Okres pokojowych rządów Augusta III sprzyjał rozkwitowi nauki. Zaczęły odradzać się wówczas szkoły parafialne oraz elitarne kolegia dla młodzieży szlacheckiej, prowadzone przez jezuitów i pijarów. W 1740r. powstała uczelnia Collegium Nobilium, w której wykładano łacinę, retorykę, nauki przyrodnicze, fizykę, języki nowożytne a także wprowadzono zajęcia z wychowania fizycznego. System nauczania w tej szkole miał na celu nowoczesne wykształcenie młodych Polaków oraz przygotowanie ich na przebudowę państwa polskiego. W 1765r. król Polski Stanistaw August Poniatowski założył Szkołę Rycerską. Jej zadaniem było przygotowanie młodzieży do służby w armii oraz gruntowne wykształcenie doświadczonej kadry oficerskiej. Sejm rozbiorowy, oprócz zgody na pierwszy rozbiór Polski, uchwalił korzystne dla kraju reformy. Najważniejsza z nich dotyczyła szkolnictwa. Na wniosek króla powołano w 1773 roku pierwsze w Europie ministerstwo oświaty - Komisję Edukacji Narodowej (KEN). Miała ona zająć się prowadzeniem szkół w Rzeczpospolitej. Przejęła w tym celu szkoły od zlikwidowanego wówczas zakonu jezuitów. Celem reformy oświaty dokonanej prze KEN było wychowanie młodzieży w duchu patriotyzmu. Łacinę, w której wykładane były dotychczas wszystkie przedmioty zastąpiono językiem polskim. Powołano także Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które opracowywało podręczniki oraz unowocześniało metody nauczania. Dzieki przeprowadzonym reformom w Rzeczypospolitej funkcjonował wówczas jeden z najnowocześniejszych systemów edukacyjnych w Europie.

Stanisław August Poniatowski odegrał istotną rolę w rozwoju polskiego oświecenia. Wspierał powstawanie nowych manufaktur, dla usprawnienia komunikacji budował nowe drogi i specjalne kanały łączące główne szlaki wodne. Z jego inicjatywy ulepszono także system pocztowy, który ułatwił przepływ informacji w całym państwie i dostarczał nowych dochodów. Powołany prze niego do życia plan unowocześnienia kraju najszerszym echem odbił się w kulturze. Poniatowski był inicjatorem i twórcą wielu podstawowych instytucji kulturowych takich jak Teatr Narodowy (mecenat Poniatowskiego był podstawą jego działania), Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej, „Monitor”.
Wspierał materialnie także pisarzy (Popierał szczególnie twórczość dydaktyczno-satyrystyczną tworzoną w stylu klasycystycznym - Franciszek Bohomolec, Adam Naruszewicz, Ignacy Krasicki,), którzy gościli u niego na słynnych obiadach czwartkowych, inicjował również badania naukowe –przykładowo był inspiratorem w stworzeniu przez Adama Naruszewicza „Historii narodu polskiego” .

Pole działania Poniatowskiego było ogromne: wspierał malarzy, pisarzy, rzeźbiarzy, architektów. Sprowadził do polski wielu znakomitych artystów. Kolekcjonował dzieła sztuki, finansował liczne budowlę, angażował się w rozwój sztuk przez wspomniany już mecenat i odbywające się regularnie obiady czwartkowe. Jego osiągnięcia w dziedzinie kultury były doniosłe, wprowadził do polski ducha oświeceniowego.