PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA

IM. SZYMONA SZYMONOWICA W ZAMOŚCIU

Instytut: Przyrodniczo – Techniczny

Kierunek: Turystyka i rekreacja

Specjalność: Kinezygereontoprofilaktyka

Krzysztof Kycko

3066

Taniec jako forma aktywności osób starszych na przykładzie

Domu Starości Promyk w Zamościu

Praca licencjacka przygotowana pod kierunkiem

dr Marcina Bochenka

Zamość 2017

Oświadczenie Promotora pracy

Oświadczam, że niniejsza praca została przygotowana pod moim kierunkiem i

stwierdzam, że spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie tytułu

zawodowego licencjata.

……………….. ……………………..………………

data czytelny podpis Promotora pracy

Oświadczenie autora pracy

Świadomy/a/ odpowiedzialności prawnej oświadczam, że:

1. Niniejsza praca dyplomowa została napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera

treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami.

2. Przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych ·
z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni.

3. Niniejsza wersja pracy jest identyczna z załączoną wersją elektroniczną.

4. Wyrażam zgodę na udostępnienie mojej pracy dyplomowej licencjackiej dla celów

naukowo-badawczych.

5. Udzielam Uczelni zgody na nieodpłatne i na czas nieokreślony prawa korzystania
z napisanej przeze mnie pracy dyplomowej w zakresie:

a) Wprowadzenia tekstu pracy do bazy porównawczej obowiązującego

w Uczelni systemu antyplagiatowego i przetwarzania go w ramach tego

sytemu

b) Udostępnienia tekstu pracy w ramach bazy porównawczej systemu

antyplagiatowego innych uczelni

…………………. ……………………………………

Data czytelny podpis autora pracy

Spis treści

Wstęp……………………………………………………………..….……………………4

Rozdział I Historia i rozwój tańca w Polsce i na świecie…………………….……………5

1. Historia i rozwój tańca w Polsce …………………………………………....10

2. Historia i rozwój tańca towarzyskiego na świecie……………………….......12

3. Charakterystyka wybranych form tanecznych……….…………………........17

Rozdział II Materiały i metodyka badań………………………….………...….………24

1. Cel pracy i pytania badawcze………….……………………………………24

1. Metody i techniki badań………………………………………………………25

2. Charakterystyka wybranej grupy……………………………………………25

Rozdział III Analiza wyników badań………………………………………………….25

1. Podsumowanie i wnioski końcowe…………………………………,………39

Piśmiennictwo………………………………………………………………………….40

Indeks fotografii, tabel i rycin………………………………………………………….41

Wstęp

Taniec towarzyszy człowiekowi od wieków. Jest jedną z głównych form uzewnętrznienia stanu emocjonalnego i życia duchowego. Każde silniejsze wzruszenie ma tendencję do wyładowania się rytmicznym ruchem ciała. Dziecko podskakuje z radości z nogi na nogę, rozgniewany chłopiec tupie nogami, zapalony rozmówca uderza w dyspucie dłonią w stół, zawodząca nad zmarłym kobieta kołysze miarowo ciałem. Cywilizacja tłumi tego rodzaju zbyt jaskrawe obnażanie przeżyć wewnętrznych. Ale człowiek pierwotny ani nie umiał, ani nie potrzebował się krępować, w uniesieniu radosnym, miłosnym, w gniewie, przerażeniu, nienawiści, skakał, tupał, wygrażał wrogowi i bił pokłony bogom czy też demonom. Nasz przodek zauważył, że regularne powtarzanie ruchu przy pracy oszczędza mu wysiłek. Dzisiaj nazwiemy to automatyzacją, czyli ruchem wykonywanym najmniejszym nakładem wysiłku (M. Wieczysty, Taniec towarzyski, Warszawa 1957).

Taniec jest doskonałą forma aktywności fizycznej i rehabilitacji dla seniorów. Traktowany on jest jako środek profilaktyki gerontologicznej. To znaczy, że zajęcia taneczne i ćwiczenia przy muzyce dla osób starszych i w podeszłym wieku z powodzeniem mogą przedłużyć młodość i zadziałać mogą jako doskonały środek antydepresyjny. Taka forma aktywności jest dużo bardziej przyjemniejsza i zdrowsza niż przyjmowanie kolejnej pigułki. A regularne zajęcia taneczne mogą zastąpić niejeden proszek przeciwbólowy. Taniec wpływa pozytywnie na układ ruchowy, krążeniowy, oddechowy, nerwowy, pokarmowy oraz na przemianę materii. Organizm jest lepiej dotleniony, poprawia się wydolność płuc, krążenie krwi, elastyczność stawów oraz wzmaga pracę jelit. Dodatkowo poprawia się koordynacja ruchowa, równowaga, zdolność ruchów i ćwiczona jest pamięć i wyobraźnia ruchowa. Ile leków potrzebował by senior aby osiągnąć takie efekty, które można osiągnąć dzięki systematycznym, dobranym intensywnością i stopniem trudności zajęciom tanecznym dla seniorów. A co równie ważne a być może nawet najważniejsze, takie zajęcia zmuszają do wyjścia z domu, oderwania się od codzienności, spotkania z ludźmi i rozmowy (I. Turska, W kręgu tańca, Warszawa 1965).

Taniec to bardzo dobry środek terapeutyczny. Jest on dużo bardziej przyjemniejszy
i zdrowszy niż leki, które są na porządku dziennym seniorów. Medycyna wykorzystuje go jako pomoc w walce z chorobami, jest on także bardzo skutecznym lekiem przedłużającym młodość osób starszych. Tańczyć może każdy, bez względu na wiek oraz stopień sprawności. Ćwiczenia, które są wykonywane we własnych możliwościach przynoszą niesamowite efekty. Taniec poprawia samopoczucie, jest to bardzo dobry sposób na uwolnienie się od szarej nowe kontakty towarzyskie, które są potrzebne ludziom w starszym wieku.

Rozróżniamy kilka rodzajów rehabilitacji: rehabilitacje medyczną, która polega na usprawnieniu osób niepełnosprawnych; rehabilitacje społeczną czyli nawiązywanie nowych kontaktów międzyludzkich; rehabilitację osób z uszkodzonych słuchem; rehabilitacje pulmonologiczną oraz rehabilitacje psychiatryczną.

Rehabilitacja jest to proces medyczno – społeczny, który polega na zapewnieniu osobom niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego. Jest to proces, który dąży do poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych. Możemy podzielić rehabilitację na kilka rodzajów: kinezyterapia czyli leczenie ruchem, jest to podstawowa metoda rehabilitacji. Wśród ćwiczeń jakie są wykorzystywane w tej dziecinie rehabilitacji są głównie ćwiczenia, które dotyczą miejsca gdzie zlokalizowane zostało schorzenie. Rozróżniamy także ćwiczenia ogólnoustrojowe, które nie obejmują chorych części ciała, powoduję to poprawę wydolności ogólnej osoby rehabilitowanej.

Wyróżniamy kilka metod kinezyterapeutycznych: metoda mechaniczna, która polega na wykorzystaniu czynnika ruchu, pobudzaniu narządu ruchu, które są związane z zaburzeniem czynności organizmu. Metody neurofizjologiczne: ta metoda wykorzystuje głównie odruchy warunkowe czego efektem jest hamowanie odruchów patologicznych i wyzwalanie reakcji fizjologicznych. Kolejną jest metoda edukacyjna, która polega na uświadomieniu człowieka tak aby sam chciał uczestniczyć w zajęciach rehabilitacyjnych.

Kolejną metodą jest fizykoterapia, jest to metoda lecznicza, rehabilitacyjna lub profilaktyczna polegająca na działaniu na organizm czynników fizycznych takich jak: woda, światło, powietrze, ciepło, zimno, promieniowanie świetlne lub elektryczne, drgania, ruchy bierne i czynne w celu poprawy określonych elementów organizmu. Regularne zabiegi fizykoterapeutyczne poprawiają czynności narządów, zwiększają wydajność organizmu oraz wpływają korzystnie na pracę układu nerwowego, zwalczają ból i zmniejszają stany zapalne. Wyróżniamy kilka rodzajów fizykoterapii: balneoterapia, klimatoterapia, wodolecznictwo, leczenie poprzez inhalacje, kinezyterapia, masaż leczniczy, termoterapia, fototerapia, elektroterapia, magnetoterapia, ultrasonoterapia.

Problem stereotypów dotyczący seniorów jest w Polsce bardzo popularny, przeciętny emeryt to osoba niedołężna, zamknięta w domu, która zajmuje się przede wszystkim opieka nad wnukami lub praktykami religijnymi. Jednak seniorzy czyli osoby w wieku powyżej 55 roku życia stanowią coraz liczniejszą kategorię społeczną w naszym kraju. Zmienia się ich styl życia, nie chcą oni być już dłużej spychani na margines społeczny, są gotowi do prowadzenia aktywności i twórczego życia. Wychodzą z domów i szukają nowych form spędzania czasu wolnego. Najnowszą taką formą są Uniwersytety Trzeciego wieku, które są coraz bardziej popularne w naszym kraju. Zmianie ulega także postawa wobec starości. Coraz więcej osób deklaruje swoją życzliwość wobec osób starszych i gotowość do pomagania im. Seniorzy jednak wskazują iż nie otrzymują takiej pomocy w wystarczającym stopniu (P. Wieczysty, Tańczyć może każdy, Warszawa – Rzeszów 2006).

Taniec zamiast antydepresanta zwalcza stres, będący przyczyną wielu chorób jak każda aktywność fizyczna, pobudza wydzielanie endorfin czyli hormonów szczęścia. Poprawiając nastrój, dodaje chęci do życia i wyzwala energie, które wspomagają procesy leczenia i poprawiają jakość życia. Emocje wywołane poprzez taniec mobilizują organizm człowieka i pozwalają na wykonywanie coraz trudniejszych zadań ruchowych.

Terapia tańcem jest skutecznym lekiem na przedłużanie młodości seniorów. Ćwiczenia w takt muzyki, które są odpowiednio dobrane w zupełności od wieku oraz możliwości ruchowych, są jednym ze środków profilaktyki gerontologicznej. Ważne jest także to, że taniec pozwala oderwać się od szarej codzienności, zbliża ludzi i pobudza ludzi do dalszej aktywności życiowej.

Celem pracy była analiza aktywności osób fizycznej osób starszych w domu starości w Zamościu. Pierwszy rozdział pracy opiera się na charakterystyce tańca oraz kilku najpopularniejszych form tanecznych wśród seniorów oraz ogólnej historii tańca w Polsce i na świecie. Drugi rozdział to materiały i metodyka badań, w rozdziale drugim postawiono również pytania badawcze, cel pracy oraz charakterystyka grupy badawczej.

Rozdział trzeci został poświęcony hipotezie oraz przedstawia analizę wyników badań. Całość pracy zakończono podsumowaniami i wnioskami końcowymi.

