenie ciała do części czynnej,

• niezamierzone dotknięcie części czynnych w trakcie obsługi urządzeń.

4. Ochrona przez umieszczenie poza zasięgiem ręki.

Ochrona przed dotykiem pośrednim

1. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania.

Urządzenie ochronne powinno samoczynnie wyłączyć zasilanie w taki sposób, aby, w następstwie zwarcia między częścią czynną i częścią przewodzącą dostępną lub przewodem ochronnym tego obwodu albo urządzenia, spodziewane napięcie dotykowe przekraczające 50 V wartości skutecznej prądu przemienne­go (i 120 V prądu stałego) zostało wyłączone tak szybko, żeby nie wywołało (przy jednoczesnym dotyku części przewodzących) niebezpiecznych skutków patofizjologicznych dla człowieka.

2. Ochrona przez zastosowanie urządzenia II klasy ochronności lub o izolacji rów­noważnej.

Ochrona ta ma na celu zapobieżenie pojawieniu się niebezpiecznego napięcia na częściach przewodzących dostępnych urządzeń elektrycznych w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej. Ochronę tę zapewnia się przez stosowanie:

• urządzeń mających podwójną lub wzmocnioną izolację (II klasa ochronności), • zespołów w pełni izolowanych urządzeń elektrycznych wykonanych fabrycz­nie i oznaczonych symbolem:

• urządzeń o izolacji podstawowej lub o izolacji wzmocnionej pokrywającej nie-izolowane części czynne, wykonanej w czasie montażu instalacji, zapewniającej stopień bezpieczeństwa równoważny urządzeniom elektrycznym n klasy.

3. Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska.

Ten środek ochrony ma na celu zapobieżenie równoczesnemu dotknięciu części, które mogą mieć różny potencjał w wyniku uszkodzenia izolacji podstawowej części czynnych.

4. Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych miej­scowych.

Nieuziemione połączenia wyrównawcze miejscowe mają na celu zapobieżenie pojawieniu się niebezpiecznych napięć dotykowych.

5. Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej.

Separacja elektryczna pojedynczego przewodu ma na celu zabezpieczenie przed prądem rażeniowym przy dotknięciu do części przewodzących dostępnych, któ­re mogą znaleźć się pod napięciem w wyniku uszkodzenia izolacji funkcjonal­nej obwodu.

Obwód powinien być zasilany przez:

• transformator separacyjny lub

• źródło zapewniające poziom bezpieczeństwa równoważny transformatorowi separacyjnemu.

ORGANIZACYJNE ŚRODKI OCHRONY PRZED PORAŻENIEM

Eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci mogą zajmować się osoby, które spełniają wymagania kwalifikacyjne dla następujących rodzajów prac i stanowisk pracy:

• eksploatacji - do których zalicza się stanowiska osób wykonujących prace w za­kresie obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowym. Prace te dotyczą wykonywania czynności:

• mających wpływ na zmiany parametrów pracy obsługiwanych urządzeń,
  instalacji i sieci z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i wymagań ochrony
  środowiska - w zakresie obsługi;

• związanych z zabezpieczeniem i utrzymaniem należytego stanu technicznego
  urządzeń, instalacji i sieci - w zakresie konserwacji;

• związanych z usuwaniem usterek, uszkodzeń oraz remontami urządzeń,
  instalacji i sieci w celu doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego
  - w zakresie remontów;

• niezbędnych do instalowania i przyłączania urządzeń, instalacji i sieci - w za­
  kresie montażu;

• niezbędnych do dokonania oceny stanu technicznego, parametrów eksploa­tacyjnych, jakości regulacji i sprawności energetycznej urządzeń, instalacji
  i sieci - w zakresie kontrolno-pomiarowym;

• dozoru — do których zalicza się stanowiska osób kierujących czynnościami osób wykonujących prace w zakresie określonym powyżej oraz stanowiska pracow­ników technicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.

UWAGA: Zabrania się zatrudniania przy samodzielnej eksploatacji sieci oraz urządzeń i instalacji określonych w przepisach osób nieposiadających powyższych kwalifikacji.

Rodzaj urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, przy których eksploatacji wymagane jest posiadanie dodatkowych kwalifikacji

Grupa 1. Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne wytwarzające, przetwa­rzające, przesyłające i zużywające energię elektryczną:

• urządzenia prądotwórcze przyłączone do krajowej sieci elektroenergetycznej
  bez względu na wysokość napięcia znamionowego;

• urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne o napięciu nie wyższym niż l kV;

• urządzenia, instalacje i sieci o napięciu znamionowym powyżej l kV;

• zespoły prądotwórcze o mocy powyżej 50 kW;

• urządzenie elektrotermiczne;

• urządzenia do elektrolizy;

• sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego;

• elektryczna sieć trakcyjna;

• elektryczne urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym;

• aparatura kontrolno-pomiarowa oraz urządzenia i instalacje automatycznej regu­lacji; sterowania i zabezpieczeń urządzeń i instalacji wymienionych powyżej;

• urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia;

• urządzenia ratowniczo-gaśnicze i ochrony granic.

Grupa 2. Urządzenia wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające ciepło oraz inne urządzenia energetyczne:

• kotły parowe oraz wodne na paliwa stałe, płynne i gazowe, o mocy powyżej
  50 kW, wraz z urządzeniami pomocniczymi;

• sieci i instalacje cieplne wraz z urządzeniami pomocniczymi, o przesyle ciepła powyżej 50 kW;

• turbiny parowe oraz wodne o mocy powyżej 50 kW, wraz z urządzeniami pomocniczymi;

• przemysłowe urządzenia odbiorcze pary i gorącej wody, o mocy powyżej 50 kW;

• urządzenia wentylacji, klimatyzacji i chłodnicze, o mocy powyżej 50 kW;

• pompy, ssawy, wentylatory i dmuchawy, o mocy powyżej 50 kW;

• sprężarki o mocy powyżej 20 kW oraz instalacje sprężonego powietrza i ga­zów technicznych;

• urządzenia do składowania, magazynowania i rozładunku paliw, o pojemności składowania odpowiadającej masie ponad 100 Mg;

• piece przemysłowe o mocy powyżej 50 kW;

• aparatura kontrolno-pomiarowa i urządzenia automatycznej regulacji do urządzeń i instalacji wymienionych powyżej;

• urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia;

• urządzenia ratowniczo-gaśnicze i ochrony granic.

Grupa 3. Urządzenia, instalacje i sieci gazowe wytwarzające, przetwarzające, prze­syłające, magazynujące i zużywające paliwa gazowe:

• urządzenia do produkcji paliw gazowych, generatory gazu;

• urządzenia do przetwarzania i uzdatniania paliw gazowych, rozkładnie paliw gazowych, urządzenia przeróbki gazu ziemnego, oczyszczalnie gazu, rozprężalnie i rozlewnie gazu płynnego, odazotowanie, mieszalnie;

• urządzenia do magazynowania paliw gazowych;

• sieci gazowe przesyłowe o ciśnieniu nie wyższym niż 0,5 MPa (gazociągi i punkty redukcyjne, stacje gazowe);

• sieci gazowe rozdzielcze o ciśnieniu powyżej 0,5 MPa (gazociągi, stacje ga­zowe, tłocznie gazu);

• urządzenia i instalacje gazowe o ciśnieniu nie wyższym niż 5 kPa;

• urządzenia i instalacje gazowe o ciśnieniu powyżej 5 kPa;

• przemysłowe odbiorniki paliw gazowych o mocy powyżej 50 kW;

• turbiny gazowe;

• aparatura kontrolno-pomiarowa, urządzenia sterowania do sieci, urządzeń i instalacji wymienionych powyżej.

