Ciemne wiersze Grochowiaka

1. Poeta dzieckiem podszyty

Ballada rycerska:

• Grochowiak – poeta podszyty dzieckiem,

• atmosfera świata pięcioletniego dziecka wpływa wszechstronnie na wyobraźnie i styl,

• czasami Grochowiak opowiada tak jkaby to odbiorcy byli dziećmi np. Pieśń o Marchołcie,

• jednak najczęściej dziećmi jesteśmy i my i on, np. Kierat, stąd nieartykułowane zabawki językowe,

• unosi się nad tą poezją atmosfera bajki, motywy baśniowe przeplatają się z motywami staropolskiej przypowieści i z bajkową mitotwórczością,

• w tomie jest sporo sentymentalnych nut, infantylizuje erotykę,

• inspiracje Leśmianem i Gałczyńskim,

• groteska to najbardziej naturalny dla Grochowiaka sposób patrzenia na świat, ma też ona najwięcej z psychiki dziecka,

• Grochowiak lubi kompromitować utarte konwencje estetyczne elementami śmiesznymi lub brzydkimi,

• poeta szuka nowych środków wyrazu, kompromituje kanony ładnej estetyki, kompromituje także rzeczywistość,

• czerpiąc z psychiki dziecka bardziej wierzy w okrucieństwo nić dobro, okrucieństwo wywodzące się z nieuświadomionej pasji prawdy za wszelką cenę,

• Grochowiak wrażliwy jest na sprzeczność, na tragizm, wykrywająca je poezja jest dla niego również ucieczką, np. Święty Szymon Słupik,

• Grochowiak walczy o przezwyciężenie tragizmu, szuka pozytywnych rozwiązań, jest humanistyczny, i mimo wszystko optymistyczny,

• bardziej niż synteza pasjonują go antytezy,

• pasjonuje go życie: jego zmysłowość, siła i bujność,

• śmierć to magia i rozkład a nie zbawienie,

• Grochowiak ma w sobie wiele ironii i goryczy,

• człowiek w wierszach tych pojęty jest biologicznie,

• groteska plus wielość możliwości – groteska dzieckiem podszyta,

• poezja kpiąco-sentymentalna,

• nurt plebejski.

2. Groza i groteska

Manuet z pogrzebaczem:

• groteska dziecięca zmienia się w groteskę grozy,

• jego poezja ma specyficzną melodię – decyduje o niej wersyfikacja (sylabizm, sylabotonizm),

• regularna, niekiedy silnie akcentowana rytmika sygnalizuje prymityw, automatyzację. Nasuwa myśl o teatrze kukiełek – jest to świat groteski,

• inspiracje modernistyczne,

• liryka ta jest nastrojowa, symboliczna, ekspresjonistyczna,

• celem jego wierszy jest pobudzenie pozaestetycznych wzruszeń odbiorcy,

• nastrój zamknięty w trzech słowach: śmierć – kobieta – artysta,

• zaduma artysty nad śmiercią, nad trupem,

• Grochowiak innymi grogami, przy pomocy innego zespołu realiów i typów skojarzeń dąży do podobnych jak moderniści celów,

• fascynacja śmiercią jest jednym z głównych motywów tej poezji, w przeciwieństwie do modernistów Grochowiak fascynację tę wyrywa z kręgu skonwencjonalizowanych alegorii i pojęć,

• Grochowiak to poeta konsekwentny: jeśli makabra to taka która działa najsilniej np. proces rozkładu ciała,

• protoplaści Grochowiaka to poeci średniowiecza i baroku, Baudelaire, surrealistyczni malarze, Julian Tuwim,

• fascynacja odrażającym konkretem, rzeczowość, zdemaskowanie życie i jego piękna – program antyestetyczny – kult brzydoty,

• antyestetyzm tej poezji dotyczy tylko przedmiotów – nie dotyczy poetyckich zasad,

• poeta ekspresji, wszystko wyjaskrawia,

• rzutowanie na świat własnej psychiki - wewnętrzny krajobraz,

• krajobrazy budowane na zasadzie nadrealistycznego malarstwa,

• obrazy szare, groźne, przerażające,

• lęk przed śmiercią, lęk metafizyczny,

• groteska pogłębia tragizm tych wierszy, czyni go bardziej jaskrawym, jednocześnie wzbogaca je estetycznie i poznawczo,

• poezja ta ukazuje lęki współczesności, kompromituje ją i kompromituje siebie – dążąc do autoterapii.

3. Synkretyczny indywidualista

Systematyka poetów z punktu widzenia ich stosunku do tradycji:

1. rewolucjoniści,

2. poszukiwacze i synkretycy,

3. stylizatorzy.

Twórczość Grochowiaka wskazuje na przynależność poety do kategorii poszukiwaczy-synkretyków, ściślej – do górnej ich warstwy, tej mianowicie, której przedstawiciele potrafią bogactwo podejmowanych tradycji literackich obrócić na korzyść spotęgowania własnej oryginalności poetyckiej.

Poezja Norwida i stylistyka barokowa dopomogły liryce Grochowiaka osiągnięciu równowagi między słowem a wyobraźnią.

Grochowiakowie obsesje: brzydoty i śmierci ukazują lęk metafizyczny i metafizyczny bunt. Jest to bunt Prometeusza.

4. Dandys śmierci

Ostatnie tomy:

• zainteresowanie miejskim ludem, miejskim folklorem,

• pociąga go kultura niższa – bliższa prawdy,

• obsesja śmierci towarzyszyła mu przez całą twórczość,

• łączy śmierć ze sztuką, barokowo ukazywała jej wspaniałość i groteskowość,

• używał ostrych środków estetycznych dążył do zaskoczenia i zbulwersowania czytelnika,

• jego fascynacja brzydotą, turpizm, mizerabilizm, antywaloryzm kryły w sobie głębokie wartości etyczne,

• był poetą rozsmakowanym w kulturze – w jego działach jest wiele aluzji,

• był poetą wyobraźni lotnej, pobudliwej, nerwowej i konkretnej,

• bogactwo języka tworzonego ale i wyszukiwanego w tradycji.