Pąglądy społeczno- pedagogiczne Tomasza Morusa

Thomas Moore, Tomasz Morus (ur. 7 lutego 1478 w Londynie, zm. 6 lipca 1535 tamże) – sir, święty Kościoła katolickiego, angielski myśliciel, pisarz i polityk, członek Izby Lordów.

More początkowo studiował nauki humanistyczne, później jednak poddał się decyzji ojca, który chciał, by syn został prawnikiem. W roku 1520 był związany z dworem Henryka VIII.
Z ostał pasowany na rycerza w 1521 roku.
Jako naukowiec początkowo był humanistą w najbardziej znanym sensie tego słowa. Był przyjacielem Desideriusa Erasmusa, który zadedykował mu swoją Pochwałę głupoty - słowo "głupota" po grecku znaczy moria. Później stosunki między nimi popsuły się, ponieważ More miał ortodoksyjne poglądy religijne, podczas gdy Erazm w niektórych kwestiach doktrynalnych skłaniał się ku stanowiskom protestanckim.
More był autorem kilku obszernych traktatów, w których krytykował 'reformatorów' religijnych, od Williama Tyndale, Christophera St.German po Marcina Lutra. Pomagał także królowi Henrykowi VIII w napisaniu dzieła Obrona siedmiu sakramentów. More był postacią w ówczesnej Anglii powszechnie znaną i szanowaną. Słynął z uczciwości.
W latach 1529 - 1532 był kanclerzem Anglii.

Poglądy Morusa były wyrazem krytyki negatywnych skutków powstającej gospodarki rynkowej: nędzy coraz większej części społeczeństwa, odchodzenia od zasad moralnych i drapieżności warstw rządzących. Od tytułu jego dzieła analogiczne poglądy nazwano utopiami społecznymi

Morus to wyraziciel postępowych idei pedagogicznych w Anglii. Ojciec teorii socjalizmu utopijnego. W epoce tej w Anglii zachodzi proces tzw. pierwotnej kumulacji (nagromadzenia) kapitału i pierwsze chronologiczne zjawisko proletaryzacji ludności. Morus w swojej Utopii ( utopia to po grecku oznacza miejsce, którego nie ma) wyraża protest angielskich mas pracujących i wyzyskiwanych  przeciwko tym klęskom, które niósł ze sobą w początkowej fazie swego rozwoju kapitalizm, i przedstawia obraz idealnego ustroju społecznego na fantastycznej wyspie. Ustrojowi niesprawiedliwości społecznej przeciwstawia ustrój socjalistyczny utopijnej wyspy, w którym nie ma prywatnej własności, istnieje społeczna organizacja produkcji i wszyscy pracują. Ideę równości społecznej podważa to, że zachowuje on w swoim ustroju niewolników, którymi są przestępcy i jeńcy wojenni, co świadczy o klasowej organiczności socjalizmu Morusa. Niewolnicy mają wykonywać wszystkie ciężkie i przykre roboty. W związku z tym idealnym obrazem ustroju Morusa charakteryzuje także wychowanie, jakie powinny otrzymać dzieci. Rozwija idee powszechnego nauczania w języku ojczystym, jednakowego dla obu płci, oraz ideę wychowania przez pracę, ( czyli wszyscy pracują na roli, każdy ma się nauczyć rzemiosła według zainteresowań). Ideę tę łączy Morus z harmonijnym rozwojem fizycznym i umysłowym, akcentuje wykształcenie przyrodniczo-matematyczne, przedstawia ideę oświaty pozaszkolnej dla dorosłych. Dorośli spędzają czas wolny od pracy na zajmowaniu się naukami i sztukami, cześć wolnego czasu poświęcają ćwiczeniom gimnastycznym i zabawom. Od powszechnej produkcyjnej pracy fizycznej mają być zwolnieni uczeni, których obowiązkiem są specjalne studia nad naukami dla pożytku społeczeństwa i państwa. Idee pedagogiczne Morusa, tak silnie podkreślające związek wychowania i nauczania z życiem oraz znaczenie nauki dla życia praktycznego, należą do najbardziej postępowych w owych czasach i wyprzedzają znacznie swoja epokę.