Spełnianie dodatkowych wymagań kwalifikacyjnych stwierdza się na podstawie egzaminu przeprowadzonego przez komisje:

• u przedsiębiorcy zatrudniającego co najmniej 200 osób wykonujących prace na sta­nowiskach dozoru i eksploatacji,

• przy stowarzyszeniach naukowo-technicznych, jeżeli statuty tych stowarzyszeń
  zawierają postanowienia określające zakres wykonywanej działalności na rzecz
  gospodarki energetycznej,

• w jednostkach podległych właściwym ministrom lub Szefom Agencji:

• właściwych ministrów i Szefów Agencji (jednostek organizacyjnych podległych
  Ministrowi Obrony Narodowej, jednostek organizacyjnych Policji, Państwowej
  Straży Pożarnej, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Agencji Bez­pieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu oraz jednostek organizacyjnych
  więziennictwa podległych Ministrowi Sprawiedliwości) — w zakresie eksplo­atacji urządzeń i instalacji elektrycznych, gazowych i cieplnych,

• Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej - w zakresie eksploatacji urządzeń
  i instalacji energetycznych stosowanych w jednostkach organizacyjnych trans­
  portu kolejowego.

Egzamin zdaje się w zakresie grup urządzeń wymienionych w wykazie. Komisja kwalifikacyjna, na podstawie uzyskanego przez osobę zainteresowaną pozytywnego wyniku egzaminu, wydaje świadectwo kwalifikacyjne (zob. zamieszczony dalej wzór świadectwa kwalifikacyjnego).

Nie wymaga się potwierdzenia posiadania kwalifikacji w zakresie obsługi urządzeń i instalacji u użytkowników eksploatujących:

- urządzenia elektryczne o napięciu nie wyższym niż l kV i mocy znamionowej nie wyższej niż 20 kW, jeżeli w dokumentacji urządzenia określono zasady jego
obsługi;

- urządzenia lub instalacje cieplne o mocy zainstalowanej nie wyższej niż 50 kW.

Prace wykonywane przy urządzeniach elektroenergetycznych

w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego

(Q 204)

1. konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach elektroenerge­tycznych znajdujących się pod napięciem,

2. wykonywane w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod napięciem,

3. przy wyłączonych spod napięcia, lecz nieuziemionych urządzeniach elektroener­getycznych lub uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień/uziemiaczy nie jest widoczne z miejsca pracy,

4. przy opuszczaniu i zawieszaniu przewodów na wyłączonych spod napięcia elektro­energetycznych liniach napowietrznych w przęsłach krzyżujących drogi kolejowe, wodne i kołowe,

5. związane z identyfikacją i przecinaniem kabli elektroenergetycznych,

6. przy spawaniu, lutowaniu, wymianie stojaków oraz pojedynczych ogniw i całej baterii w akumulatorach,

7. przy wyłączonym spod napięcia torze dwutorowej elektroenergetycznej linii napo­wietrznej o napięciu l kV i powyżej, jeżeli drugi tor linii pozostaje pod napięciem,

8. przy wyłączonych spod napięcia lub znajdujących się w budowie elektroenerge­tycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie ograniczonej uzie­mieniami ochronnymi z liniami znajdującymi się pod napięciem lub mogącymi znaleźć się pod napięciem i przewodami trakcji elektrycznej.

Wykonywanie prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych

Prace przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych, w zależności od za­stosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy, mogą być wykonywane:

1. przy całkowicie wyłączonym napięciu,

2. w pobliżu napięcia,

3. pod napięciem.

Odległości wokół nieosłoniętych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, wyznaczające granice strefy prac w pobliżu napięcia i strefy prac pod napięciem, wynoszą:

UWAGA: Odległości określone w tabeli dla urządzeń i instalacji elektroenerge­tycznych o napięciu znamionowym do 1 kV — dotyczą tylko linii napo­wietrznych.

Zasady bezpiecznego wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych

• Prace w pobliżu napięcia powinny być wykonywane przy użyciu środków ochron­nych odpowiednich do występujących warunków pracy.

• Prace pod napięciem należy wykonywać w oparciu o właściwą technologię pracy i przy zastosowaniu wymaganych narzędzi i środków ochronnych, określonych w instrukcji wykonywania tych prac.

• Wyłączenie urządzeń i instalacji elektroenergetycznych spod napięcia powinno
  być dokonane w taki sposób, aby uzyskać przerwę izolacyjną w obwodach zasi­lających urządzenia i instalacje. Za przerwę izolacyjną uważa się:

• otwarte zestyki łącznika w odległości określonej w Polskiej Normie lub
  w dokumentacji producenta,

• wyjęte wkładki bezpiecznikowe,

• zdemontowanie części obwodu zasilającego,

• przerwanie ciągłości połączenia obwodu zasilającego w łącznikach o obu­
  dowie zamkniętej, stwierdzone w sposób jednoznaczny na podstawie poło­żenia wskaźnika odwzorowującego otwarcie łącznika.

• Przed przystąpieniem do wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach
  elektroenergetycznych wyłączonych spod napięcia należy:

• zastosować odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym załączeniem
  napięcia,

• wywiesić tablice ostrzegawczą w miejscu wyłączenia obwodu o treści: „Nie
  załączać",

• sprawdzić brak napięcia w wyłączonym obwodzie,

• uziemić wyłączone urządzenia,

• zabezpieczyć i oznaczyć miejsce pracy odpowiednimi znakami i tablicami
  ostrzegawczymi.

UWAGA: Odpowiednim zabezpieczeniem przed przypadkowym załączeniem napięcia jest:

1. w urządzeniach o napięciu znamionowym do 1 kV — wyjęcie
   wkładek bezpiecznikowych w obwodzie zasilającym lub zabloko­wanie napędu otwartego łącznika,

2. w urządzeniach o napięciu znamionowym powyżej 1 kV — unieru­chomienie i zablokowanie napędów łączników lub wstawienie przegród izolacyjnych między otwarte styki łączników.

Uziemienia należy wykonać tak, aby miejsce pracy znajdowało się w strefie ograniczonej uziemieniami; co najmniej jedno uziemienie powinno być widoczne z miejsca pracy. W razie zasilania wielostronnego uziemienia powinny być wyko­nane od każdej strony zasilania. Jeżeli rozwiązanie konstrukcyjne urządzenia lub instalacji elektroenergetycznej albo rodzaj wykonywanej pracy nie pozwala na wykonanie uziemienia w sposób określony powyżej, dopuszcza się zastosowanie innych środków technicznych i organizacyjnych zapewniających bezpieczeństwo pracy. W tej sytuacji poleceniodawca (pracownik upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatacje urządzeń i instalacji energetycznych do wydawania polecenia wykonanie pracy, posiadającego ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru) jest obowiązany umieścić w pisemnym poleceniu wykonania pracy odpowiedni zapis o zastosowaniu innych środków zapewniających bezpie­czeństwo pracy.

- Przy wykonywaniu prac na elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami znaj­dującymi się pod napięciem lub które znajdują się w pobliżu takich linii, należy krzyżujące lub sąsiednie linie wyłączyć również spod napięcia i uziemić lub za­stosować inne środki techniczno-organizacyjne niezbędne dla bezpiecznego wy­konania pracy.

- Zabronione jest podczas oględzin urządzeń i instalacji elektroenergetycznych wykonywanie jakichkolwiek prac wymagających zdejmowania osłon i barier ochronnych, otwierania celek, wchodzenia na konstrukcje oraz zbliżania się do nieosłoniętych części urządzeń i instalacji znajdujących się pod napięciem, na od­ległość niniejszą niż odległości określone w tabeli powyżej.

- Zabronione jest wykonywanie prac na napowietrznych liniach elektroenergetycz­nych, stacjach i rozdzielniach oraz na wysokich konstrukcjach w czasie wyłado­wań atmosferycznych.

Organizacja bezpiecznej pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych

• Prace na czynnych urządzeniach i instalacjach energetycznych mogą być wykony­wane na polecenie pisemne, ustne lub bez polecenia. Polecenia wydaje poleceniodawca.

• Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy wykonywać na podstawie polecenia pisemnego, przy zastosowaniu odpowiednich środków zabezpieczających zdrowie i życie ludzkie.

• Pracownicy nie będący pracownikami zakładu prowadzącego eksploatacje danego urządzenia i instalacji powinni wykonywać prace wyłącznie na podstawie polece­nia pisemnego, z wyjątkiem prac, dla których czynności związane z dopuszcze­niem do pracy ustalono odrębnie na piśmie.