Rozdział I

Historia i rozwój tańca w Polsce i na świecie

Taniec to prawdopodobnie najstarsza dziedzina sztuki. W wielu kulturach jest traktowany jako rytuał. Ludzie oddają hołd bóstwom, bądź wykonują czynności magiczne, aby wywołać pożądane zjawiska. Taniec rytualny to silny ładunek emocjonalny, przechodzi on często w trans i religijne uniesienie. Wspólny taniec może symbolizować jedność konkretnej społeczności. W starożytności był on popularną rozrywką w Egipcie i Grecji. Homer traktował taniec jako wieniec piękna, a Sokrates nie tylko chwalił piękno i korzyść płynącą z tańca, ale także sam w starszym wieku uczył się tańca w akademii(M. Rościszewski 1904). W kulturze europejskiej taniec jest traktowany w zupełnie inny sposób, jak na przykład w Afryce bądź Azji, gdzie traktowany jest jako forma rytualna. Ze względu na powiązania tańca z kulturą pogańską zamknięto przed nim kulturę chrześcijańską, dlatego też rozwijał się w relacji z religią. Ogólną cechą różniącą taniec europejski od tańców z innych kontynentów jest sylwetka tancerza, który wykonując skomplikowane kroki nieznacznie poruszając głową, rękami i ciałem. Przez wiele wieków w europie powstało wiele tańców narodowych, ludowych na przykład w Polsce mazur, polonez, w Hiszpanii flamenco, a w Anglii morris. Niektóre z nich wywodzą się z dawnych wierzeń i tradycji (Formy tańca, „Świat wiedzy”).

W Egipcie jeden z ostatnich śladów tańca przypada na rok 2500 przed Chrystusem. Zawód tancerza w Egipcie jest jednym z najstarszych zawodów, mówią o tym naczynia z czwartego tysiąclecia przed Chrystusem (O. Kuźmińska, Taniec w teorii i praktyce 2002). Malowidła na nich przedstawione ukazują pozycje taneczne zbyt trudne dla zawodowca. Najdawniejsze tańce egipskie były szeroko-ruchowe, wyraźnie gimnastyczne np.: tańce żałobne zawierały żywe, śmiałe ruchy jak gdyby protestujące przeciw nieruchomości śmierci, rozweselające nieśmiertelną nadal żyjącą duszę zmarłego. Tańcom we współczesnych czasach towarzyszyły instrumenty takie jak: gitary sistrum, kro tale, harfy i ręczne bębenki (S. Konarska –Zimnicka 2009).

Odniesienia do tańca można znaleźć w bardzo wcześnie spisanej historii; grecki taniec jest opisywany przez Platona, Arystotelesa, Plutarcha i Luciana. Do wielu wydarzeń związanych z tańcem odnosi się Biblia oraz Talmud. Z neolitu zachowały się naczynia z chińskiej ceramiki, na których są przedstawieni tancerze trzymający się za ręce. Taniec w starożytnych Chinach był związany z magią i rytuałami szamańskimi, i to właśnie w ich języku jako pierwszym zostało zapisane słowo taniec.(R. Lange 1988).

W ciągu pierwszego tysiąclecia p.n.e. w Indiach, powstało wiele tekstów, które były związane z powstaniem tańca. BharataMuniegoNatyashastra (dosłownie tekst dramaturgii) jest jednym z wcześniejszych tekstów. Taniec odgrywał ważną rolę w kulturze indyjskiej, co można wyczytać z tego tekstu. Tekst omawia różne gesty i klasyfikuje ruchy różnych kończyn. Tradycja tak silna do tej pory zachowała się w Indiach, gdzie w dalszym ciągu odgrywa ważną rolę w kulturze (rytuały) a w szczególności w rozrywce (Bollywood). Wiele innych form tańca współczesnego pochodzi od tańców etnicznych (J. Rey, Taniec, jego rozwój i formy, Warszawa 1958).

W kulturze europejskiej najwcześniejsze wiadomości na ten temat pochodzą od Homera, który w Iliadzie opisuje grecką choreę. Inny opis tańca, jaki dotrwał do naszych czasów pochodzi ze Starego Testamentu i odnosi się on do króla Dawida tańczącego przed Arką Przymierza.

Jednym z istotnych elementów muzyki jest rytm, reguluje przebieg dźwięków w czasie. Dzięki rytmicznej muzyce łatwiej jest wyczuć odcinki czasowe i odpowiednio do nich dostosować wykonanie ruchów w takim rytmie, jaki dyktuje muzyka, wyrabia szybszą koncentrację i orientację, angażuje do pracy określoną grupę mięśni, a tym samym kształtuje koordynację ruchową. Ważnym elementem muzyki jest tempo czyli szybkość przebiegu dźwięków w czasie oraz agogika (zmiany tempa) w utworze. Poprzez zastosowanie w muzyce zmian dynamicznych (zmiany siły natężenia dźwięków) można wywołać słabszy lub mocniejszy impuls ruchowy na dźwięki piano lub forte. Mocny dźwięk (forte) powodują, że ruch jest bardziej obszerny, towarzyszy mu większe napięci mięśniowe, oraz większa jest jego amplituda. Z kolei przy dźwięku słabszym (piano) ruch jest bardziej lekki, płynny
o mniejszym napięciu mięśniowym i sprzyja odprężeniu psychicznemu ćwiczących. Rola muzyki w nauczaniu ruchu była doceniana już od starożytności i z czasem stała się jednym ze środków wchodzących w skład wychowania fizycznego (R. Lange, O istocie tańca i jego przejawach w kulturze, PWM, Kraków 1988).

Stało się to głównie za sprawą niemieckiego metodyka J. Guts-Muthsa, szybko znaleźli się jego naśladowcy. J. E Dalcroz jest twórcą gimnastyki rytmicznej, której celem jest rozwijanie słuchania i odtwarzania muzyki ruchem. Powstaje metoda opracowana przez R. Labana nazywana gimnastyką twórczą bądź ekspresyjną, gdzie pozostawiono dzieciom pełną swobodę improwizacji ruchowej. Coraz wyraźniej wyodrębniała się gimnastyka kobiet, gdzie muzyka i utanecznienie znajduje swoje miejsce w estetyce, miękkości, płynności, swobodzie ruchu. Zaczęto sięgać do tradycyjnych tańców ludowych, proste oparte na łatwych
i naturalnych możliwościach ruchowych człowieka i zgodne z jego naturalnym rytmem, już od połowy XIX wieku znalazły swoje zastosowanie w systemach wychowania fizycznego.
W polskim szkolnictwie taniec w systemie wychowania fizycznego widzieli zarówno Piasecki jak i Sikorski. W okresie międzywojennym ćwiczenia muzyczno-ruchowe i taniec ludowy zostają wprowadzone do programu studiów we wszystkich uczelniach wychowania fizycznego w Polsce Z. Kwaśnicowa opracowała system nauczania tańców narodowych
i regionalnych w lekcji wychowania fizycznego. Docenienie walorów ćwiczeń muzyczno-ruchowych w procesie wychowania fizycznego jest dzisiaj powszechne we wszystkich krajach, znajdują się one w systemach szkolnego wychowania fizycznego. Szczególnie na zachodzie do metodyki wychowania fizycznego wprowadza się wiele nowych form i metod określanych mianem „niekonwencjonalnych form ruchu”. Ich celem jest rozwijanie wśród uczniów własnej inwencji twórczej, ekspresji ruchowej, improwizacji, samodzielności pracy. Oprócz wpływu na rozwój psychofizyczny ucznia ćwiczenia muzyczno-ruchowe odznaczają się też cennymi wartościami wychowawczymi. Poprzez przebywanie w grupie kształtują kulturę osobistą, zainteresowania, upodobania, a także poczucie solidarności, współodpowiedzialności i zdyscyplinowania (J. Allen, Taniec towarzyski dla żółtodziobów, Warszawa 2006).

W Polsce ćwiczenia muzyczno-ruchowe występują zarówno w programach nauczania wychowania fizycznego szkoły podstawowej, gimnazjum i ponad gimnazjalnych. Znajdują się one pod nazwą Rytm-Taniec-Muzyka i obejmują tematykę: ćwiczeń rytmicznych, zabaw
i gier z muzyką, tańców ludowych (w tym polskich tańców narodowych i regionalnych), towarzyskich oraz inne ćwiczenia muzyczno-ruchowe, które dają nauczycielowi dużą swobodę w wyborze treści ruchowych, a także miejsce do poszukiwania nowych rozwiązań
w tym zakresie zbliżonych do trendów zachodnich. Wszystkie te formy ruchowe wpływają wszechstronnie na rozwój uczniów, zarówno na podniesienie poziomu kultury ruchowej, jak
i muzycznej, kształcą sprawność prowadząc do harmonijnego rozwoju organizmu, mają też duży wpływ na wzbogacenie sfery psychicznej ucznia. Wyrabiają poczucie piękna i estetyki, a także zapoznają z ludową kulturą naszego narodu. Specyfika i atrakcyjność tej dziedziny wychowania fizycznego polega na tym, że obejmuje ona dział wychowania fizycznego, estetycznego, oraz dział wychowania muzycznego. Nauczyciel prowadząc tego typu zajęcia powinien posiadać świadomość muzyczno-ruchowej treści i form prowadzenia ćwiczeń. Obecne programy nauczania wychowania fizycznego w zakresie ćwiczeń muzyczno-ruchowych pozostawiają nauczycielowi dużą możliwość interpretacji i wyboru. Realizacja programu zajęć RTM nie jest określona ścisłym rocznym harmonogramem godzinowym. Nauczyciel może je realizować w dowolnej ilości w zależności od środków jakimi dysponuje i od swoich umiejętności. Powoduje to, że mimo akceptacji przez uczniów takiej formy ruchu na lekcjach wychowania fizycznego często nauczyciele odstępują od prowadzenia zajęć muzyczno-ruchowych argumentując to swoim słabym przygotowaniem w tym zakresie, czy brakiem uzdolnień do prowadzenia tego typu zajęć (E. Konieczna, Choreoterapia – taniec leczący duszę, 2003).

