Prawo karne, ćwiczenia 4, 13-03-2017 r.

• Art. 26. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.
  § 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.
  § 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
  § 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.

§ 5. Przepisy § 1–3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony.

• Dwa rodzaje stanu wyższej konieczności:

  • wyłączający bezprawność,

  • wyłączający winę.

• Różnica leży w wartości dobra poświęconego. Jeżeli poświęcamy dobro wartości niższej od dobra ratowanego to mówimy o stanie wyżej konieczności wyłączającym bezprawność. A jeśli dobro ma wartość równą bądź wyższą (ale nie oczywiście wyższą) to mówimy o stanie wyższej konieczności wyłączającym winę (o tym za tydzień).

• Przesłanki stanu wyżej konieczności:

  • musi być działanie w celu uchylenia niebezpieczeństwa (różnica między stanem wyżej konieczności a obroną konieczną) – różnica między niebezpieczeństwem a zamachem (niebezpieczeństwo jest szerzej rozumiane (zwierzęta, siły przyrody), zamach może pochodzić tylko od człowieka),

  • niebezpieczeństwo musi być obiektywne (nie może istnieć wyłącznie w świadomości sprawcy), musi faktycznie zaistnieć.

  • Czy z tego przepisy wynika, że działanie sprawcy musi być świadome? Mamy „działanie w celu” więc musi być świadome, a przy obronie koniecznej nie mamy tego wskazanego. (prof. Majewski o tym mówi, że obrona konieczna może być nieświadoma, ale doktryna tego nie uznaje, bo: ratio legis tego przepisu (ciężko obronić się nieświadomie), czy możemy mówić o tym że przypadkiem nam się coś udało. („w obronie” = świadomie)

  • Co to znaczy, że musi być bezpośrednie? Może dojść do natychmiastowego naruszenia dobra prawnego (faza co najmniej usiłowania). Musimy mieć możliwość podjęcia działań do uchylenia tego niebezpieczeństwa.

  • Przykład: pies szczuty przez człowieka – obrona konieczna

  • Zasada pełnej subsydiarności:

    • Możemy dopiero wtedy poświęcić jakieś dobro, jeżeli niebezpieczeństwa nie można było inaczej uniknąć (inaczej niż przy obronie koniecznej)

    • Przykład: upalny dzień, ktoś zamknął psa w samochodzie – najpierw sprawdzamy czy samochód jest zamknięty, szukamy właściciela, chyba że małe dziecko to wtedy moglibyśmy od razu wybić szybę.

  • Zasada proporcjonalności.

    • Dobro poświęcone musi przedstawiać wartość niższą od dobra ratowanego.

• Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności: wartość dobra, bezpośredniość, subsydiarność.

  • Bezpośredniość: ekstensywne – jeśli zachowanie spóźnione, to nie było bezpośrednie

  • zasada subsydiarności – działanie w celu uchylenia niebezpieczeństwa i poświęcenie jakiegoś dobra, kiedy mogliśmy tego w inny sposób uniknąć

  • proporcjonalność – poświęcenie dobra o wartości wyższej od dobra atakowanego

KOLIZJA OBOWIĄZKÓW – wynika z §5

• Ze względów logicznych ten przepis jest zbędny. Bo wniosek byłby taki, że ustawodawca wprowadza regulacje, które są wewnętrznie sprzeczne. Przykład: rodzic miałby obowiązek uratowania obydwu dzieci – a nie można nałożyć na kogoś dwóch obowiązków, kiedy tylko jeden jest możliwy do spełnienia. Ten paragraf stanowi więc jedynie regułę kolizyjną.

• Art. 27. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy.

§ 2. Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzany, należycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania, jak również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego etapie.

§ 3. Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa ustawa.

• Ten przepis, poza eksperymentem medycznym, jest martwy. Dr. uważa że nie da się podać przykładu eksperymentu np. ekonomicznego.

• Jeżeli w trakcie eksperymentu chcemy z niego zrezygnować, to trzeba to umożliwić.

EKSPERYMENT MEDYCZNY

• Ustawa z 1996 r. o zawodach lekarzy i lekarzy dentysty

• Eksperyment leczniczy – polega na wprowadzeniu przez lekarza nowych lub częściowo tylko wypróbowanych metod diagnostycznych, leczniczych lub profilaktycznych, w celu osiągnięcia bezpośredniej korzyści dla zdrowia osoby leczonej. Może być przeprowadzony, jeżeli dotychczas stosowane metody są nieskuteczne lub ich skuteczność nie jest wystarczająca.

• Eksperyment badawczy – rozszerzenie wiedzy medycznej; dopuszczalny tylko wtedy gdy uczestnictwo w nim nie jest związane z ryzykiem lub jeśli ryzyko jest niewielkie i nie pozostawia dysproporcji do możliwych pozytywnych rezultatów takiego eksperymentu.

• Osoba musi wyrazić zgodę, musi być poinformowana jak będzie wyglądał eksperyment, trzeba poinformować o możliwości rezygnacji, o możliwych negatywnych konsekwencjach.