• Bez poleceń dozwolone jest wykonywanie:

1. czynności związanych z ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego,

2. zabezpieczenia urządzeń i instalacji przed zniszczeniem,

1. przez uprawnione i upoważnione osoby prac eksploatacyjnych określonych w instrukcjach.

• Polecenie wykonania pracy powinno w szczególności określać:

1. zakres, rodzaj, miejsce i termin,

2. środki i warunki do bezpiecznego wykonania pracy,

3. liczbę pracowników skierowanych do pracy,

4. pracowników odpowiedzialnych za organizację i wykonanie pracy, pełniących funkcję:

1. koordynującego lub dopuszczającego, przez podanie stanowiska służbowego lub imiennie,

2. kierownika robót, nadzorującego lub kierującego zespołem pra­cowników - imiennie,

5) planowane przerwy w czasie pracy.

• Polecenie pisemne wykonania pracy powinno być wystawione:

1. kierującemu zespołem lub nadzorującemu i przekazane dopuszczającemu,

2. na prace wykonywane przez jeden zespół pracowników w jednym miejscu pracy.

Dozwolone jest przekazywanie polecenia pisemnego środkami łączności. Do­zwolone jest wystawienie jednego polecenia pisemnego na takie same prace wyko­nywane przez jeden zespół pracowników kolejno w innych miejscach pracy, gdy zespół pracuje w tym samym czasie tylko w jednym miejscu, a warunki bezpieczne­go wykonania pracy są takie same we wszystkich miejscach.

• Polecenie wykonania pracy jest ważne na czas określony przez poleceniodawcę.

• Polecenia pisemne wykonania prac należy przechowywać przez okres 30 dni od daty zakończenia pracy.

• Koordynującym (wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik komórki organiza­cyjnej sprawującej dozór nad eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, posiadający ważne świadectwo kwalifi­kacyjne na stanowisku dozoru) powinien być pracownik komórki organizacyjnej sprawującej dozór nad ruchem urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca. W przypadku gdy dozór nad ruchem urządzeń lub insta­lacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, jest prowadzony przez różne komórki organizacyjne zakładu, koordynującym powinna być osoba z kierownictwa jednej z tych komórek. Jeżeli dozór nad ruchem urządzeń lub insta­lacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, jest sprawowany przez poleceniodawcę, koordynującym powinien być sam poleceniodawca. Do obo­wiązków koordynującego w szczególności należy:

1. koordynowanie wykonania prac, określonych w poleceniu, z ruchem urządzeń
   i instalacji energetycznych,

2. określenie czynności łączeniowych związanych z przygotowaniem miejsca pracy,

3. wydanie zezwolenia na przygotowanie miejsca pracy, dopuszczenie do pra­cy i likwidację miejsca pracy,

4. podjęcie decyzji o uruchomieniu urządzeń i instalacji energetycznych, przy których wykonywano pracę,

5. zapisanie w dokumentacji eksploatacji ustaleń wynikających z pkt 1-4.

• Dopuszczający (wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji i upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wykony­wania czynności łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy) powinien być wyznaczony przez poleceniodawcę do każdej pracy wykonywanej na polecenie. Do obowiązków dopuszczającego należy:

1. przygotowanie miejsca pracy,

2. dopuszczenie do wykonania pracy,

3. sprawdzenie wykonania pracy,

4. zlikwidowanie miejsca pracy po jej zakończeniu.

• Nadzorujący powinien być wyznaczony przez poleceniodawcę, jeżeli:

1. pracę wykonywać będzie zespół pracowników nie będący zespołem pra­cowników kwalifikowanych lub jeśli kierujący zespołem nie posiada świa­dectwa kwalifikacyjnego,

2. poleceniodawca uzna to za konieczne ze względu na szczególny charakter i warunki wykonywania pracy.

• Nadzorujący nie powinien wykonywać innych prac poza czynnościami nadzoru. Do obowiązków nadzorującego należy:

1. sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i jego przejęcie od dopuszcza­jącego, jeżeli zostało przygotowane właściwie,

2. zaznajomienie nadzorowanych pracowników z warunkami bezpiecznego wykonywania pracy,

3. sprawowanie ciągłego nadzoru nad pracownikami, aby nie przekraczali gra­nicy wyznaczonego miejsca pracy,

4. powiadomienie dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy.

• Do osób odpowiedzialnych za bezpieczną organizacje pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych należą również:

• nadzorujący - wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru lub eksploatacji, wykonujący wyłącznie czynności nadzoru,

  
  
  

• kierujący zespołem pracowników - wyznaczony przez poleceniodawcę pra­cownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eks­ploatacji, kierujący zespołem pracowników,

• kierownik robót - wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posia­dający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru, do koordy­nacji prac, gdy w jednym obiekcie energetycznym jednocześnie pracuje więcej niż jeden zespół pracowników.

• Rozpoczęcie pracy jest dozwolone po uprzednim przygotowaniu miejsca pracy oraz dopuszczeniu do pracy, polegającym na:

1. sprawdzeniu przygotowania miejsca pracy przez dopuszczającego i kie­rującego zespołem pracowników lub nadzorującego,

1. wskazaniu zespołowi pracowników miejsca pracy,

2. pouczeniu zespołu pracowników o warunkach pracy oraz wskazaniu zagrożeń występujących w sąsiedztwie miejsca pracy,

2. udowodnieniu, że w miejscu pracy zagrożenie nie występuje,

3. potwierdzeniu dopuszczenia do pracy podpisami w odpowiednich rubry­kach dwóch egzemplarzy polecenia pisemnego lub w przypadku polecenia ustnego — w dzienniku operacyjnym prowadzonym przez dopuszczającego.

Po dopuszczeniu do pracy oryginał polecenia pisemnego powinien być przeka­zany kierownikowi robót lub kierującemu zespołem pracowników, lub nadzoru­jącemu, a kopia polecenia powinna pozostać u dopuszczającego.

• Prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych mogą być wykonywane tylko przy zastosowaniu sprawdzonych metod i technologii. Dopuszcza się wyko­nywanie prac przy zastosowaniu nowych metod i technologii, pod warunkiem wykonywania tych prac w oparciu o opracowane specjalnie dla nich instrukcje.

• Przy wykonywaniu prac na polecenie jest zabronione:

1. rozszerzanie pracy poza zakres i miejsce określone w poleceniu,

1. dokonywanie zmian położenia napędów, aparatury i armatury odcinającej,
   użytej do przygotowania miejsca pracy, usuwanie ogrodzeń, osłon, barier,
   zaślepek i tablic ostrzegawczych oraz zdejmowanie uziemiaczy, jeżeli ich
   zdjęcie nie zostało przewidziane w poleceniu.

• elementy ostre, wystające, luźne i ruchome

Bezpośredni kontakt człowieka z ruchomymi elementami maszyn, oprzyrządowania i wyposażenia technologicznego może doprowadzić do urazów na skutek uderzenia, wciągnięcia miedzy ruchome elementy lub zgniecenia.

Zagrożenia urazowe mogą również wystąpić w procesach technologicznych, w których odpryskują elementy obrabianego materiału i stosowanych czynników, na przykład cieczy chłodzącej, a także odpadające obluzowane lub zużyte części maszyn, narzędzi, oprzyrządowania oraz obrabiane przedmioty.

Spadające z wysokości elementy, np. na skutek wibracji, naruszenia równowagi ułożonych elementów, wykonywanych operacji, są również przy­czyną urazów.

Osłonięcia wymagają szczególnie następujące części maszyn:

» obracające się wały, sprzęgła, wrzeciona, głowice,

» miejsca zbiegania się dwóch obracających się elementów;

» koła zębate, koła cierne, walce zgniatające, wałki pociągowe,

» części wchodzące w skład napędów i przekładni (koła, pasy płaskie lub klinowe, kliny, łańcuchy, ślimaki),

» miejsca zbiegania się zębów koła i zębatki,

» miejsca zetknięcia się korbowodu lub drążka z kołem, wykorbieniem lub tarczą,

» miejsca stykania się części wykonujących ruch prostoliniowy z częściami stałymi (stoły przesuwne, podajniki),

» miejsca między stałymi częściami maszyn a poruszającymi się dźwigniami,

» miejsce zetknięcia się walca i stołu (kruszenie, zgniatanie itp.),

» obracające się narzędzia tnące,

» narzędzia poruszające się ruchem liniowym (np. posuwisto-zwrotnym).