Również programy nauczania, które nie są opracowane w formie szczegółowej, lecz zawierają ogólne sformułowania, nie ułatwiają nauczycielowi przygotowania się do takich zajęć. Również brak przygotowania muzycznego nauczycieli wychowania fizycznego jest dość dużą barierą w podejmowaniu tematyki tanecznej na zajęciach. A rolą pedagoga jest, aby pozornie stojąc na uboczu, tak sterował procesem twórczości dziecięcej, by dawała ona możliwie najlepsze efekty i by na jej przykładzie wychowankowie mieli możność w praktyce przekonywać się o tym, jakie generalne zasady rządzą twórczością i procesem tworzenia. Aby tak postępować, nauczyciel musi najpierw wiedzieć, od jakich zadań twórczych należy rozpoczynać proces rozwijania inwencji artystycznej, by były one łatwe i atrakcyjne dla wychowanków. W miarę kształcenia należy stopniowo zwiększać zakres trudności w tej dziedzinie i dbać o to, aby wszelkie formy działania twórczego były w procesie kształcenia równorzędnie uwzględniane.Taniec jest to forma sztuki, składająca się z wybranych ludzkich ruchów. Ruch w tańcu ma wartość estetyczną i symboliczną. Tańce mogą być podzielone
i opisane ze względu na rodzaj choreografii, rodzaj ruchów lub jego historie pochodzenia. Głównymi elementami tańca są ruchy ciała wykonawcy danego tańca, może on być bardziej bądź mniej skoordynowany, szybki lub wolny(http://www.taniec.konin.pl/000046/)

Rytm jest także bardzo ważnym elementem tańca. Jest to czynnik, który określa kolejność dźwięków i czas trwania w utworze. Rytm to jeden z trzech elementów muzyki, kolejnymi są melodia oraz harmonia. Rytm jest zorganizowany poprzez ruch dźwięków. Ważną cechą rytmu muzycznego jest dźwięk. W muzyce spotyka się dwa rodzaje rytmów:

Rytm swobodny lub ataktowy, który polega na tym iż grupy metryczne następują po sobie bez zachowania nadrzędnej zasady. Rozróżniamy także rytm wiązany lub taktowy, polegający na powtarzaniu ruchów niezmiennie przez cały utwór.

Rehabilitacja tańcem czyli choreoterapia, przez taniec do zdrowia. Dla jednych będzie to zupełna nowość, dla innych znana nowoczesna terapia. Jest to forma aktywności fizycznej, która poprawia nie tylko samopoczucie uczestników ale także wzmacnia ich organizm.

Choreoterapia jest to powszechna nazwa terapii tańcem. Terapia ta polega na wykorzystaniu ruchu jako środka ekspresji, który zwiększa fizyczną i psychiczną integracje człowieka. Jest to idealna terapia dla osób starszych, które poprzez tą terapie otwierają się na świat i są dużo bardziej aktywni fizycznie. W terapii tej taniec służy do podejmowania i nawiązywania relacji, poznawania i wyrażania emocji, rozwiązywania konfliktów, odkrywania swoich potrzeb (M. Wieczysty, Tańczyć może każdy, Kraków 1974).

Za prekursora terapii tańcem jest uważana amerykańska tancerka Marian Chace, wprowadziła ona jako pierwsza terapię tańcem do świata medycyny zachodu w roku 1942. W medycynie wschodniej i ludowej taniec od wieków był znany jako środek leczniczy. Pani Chace prowadząc zajęcia w szkole tańca w Waszyngtonie, uświadomiła sobie jaki wpływ na ciało ludzkie ma taniec. Rozpoczęła ona prace w szpitalu św. Elżbiety gdzie zajmowała się pacjentami i prowadziła zajęcia w formie terapii. W 1966 roku w Stanach Zjednoczonych powstało stowarzyszenie Terapii Tańcem (A. Glińska – Laczowicz, Choreoterapia i muzykoterapia jako technik arteterapeutyczne skierowane do osób nieprzystosowanych społecznie, Warszawa 2009)

Obecnie w Polsce działają dwa stowarzyszenia, które prowadzą szkolenia w zakresie choreoterapii jest to Polskie Stowarzyszenie Choreoterapii w Poznaniu oraz Polskie Stowarzyszenie Psychoterapii Tańcem i Ruchem.

Terapia tańcem polega na tym że językiem którym posługuje się zarówno terapeuta jak i pacjent jest ruch, mowa ciała, taniec. Spotkania zaczynają się od rozgrzewki, podczas której pojawiają się tematy spotkania. Sesja może odbywać się w ciszy bądź przy dźwiękach muzyki (Taniec – Choreologia – Humanistyka2000).

Choreoterapia jest zalecana i z sukcesem praktykowana u pacjentów: z zaburzeniami emocjonalnymi, bólem fizycznym, wymagających długotrwałej rehabilitacji, z zespołem Downa, z chorobą Alzheimera i Parkinsona ,z depresją, lękiem i nerwicą, z chorobami psychosomatycznymi, z zaburzeniami osobowości, z zaburzeniami odżywiania, z chorobą onkologiczną, z autyzmem (A. Halprin, Taniec jako sztuka uzdrawiania, Warszawa, 2010).

Taniec jest doskonałą forma aktywności fizycznej i rehabilitacji dla seniorów. Traktowany on jest jako środek profilaktyki gerontologicznej. To znaczy, że zajęcia taneczne i ćwiczenia przy muzyce dla osób starszych i w podeszłym wieku z powodzeniem mogą przedłużyć młodość i zadziałać mogą jako doskonały środek antydepresyjny. Taka forma aktywności jest dużo bardziej przyjemniejsza i zdrowsza niż przyjmowanie kolejnej pigułki. A regularne zajęcia taneczne mogą zastąpić niejeden proszek przeciwbólowy. Taniec wpływa pozytywnie na układ ruchowy, krążeniowy, oddechowy, nerwowy, pokarmowy oraz na przemianę materii. Organizm jest lepiej dotleniony, poprawia się wydolność płuc, krążenie krwi, elastyczność stawów oraz wzmaga pracę jelit. Dodatkowo poprawia się koordynacja ruchowa, równowaga, zdolność ruchów i ćwiczona jest pamięć i wyobraźnia ruchowa. Ile leków potrzebował by senior aby osiągnąć takie efekty, które można osiągnąć dzięki systematycznym, dobranym intensywnością i stopniem trudności zajęciom tanecznym dla seniorów. A co równie ważne a być może nawet najważniejsze, takie zajęcia zmuszają do wyjścia z domu, oderwania się od codzienności, spotkania z ludźmi i rozmowy (http://www.mobilemed.pl/choreoterapia/)

Starożytna Grecja pozostawiła dwa większe dzieła na temat tańca, które przetrwały do naszych czasów. Pierwsze z nich to dzieło Atenajosa z Naukratis pod tytułem „Deipnosophistai”(Ucztujący mędrcy), zawierający dyskusje prowadzoną przez wybitne osobistości tamtych czasów na temat różnych przejawów życia. Podczas tej rozmowy uczeni rozmawiają także na temat tańca. Atenajos narzeka, że taniec w starożytnej Grecji chyli się ku upadkowi i pokazuje to przez wypowiedzi różnych autorów, którzy dostrzegali ten smutny stan rzeczy. Tańce greckie wykonywały bowiem o wiele więcej aktywności, umiaru, dyscypliny i dbałości o piękno ciała ludzkiego (P. Mikołajczyk, Kilka słów o tańcu, Poznań 1914).

Drugim dziełem jest rozmowa o tańcu Lukiana z Samosate. Jest to rozmowa prowadzona przez dwóch przyjaciół, z których jeden jest entuzjastą tańca a drugi jest wrogiem tańca. Dialog Lukiana omawia problemy tańca wyczerpująco i zawiera psychologiczną analizę sztuki tańca. Są tam dwa twierdzenia warte uwagi, ponieważ charakteryzują taniec w obrębie greckiej cywilizacji.

Pierwsze z tych twierdzeń opisuje istotę tańca pantonomicznego. Ten typ tańca teatralnego wykształcił się kiedy stracił znaczenie dawne, pełne godności tańce chóralne wchodzące w skład dramatu. Istotą tańca jest to by wiernie wyrażać i przedstawiać nasze przeżycia duchowe i uzmysławiać sobie to co jest dla nas tajemnicze. A tym wyrazem jest w sztuce tanecznej wymowa gestu, którą chcemy przekazać za pomocą ruchów tanecznych.

Taniec doszedł do swego obecnego rozkwitu w cesarstwie, początki tańca były dopiero zalążkami sztuki tanecznej. W dzisiejszej postaci jest to sztuka, która rozwijała się przez wiele lat.

Archeologiczne dowody na początki tańca pochodzą z 3300 r. p.n.e. i są to malowidła naskalne, które przedstawiają figury taneczne. Przed wynalezieniem pisma taniec był ważnym elementem dla społeczeństwa, ponieważ przekazywał on historie z pokolenia na pokolenie. Taniec był wykorzystywany do uzdrawiania rytualnego, był to ważny czynnik rozwoju tańca. Ludzie tańczyli po to, by sprowadzić deszcz kiedy była susza, czy też spowodować wzrost urodzaju i zapewnić pomyślność łowów, a wojownicy tańczyli by wzbudzić sobie odwagę podczas walki.

Wzmianki o tańcu możemy znaleźć we wczesnej historii: grecki taniec jest opisany przez Platona, Arystotelesa, Plutarcha i Luciana. Wiele wydarzeń związanych z tańcem możemy spotkać w Biblii oraz Talmudzie. Z okresu Neolitu zachowały się naczynia z chińskiej ceramiki, na których widzimy tancerzy, którzy trzymają się za ręce. Taniec w starożytnych Chinach był związany z rytuałami szamańskimi, i to właśnie w ich języku jako pierwszym zostało zapisane słowo taniec.

W kulturze europejskiej najwcześniej wiadomości na temat tańca pochodzą od Homera. Inny opis tańca, który przetrwał do naszych czasów pochodzi ze Starego Testamentu i odnosi się do króla Dawida, który tańczy przed Arką Przymierza.

1. Historia i rozwój tańca w Polsce

Początki tańca w europie przypada na XVIII wiek, kiedy pojawił się walc wiedeński. Został on dość źle przyjęty w europie, za to bardzo dobrze został przyjęty w Polsce, gdzie od samego początku cieszył się dość duża aprobatą. Na dworze Karola Radziwiłła był znany i tańczony. W tym czasie w Polsce popularne były dwa tańce narodowe: polonez i mazur.

Przed II wojną światową nauka tańca nie była powszechną rozrywką. Zamożniejsi ludzie mogli pozwolić sobie na taką formę rozrywki. Szczególnym miastem polskim pod tym względem był Lwów, w którym znajdowało się aż 10 szkół tańca. Tańczono tam sztajera, polkę, walca, kadryla i jawę. We Lwowie urodził się przyszły ojciec ruchu tanecznego
w Polsce Marian Wieczysty. Już jako młody chłopak przejawiał duże zdolności ruchowe. Na początku lat 30-tych Wieczysty sam otworzył prywatną szkołę tańca we Lwowie
( M. Wieczysty , Tańczyć może każdy2006).

W Warszawie międzywojennej najbardziej znane były dwie szkoły tańca: braci Sobiszewskich oraz prof. Stanisława Kłossowskiego, działające od 1927 roku przy ulicy Wilczej 19. Aktualnie szkołę tą prowadzi Krzysztof Polański.

Do rozwoju tańca towarzyskiego w Polsce przyczynił się także pokaz tancerzy ze szkoły Wieczystego, który był organizowany dla literatów oraz ludzi prasy, od których wiele zależało, czy ta forma tańca zostanie zaakceptowana przez komunistyczne władze. 20 maja 1948 roku zorganizowano w Krakowie I Mistrzostwa w owym tańcu, jedna z polskich par uczestniczących w tej imprezie tanecznej zajęła V miejsce. Sukces ten zachęcił do dalszych działań. Na 1948 rok planowany był również międzynarodowy turniej tańca w Polsce, jednak z powodów politycznych pary zagraniczne nie mogły przyjechać (G. Dąbrowska, W kręgu polskich tańców ludowych, Kraków 1999).

