Problem niemiecki po drugiej wojnie światowej.
Konferencja jałtańska
(4-11 lutego 1945 r. odbyła się w pałacu Potockich w Liwadii leżącej pod Jałtą na Krymie.) („Deklaracja o wyzwolonej Europie”)
Uczestnicy: Józef Stalin, Winston Churchill, Franklin Delano Roosvelt.
Postanowienia:
Ustanowiono powojenny ład –„dyktand jałtański”- podział Europy na strefy wpływów
ZSRR przystąpi do wojny z Japonią w 3 miesiące po zakończeniu wojny w Europie
25 IV 1945 w San Francisco odbędzie się Konferencja założycielska ONZ
Decyzje w sprawie Polski: Wschodnia granica na linii Curzona, rekompensatą przyrost kosztem Niemiec. Powstanie Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (komunistycznp – londyński)
Decyzje w sprawie Niemiec: Podział na 4 strefy okupacyjne również Berlina (USA, W. Brytania, ZSRR, Francja) . 4 „D” – demilitaryzacja, demonopolizacja, demokratyzacja i denazyfikacja.
Konferencja Poczdamska
(17 lipca 1945 – 2 sierpnia 1945 w Poczdamie w pałacu Cecilienhof)
Spotkanie Wielkiej Trójki: Józefa Stalina, Harry’ego Trumana oraz Winstona Churchilla (zastąpiony 28 lipca przez nowego premiera WB – Clementa Attle).
Celem konferencji było ustalenie: trybu likwidacji skutków II wojny światowej, losów Niemiec, opracowanie traktatów pokojowych i zasad organizacji powojennego świata.
Postanowienia:
Ściganie i sądzenie zbrodniarzy hitlerowskich –proces przez MTW w Norymberdze
Sprawa Niemiec:
Utworzenie Sojuszniczej Rady Kontroli –kontrolującej 4 strefy i sektory okupacyjne
Masowe przesiedlenia Niemców z Polski, Czech i Węgier do stref okupacyjnych
Ustalono zasady spłat odszkodowań wojennych przez Niemcy
Sprawa Polski
Granica polsko-niemiecka –wzdłuż Ordy i Nysy Łużyckiej plus Gdańsk, Szczecin i poł - zach część Prus Wschodnich – zatwierdzona ma być na konferencji pokojowej
Sojusznicza Rada Kontroli
Miała swoją siedzibę w amerykańskim sektorze Berlina. W jej skład wchodzili gubernatorzy poszczególnych stref okupacyjnych. Pierwszymi gubernatorami byli: generał Eisenhower, marszałek Montgomery, marszałek Żuków i generał Pierre Koenig.
Podział Niemiec:
południowo-zachodnia strefa okupacyjna – USA (Bawaria, Hesja, Wirtembergia—Badenia i Brema),
zachodnia — Francja (Południowa Badenia, Wirtembergia—Hohenzoil, Nadrenia-Palatynat i Saara),
północno-zachodnia — Wielka Brytania (Nadrenia, Północna—Westfalia, Dolna Saksonia, Hamburg i Szlezwik—Holsztyn),
wschodnia — ZSRR (Saksonia, Saksonia—Anhalt, Turyngia, Brandenburgia oraz Meklemburgia—Przedpomorze).
Berlin podzielono na cztery sektory okupacyjne. Władzę w mieście sprawowała w imieniu czterech mocarstw Sojusznicza Komendantura Wojskowa, która podlegała Sojuszniczej Radzie Kontroli.
Międzynarodowy Trybunał Wojskowy
zwołany został 18 października 1945 r. w Berlinie, zaś od 20 listopada 1945 r. do l października 1946 r. pracował w Norymberdze.
Główni przywódcy hitlerowscy zostali oskarżeni o cztery rodzaje zbrodni:
-udział w spisku przeciw pokojowi, czyli o planowanie i wywołanie wojny;
-zbrodnie przeciw pokojowi, wynikające z zakazu prowadzenia wojny agresywnej;
- zbrodnie wojenne, wynikające z naruszenia praw i zwyczajów prowadzenia wojny;
- zbrodnie przeciwko ludzkości (ludobójstwo).
I kryzys berliński (24 czerwca 1948 – 30 września 1949)
1 stycznia 1947 amerykańskie i brytyjskie sfery okupacyjne zostały połączone w Bizonię, a 8 kwietnia 1949 dołączono formalnie strefę francuską, tworząc Trizonię.