Poniżej podano podstawowe wymagania bezpieczeństwa dotyczące urządzeń ochronnych (Q 052):

• elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwa­rzają zagrożenie, powinny być do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne, z wyjątkiem przypadków, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny,

• pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte co najmniej od dołu trwałymi osłonami,

• osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do
  strefy niebezpiecznej. Osłony niepełne (wykonane z siatki, blachy perforowanej,
  prętów itp.) powinny znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecz­nych, aby przy danej wielkości i kształcie otworów nie było możliwe bezpośrednie
  dotknięcie tych elementów. Odległości bezpieczeństwa określają Polskie Normy,

• urządzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny spełniać następujące ogólne wymagania:

1. zapewniać bezpieczeństwo zarówno pracownikowi zatrudnionemu bezpo­
   średnio przy obsłudze maszyny, jak i osobom znajdującym się w jej pobliżu,

1. działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość,

2. funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego,
   w przypadkach gdy jest to celowe i możliwe,

2. nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi,

3. nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać
   możliwości śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą powodować zagrożeń
   i dodatkowego obciążenia fizycznego lub psychicznego pracowników,

• urządzenia ochronne przy maszynach szczególnie niebezpiecznych powinny być
  tak skonstruowane, aby:

1. zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie urządzenia ochronnego powodowało na­tychmiastowe zatrzymanie maszyny bądź jej niebezpiecznych elementów
   lub też niemożliwe było zdjęcie albo otwarcie osłony podczas ruchu osłanianych elementów,

2. ponowne założenie, zamknięcie lub włączenie urządzenia ochronnego nie
   uruchamiało automatycznie maszyny.

WAŻNE: Używanie maszyny bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne.

• szczegółowe wymagania dla urządzeń ochronnych określają Polskie Normy,

• maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w sta­nie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warun­kach, do których są przeznaczone.

Urządzenia ochronne można podzielić na:

1. osłony ochronne:

• do ochrony osób przed zagrożeniami mechanicznymi,

• termiczne,

- dielektryczne;

2. urządzenia ochronne odległościowe:

• ogrodzenia ochronne,

• pomosty naciskowe wyłączające,

• pomosty naciskowe włączające,

- urządzenia ochronne oburęczne,

• urządzenia ochronne bezdotykowe,

• urządzenia ochronne odsuwające;

3. urządzenia blokujące.

• poparzenie gorącą powierzchnią

Poparzenie to trwałe uszkodzenie części miękkich organizmu człowieka na skutek bezpośredniego działania (najczęściej w krótkim czasie) skrajnych (wysokich lub ni­skich) temperatur, skoncentrowania różnego rodzaju energii oraz substancji che­micznych, głównie żrących i parzących.

Źródłami ciepła, które mogą stworzyć niebezpieczeństwo poparzenia w środowisku pracy są między innymi:

• gorące powierzchnie o temperaturze ponad 45°C,

• gorące przedmioty znajdujące się w otoczeniu człowieka,

• zimne powierzchnie, a także powietrze o temperaturze około 0°C i poniżej,

• urządzenia energetyczne ponad 60°C,

• źródła promieniowania jonizującego,

• niezabezpieczone źródła promieniowania ultrafioletowego i podczerwonego,

• niezabezpieczone źródła promieniowania laserowego,

• niezabezpieczone źródła promieniowania elektromagnetycznego,

• nieprawidłowa, niezgodna z instrukcją obsługa tych źródeł promieniowania,

• przechowywanie substancji żrących i parzących w nieodpowiednich opako­waniach,

• niewłaściwy transport substancji żrących i parzących,

• nieszczelności w układzie rurociągów przy transporcie technologicznym substan­cji żrących i parzących.

Sposoby ochrony przed poparzeniami:

Ochronę przed poparzeniami może stanowić:

• odpowiednia konstrukcja maszyn i urządzeń,

• dobór odpowiedniego procesu technologicznego,

• usuniecie człowieka ze strefy wpływów tych zagrożeń (zdalne sterowanie, auto­matyzacja procesu),

• odizolowanie człowieka (stałe lub czasowe) przez zastosowanie technicznych środków ochrony, np. osłony, hermetyzacji itp.,

• stosowanie środków ochrony osobistej.

• zagrożenia mechaniczne

Zagrożenia mechaniczne to wszelkie oddziaływania na człowieka czynników fizycznych, które mogą być przyczyną urazów powodowanych mechanicznym działaniem części maszyn, narzędzi, przedmiotów obrabianych lub wyrzucanych materiałów stałych bądź płynnych.

Do podstawowych zagrożeń mechanicznych zalicza się zagrożenie:

• zgniataniem (zgnieceniem, zmiażdżeniem)

• ścinaniem

• cięciem (obcięciem, odcięciem)

• wplątaniem, wciągnięciem lub pochwyceniem (zmiażdżeniem, złamaniem)

• uderzeniem (obtarciem, uderzeniem, pęknięciem, złamaniem)

• kłuciem (przekłuciem, przebiciem)

• ścieraniem (starciem lub obtarciem)

• wytryskiem cieczy pod wysokim ciśnieniem (uderzeniem, poparzeniem)

• prace na wysokości ( drabiny, podesty, rusztowania)

Praca na wysokości - to praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wy­sokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi.

• Do pracy na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, niezależnie od wyso­kości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta:

1) osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi,

2) wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracow­nika przed upadkiem z wysokości.

• Na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy lub służących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m. Pomiędzy poręczą i krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub prze­strzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadniecie osób.

WAŻNE: Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysoko­ści zastosowanie balustrad jest niemożliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy.

• Prace na wysokości powinny być organizowane i wykonywane w sposób nie zmu­szający pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoi.

• Przy pracach na: drabinach, klamrach, rusztowaniach i innych podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi nie wymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządze­nia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby:

1) drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urządzenia były stabilne i za­bezpieczone przed nieprzewidzianą zmianą położenia oraz posiadały odpo­wiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie,

2) pomost roboczy spełniał następujące wymagania:

• powierzchnia pomostu powinna być wystarczająca dla pracowni­ków, narzędzi i niezbędnych materiałów,

• podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do ele­mentów konstrukcyjnych pomostu,

• w widocznym miejscu pomostu powinny być umieszczone czytel­ne informacje o wielkości dopuszczalnego obciążenia.

Prace wykonywane na wysokości powyżej 2 m od terenu zewnętrznego lub podłogi w pomieszczeniu zamkniętym, szczególnie prace na rusztowaniach, pomostach, po­destach, słupach, masztach, konstrukcjach budowlanych, stropach, kominach, drabi­nach, klamrach itp. wymagają także obarierowania (§ 15 Q 054).

Jeżeli roboty te wykonywane są przejściowo lub ich charakter uniemożliwia zasto­sowanie zabezpieczenia w postaci bariery ochronnej, należy wprowadzić inne skute­czne zabezpieczenie pracowników przed upadkiem.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy pracach na wysokości:

• Osoby przebywające na stanowiskach pracy, znajdujące się na wysokości co naj­mniej l m od poziomu podłogi lub ziemi, powinny być zabezpieczone przed upad­kiem z wysokości w sposób, o którym mowa w § 15 ust. 2 Q 054. Przepis ten stosuje się także do przejść i dojść do tych stanowisk oraz do klatek schodowych.

• Otwory w stropach, na których prowadzone są roboty lub do których możliwy jest dostęp ludzi, należy zabezpieczyć przed możliwością wpadnięcia lub ogrodzić balustradą, o wysokości 1,1 m.

• Pomosty robocze, wykonane z desek lub bali, powinny być dostosowane do
  zaprojektowanego obciążenia, szczelne i zabezpieczone przed zmianą położenia.