W 1950 roku został zorganizowany pokaz tańca czterech par szkoły Wieczystego
w Warszawie, zorganizowany przez Związek Pracowników Sztuki i Kultury. Nie przekonało to decydentów do wydania zgody na uczestnictwo polskiej reprezentacji w czterech turniejach międzynarodowych. Taniec towarzyski, który był nauczany w prywatnej szkole, nie wpisywał się do idee propagandowego wówczas stylu życia w Polsce. W 1952 roku szkoła Wieczystego została zamknięta. Przedstawiciele PZPR nakłonili profesora do założenia Zespołu Pieśni
i Tańca Krakowiacy, składającego się z 300 osób, z którego większość to robotnicy. Wieczysty został kierownikiem artystycznym Zespołu Pieśni i Tańca Akademii Górniczo – Hutniczej Krakus w Krakowie (http://www.krakus.net/o_zespole/).

Fot. 1. Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego (OTTT) o Puchar Mariana Wieczystego archiwum galerii zdjęć Studenckiego Klubu Tanecznego AGH. (http://astraluna.pl/historia-tanca-towarzyskiego/historia-tanca-w-polsce/).

Na festiwalu studenckim we Wrocławiu jego zespół prezentuje specjalny program, będący choreograficzną historią tańca, w którym można zobaczyć takie tańce jak tango, walc
i rock’n’roll. We Wrocławiu od 1952 roku istniała także szkoła tańców salonowych Maksymiliana Wojnaralskiego. On jako pierwszy zapoczątkował systematyczną naukę tańca towarzyskiego i szybko zdobył uznanie mieszkańców i władz. (B. Lichtarska, Warszawa 1969).

2. Historia i rozwój tańca towarzyskiego na świecie

Początków tańca towarzyskiego możemy doszukać się już w średniowieczu, gdzie taniec był rozrywką, która dawała odprężenie ludziom po ciężkiej pracy. Pod koniec X wieku w Europie Zachodniej próbowano ukształtować formy tańca (O. Kuźmińska 2002). Te pierwsze tańce towarzyskie miały dwa zasadnicze elementy: rej, gdzie łańcuch taneczny przemieszczał się po kole, i pary. Wyspecjalizowani tancerze nosili miano saltatores, czyli skoczków. Żeński odpowiednik to saltatrix, czyli tanecznica. Znane było także łacińskie słowo plaudista, czyli osoba klaszcząca w ręce. Jednak skakanie i tańczenie do upadłego było typowe dla pospólstwa. Na dworze szlacheckim należało zachować umiar. Taniec był ważnym elementem dworskiej kultury. Już w średniowieczu uznawany był za ważny, wręcz niezbędny element ogłady towarzyskiej. Miał on rozweselać towarzystwo. (S. Konarska –Zimnicka 2006).

Pierwsi nauczyciele tańca opisują w swoich rękopisach z XV wieku formy taneczne wykonywane na dworach i zamkach rycerskich. Od 1400 roku znany był najstarszy taniec towarzyski. Był to powolny i posuwisty basses-dances. Jego kroki stanowiły podstawę dla późniejszych tańców dworskich.(O. Kuźmińska 2001),a

Renesans zapoczątkował znaczny postęp w technice tańca, która została podporządkowana między innymi etykiecie dworskiej i przestrzeganiu hierarchii. Następowała znaczna stylizacja ruchów, przez co taniec odchodził od pierwowzorów. Znaczenie zaczął odgrywać ukłon w kierunku innych tańczących oraz ważnych osobistości. Typowym przykładem tańca tamtego okresu była pavana, która pozwalała na zademonstrowanie godności i uprzejmości tańczących względem siebie. Innym znanym tańcem renesansowym była moreska tańczona przez sześciu mężczyzn. Najodważniejszym tańcem tej epoki była prawdopodobnie wolta, w której podnoszono partnerki w czasie obrotów..

Taniec zaczął się coraz bardziej rozdzielać na sztukę dla profesjonalistów oraz na rozrywkę, jako formę poszerzania kontaktów towarzyskich. Tancmistrze z czasem coraz bardziej sprzeciwiali się rozluźnieniu narzucanych przez siebie zasad. (J. Allen, Poznań 2006).

W XVIII wieku królował menuet. Znane były także passepied, gigue, rigandon oraz chodzony, czyli polonez. W okresie baroku bardzo popularny był również, wzorowany na menuecie gawot. Koniec wieku XVIII to wielki przełom w kulturze i rozwój klasy średniej – mieszczaństwa. Na znaczeniu straciła arystokracja, a wraz z nią jej kultura taneczna. Tańce stają się prostsze, a kontakt między partnerami swobodniejszy. Popularny stał się wtedy taniec pochodzenia angielskiego – country dance (taniec wiejski), który przeniknął do Francji i przekształcił się w kontredans francuski, a następnie w kadryla. Cieszyły się one powodzeniem z powodu prostoty i przyniosły przełom w tańcu towarzyskim (Historia Sztuki, Taniec, s. 445).

W tym samym czasie pojawia się także walc, pochodzący z tańców niemieckich: lendlera i langausa. Dzięki swej prostocie i możliwości bliższego kontaktu między partnerami, walc (zwany później wiedeńskim) zyskał miano najpopularniejszego tańca XIX w. i zmienił pojęcie o tańcu. Dzięki kompozytorom, takim jak Schubert, Lanner iStrauss, stał się symbolem Austrii i Wiednia. Historia walca to także historia ówczesnych obyczajów. Taniec ten przyczynił się do zmiany w kulturze obyczajowej (przełamanie różnic klasowych). Dzięki swej prostocie stał się tańcem masowym, choć nie przyszło to łatwo, ponieważ wielu przeciwników walca uważało, że szkodzi on zdrowiu (wypadki śmiertelne podczas wirowania), że jest niemoralny i nieprzyzwoity. W 1832 roku w Wiedniu odbyło się 772 balów karnawałowych. W tym okresie w Wiedniu powstaje ogromna liczba lokali tanecznych i zespołów muzycznych grających walce. Wiedeńczyków ogarnęła walcowa gorączka. a

Oprócz walca wielką popularność na świecie w XIX w. zdobyła polka. Był to prosty chłopski taniec, który tak jak walc, zmienił oblicze tańca i jego dworski charakter. a

Różne są wersje pochodzenia polki. Prawdopodobnie to taniec pochodzenia czeskiego, który wielką sławę zdobył na salonach Paryża. Według Philipa Johna Sampeya Richardsona polkę pokazał po raz pierwszy praski nauczyciel tańca J. Raab w 1840 roku w Paryżu na scenie teatru Odeon. Kroki i rytm taneczny polki jest także widoczny w quickstepie, dzięki czemu taniec ten jest energiczny i urozmaicony. (M. Wieczysty, s. 336 –341).

a

Fot 2.P. J. S. Richardson wraz z żoną (http://astraluna.pl/historia-tanca-towarzyskiego/historia-tanca-na-swiecie/).

Około 1912 roku powstał najpopularniejszy taniec XX w. – foxtrot, nazwany tak od twórcy tego tańca – Harry Foxa (http://en.wikipedia.org/wiki/Harry_Fox) który zmodyfikował wcześniej znany rag – time. Początkowo był to dowolny taniec bez ustalonych zasad. Tancerze uważali, że powinien on relaksować i być swobodnym ruchem, dlatego też chodzili i biegali, jak chcieli. Foxtrot zapoczątkował powstanie nowej techniki tanecznej opartej na prawach naturalnego ruchu ciała. Następnie angielscy nauczyciele tańca na Kongresie Tańca Towarzyskiego w Blackpool wprowadzili szybszą odmianę foxtrota – quickstep.
(R. Stojanowski ).

Po I wojnie światowej przyjęły się w Europie shimmy i charleston. Charakteryzowały się one groteskowymi krokami, stopy w ruchu zwracane były piętami na zewnątrz,
a ramionami potrząsano (J. Allen s. 18).. Charleston wywierał wpływ także na inne tańce, między innymi na quickstepa. Według sir Philipa Richardsona w amerykańskim mieście Charleston był on popularyzowany w rewii Runnin’ Wild, jako taniec solowy i sceniczny.
W 1925 roku czasopismo Richardsona, „The Dancing Times”, zaprosiło parę taneczną Anettę Mills i Roberta Sielle, aby zaprezentowali charlestona w formie scenicznej
i towarzyskiej. Już wtedy angielskie szkoły tańca, które wiodły prym w Europie, nauczały charlestona.
(M. Wieczysty s. 313 –315).

Następnie popularność zdobył walc, zwany angielskim lub powolnym.Narodziny tego tańca związane są z niechęcią Anglików do szybkiego tempa oraz z rewolucją taneczną początku XX wieku (w której to młodzi tancerze sprzeciwiali się wykręcaniu nóg,
a preferowali naturalny ruch ciała, podobny do chodu). Twórcą nowego stylu walca, tzw. diagonal waltz,był zawodowy mistrz świata w tańcu towarzyskim z 1922 i kierownik orkiestry tanecznej z BBC Victor Silvester. Angielscy nauczyciele tańca ustalili nowy styl tańczenia zwany angielskim. Oparty on był na naturalnymruchu ciała i prawach mechaniki ruchu.( M. Wieczysty s. 36 –37).

a

Fot. 3. Walter Baird tańczący z AndeLyons w programie BBC Television Dancing Club (emitowanym w telewizji od 1948). W tle orkiestra Victora Silvester. (http://astraluna.pl/historia-tanca-towarzyskiego/historia-tanca-na-swiecie/).

Kolejno rozgłos zyskały tańce kubańskie: rumba, cha-cha-cha, mambo, boleroa także brazylijska samba, amerykański jive, rock’n’roll i hiszpańskie paso doble. Style tych tańców nie były na początku uporządkowane, na co nie zgadzali się europejscy instruktorzy tańca.

Rumba powstawała ok. 400 lat temu pośród niewolników murzyńskich przywiezionych na Kubę, gdzie znana jest jej forma pierwotna, zwana ludową. W formie towarzyskiej znana jest pod nazwami: guaracha (tempo szybkie), son i bolero (tempo umiarkowane). Rumba pojawiła się w Europie w Paryżu w latach 1927 – 1929, gdzie jednak nie zdobyła większego uznania. Podobnie było w Londynie w latach trzydziestych. Do popularyzacji tego tańca przyczynił się londyński nauczyciel tańca Pierre Lafitte, który badał także pochodzenie tańców Ameryki Łacińskiej. W 1936 roku Królewskie Towarzystwo Nauczycieli Tańca ustaliło podstawowe kroki rumby europejskiej, zwanej ballroom rumba, square rumba, rumba. Taniec ten zdecydowanie różnił się od rumby kubańskiej. Na Kubie nazywano go SistemaAmericano. Następnie, w 1947 roku Mr Pierre rozpowszechnił the CubanBallroom rumba. Ostatecznie przyjęła się, także na turniejach, rumba kubańska (M. Wieczysty s. 133 –135). W 1972 roku w niemieckim mieście Moguncja w ramach kongresu nauczycieli tańca przedstawiono uproszczoną formę rumby.( O. Kuźmińska s. 175).