Przyczyny kryzysu:
-umowa Zachodu z krajami Beneluxu (w Londynie) – integracja gospodarki niemieckiej z sąsiadami oraz m-owa kontrola Zagłębia Saary,
-reforma walutowa spowodowana inflacją (w Trizonii 20 czerwca 1948, natomiast w radzieckiej strefie 23 czerwca 1948 i mniej sprawnie). Polegała na zatwierdzeniu czterech ustaw: walutowej, przeliczeniowej, emisyjnej i ustawy o oszczędnościach długoterminowych.
Dążenie ZSRR do skłonienia mocarstw zachodnich do zaniechania realizacji zaleceń londyńskich, a także spór o reformę walutową i walutę berlińską doprowadziły do kryzysu berlińskiego. Wyrażał się on we wprowadzeniu przez Moskwę najpierw przejściowych utrudnień (wiosna 1948 r.), a potem całkowitego zablokowania dostępu do Berlina Zachodniego drogami lądowymi i wodnymi. Od 24 czerwca 1948 r. odcięto też dopływ energii. Reakcją mocarstw zachodnich było utworzenie tzw. mostu powietrznego w celu zaopatrywania miasta. Blokada Berlina Zachodniego, a tym samym kryzys berliński zostały zakończone dopiero 12 maja 1949 r.
Utworzenie dwóch państw
l lipca 1948 r. zgodnie z postanowieniami konferencji londyńskiej sześciu państw zachodnich trzej gubernatorzy wojskowi USA, Wielkiej Brytanii i Francji wręczyli we Frankfurcie nad Menem premierom jedenastu krajów niemieckich trzy dokumenty, zwane odtąd dokumentami frankfurckimi
powołanie do życia Zgromadzenia Ustawodawczego,
dokonanie zmian w podziale terytorium krajów,
Statut Okupacyjny.
Powstanie RFN
– maj 1949 r. – uchwalona zostaje Konstytucja Republiki Federalnej Niemiec;
– pierwsze wybory wygrywa Chrześcijańska Demokracja (CDU/CSU), która obejmuje rządy w koalicji z liberałami (FDP), pierwszym kanclerzem zostaje Konrad Adenauer, stolicą jest Bonn;
– od 1950 r. RFN może prowadzić samodzielną politykę zagraniczną;
– 1954 r. – następuje remilitaryzacja RFN;
– 1955 r. – RFN przystępuje do NATO.
Powstanie NRD
– 1945 r. – w radzieckiej strefie okupacyjnej przeprowadzona zostaje reforma rolna i nacjonalizacja przemysłu;
– 7 października 1949 r. – powstaje Niemiecka Republika Demokratyczna, pierwszym prezydentem zostaje Wilhelm Pieck.
doktryna Hallsteina - ogłoszona w grudniu 1955 roku doktryna polityki zagranicznej RFN, zakładająca że tylko RFN ma prawo do reprezentowania narodu niemieckiego i jej rząd nie będzie utrzymywał stosunków dyplomatycznych z państwami uznającymi NRD. Nazwa doktryny pochodziła od jednego z jej współautorów, podsekretarza stanu w ministerstwie spraw zagranicznych RFN Waltera Hallsteina.
II kryzys berliński
(listopad 1958 - 20 marca 1959)
2 października 1954 roku podpisane zostaje porozumienie pomiędzy Francją, Wielką Brytanią, USA i RFN, które otwiera drogę do przyjęcia Niemiec Zachodnich do Unii Zachodnioeuropejskiej i NATO. Porozumienie, które zezwala m.in. na stworzenie armii niemieckiej, niepokoi Związek Radziecki, który uznaje je za prowokację. Rosjanie podnoszą argument, iż podpisana umowa jest niezgodna z Traktatem Poczdamskim, który zakładał "całkowite i ostateczne" rozbrojenie struktur wojskowych Niemiec wszystkich typów. Amerykańskie inwestycje w Berlinie Zachodnim zmieniły obraz miasta ze zrujnowanej stolicy III Rzeszy w prężny ośrodek miejski RFN. Każdego roku do Berlina Zachodniego ucieka około 300,000 mieszkańców NRD. Zachodnie rozgłośnie propagandowe oraz siatki szpiegowskie używają tego miasta jako doskonałej bazy do działania. Berlin staje się niebezpiecznym zapalnikiem nowej wojny.