• Z czym się wiąże przeprowadzenie zabiegu bez zgody pacjenta? Zostaliśmy przyjęci na oddział jakiegoś szpitala, chcemy diagnostyki, a wycięto nam jakiś organ – to mamy błąd medyczny. Co jeśli było to zgodne ze sztuką lekarską – woreczek nam się rozlał ale nie wyraziliśmy zgody na jego usunięcie? – art. 192.

  • Art. 192. § 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

• Co jeśli ktoś wymaga natychmiastowej opieki lekarskiej i nie może wyrazić zgody? Przykład: osoba wyznania świadków jehowy – oni nie mogą wyrazić zgody na transfuzję. Lekarze się konsultują, chłopiec lat 16., a rodzice nie wyrażają zgody na transfuzję, a wymaga jej zdrowie chłopca. Jeżeli nie ma stanu bezpośrednio zagrożenia życia dla pacjenta a rodzice się nie zgadzają to w takiej sytuacji – sąd opiekuńczy i zgoda zastępcza. Jeżeli pacjentowi potrzeba jest pomoc od razu – utrata życia itp. – lekarz najpierw powinien skonsultować się z innym lekarzem tej samej specjalności, po czym bez zgody może przeprowadzić zabieg określonego rodzaju. Po przeprowadzeniu zabiegu musi poinformować przedstawiciela ustawowego, faktycznego lub sąd opiekuńczy (wtedy bada czy były przesłanki do przeprowadzenia tego zabiegu). Co jeśli pacjent jest przytomny, grozi mu niebezpieczeństwo a pacjent nie wyraża zgody – brak przepisu, który mógłby zmusić pacjenta do leczenia. Jeżeli pacjent się nie zgadza, to nie można uratować naszego życia (za bardzo wkraczałoby to w naszą wolność konstytucyjną). Nawet jeśli np. ktoś miałby przy sobie oświadczenie że nie chce być ratowany, to nie jest to skuteczne, bo nie wiemy jaką by podjął decyzję teraz.

PRZERWANIE CIĄŻY

• ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach przerywania ciąży z 7.01.1993r.

• Ile przesłanek? Mamy trzy przesłanki, pierwotnie były cztery. Kiedy można?

  • wskazania zdrowotne - jeżeli ciąża stanowi niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,

  • wskazania eugeniczne - jeżeli badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,

  • wskazania kryminalno-polityczne – jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie że ciąża powstała w wyniku popełnienia czynu zabronionego,

    • zarówno gwałt, jak i art. 201 – kazirodztwo

  • była wcześniej, nie ma już jej: zła sytuacja ekonomiczna matki, TK stwierdził że ta przesłanka jest niedookreślona – nie wiadomo jakie dobro ustawodawca chciał tutaj chronić.

  • W prawie kanonicznym – z mocy prawa jest ekskomunika – po prostu powinniśmy wtedy przestać uczestniczyć w życiu kościoła

• Na ten system nakłada się system wskazań temporalnych:

  • zdrowotne – ciążę można przerwać zawsze

  • eugeniczne – do osiągnięcia przez płód samodzielnego funkcjonowania (ok 6. miesiąca)

  • kryminalne – do 12. tygodni. – stwierdza to prokurator

• Art. 319. § 1. Nie popełnia przestępstwa żołnierz, gdy w wypadku nieposłuszeństwa lub oporu stosuje środki niezbędne w celu wymuszenia posłuchu dla rozkazu, do którego wydania był uprawniony, jeżeli okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania, a posłuchu dla rozkazu nie można osiągnąć w inny sposób.

§ 2. W razie przekroczenia granic ostatecznej potrzeby sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

• Jest to odmiana stanu wyższej konieczności – podmiotem może być wyłącznie żołnierz, który stosuje środki niezbędne w celu urzeczywistnienia posłuchu dla rozkazu wydanych przez przełożonego lub żołnierza wyższego stopnia?

grupa kontratypów pozakodeksowych – DZIAŁANIE W RAMACH UPRAWNIEŃ I OBOWIĄZKÓW

• to są te okoliczności, które przyznają funkcjonariuszom uprawnienia do wykonywania określonych czynności (zatrzymania, przeszukania, kontroli operacyjnych itp.)

• Przesłanki:

  • uprawnienie wynikające z aktu prawnego do wynikania określonej czynności (nie może być domniemane),

  • funkcjonariusz musi być właściwy rzeczowo do przeprowadzenia określonego rodzaju czynności,

  • funkcjonariusz musi być właściwy miejscowo.

• Jeżeli dochodzi do przekroczenia granic – zatrzymanie legalne ale przeprowadzone w sposób nieprawidłowy – najczęściej jest to odpowiedzialność dyscyplinarna.

• Kontratypy zwyczajowe:

  • śmigus dyngus,

  • sylwester – zakłócanie porządku

  • prima aprilis – wprowadzamy kogoś w błąd

  • „bramki” na ślubie

  • topienie marzanny

• Poza ustawowe – wymagamy zgody, zawierają niską społeczność czynu.