Figury cha-cha-cha zostały ustalone w 1953 roku. Powstanie tego tańca wiąże się
z połączeniem muzyki kubańskiej z jazzową. To zestawienie dało narodziny muzyce zwanej mambo (posiadającego różne rytmy: single, double, triple). Triple mambo stało się podstawą cha-cha-cha (na bazie artykułu Frances Rust A SociologistLooksatLatin). Według znanego nauczyciela tańca Luciena Davida(http://www.taniec.konin.pl/000033/).mambo ma na Antylach (między innymi na Kubie) różne znaczenia, między innymi można je tłumaczyć jako sprawa, rozmowa czy zabawa (M. Wieczysty s. 167 –168).

Samba to narodowy taniec Brazylii. Można ją podzielić na wiejską (ludową) i miejską (towarzyską). Samba towarzyska pochodzi od brazylijskiej maxixe i afrykańskiej lundu.
W Europie pojawiała się w 1914 roku nie zdobywając popularności. Okres rozkwitu tego tańca w Europie nastąpił po II wojnie światowej. Na sambę miała także wpływ muzyka jazzowa.

Pasodoble to hiszpański taniec i muzyka. Jest ono zróżnicowane. Inaczej wygląda taniec i muzyka ludowa, prezentowane na zabawach ludowych od pasodoble tańczonego na turniejach, które symbolizuje walkę torreadora z bykiem na arenie. W tańcu partner wchodzi w rolę torreadora i powinien wyrażać dumę i skupienie, a partnerka będąca w roli byka ma być żywotna.

Zainteresowanie tańcem towarzyskim zaczęło wzrastać, gdy pojawiły się konkursy tej formy tanecznej. Pierwszy odbył się w 1892 roku w Nowym Jorku. Tańczono tam cake walk. Natomiast pierwsze mistrzostwa świata miały miejsce w Paryżu w 1909 roku. Były to jednak imprezy organizowane przez zarządy teatrów, dyrekcje sławnych uzdrowisk, wydawnictwa muzyczne, czyli bez profesjonalnego nadzoru specjalistów od tańca towarzyskiego.
(O. Kuźmińska s. 148).

Początkowo turnieje odbywały się bez ściśle określonych zasad, a pary były często złączone z amatora i zawodowca. Dopiero w 1921 roku w Anglii zorganizowano pierwsze turnieje z podziałem na pary zawodowe i amatorskie. W roku następnym „The Dancing Times” ogłosiło pierwsze zasady związane ze statusem tancerza zawodowego i amatora. Jeszcze dokładniejszy regulamin powstał podczas Great Conference – konferencji tanecznej w 1929 roku w Londynie. Mistrzostwa Świata są regularnie organizowane od 1922 roku
(z wyjątkiem okresu II wojny światowej).(J. Piasecki, Wrocław 1995).

W latach czterdziestych XX wieku w Wielkiej Brytanii, która wtedy stawała się kolebką specjalistów i tancerzy w tańcu towarzyskim, zajęto się interpretacją
i uporządkowaniem nowych trendów tanecznych z Ameryki, tworząc zasady teoretyczne
i zestawy kroków, nazywane standardami stylu międzynarodowego.

Dużą zmianą w tańcu towarzyskim, szczególnie w Europie, było wprowadzenie
w latach sześćdziesiątych XX wieku Światowego Programu Tanecznego (World Dance Programme), czyli zestawu tańców i figur tanecznych, które zalecane są przy nauczaniu tańca użytkowego – dla początkujących. Program ten jest aktualizowany i wprowadzane są do niego pewne nowości, na przykład wybrany taniec roku. Odpowiedzialny jest za to Social Dance Committee (Komitet ds. Upowszechniania Tańca) będący częścią międzynarodowej organizacji World Dance CouncilLtd (WDC) powstałej w 1963 roku. (http://en.wikipedia.org/wiki/World_Dance_Council).

Podstawowym celem programu jest stworzenie ujednoliconego programu nauczania początkowego na całym świecie, co pozwoli między innymi na zachowanie zgodne
z obowiązującą kulturą towarzyską. Program zakłada, że:

1. Krok podstawowy każdego tańca powinien być nauczany w taki sam sposób, aby ludzie
   z różnych środowisk i kultur mogli razem zatańczyć.

2. Układy powinny być proste, aby umożliwiać taniec w różnych warunkach i nie zagrażać bezpieczeństwu innym tańczącym.

3. Figury mają sugerować, jakie inne figury można po sobie kolejno wykonywać.

4. Technika taneczna, znajomość kierunków poruszania się na sali, rytmu i pracy stóp nie są ważne.

5. Program będzie wiodącym przy nauczania podstaw tańca na kursach.

6. Będzie pomocą dla nauczycieli tańca, decydujących o tym, którego tańca nauczać.

Fot. 4 Były prezes WDC Bill Irvine wraz z wielokrotnymi mistrzami świata w tańcach standardowych Markusem i Karen Hilton. (http://astraluna.pl/historia-tanca-towarzyskiego/historia-tanca-na-swiecie/).

Fot. 5. Aktualny prezes WDC i wielokrotny mistrz świata w tańcach latynoamerykańskich Donnie Burns. (http://astraluna.pl/historia-tanca-towarzyskiego/historia-tanca-na-swiecie/).

Światowy program powstał z inicjatywy niemieckich nauczycieli tańca (szczególnie Gerda Hadricha) (http://taniec-towarzyski.com/ciekawostki-o-tancu-towarzyskim/) i w 1963 Międzynarodowa Rada Tańca Towarzyskiego uchwaliła po raz pierwszy Światowy Program Taneczny. Jego ideą było rozwiązywanie konfliktów na drodze porozumiewania się, dlatego też istotna jest rola instruktora, nauczyciela i trenera tańca, który ma za zadanie wychowywać i uczyć ogłady towarzyskiej. (Światowy Program Taneczny).

Była to także główna idea Polskiej Szkoły Tańca, stworzonej przez profesora Mariana Wieczystego. Kursy tej szkoły odbywały się w Krakowskim Domu Kultury Pałac pod Baranami i w czasie ich trwania zwracano dużą uwagę na formy towarzyskie, uprzejmości
i zasady dobrego wychowania podnoszące poziom kultury osobistej.

W latach siedemdziesiątych XX wieku w Ameryce Północnej, pod wpływem muzyki jazzowej, rozwijały się formy tańca disco i dyskoteki. Ulegali tym trendom także latynoscy emigranci, którzy nie zapomnieli jednak o swoich korzeniach, wzbogacając taniec disco zmysłowymi ruchami i popularyzując tańce Ameryki Łacińskiej, takie jak rumba, merengue, mambo i salsa.

Mambo i salsa nie różnią się w układzie kroków, choć ostatnio często dodaje się do salsy wiele kroków z tańca z Kolumbii – cumbia. Mambo to narodowy taniec Kubańczyków
i pochodzi z afrokubańskiego tańca plemiennego Danzon.

Wśród szerokich mas społeczeństw obu Ameryk i Europy ogromną popularność zdobyła przede wszystkim salsa, tańczona między innymi na salsotekach i nauczana na licznych festiwalach, kursach i warsztatach.

Ważnym wydarzeniem mającym wpływ na rozwój tańca towarzyskiego jest Blackpool Dance Festiwal odbywający się w Wielkiej Brytanii od 1920 roku. Festiwal trwa ponad tydzień i obejmuje między innymi międzynarodowy turniej w stylu standardowym
i latynoamerykańskim dla par amatorskich i zawodowych, Otwarte Mistrzostwa Wielkiej Brytanii62 oraz kongres tańca organizowany przez The BallroomDancersFederation BDF.63 W trakcie kongresu prowadzone są wykłady przez najlepszych na świecie nauczycieli
i tancerzy. W 2010 roku zostało zaproszonych wiele osobistości do wygłoszenia wykładów
o różnej tematyce tanecznej, między innymi Franco Formica i OxanaLebedev –Samba Impact, Donnie Burns i Gaynor Fairweather – The Perfect Match, Greg Smith – Viennese Waltz, The Forgotten Dance, MassimoGiorgiani – The Magic In Dancing, Riccardo Cocchi
i Yulia Zagoruychenko – Rumba Impact, Sirpa Suutari – WomanlyWow, Michael Malitowski i Joanna Leunis– Cha ChaChaImpact. ( www.bdfonline.infoz).

Między innymi dzięki organizacji międzynarodowych turniejów i kongresów wyznaczających mody i tendencje – taniec towarzyski nadal się zmienia, a współczesne możliwości komunikacyjne i medialne powodują, że rozwój następuje w szybkim tempie.

3. Charakterystyka wybranych form tanecznych

Taniec towarzyski jest formą rozrywki, która wywodzi się z tańców salonowych i zabaw ludowych, na początku był to taniec dla klas uprzywilejowanych, natomiast tańce ludowe były pozostawione klasom niższym. Duży wpływ na rozwój miała muzyka jazz, która stała się bardzo popularna w 20 latach. Tańce towarzyskie możemy podzielić na standardowe oraz latynoamerykańskie. Z tańców standardowych możemy wyróżnić walc angielski, tango, walc wiedeński foxtrot, oraz quickstep. Natomiast jeżeli chodzi o tańce latynoamerykańskie wyróżniamy sambe, cha-cha, rumba, paso doble, jive.

Walc angielski jest to taniec, który jest odmianą walca. Jest on bardzo podobny do walca wiedeńskiego poprzez rytmiczne ruchy i obroty. Taniec pochodzi z Anglii, został on po raz pierwszy wykonany około roku 1910 w Londynie. Jest tańcem swingowym, oraz metronometrycznym i wirowym. Na początku tańczy się płasko, pod koniec zaczyna się unoszenie. W drugim kroku kontynuuje się unoszenie, natomiast pod koniec trzeciego opada. Na turniejach jest on tańczony jako jeden z pierwszych tańców standardowych. Walc angielski jest tańczony w kontakcie, ciało tancerza styka się od bioder aż po mostek partnerki. Podstawowymi figurami są: obrót w prawo, chasse, wirówka, promenada, whisk, open telemark, tkacz, skrzydełko, wirówka w lewo, fallaway (Mały słownik muzyki rozrywkowej).