• Otwory w ścianach zewnętrznych obiektu budowlanego, stropach lub inne, których dolna krawędź znajduje się poniżej 1,1 m od poziomu stropu lub pomostu, powinny być zabezpieczone balustradą.

• Pozostawione w czasie wykonywania robót w ścianach otwory, zwłaszcza otwory na drzwi, balkony, szyby dźwigów, powinny być zabezpieczone balustradą.

• Przemieszczane w poziomie stanowisko pracy powinno mieć zapewnione moco­wanie końcówki linki bezpieczeństwa do pomocniczej liny ochronnej lub pro­wadnicy poziomej, zamocowanej na wysokości około 1,5 m, wzdłuż zewnętrznej strony krawędzi przejścia. 2. Wytrzymałość i sposób zamocowania prowadnicy powinny uwzględniać obciążenie dynamiczne spadającej osoby.

• W przypadku gdy zachodzi konieczność przemieszczania stanowiska pracy w pio­nie, linka bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa powinna być zamocowana do
  prowadnicy pionowej za pomocą urządzenia samohamującego.

• Długość linki bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa nie powinna być większa
  niż 1,5 m.

• Amortyzatory spadania nie są wymagane, jeżeli linki asekuracyjne są mocowane
  do linek urządzeń samohamujących, ograniczających wystąpienie siły dynamicz­nej w momencie spadania, zwłaszcza aparatów bezpieczeństwa lub pasów bez­władnościowych.

• Drabina bez pałąków, której długość przekracza 4 m, przed podniesieniem lub za­montowaniem powinna być wyposażona w prowadnicę pionową, umożliwiającą założenie urządzenia samohamującego, połączonego z linką bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa.

• Prowadnica pionowa z urządzeniem samohamującym może być zamocowana na
  wznoszonej konstrukcji drabiny, na klamrach lub szczeblach, w odległości od osi
  drabiny nie większej niż 0,4 m.

• Osoby korzystające z urządzeń krzesełkowych, drabin linowych lub ruchomych
  podestów roboczych powinny być dodatkowo zabezpieczone przed upadkiem z wysokości za pomocą prowadnicy pionowej, zamocowanej niezależnie od lin nośnych drabiny, krzesełka lub podestu.

• Prowadnica pionowa, o której mowa w ust. l, powinna być naciągnięta w sposób umożliwiający przesuwanie w górę aparatu samohamującego.

• Prowadnica pionowa, o której mowa w ust. l, powinna być zabezpieczona przed odchylaniem się większym niż o 2 m. Urządzenia zabezpieczające przed odchy­laniem się lin powinny umożliwiać przesuwanie się urządzenia samohamującego.

• Długość linki bezpieczeństwa, łączącej szelki bezpieczeństwa z aparatem samo-hamującym, nie powinna przekraczać 0,5 m.

• Do zabezpieczeń stanowisk pracy na wysokości, przed upadkiem z wysokości, należy stosować środki ochrony zbiorowej, w szczególności balustrady, siatki ochronne i siatki bezpieczeństwa.

• Stosowanie środków ochrony indywidualnej, w szczególności takich, jak szelki bezpieczeństwa, jest dopuszczalne, gdy nie ma możliwości stosowania środków ochrony zbiorowej.

• Osoba wykonująca roboty w pobliżu krawędzi dachu płaskiego lub dachu o na­chyleniu do 20%, jest obowiązana posiadać odpowiednie zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości, o których mowa powyżej.

• Osoba wykonująca roboty na dachu o nachyleniu powyżej 20%, jeżeli nie stosuje się rusztowań ochronnych, jest obowiązana stosować środki ochrony indywidual­nej lub inne urządzenia ochronne.

• pożar i wybuch

Zagrożeniem pożarowym nazywamy zespół czynników wpływających na powsta­nie i rozprzestrzenianie się pożaru, a przez to zagrażających bezpieczeństwu życia ludzi.

Zagrożeniem wybuchowym nazywamy możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyty lub włókna palnych ciał stałych w różnych warunkach mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon wybu­chają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia.

OGÓLNE METODY ZAPOBIEGANIA POŻAROM I WYBUCHOM

Ponieważ warunkiem powstania pożaru jest obecność materiału palnego, czynnika

utleniającego i źródła zapłonu, usuwając jeden z tych elementów, uniemożliwiamy

zaistnienie pożaru.

Usunięcie materiałów palnych ze strefy zagrożenia to ważny element prewencji,

szczególnie wówczas, gdy nawet mała ilość substancji palnej może być źródłem

przemieszczenia ognia.

Poniżej podano przypadki, gdy usunięcie substancji palnej jest konieczne:

• odpylanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem pyłów (zawirowanie osiadłego pyłu o grubości 1 mm może wypełnić pomieszczenie mieszaniną wybuchową),

• usuwanie odpadków - szczególnie mających zdolności do samonagrzewania się (np. zaolejone czyściwo),

• usuwanie trawy, liści itp. z najbliższego otoczenia zbiorników z gazami palnymi i cieczami palnymi,

• czyszczenie z resztek substancji palnych aparatów i rurociągów oddawanych do
  remontów związanych ze spawaniem,

• spalanie w pochodni gazów odpadkowych (np. rafinerie),

• wentylowanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem (obniżanie stężenia substan­cji palnych gazowych poniżej DGW).

2). CZYNNIKI SZKODLIWE I UCIĄŻLIWE DZIAŁAJĄCE NA PRACOWNIKA PRZEZ OKRES DŁUŻSZY, POWODUJĄCE OBIŻENIE WYDAJNOŚCI PRACY:

To czynniki fizyczne:

• mikroklimat

Środowisko termiczne, czyli warunki cieplne miejsca pracy człowieka, jest ważnym czynnikiem wpływającym na jego samopoczucie, zdrowie, wydajność pracy, a także na bezpieczeństwo i higienę pracy.

Dlatego ważną rzeczą jest zapewnienie pracownikowi komfortu cieplnego, czyli takich warunków, w których człowiek ubrany stosownie do rodzaju i warunków pracy nie odczuwa chłodu lub gorąca w czasie jej wykonywania. Występuje więc stan równowagi cieplnej całego ciała.

Na tę równowagę cieplną mają wpływ para­metry charakteryzujące powietrze, jak:

- temperatura,

- wilgotność względna,

- prędkość ruchu powietrza,

- promieniowanie cieplne.

Oprócz wyżej wymienionych parametrów na równowagę cieplną ciała ludzkiego wpływają także: aktywność fizyczna człowieka, metabolizm, oporność cieplna odzieży (izolacyjność), stosunek pola powierzchni ciała okrytego odzieżą do pola odkrytego, temperatura powierzchni odzieży.

Ocena środowiska termicznego opiera się na normach International Standard Organization (ISO), czyli Międzynarodowej Organizacji Standaryzacji. Dla środowiska gorącego stosuje się wskaźnik WBGT, dla środowiska umiarko­wanego - PMV i PPD, dla zimnego zaś - WCI i IREQ

• oświetlenie

Oświetlenie jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na wydajność pracy, wypadki przy pracy oraz zdrowie pracownika. Niewłaściwe warunki oświet­lenia wywołują wiele niekorzystnych zmian i reakcji organizmu ludzkiego, co pro­wadzi do zmęczenia oczu i pogorszenia stanu psychicznego.

Oświetlenie występujące na stanowiskach pracy można podzielić na naturalne (dzienne) i sztuczne. Oczywiście najlepszym oświetleniem jest oświetlenie dzienne, lecz ze względu na nasze warunki klimatyczne musi być wspomagane przez oświet­lenie sztuczne (elektryczne). Z oświetlenia dziennego nie należy jednak rezygnować ze względu na przeciwwskazania psychofizjologiczne.

WAŻNE: Dopuszcza się oświetlenie pomieszczenia przeznaczonego na pobyt ludzi wyłącznie światłem sztucznym, jeżeli:

• oświetlenie światłem dziennym nie jest konieczne lub nie jest wska­zane ze względów technologicznych,

• jest uzasadnione celowością funkcjonalną zlokalizowania tego po­
  mieszczenia w obiekcie podziemnym lub w części budynku pozba­wionej oświetlenia naturalnego (§ 58 Q 053),

• pracodawca uzyskał zgodę właściwego inspektora sanitarnego wy­
  daną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy (§ 25 Q 052).