Chruszczow i Eisenhower spotkali się we wrześniu 1959 roku w Camp David (Maryland). Ostatecznie status Berlina w dalszym ciągu pozostał niepewny i niejasny.
III kryzys berliński
(13 lipiec 1961- 17 październik 1961)
Na początku lat sześćdziesiątych Niemcy były postrzegane przez mocarstwa zachodnie jako sojusznik NATO, przez ZSRR natomiast jako wróg, z którym wygrano olbrzymim kosztem, a który obecnie został ponownie uzbrojony. Obecność zachodnich sił w Berlinie, głęboko wewnątrz terenu bloku socjalistycznego, od początku stanowiła zapalnik coraz to nowych konfliktów. John F. Kennedy, nowo wybrany prezydent, pozbawiony doświadczenia swojego poprzednika - Eisenhowera - przez swoje pochopne działanie przekształcił problem w poważny kryzys. Jego stanowisko było wzmocnione przez nową broń - satelitarny wywiad fotograficzny. W roku 1961 amerykańskie satelity szpiegowskie Samos przesłały pierwsze dokładne zdjęcia obszaru Związku Radzieckiego. Okazało się, że Rosjanie zamiast 200 (szacunki CIA) dysponowali zaledwie czterema pociskami interkontynentalnymi. Dzięki uzyskanym zdjęciom poznano także ich dokładne lokacje, jak również miejsca bazowania wszystkich 190 radzieckich bombowców strategicznych. Dzięki tej wiedzy zniszczenie sowieckich sił "pierwszego uderzenia" stało się możliwe. Kennedy czuł się silny - wiedział, że ma przewagę, czemu dał wyraz w trzecim kryzysie berlińskim oraz nowym konflikcie kubańskim.
PRZEBIEG KRYZYSU:
Kennedy i Chruszczow spotykają się na szczycie w Wiedniu w Kwietniu 1961 roku - głównym tematem rozmów jest przyszłość Berlina i możliwość powstania nowej blokady tego miasta
Rady Bezpieczeństwa Narodowego- 13 Lipca 1961, Dean Acheson (doradca prezydenta ds. polityki zagranicznej) i Lyndon Johnson (wiceprezydent) wzywają do "uznania sprawy Berlina za problem bezpieczeństwa narodowego".
Kennedy w wystąpieniu telewizyjnym oświadcza: "Nie możemy pozwolić, aby komuniści wyrzucili nas siłą z Berlina". Prezydent zwiększa budżet obronny, powołuje rezerwy i zwiększa środki obrony cywilnej (schrony atomowe).Chruszczow w przemówieniu telewizyjnym krytykuje determinację Kennedy'ego
13 sierpnia -Sowieci zablokowali drogi ucieczki z Berlina Wschodniego i 17-stego sierpnia rozpoczęli budowę Muru Berlińskiego. Jego przeznaczenie jest niejasne dla Kennedy'ego, który oświadcza "istnieje szansa jak jeden do pięciu, że dojdzie do konfliktu atomowego". Prezydent rozkazuje przemieścić 1,500 amerykańskich żołnierzy z RFN do Berlina Zachodniego. Rosjanie oskarżają Zachód o przerzucanie do Berlina "wywrotowców, ekstremistów, sabotażystów i szpiegów". 30 sierpnia -Związek Radziecki wznowił program testów jądrowych.
We Wrześniu prezydent Kennedy, sekretarz obrony McNamara, przewodniczący Połączonego Komitetu Szefów Sztabu (JCS) Taylor oraz McGeorge Bundy, prezydencki doradca ds. bezpieczeństwa narodowego, rozważają możliwość realizacji planu ataku jądrowego, który miałby zostać przeprowadzony przez bombowce B-47 i B-52. Mountbatten, brytyjski szef sztabu, zapytany przez McNamare o opinię mówi: "Mój Boże, każdy kto myśli w taki sposób musi być szalony!"
17 października - Chruszczow na 22 plenum KPZR oświadcza, że Zachód rozumie problem Niemiec i Berlina, oraz zapewnia o swojej chęci negocjacji; kryzys dobiega końca.
Ostpolitik – polityka zagraniczna RFN wobec wschodnich sąsiadów (układy z ZSRR i PRL zawarte w 1970, a w 2 lata później z NRD. Zasadą była akceptacja przez wszystkie strony granicznego status quo). Autorzy: Willy Brandt i Herbert Wehner.