Tango taniec pochodzący z Buenos Aires w Argentynie i Montevideo w Urugwaju. Obecnie istnieje wiele rodzajów tanga, zarówno muzycznych jak i tanecznych(tango argentyńskie, tango amerykańskie, tango fińskie, tango międzynarodowe). Najbardziej znanymi argentyńskimi kompozytorami tanga są: Astor Piazzolla, Carlos Gardel oraz OsvaldoPugliese, w Polsce zaś Jerzy Petersburski, Artur Gold, Zygmunt Białostocki, Witold Krupiński oraz Zygmunt Karasiński(https://pl.wikipedia.org/wiki/Tango_(taniec_towarzyski))

Walc wiedeński jest to taniec, który jest szybszą odmianą walca, tempo wynosi około 60 taktów na minutę, co daje około 180 uderzeń na minutę. Charakterystyczne w tym tańcu są szybkie wirowe obroty. Po raz pierwszy został on wykonany w 1815 roku, podczas kongresu wiedeńskiego. Walc należy do światowego programu tanecznego i jest on tańczony na turniejach tańca towarzyskiego. Walc nazywany jest wiedeńskim ponieważ został on po raz pierwszy przedstawiony w 1815 roku w czasie kongresu wiedeńskiego. Kiedy w Wiedniu po raz pierwszy został on zatańczony w obecności dworu, reakcje były różne. Pomimo wielu zastrzeżeń, walc stał się nieodłączną częścią balów na dworach w Europie, z wyjątkiem Anglii oraz Szwajcarii. Szczególne zasługi dla rozwoju walca miała muzyka towarzyska tworzona przez Johanna Straussa oraz Piotra Czajkowskiego (https://pl.wikipedia.org/wiki/Walc_wiedeński).

Fokstrot jest amerykańskim tańcem towarzyskim, który dotarł do europy w około 1918 roku. Słowo fokstrot oznacza krok lisa, pochodzi ono od nazwiska aktora Harry’ego Foksa, który wprowadził do tego tańca kroki kłusujące. Taniec ten uważany jest za jeden
z najtrudniejszych tańców, nazywany on jest najtrudniejszym spacerem świata. Na początku fokstrot był tańcem dowolnym, bez określonych reguł. Dawał on odprężenie tancerzom, poruszali się oni w praktycznie dowolny sposób. Jednak w 1914 roku amerykański związek nauczycieli tańca ustalił zasady tańczenia fokstrota, wprowadzony został podział na kroki wolne i szybkie tańczone po linii prostej lub w obrotach w prawo. Taniec ten był ciągle rozwijany przez angielskich nauczycieli tańca, którzy wzbogacili fokstrota o kroki boczne oraz określili rytm tych kroków: wolno, wolno, szybko, szybko ( Jan Jeszka: W: Jan Gawęcki, Lech Hryniewiecki 2003, s. 121).

Quickstep jest tańcem towarzyskim, który powstał w 20 wieku w Stanach Zjednoczonych. W europie pojawił się on po raz pierwszy w Anglii w pierwszej połowie 20 stulecia. Należy on do grupy tańców swingowych, jednak ze względu na szybkie tempo akcji swingowa jest mniej wyraźna niż w fokstrocie. Charakterystyczną cechą tego tańca są podskoki, które sprawiają wrażenie, jakby para tańcząca poruszała się nad parkietem. Szybkie tempo sprawia, że przy krokach tańczonych w tempie 8/takt tancerze wznoszą się
w powietrze. Charakterystyczną figurą quickstepa to np. Progressive Chasse(wrażenie unoszenia się nad parkietem), Woodpecker(z kickami) oraz Rocket( oba efekty naraz).

Salsa to jeden z najpopularniejszych tańców pochodzenia latyno-amerykańskiego na całym świecie pochodzenia karaibskiego rozwiniętym szczególnie na Kubie i w Ameryce, tańczonym do muzyki nazywanej salsą. Taniec ten narodził się w latach 1940-1970
z połączenia rytmów afro kubańskich i karaibskich pod dużym wpływem jazzu. Rozwijała się na Kubie, w Portoryko, Nowym Jorku, jak i w innych krajach latynoskich regionu Karaibów.Na początku salsą nazywano wiele różnych stylów muzycznych (Guajira, Mambo, Cha-cha, SonMontuno, Changui, Charanga). Z czasem jednak kontrowersje ucichły i uznano, iż termin ten oddaje elektryczny charakter muzyki jak i tańca.

Pasodobleto hiszpański taniec w metrum 2/4. Przedstawia on walkę na arenie torreadorów z bykami tak zwaną corridę. Partner występuje w roli torreadora, a partnerka odgrywa rolę płachty. Sam taniec składa się z trzech części: wejścia na arenę, walkę oraz zabicie byka i paradę po zakończeniu walki. Muzyka w tym tańcu jest o charakterze marszowym, która wyzwala napięcie, by przez poszczególne akcenty wzbudzić entuzjazm
w ostatnim uderzeniu. Standardowe tempo to 60 taktów na minutę. Jest to bardzo widowiskowy taniec, a tancerze specjalnie przygotowują się do rozpoczęcia, przyjmują pozy tak aby wprowadzić nastrój, by ruszyć z pierwszym uderzeniem muzyki. Efektowne zatańczenie paso doble wymaga od tancerzy bardzo dużych umiejętności. Każdą część tańczy się mocno akcentowanym uderzeniem, tancerze przyjmują efektowne pozy (Mały słownik muzyki popularnej).

Samba to taniec brazylijski. Tempo tańca to ok. 54-56 taktów.min. W Sambie nałożone są na siebie dwa rytmy: rytm synkopowany, rozliczany jako na raz-e-dwa oraz rytm składający się z czterech ósemek, rozliczany jako raz-i-dwa-i. Podobnie jak w innych tańcach latynoamerykańskich, figury podstawowe można tańczyć w trzymaniu zamkniętym (prawa dłoń trzymana przez lewą dłoń partnerki na wysokości ich wzroku, lewa ręka partnerki leży luźno na prawym barku partnera, prawa dłoń partnera na lewej łopatce partnerki) lub
w trzymaniu otwartym (prawa dłoń partnerki trzymana przez lewą dłoń partnera na wysokości bioder, prawa ręka partnerki oraz prawa dłoń partnerki odprowadzone naturalnie do boku na wysokości barku).

Cha-cha jest to kubański taniec w matrum parzystym 4/4 i tempie 32-33 takty/min, wywodzący się z rumby i mambo. Opiera on się na kroku chase czyli kroku w formie odstaw-dostaw-odstaw. Autorem tego tańca był Pierre Lavelle. Forma taneczna cha-chy została ustalona dopiero w 1953 roku, zatańczono ten taniec w Niemczech w 1957, a Gerd Hadrich zademonstrował pierwsze kroki, ma on wiele elementów pochodzących z rumby. Ma on umiarkowane szybkie tempo.

Rumba jest nazywana tańcem miłości lub tańcem namiętności. Wchodzi w skład tańców towarzyskich, ma metrum 4/4. Tempo kroku podstawowego to wolny, szybki, szybki. Trzymanie, podobnie jak w innych tańcach latynoamerykańskich może być otwarte lub zamknięte. Ciężar ciała musi być utrzymywany nad palcami stóp. Chodzenie odbywa się na nogach wyprostowanych. Partnerka w rumbie kusi oraz wymyka się, partner natomiast prezentuje swoją wybrankę i pozornie podejmuje jej grę, jednak to on prowadzi. Rumbę tańczy się jako trzecią z pięciu tańców latynoamerykańskich. Taniec ten możemy podzielić
w dwóch rytmach: square oraz cubana.

Jive dotarł do Europy w 1940 roku, poprzez amerykańskich żołnierzy. Jego odmianą jest boogie-woogie, który jest często mylony z rock and rollem. Kroki wykonuje się dynamicznie poprzez wbijanie ciężaru ciała w parkiet. Tempo w jivie to 42-44 takty/min,
w kroku podstawowym występuje synkopowany rytm (raz-dwa, raz e-dwa, raz-e-dwa), czyli 5 lub 6 kroków w takcie. Charakterystyczną cechą w jivie są szybkie kopnięcia oraz elastyczne akcje jazzowe z typowymi przeciągnięciami pod koniec frazy rytmicznej, by uzyskać większe przyśpieszenie i większą dynamikę na początku następnej frazy. Tańcząc jiva należy mieć ciężar ciała z przodu. Na turnieju tańczony jako ostatni z pięciu tańców latynoamerykańskich. Najbardziej charakterystycznymi krokami z figurami jiva są chase
w lewo i w prawo, rock step, americanspin, fall awal rock i chicken walk.

Rozdział II

Materiały i metodyka badań

1. Cel pracy i pytania badawcze

Słowo metodologia pochodzi z greki i oznacza badanie słowa bądź nauki. Jest on zbiorem zasad do którego podlegają inne nauki. Odgrywa ona bardzo ważną rolę w badaniach gdyż umożliwia sprawne przeprowadzenie ankiety oraz ustala cel pracy ( M. Łobocki, 2000).

Głównym celem badań jest poznanie opinii badanych na temat aktywności fizycznej u osób starszych. Chciałbym dowiedzieć się czy osoby starsze spędzają czas aktywnie oraz jaki rodzaj aktywności fizycznej jest najczęściej wybierany wśród seniorów. Badania zostały przeprowadzone za pomocą kwestionariusza ankiety, metodą audytoryjną.

Głównymi problemami badawczymi to:

1. Ukazanie aktywności fizycznej osób starszych.

2. Określenie miejsc gdzie seniorzy mogą spędzać czas wolny aktywnie.

3. Poznanie preferowanych form aktywności osób starszych.

2. Metody i techniki badań

Badania zostały przeprowadzone metodą sondażu diagnostycznego. Narzędzie, które zostało wykorzystane to kwestionariusz ankiety. Badania zostały przeprowadzone w domu starości w maju 2017 roku, kwestionariusz miał charakter anonimowy i był przeprowadzony osobiście. W trakcie badań wypełnione zostało 47 ankiet. W ankiecie znajdowało się 19 pytań, wszystkie z nich były to pytania zamknięte, jednak w ankiecie znajdowało się parę pytań gdzie można było wyrazić własną opinie. Ankieta posiadała 4 pytania, które miały na celu dostarczenie informacji o badanej grupie a pozostałe 15 pytań były pytaniami badawczymi. Każde z pytań posiada swoją tabele.

3. Charakterystyka badanej grupy

Tabela 1. Płeć badanych

Kobiety		Mężczyźni
N	%	N	%
32	68,1	15	31,9

Badania przeprowadzono w dwóch grupach seniorów, które łącznie liczyły 47 osób. Większość badanych stanowiły kobiety, było to aż 68,1% badanych. Mężczyźni natomiast stanowili 31,9%.