Oświetlenie dzienne

Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dosto­sowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno spełniać wymagania określone w Polskiej Normie. Oświetlenie dzienne w pomiesz­czeniach pracy może być:

• górne, jeżeli światło dzienne pada przez świetliki dachowe,

• boczne, jeżeli światło dzienne pada przez okna,

• mieszane (łącznie górne i boczne).

Oświetlenie elektryczne (X 601)

Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.

Przy ocenie światła sztucznego (elektrycznego) bierze się pod uwagę:

• natężenie i rodzaj oświetlenia,

• równomierność oświetlenia,

• współczynnik zapasu (tylko przy ocenie nowych urządzeń oświetleniowych),

• rozkładu luminancji w strefie przedmiotu pracy wzrokowej (próba zalecana),

• luminancji i kąta ochrony opraw oświetleniowych,

• ograniczenia odbić,

• barwy światła (próba zalecana),

• oddawania barw (próba zalecana),

• tętnienia, zmian aperiodycznych światła,

• oświetlenia bezpieczeństwa,

• oświetlenia ewakuacyjnego,

• stałego uzupełniającego oświetlenia elektrycznego.

• hałas

Hałas to pojęcie subiektywne, określające oddziaływanie dźwięków złożonych o różnej częstotliwości. Według PN hałasem jest dźwięk o dowolnym charakterze akustycznym, niepożądany w danych warunkach i przez daną osobę. Hałas jest najczęściej występującym czynnikiem szkodliwym.

W zależności od częstotliwości drgań akustycznych rozróżniamy hałas:

1. SŁYSZALNY

• 16 Hz – 16000 Hz

2. NIESŁYSZALNY

• 2 Hz – 50 Hz hałas infradźwiękowy

• 10000 Hz – 100000 Hz hałas ultradźwiękowy

Ujemne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka w warunkach narażenia zawodowego można podzielić na dwa rodzaje:

• wpływ hałasu na narząd słuchu

• pozasłuchowe działanie hałasu na organizm (w tym na podstawowe układy i narządy oraz zmysły człowieka).

Szkodliwy wpływ hałasu na narząd słuchu powodują następujące jego cechy i okoliczności narażenia:

• równoważny poziom dźwięku A (dla hałasu nieustalonego) lub poziom dźwięku A (dla hałasu ustalonego) przekraczający 80 dB; bodźce słabsze nie uszkadzają narządu słuchu nawet przy długotrwałym nieprzerwanym działaniu

• długi czas działania hałasu; skutki działania hałasu kumulują się w czasie; zależą one od dawki energii akustycznej, przekazanej do organizmu w określonym przedziale czasu,

• ciągła ekspozycja na hałas jest bardziej szkodliwa niż przerywana; nawet krótkotrwałe przerwy umożliwiają bowiem procesy regeneracyjne słuchu,

• hałas impulsowy jest szczególnie szkodliwy; charakteryzuje się on tak szybkim narastaniem ciśnienia akustycznego do dużych wartości, że mechanizmy obronne narządu słuchu zapobiegające wnikaniu energii akustycznej do ucha nie zdołają zadziałać,

• widmo hałasu z przewagą składowych o częstotliwościach średnich i wysokich. Hałas o takim widmie jest dla słuchu bardziej niebezpieczny, niż hałas o widmie, w którym maksymalna energia zawarta jest w zakresie niskich częstotliwości; wynika to z charakterystyki czułości ucha ludzkiego, która jest największa w zakresie częstotliwości 3 ÷ 5 kHz,

• szczególna, indywidualna podatność na uszkadzający wpływ działania hałasu; zależy ona od cech dziedzicznych oraz nabytych np. w wyniku przebytych chorób

Skutki wpływu hałasu na organ słuchu dzieli się na:

• uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu (perforacje, ubytki błony bębenkowej), będące zwykle wynikiem jednorazowych i krótkotrwałych ekspozycji na hałas o szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego powyżej 130 ÷ 140 dB

• upośledzenie sprawności słuchu w postaci podwyższenia progu słyszenia, w wyniku długotrwałego narażenia na hałas, o równoważnym poziomie dźwięku A przekraczającym 80 dB.

Podwyższenie progu może być odwracalne (tzw. czasowe przesunięcie progu) lub trwałe (trwały ubytek słuchu). Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słyszenia o wielkości co najmniej 45dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1, 2 i 3 kHz, stanowią kryterium rozpoznania i orzeczenia zawodowego uszkodzenia słuchu, jako choroby zawodowej. Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego - trwałe, nie dające się rehabilitować inwalidztwo - znajduje się od lat na czołowym miejscu na liście chorób zawodowych.

Pozasłuchowe skutki działania hałasu nie są jeszcze w pełni rozpoznane. Anatomiczne połączenie nerwowej drogi słuchowej z korą mózgową umożliwia bodźcom słuchowym oddziaływanie na inne ośrodki w mózgowiu (zwłaszcza ośrodkowy układ nerwowy i układ gruczołów wydzielania wewnętrznego), a w konsekwencji na stan i funkcje wielu narządów wewnętrznych.

Doświadczalnie wykazano, że wyraźne zaburzenia funkcji fizjologicznych organizmu mogą występować po przekroczeniu poziomu ciśnienia akustycznego 75 dB. Słabsze bodźce akustyczne (o poziomie 55 ÷ 75 dB) mogą powodować rozproszenie uwagi, utrudniać pracę i zmniejszać jej wydajność.

Można stwierdzić, że pozasłuchowe skutki działania hałasu są uogólnioną odpowiedzią organizmu na działanie hałasu, jako stresora przyczyniającego się do rozwoju różnego typu chorób (np. choroba ciśnieniowa, choroba wrzodowa, nerwice i inne).

Wśród pozasłuchowych skutków działania hałasu, należy jeszcze wymienić jego wpływ na zrozumiałość i maskowanie mowy czy dźwiękowych sygnałów bezpieczeństwa. Utrudnione porozumiewanie się ustne w hałasie (o poziomie 80 ÷ 90 dB) i maskowanie sygnałów ostrzegawczych nie tylko zwiększa uciążliwość warunków pracy i zmniejsza jej wydajność, lecz może być również przyczyną wypadków przy pracy. Kryterium zrozumiałości mowy stanowi jedno z ważniejszych kryteriów oceny hałasu w środowisku.

Metody i środki ochrony przed hałasem:

Zgodnie z przepisami europejskimi dyrektywa 2003/10/WE) i krajowymi, pracodawca eliminuje u źródła ryzyko zawodowe związane z narażeniem na hałas albo ogranicza je do możliwie najniższego poziomu, uwzględniając dostępne rozwiązania techniczne oraz postęp naukowo-techniczny. W przypadku osiągnięcia lub przekroczenia wartości NDN pracodawca sporządza i wprowadza w życie program działań organizacyjno-technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia na hałas. Program powinien uwzględniać w szczególności:

• unikanie procesów lub metod pracy powodujących narażenie na hałas i zastępowanie ich innymi, stwarzającymi mniejsze narażenie

• dobieranie środków pracy o możliwie najmniejszym poziomie emisji hałasu

• ograniczanie narażenia na hałas takimi środkami technicznymi, jak: obudowy dźwiękoizolacyjne maszyn, kabiny dźwiękoszczelne dla personelu, tłumiki, ekrany i materiały dźwiękochłonne

• projektowanie miejsc pracy i rozmieszczanie stanowisk pracy w sposób umożliwiający izolację od źródeł hałasu oraz ograniczających jednoczesne oddziaływanie wielu źródeł na pracownika

• ograniczanie czasu i poziomu narażenia oraz liczby osób narażonych na hałas przez właściwą organizację pracy, w szczególności stosowanie skróconego czasu pracy lub przerw w pracy i rotacji na stanowiskach pracy.

• Pyły

Pyły są jednym z głównych czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy. Szkodliwe działanie pyłów na organizm człowieka może być przyczyną wielu chorób, w tym pylicy płuc i nowotworów.