Poglądy filozoficzne
Krytykował rozrzutność, arogancję i brutalność królów, brak dbałości o lud i 'psucie' pieniądza. Uważał, że źródłem ludzkich nieszczęść często bywa własność prywatna, która rodzi nierówność ekonomiczną.
Ustrój Utopii - to socjalizm drobnych producentów, rolników i rzemieślników. Rozwój przemysłu uważał za zło. W Utopii wszyscy muszą pracować, ale tylko 6 godzin dziennie, żyć skromnie, mają takie samo jedzenie i ubiór. Cenią moralność przede wszystkim. Za cudzołóstwo karzą śmiercią. Nie znają pieniądza; ludzie są wolni (niewolnikami bywają jedynie jeńcy wojenni); Ustrój jest tu hierarchiczny i demokratyczny - na dole piramidy jest rodzina, potem 30 rodzin wybiera 1 urzędnika, nad 10 urzędnikami stoi protofilarcha, a na szczycie jest sam książę. Prawa są tu nieliczne i proste. Panuje tolerancja religijna, jest kilka religii, lecz zabroniony jest ateizm. Za fanatyzm religijny grozi wydalenie z wyspy. Kapłanami mogą być też kobiety. Kapłan jest wybierany przez wiernych, nie ma przywilejów i nie obowiązuje go celibat.

Rozwód Henryka VIII
Kanclerz Thomas Wolsey, arcybiskup Yorku, nie zdołał doprowadzić do rozwodu i unieważnienia małżeństwa, o które zabiegał Henryk VIII i był zmuszony zrezygnować z urzędu w roku 1529. Henryk mianował More'a jego następcą, gdyż najwyraźniej nie zdawał sobie sprawy z jego poglądów. Jako człowiek dobrze obeznany z prawem kościelnym oraz głęboko religijny (miał zwyczaj biczować się) - More uważał, że unieważnienie małżeństwa leży w gestii jurysdykcji papieskiej, a papież Klemens VII był zdecydowanie przeciwny rozwodowi króla.
W odpowiedzi na to, Henryk mianował się głową Kościoła Anglii. Tylko duchowni musieli złożyć przysięgę supremacji, w której deklarowali, że król stanowi głowę Kościoła. More, jako człowiek świecki nie musiałby jej składać, lecz wolał zrzec się urzędu kanclerza 16 maja 1532 roku, niż służyć nowemu reżimowi. Początkowo udało mu się uniknąć sprawy o zdradę stanu, ale w roku 1534 parlament uchwalił Ustawę o Sukcesji, która zawierała przysięgę, wymagającą uznania ewentualnych dzieci Henryka i Anny Boleyn za prawowitych potomków oraz odrzucenia "wszelkiej obcej zwierzchności, księcia czy monarchy".
Podobnie jak przysięga supremacji, obowiązywała ona nie wszystkich obywateli, tylko tych, których specjalnie zawezwano, to znaczy piastujących urzędy państwowe oraz podejrzanych o zdradę. W kwietniu 1535 roku More został poproszony o złożenie tej przysięgi, a kiedy odmówił, uwięziono go w Tower of London, gdzie nadal pisał. Konsekwentnie milczał, co zgodnie z prawem uważane było za zgodę bez krzywoprzysięstwa.
Został osądzony, skazany i ścięty na Tower Hill w dniu 6 lipca. Ostatnie jego słowa to "Umieram jako dobry sługa króla, ale przede wszystkim sługa Boga". Jego głowa była zatknięta na Moście Londyńskim przez miesiąc, potem odzyskała ją jego córka, Margaret Roper.
More został kanonizowany przez Kościół katolicki w roku 1935. Jego święto przypada 22 czerwca. W 2000 Jan Paweł II ogłosił go "patronem mężów stanu i polityków".