Tabela 2. Wiek badanych

	Kobiety		Mężczyźni
Wiek	N=47	%	N	%
55-60 lat	7	14,9	2	4,3
61-65 lat	11	23,4	6	12,8
66-70 lat	5	10,5	4	8,5
71-75 lat	3	6,4	2	4,3
76-80 lat	4	8,5	1	2,1
81 lat i więcej	2	4,3	-	-

Największy procent badanych stanowiły osoby w wieku 61-65 lat, było to aż 36,2% ankietowanych. Osoby w wieku 55-60 stanowiły 19,2% taki sam procent badanych stanowiły osoby w wieku 66-70 lat. W przebadanej grupie było 5 osób w wieku 71-75 lat co stanowiło 10,7% wszystkich badanych, taką samą liczbę stanowiły osoby w wieku 76-80 lat. Najmniejszą grupą wśród badanych stanowili seniorzy w wieku 81 lat i starsi było to 4,3%, w tej grupie nie było żadnego mężczyzny. Z tabeli przedstawiającej wiek badanych wynika, że po 65 roku życia następuje spadek aktywności wśród ankietowanych seniorów.

Rozdział III

Analiza wyników badań

Tabela 3. Aktywność fizyczna wśród badanych

	Kobiety		Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N	%
Tak	27	57,4	11	23,4
Nie	5	10,6	4	8,5

Przeważająca liczba badanych preferuje jakiś rodzaj aktywności fizycznej. Kobiety aktywne stanowią 57,4% całej grupy, natomiast kobiety nieaktywne to 10,6% badanych. Wśród mężczyzn aktywni to 23,4% natomiast nieaktywni to 8,5% wszystkich ankietowanych. Seniorzy pomimo wieku starają się aktywnie spędzać swój wolnych czas. Tylko niewielki procent ankietowanych wybiera bierne spędzanie czasu wolnego.

Tabela 4. Formy spędzania czasu wolnego

	Kobiety		Mężczyźni
Forma	N	%	N	%
Czytanie książek	6	12,8	1	2,1
Oglądanie telewizji	3	6,5	5	10,6
Spacery	3	6,5	1	2,1
Aktywności domowe	15	31,9	3	6,5
Spotkania towarzyskie	2	4,3	4	8,5
Inne	3	6,5	1	2,1

Z tabeli wynika iż najczęściej wybieraną formą aktywności fizycznej wśród kobiet jest aktywność domowa do której zalicza się między innymi sprzątanie, gotowanie i opieka nad wnukami. Kobiety, które w czasie wolnym najczęściej wybierają aktywności domowe stanowią aż 46,9% wśród wszystkich badanych kobiet. Natomiast najmniej kobiet jako formę spędzania wolnego czasu wybiera spotkania towarzyskie jest to zaledwie 6,3% ankietowanych kobiet. Forma aktywności, która jest najczęściej wybierana przez mężczyzn to oglądanie telewizji stanowi to 33,3% badanych mężczyzn. Formami aktywności, które mężczyźni wybierają najrzadziej to czytanie książek, spacery oraz inne. Każdą z tych form wybrał tylko jeden mężczyzna co stanowi 6,6% ogółu badanych mężczyzn. Jako inne formy aktywności fizycznej wśród kobiet wymieniane były: szydełkowanie oraz taniec, za to mężczyzna, który w odpowiedziach wybrał inną formę aktywności fizycznej jako rozwinięcie swojej odpowiedzi wybrał taniec.

Wśród grupy badanych znalazło się małżeństwo, które spędza wolny czas aktywnie.
W trakcie wypełniania ankiety wynikło że małżeństwo uczestniczy w kursach oraz pokazach tanecznych. Pomimo podeszłego wieku odnoszą oni bardzo dobre wyniki wśród osób podzielających ich pasję. Małżeństwo zgodnie twierdz, że taniec ma wpływ na ich zdrowie fizyczne oraz samopoczucie.

Tabel 5. Rodzaje aktywności fizycznej wśród seniorów

	Kobiety		Mężczyźni
Rodzaj aktywności	N	%	N	%
Taniec	1	2,1	1	2,1
Jazda rowerem	5	10,6	6	12,8
Bieganie	1	2,1	3	6,4
Nordic walking	18	38,3	6	12,8
Pływanie	2	4,3	5	10,6
Siłownia	1	2,1	3	6,4
Inne	4	8,5	2	4,3

Najczęściej wybieranym rodzajem aktywności fizycznej wśród ankietowanych seniorów jest Nordic walking. Zarówno kobiety jak i mężczyźni najchętniej uprawiają tę aktywność. Od niedawna jest to bardzo popularny sport wśród seniorów. Zazwyczaj Nordic walking uprawiany jest w kilku osobowych grupach ponieważ seniorzy czują się wtedy mniej skrępowani. Jest to również okazja do rozmowy z osobami podzielającymi tą pasję. Drugim rodzajem aktywności najczęściej wybieranej jest jazda rowerem. Taką aktywność wybierają głównie osoby w przedziale wiekowym od 55 do 65 lat. Jazda rowerem pobudza praktycznie wszystkie mięśnie, pomaga utrzymać sprawność fizyczną oraz dobre samopoczucie seniora. Najmniej badanych osób jako rodzaj aktywności fizycznej wybiera taniec. Jest to spowodowane tym, że boją się kompromitacji w oczach młodszych członków grup tanecznych. Wśród innych rodzajów aktywności fizycznej wymienione zostały między innymi: jazda konno, wycieczki krajoznawcze i uczestniczenie w zajęciach organizowanych przez kluby seniora.

Tabela 6. Systematyczność uprawiania aktywności fizycznej wśród seniorów

	Kobiety			Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N		%
Rzadziej niż raz w tygodniu	7	14,9	5		10,6
Raz w tygodniu	12	25,5	7		14,9
Kilka razy w tygodniu	8	17,0	2		4,3
Codziennie	5	10,6	1		2,1

W przedstawionej tabeli widzimy, że najwięcej osób stara się uprawiać jakąkolwiek aktywność fizyczną raz w tygodniu jest to aż 40,4% wszystkich ankietowanych. Spowodowane jest to stereotypem przedstawiającym seniora, który poświęca swój wolny czas na opiekę nad wnukami. Powoduje to, że senior zapomina o swoich własnych potrzebach aby pomóc rodzinie. Najmniejszy procent badanych stanowią osoby uprawiające aktywność codziennie. Spośród ankietowanych kobiet zaledwie 10,6% jest aktywne każdego dnia. W grupie ankietowanych mężczyzn zaledwie jeden uprawia aktywność fizyczną codziennie co stanowi tylko 2,1% badanych.

Tabela 7. Wpływ aktywności na samopoczucie

	Kobiety		Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N	%
Zdecydowanie tak	21	44,7	12	25,5
Raczej tak	10	21,3	2	4,3
Raczej nie	1	2,1	1	2,1
Zdecydowanie nie	-	-	-	-

Jak widzimy seniorzy mają świadomość tego, że aktywność fizyczna ma wpływ na kondycję i samopoczucie seniora.

W ankiecie Ci seniorzy stanowią zdecydowaną większość, jest to aż 70,2% . Zdecydowanie mniej seniorów nie jest do końca przekonanych czy aktywność fizyczna jest dobrym sposobem na polepszenie samopoczucia. Co czwarty badany udzielił właśnie takiej odpowiedzi. W całej grupie tylko dwie osoby uważa, że aktywność fizyczna raczej nie ma wpływu na ich samopoczucie. Wśród ankietowanych nie znalazły się osoby, które myślą, że aktywność fizyczna nie ma absolutnie żadnego wpływu na ich samopoczucie. Praktycznie wszyscy ankietowani uważają iż aktywność fizyczna to dobry sposób na spędzanie wolnego czasu i na poprawę nastroju.

Tabela 8. Czym jest choreoterapia

	Kobiety		Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N	%
Tak	7	14,9	3	6,4
Nie	25	53,2	12	25,5

Niestety większość ankietowanych nie wie czym jest choreoterapia a wręcz nigdy o czymś takim nie słyszeli. Ta forma rehabilitacji nie jest zbyt popularna w naszym kraju. Seniorzy nie są świadomi, że istnieje taka forma rehabilitacji oraz tego na czym ona polega i jakie korzyści przynosi dla zdrowia seniora. W grupie badanych zaledwie 21,3% wie czym jest choreoterapia. Natomiast 78,7% nigdy nie słyszało o rehabilitacji poprzez taniec.

Tabela 9.Rehabilitacja tańcem – choreoterapia

	Kobiety		Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N	%
Zdecydowanie tak	22	46,8	8	17,0
Raczej tak	7	14,9	4	8,5
Raczej nie	2	4,3	1	2,1
Zdecydowanie nie	1	2,1	2	4,3

Większość badanych osób wyraża chęć uczestnictwa w takiej formie zajęć. Takie osoby stanowią 63,8% ankietowanych seniorów. Duża część seniorów nie jest do końca przekonana czy takie zajęcia są odpowiednie dla starszych osób i czy nie będzie to dla nich zbyt duży wysiłek fizyczny. Tacy seniorzy stanowią 23,4% badanej grupy. Niewielka ilość osób uważa, że choreoterapia raczej nie jest odpowiednią dla nich formą rehabilitacji. Natomiast zaledwie 6,4% ankietowanych zdecydowanie nie chciałoby uczestniczyć w tak zorganizowanych zajęciach, ponieważ boją się oni o swoje zdrowie. Wolą oni korzystać ze standardowych form rehabilitacji, uważają oni także, że przez swój wiek oraz stan zdrowia nie będą w stanie sprostać wymaganiom jakie zostaną im narzucone przez daną grupę.

Tabela 10. Znaczenie tańca

	Kobieta			Mężczyzna
Odpowiedź	N	%	N		%
Sposób spędzania wolnego czasu	7	14,9	2		4,3
Hobby	5	10,6	3		6,4
Stylem życia	2	4,3	1		2,1
Zawodem	1	2,1	-		-
Formą aktywności fizycznej	11	23,4	5		10,6
Formą relaksu	4	8,5	1		2,1
Możliwością zawarcia nowych znajomości	2	4,3	3		6,4

Większość ankietowanych uważa taniec za formę aktywności fizycznej, około 34% wszystkich badanych wskazało właśnie taką odpowiedź. Dla wielu pytanych kobiet taniec jest sposobem na spędzenie wolnego czasu. W grupie uczestników badania znalazła się kobieta dla której taniec jest pracą. Dla panów taniec jest poza formą aktywności najczęściej wskazywany jako hobby oraz forma zawierania nowych znajomości. Tylko dwóch mężczyzn uważa taniec za styl życia i formę relaksu. Wśród ankietowanych nie znalazł się pan dla którego taniec byłby zawodem.

Tabela 11. Od kiedy Pan/Pani tańczy?

	Kobiety			Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N		%
Mniej niż 1 rok	17	36,2	10		21,3
1-2 lata	6	12,8	2		4,3
3-4 lata	4	8,5	1		2,1
5-6 lat	3	6,4	1		2,1
Powyżej 6 lat	2	4,3	1		2,1

Wśród ankietowanych największy odsetek stanowią osoby, które tańcem zajmują się mniej niż rok. Stanowią oni ponad połowę wszystkich badanych, jest to aż 57,5%. Z pośród przepytanych kobiet aż 17 dopiero w tym roku rozpoczęła swoją przygodę z tańcem, natomiast Panowie, którzy stosunkowo niedawno zapisali się do tego klubu tanecznego stanowią 66% wszystkich ankietowanych mężczyzn. Osoby, które tańcem zajmują się więcej niż 6 lat stanowią zaledwie 6,4% badanej grupy. Jest to tylko dwie kobiety oraz jeden mężczyzna.