Zgodnie z Kodeksem Pracy na wszystkich stanowiskach pracy powinny być prowadzone działania zmierzające do skutecznego ograniczania lub eliminowania ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na czynniki szkodliwe, w tym również na pyły.

Zapewnienie skutecznego ograniczania lub eliminowania ryzyka zawodowego, wynikającego z narażenia na pyły, wymaga:

• określenia rodzaju, stężenia i innych podstawowych parametrów pyłów emitowanych do środowiska pracy,

• dokonania oceny narażenia pracowników na szkodliwe działanie pyłów występujących w środowisku pracy,

• przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego pracowników narażonych na szkodliwe działanie pyłów występujących w środowisku pracy,

• zastosowania odpowiednich środków ochrony zbiorowej przed zapyleniem, umożliwiających eliminację zanieczyszczeń powietrza za środowiska pracy, a jeżeli nie jest to możliwe zastosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej.

Rozprzestrzenianie się emitowanych na stanowiskach pracy zanieczyszczeń można ograniczać wykorzystując różne typy środków ochrony zbiorowej przed zapyleniem, których stosowanie, zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej, jest priorytetowe w stosunku do stosowania środków ochrony indywidualnej.

Środki ochrony zbiorowej przed zapyleniem obejmują systemy wentylacji mechanicznej ogólnej oraz instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej miejscowej wyposażone w filtry powietrza. Ogólne przepisy dotyczące wentylacji pomieszczeń w zakładach pracy są określone w Obwieszczeniu Ministra Gospodarki , Pracy i Polityki Społecznej.

Celem wentylacji, polegającej na ciągłej lub okresowej wymianie powietrza w pomieszczeniach, jest:

• poprawa stanu i składu powietrza na stanowiskach pracy zgodnie z wymaganiami higienicznymi (ochrona zdrowia człowieka) i technologicznymi (konieczność uzyskiwania produktów o określonych własnościach),

• regulacja takich parametrów środowiska powietrznego w pomieszczeniach, jak: stężenie zanieczyszczeń, temperatura, wilgotność oraz prędkość i kierunek ruchu powietrza.

Eliminacja zanieczyszczeń ze środowiska pracy powinna być realizowana przede wszystkim przez zastosowanie odpowiednich środków ochrony zbiorowej przed zapyleniem. Wszędzie tam, gdzie to jest możliwe, należy dążyć do hermetyzacji procesów produkcyjnych. W pozostałych przypadkach, na podstawie analizy parametrów pobranego u źródła emisji pyłu, należy dobrać odpowiedni system lub urządzenie filtracyjno - wentylacyjne, odpowiednie do rodzaju i stężenia pyłu.

Ostatnim działaniem, jakie powinno być podjęte dla ochrony pracownika przed szkodliwym narażeniem na pyły, jest dobór środków ochrony indywidualne

• wibracje ( kończyny górne)

Wibracja oddziałuje na organizm pracownika w miejscu styczności tkanek ze źródłem drgań (czyli na drodze bezpośredniego działania mechanicznego) oraz wpływa przez układ nerwowy na organizm jako całość.

Główne przyczyny powsta­wania drgań mechanicznych w maszynach i urządzeniach:

1. konstrukcyjne (gdy maszyny posiadają mechanizmy korbowodzikowe, mecha­nizmy krzywkowe, zapadkowe, wibratory),

2. technologiczne (gdy maszyny mają niedokładności montażowe, niewyważenie elementów obrotowych, luzy łożyskowe itp.),

3. eksploatacyjne (gdy maszyny zużywają się, powstają luzy, poprzez niewłaściwe
   smarowanie, zniekształcenie powierzchni itp.).

Zasięg mechanicznego oddziaływania wibracji na organizm pracownika zależy od jej parametrów fizycznych oraz od właściwości impedancyjnych tkanek.

W zależności od drogi przenoszenia na człowieka drgania dzielimy na drgania o oddziaływaniu:

ogólnym - kiedy drgania są przenoszone na korpus człowieka przez nogi, miednicę, plecy lub boki. Oddziałują najczęściej przez podłoże, na którym pracują ludzie lub przez siedziska pojazdów,

przez kończyny górne - kiedy drgania przenoszone są na korpus człowieka przez ręce. Oddziałują głównie przez używane narzędzia lub maszyny wytwarzające drgania (wiertarki, pilarki ręczne, szlifierki, młoty pneuma­tyczne itp.).

Drgania oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne i o ogól­nym działaniu są charakteryzowane przez:

- zakres częstotliwości,

- sumę wektorową skutecznych, ważonych częstotliwościowe przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych X, Y, Z,

- czas oddziaływania drgań na organizm człowieka.

Oddziaływanie wibracji na organizm

Wibracja oddziałuje na organizm zarówno w miejscu styczności tkanek ze źródłem drgań, jak i na funkcje organów jako całości przez układ nerwowy. Powstające w wy­niku wibracji zmiany chorobowe noszą nazwę zespołu wibracyjnego. Objawy cho­robowe dotyczą przede wszystkim:

• układu krążenia krwi, zwłaszcza naczyń obwodowych (niedokrwienie ograniczo­nej części ciała z uwagi na uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych, skurcz naczyń w obszarze bezwiednego kontaktu z elementem drgającym, obniżenie temperatury skóry rąk),

• układu kostno-stawowego (najczęściej spotyka się torbiele kostne, zmiany zwy­rodnieniowe dotyczące stawów nadgarstkowych i łokciowych, a także kręgo­słupa),

• układu nerwowego (zaburzenie czucia, zmniejszenie wrażliwości, bóle kończyn rąk i nóg, uszkodzenie nerwów obwodowych, zmiany zwyrodnieniowe w komór­kach rdzenia kręgowego i mózgu),

• zaburzeń czynności przewodu pokarmowego,

• zaburzeń ogólnych (osłabienie, zawroty głowy, bezsenność, zmiany usposobienia). Przy ocenie narażenia na wibrację, szczególnie miejscową, należy brać pod uwagę wspomagający wpływ zimna na występowanie zmian chorobowych. Dotyczy to pracy w chłodzie na otwartej przestrzeni (bez rękawic) wczesną wiosną, jesienią i zimą — powstają wtedy warunki szczególnie sprzyjające powstawaniu zespołu wi­bracyjnego.

czynniki psychofizyczne:

Czynniki psychofizyczne można podzielić na:

• obciążenie fizyczne

• obciążenie psychonerwowe

Obciążenie fizyczne organizmu człowieka wynika głównie z czynności obsługiwa­nia maszyn i stanowisk pracy. W związku z tym będziemy mówili o:

• obciążeniu rąk — związane przede wszystkim z czynnościami sterowania i mani­pulowania przedmiotami w czasie pracy. Podstawowymi kryteriami obciążenia rąk będą więc opory elementów sterowniczych i inne siły pokonywane rękami podczas operacji technologicznych oraz równomierność rozłożenia czynności na obie ręce,

• obciążeniu nóg — wynikające z pokonywania elementów sterowniczych, chodze­nia, przenoszenia ciężarów lub pracy w pozycji stojącej.

3. METODY LIKIDAJI ZAGROŻEŃ I ICH OGRANICZEŃ W PROCESACH PRACY

• metody techniczne:

• porządek i ład na stanowisku pracy, stosowanie sprzętu ochronnego i narzędzi pracy oraz przyrządów pomiarowych

• stosowanie środków ochrony osobistej : rękawice elektroizolacyjne, obuwie elektroizolacyjne, hełm elektroizolacyjny, nauszniki, fartuch, ubranie letnie i zimowe

• metody organizacyjne, rotacja

• wymogi prawne i organizacyjne dla prac elektrycznych do 1kV: obowiązki osób, dozoru i eksploatacji koordynującego oraz osób dopuszczających i nadzoru.

• prace wykonywane przy instalacjach i urządzeniach…… na polecenie: pisemne, ustne i bez polecenia.

4. ZASADY POSTĘPOWANIA W RAZIE WYPADKU

1. obowiązki pracodawcy w zakresie wypadków pracowniczych

• eliminacja lub ograniczenie zagrożenia

• pomoc osobom poszkodowanym

• ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku

• zastosowanie odpowiednich środków profilaktycznych

• powiadomienie PIP i Prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz innym wypadku, który wywołał w/w skutki

• prowadzenie rejestru wypadków przy pracy

2. obowiązki pracowników w zakresie wypadków pracowniczych

Osoba, która uległa wypadkowi przy pracy, jeżeli stan zdrowia pozwala jej na to, zawiadamia

niezwłocznie o wypadku pracodawcę lub inny podmiot, na rzecz którego wykonywała czynności, przy których doznała urazu.

Obowiązek zgłoszenia wypadku przy pracy ma każdy pracownik, który zauważył takie zdarzenie w zakładzie pracy. Zgłoszenie wypadku powinno wpłynąć do przełożonego osoby poszkodowanej i powinno być dokonane w formie pisemnej.

5. ZASADY POSTĘPOWANIA PRZY RATOWANIU OSÓB PORAZONYCH PRADEM ELEKTRYCZNYM I POPARZONYCH

• skutki przepływu prądu przez człowieka

Na człowieka może działać:

a) prąd stały - powodujący skutki elektrolityczne (przemieszczanie jonów, co zmienia
ich stężenia po obu stronach błony komórkowej, prowadząc do zaburzeń czynności
komórek),

b) prąd przemienny - powodujący ujemne skutki przez:

- działanie na krążenie krwi i oddychanie,

- działanie na układ nerwowy,

- działanie cieplne,

- uszkodzenie mięśni i kości.

Poniżej podano objawy działania na człowieka prądu przemiennego 50-60 Hz (według danych Biegelmeiera i Rottera z 1971 r.).

Jak wynika z powyższego zestawienia, stopień i zakres porażenia prądem zależy przede wszystkim od:

• natężenia,

• czasu przepływu prądu przez człowieka,

• częstotliwości,

• drogi przepływu prądu przez człowieka.

W razie dotknięcia uszkodzonego urządzenia elektrycznego (przebicie izolacji roboczej uzwojeń lub innych części znajdujących się pod napięciem względem prze­wodzących konstrukcji) człowiek znajduje się pod napięciem zwanym napięciem dotykowym. Jest to napięcie pojawiające się między częściami jednocześnie dostępny­mi (przewodami lub częściami przewodzącymi, które mogą być dotknięte jednocześnie przez człowieka) w przypadku uszkodzenia izolacji. Przepływający przez człowieka prąd, zwany prądem rażenia, może spowodować skutki patofizjologiczne.

Uważa się, że natężenie rażenia (I_raż) nie powinno być większe niż 15 mA, gdyż powyżej tej wartości staje się niebezpieczne dla człowieka.

•  uwolnienie porażonego spod napięcia prądu elektrycznego o napięciu do 1kV

Natychmiast uwolnić porażonego spod działania prądu elektrycznego przez:

• wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,

• odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem (należy pamię­tać o

stosowaniu przez ratującego odpowiedniego zabezpieczenia siebie przed porażeniem);

• udzielenie pierwszej pomocy przedlekarskiej osobom porażonym prądem elektrycznym

W zależności od stanu porażonego zastosować odpowiednie czynności ratownicze:

• przy zatrzymaniu oddechu - sztuczne oddychanie,

• przy zatrzymaniu czynności serca - masaż serca,

• przy oparzeniach, krwotokach, zranieniach itd. postępować, jak w takich przy­padkach jest konieczne.

SZTUCZNE ODDYCHANIE METODĄ USTA-USTA

Pierwszą czynnością jest zapewnienie drożności dróg oddechowych przez ułożenie

poszkodowanego w pozycji na plecach na twardym podłożu oraz odchylenie głowy

ku tyłowi. Kontrolujemy, czy w jamie ustnej nie ma przedmiotów zaburzających

drożność dróg oddechowych, np. proteza, inne obce ciała.

• Prowadzący sztuczne oddychanie klęka za głową poszkodowanego po lewej stronie.

• Żuchwę wraz z głową odchylamy ku górze i ku tyłowi.

• Wdmuchiwanie powietrza do ust chorego każdorazowo poprzedzone jest głębo­kim wdechem ratownika. Prawidłowa objętość wdmuchiwanego powietrza do płuc sygnalizowana jest uniesieniem się klatki piersiowej poszkodowanego.

• Przy każdorazowym wdmuchiwaniu powietrza do ust chorego należy zatykać mu
  nos palcami wolnej ręki.

• Po odjęciu ust od ust chorego klatka piersiowa na skutek sprężystości jej ścian
  opada i wysłuchuje się szmer biernego wydechu poszkodowanego.

• Częstotliwość sztucznego oddychania wynosi około 12 razy na minutę.

POŚREDNI MASAŻ SERCA

Jest zabiegiem wykonywanym jednocześnie ze sztucznym oddychaniem i obie te czynności muszą być ze sobą zsynchronizowane, o czym powiemy poniżej. Kolejne czynności przy wykonywaniu masażu serca:

• ratowany spoczywa w pozycji leżącej na wznak na twardym podłożu, tak jak
  przy prowadzeniu sztucznego oddychania,

• prowadzący masaż serca klęka z prawej strony poszkodowanego,

• dłonie ułożone jedna na drugiej kładziemy na 1/3 dolnej części mostka, mając
  wyprostowane przedramiona w obu stawach łokciowych,

• ucisk wykonujemy dynamicznie, przenosząc ciężar tułowia na wyprostowane
  przedramiona,

• warunkiem skuteczności masażu serca jest obniżenie się poziomu mostka
  o około 4 cm oraz pojawienie się tętna na obwodzie, tzn. na tętnicach szyjnych
  lub udowych,

• masaż wykonywany jest z częstotliwością około 60 razy na minutę.

Zgodnie z wytycznymi udzielania pierwszej pomocy:

1. nie zaleca się badania tętna przez laików jako kryterium rozpoznawania ustania
   krążenia krwi; zaleca się natomiast obserwację, czy po wykonaniu dwóch
   wdmuchnięć rozpoczynających sztuczne oddychanie, poszkodowany poruszył
   się lub/i zakaszlał. Jeżeli po wykonaniu dwóch wdmuchnięć rozpoczynających
   sztuczne oddychanie, poszkodowany poruszył się lub/i zakaszlał, oznacza to, że
   ma zachowaną pracę serca i nie należy uciskać mostka (w trakcie dalszej wen­tylacji należy nadal obserwować, czy poszkodowany porusza się lub kaszle).
   Jeżeli natomiast poszkodowany nie porusza się i/lub nie kaszle po wdmuchnięciach, należy rozpocząć reanimację;

2. podczas reanimacji bez względu na to, czy poszkodowanego ratuje jeden czy też
   dwóch ratowników, należy stosować proporcje wdmuchnięć do uciśnięć 2:15;

3. do ust nieprzytomnego poszkodowanego zaleca się zaglądać dopiero po, a nie
   przed odchyleniem głowy.

6. ZASADY POSTĘPOWANIA NA WYPADEK POWSTANIA:

• pożaru lub wybuchu

1) Każdy, kto zauważył pożar lub uzyskał informację o pożarze czy zagrożeniu, obowiązany jest zachować spokój i nie dopuszczając do paniki natychmiast zaalarmować:

a) wszystkie osoby znajdujące się w sąsiedztwie pożaru narażone na jego skutki,

b) Państwową Straż Pożarną - telefon 998,

2) Po uzyskaniu połączenia ze strażą pożarną należy podać następujące informacje:

a) gdzie się pali - lokalizację,

b) co się pali - rodzaj palącego się materiału,

c) czy istnieje zagrożenie dla życia ludzi, czy w pobliżu znajdują się materiały łatwopalne, itp.,

d) numer telefonu, z którego podaje się informacje oraz swoje imię i nazwisko.

3) UWAGA: po potwierdzeniu przyjęcia meldunku przez dyżurnego telefonistę należy odłożyć słuchawkę i odczekać przy telefonie na ewentualne sprawdzenie.

4) W razie potrzeby powiadomić:

a) Pogotowie Ratunkowe - tel. 999

b) Policję - tel. 997

c) Pogotowie Energetyczne - tel. 991