Tabela 12. Częstotliwość uczestnictwa w zajęciach tanecznych

	Kobiety		Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N	%
Rzadziej niż raz w tygodniu	5	10,6	5	10,6
Raz w tygodniu	12	25,5	4	8,5
Dwa razy w tygodniu	9	19,1	3	6,4
Kilka razy w tygodniu	4	8,5	2	4,3
Codziennie	2	4,3	1	2,1

Spośród wszystkich ankietowanych przeważają osoby, które uczęszczają na zajęcia taneczne raz w tygodniu, jest to aż 34% badanych. Z grupy kobiet aż 9 uczęszcza na zajęcia taneczne dwa razy w tygodniu, natomiast w grupie mężczyzn którzy w taki sam sposób uczęszczają na zajęcia znalazło się zaledwie trzech panów. Najmniejszy procent badanych stanowią Ci, którzy na zajęcia taneczne uczęszczają codziennie jest to tylko 4,3% kobiet i 2,1% mężczyzn.

Tabela 13. Inne formy aktywności

	Kobiety			Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N		%
Pływanie	2	4,3	3		6,4
Gry zespołowe	-	-	1		2,1
Nordic walking	20	42,6	3		6,4
Jogging	1	2,1	2		4,3
Jazda na rowerze	8	17,0	5		10,6
Siłownia	-	-	1		2,1
Aerobic	1	2,1	-		-
inne	-	-	-		-

Jako inną formę aktywności poza tańcem ankietowane kobiety najczęściej wybierają Nordic walking, jest to stosunkowo nowa forma aktywności fizycznej wśród seniorów, która rozwija się bardzo szybko w naszym kraju. Ankietowani panowie poza tańcem wybierają jazdę na rowerze, stanowią oni jedna trzecią ankietowanej grupy panów. Najmniej popularna forma aktywności wśród ankietowanych pań jest siłownia, nie znalazła się ani jedna kobieta, która wybrała by taką aktywność fizyczną. Panowie nie preferują aerobiku, żaden z nich nie wskazał takiej odpowiedzi. Ani kobiety ani mężczyźni nie zaproponowali innej formy aktywności niż te, które były im wskazane.

Tabela 14. Korzyści płynące z tańca

	Kobiety		Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N	%
Poprawa kondycji	32	34,0	15	16,0
Poprawia gibkość ciała	4	4,3	-	-
Poprawia postawę ciała	12	12,8	5	5,3
Kształtuje poczucie rytmu	8	8,5	6	6,4
Zwiększa świadomość własnego ciała	3	3,2	1	1,1
Poprawia koordynację i równowagę ruchową	5	5,3	3	3,2
Nie ma większego wpływu	-	-	-	-
Inne	-	-	-	-

Przede wszystkim dla wszystkich badanych taniec jest sposobem na poprawę kondycji. Dla pań również istotne jest to, że taniec jest formą aktywności, która korzystnie wpływa na postawę ciała. Dla panów zaś poza tym, że taniec bardzo dobrze wpływa na ich kondycję ważne jest to iż kształtuje on ich poczucie rytmu, które jest bardzo istotnie dla osób regularnie tańczących. Zarówno panie jak i panowie uważają, że taniec ma bardzo mały wpływ na ich świadomość i wiedzę o własnym ciele. Żadna z pań nie uważa, że taniec nie przynosi im korzyści, nie zaproponowały one innych korzyści płynących z tańca. Panowie mają takie samo zdanie jak panie, jednak dodatkowo uważają oni, iż taniec nie ma wpływu na gibkość ich ciała.

Tabela 15. Korzyści płynące z tańca w sferze psychicznej i społecznej

	Kobiety		Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N	%
Prestiż	6	6,4	9	9,6
Kontakty towarzyskie	18	19,1	7	7,4
Satysfakcja	17	18,1	3	3,2
Umiejętność współpracy w grupie	9	9,6	6	6,4
Pewność siebie	7	7,4	3	3,2
Relaks i odprężenie	3	3,2	1	1,1
Zmniejszenie napięcia i stresu	2	2,1	1	1,1
Rozwój wyobraźni	1	1,1	-	-
Niweluje poczucie wstydu i kompleksów	1	1,1	-	-
Inne	-	-	-	-

Najwięcej ankietowanych kobiet uważa, że w sferze psychicznej i społecznej taniec przynosi największą korzyść w kontaktach towarzyskich oraz daje im satysfakcje z życia. Według panów natomiast największą korzyścią płynącą z tańca jest prestiż. Z wypełnionej ankiety dla pań ważne jest to, że taniec uczy współpracy w grupie oraz daje im poczucie pewności siebie. U badanych panów ważna jest podobnie jak u pań umiejętność współpracy w grupie oraz to, że mogą oni przebywać z innymi ludźmi. Najmniej ankietowanych kobiet uważa, że taniec nie rozwija ich wyobraźni oraz nie przyczynia się do niwelowania poczucia wstydu oraz nie zmniejsza ich kompleksów. Najmniej mężczyzn za korzyść płynącą z tańca uważa zmniejszenie napięcia i stresu występujących w ich życiu oraz twierdzą, że taniec nie jest źródłem relaksu i nie daje im odprężenia. Nie uważają oni także, że taniec ma jakikolwiek wpływ na rozwój wyobraźni oraz nie ma wpływu na niwelowanie wstydu i kompleksów.

Tabela 16. Plany na przyszłość

	Kobiety			Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N		%
Tak	22	46,8	10		21,3
Nie	10	21,3	5		10,7

Aż 68,1% ankietowanych wiąże swoją przyszłość z tańcem, uważają oni, że taniec przynosi im wiele korzyści i nie chcą z niego rezygnować. Nie mają oni aspiracji do rozwijania tej pasji, jednak z grupy badanych osób dwoje ankietowanych zgłosiło chęć udziału w konkursie tanecznym dla seniorów. Jednak znalazły się osoby, które nie wiążą żadnych planów na przyszłość z tańcem, większość z nich jako powód podaje stan swojego zdrowia.

Tabela 17. Powody zainteresowania tańcem

	Kobiety		Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N	%
Popularność tańca	5	10,6	2	4,3
Zainteresowanie tańcem kogoś z najbliższego otoczenia	4	8,5	7	14,9
Programy telewizyjne o tematyce tanecznej	10	21,3	2	4,3
Reklama szkoły tańca	3	6,4	1	2,1
Chęć zdrowego trybu życia	9	19,1	3	6,4
Inne	1	2,1	0	0

Najwięcej kobiet zainteresowało się tańcem poprzez oglądanie programów w których wystąpił wątek tańca oraz by zmienić swój tryb życia na bardziej zdrowy oraz aktywny. Natomiast dla panów największą motywacją do uczestnictwa w tego typu zajęciach był fakt iż ktoś z ich najbliższego otoczenia poprzez własne doświadczenie uświadomił jakie korzyści wiąże ze sobą taniec. Zarówno wśród pań oraz panów najmniejszy odsetek stanowili Ci, którzy swoje zainteresowanie tańcem zaczerpnęli z reklam szkół tanecznych. W badanej grupie znalazła się kobieta, która została zainspirowana przez czasopismo w którym przeczytała reportaż o choreoterapii i chciała sprawdzić czy to naprawdę działa.

Tabela 18. Miejsce odbywania się zajęć tanecznych

	Kobiety			Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N		%
Szkoła tańca	18	38,3	10		21,3
Prywatna grupa taneczna	2	4,3	2		4,3
Kluby taneczne	6	12,8	1		2,1
Kluby seniora	3	6,4	1		2,1
Świetlice osiedlowe	3	6,4	1		2,1
Inne	-	-	-		-

Największą popularnością zarówno u pań jak i u panów cieszą się szkoły tańca, uczęszcza do nich ponad połowa badanych. Dla pań również atrakcyjne są kluby taneczne, w których mogą one rozwijać swoje umiejętności taneczne. Jednak dla panów nie są one dość atrakcyjne ponieważ uczęszcza do nich zaledwie jeden ankietowany. Również mało atrakcyjne dla nich są kluby seniora oraz świetlice osiedlowe. Natomiast dla kobiet najmniej popularne lub mało dostępne są prywatne grupy taneczne, według ankiety uczęszcza tam tylko dwie panie. Nie znalazła się natomiast osoba, która wymieniła by inne miejsca gdzie organizowane są zajęcia taneczne.

Tabela 19. Preferowane rodzaje tańca

	Kobiety		Mężczyźni
Odpowiedź	N	%	N	%
Taniec hawajski	4	8,5	-	-
Taniec brzucha	3	6,4	-	-
Taniec flamenco	5	10,6	2	4,3
Salsa	2	4,3	1	2,1
Tańce użytkowe dla par	16	34,0	11	23,4
inne	2	4,3	1	2,1

Wśród ankietowanych najwięcej osób wybiera tańce użytkowe dla par. Najmniej popularnym tańcem wśród pań jest salsa ponieważ jest on bardzo trudnym tańcem. Panowie natomiast nie wykazują zainteresowania wśród tańcach hawajskich oraz tańcach brzucha. U kobiet natomiast zostały wymienione walc oraz foxtrot, a u mężczyzn jeden z panów wymienił swing.

Podsumowanie i wnioski

Taniec jako forma rehabilitacji wśród seniorów to bardzo mało popularna forma aktywności fizycznej, ponieważ osoby starsze nie są poinformowane o takiej formie rehabilitacji. Uważają oni, że taniec nie jest przeznaczony dla osób w podeszłym wieku, boją się oni o własne zdrowie. Seniorzy w naszym kraju nie są aktywni ponieważ jest za mało instytucji oraz instruktorów, którzy zajmują się taką formą aktywności fizycznej. Osoby w podeszłym wieku są dyskryminowane, nie uważa się ich za prawowitych obywateli, którzy mają takie same prawa jak inni ludzie. Zazwyczaj są traktowani jako pomoc w wychowywaniu wnuków.

Głównym problemem badawczym wśród seniorów jest to iż nie są dobrze poinformowani oraz boją się uczestniczyć w zajęciach, które mają na celu poprawę ich samopoczucia oraz wzmocnienie ich wydolności fizycznej poprzez choreoterapie. Seniorzy boją się, że nie poradzą sobie podczas ćwiczeń tanecznych w których będą uczestniczyć. Większość nie wie czym zajmuję się choreoterapia, dlatego też uważają, że nie poradzą sobie podczas ćwiczeń, które będą prowadzone przez profesjonalnego instruktora. Boją się także odrzucenia w grupie oraz uważają, że zostaną wyśmiani przez innych biorących udział w takich zajęciach. Wolą oni pozostać w domu ponieważ boją się odrzucenia przez grupę. Jednak jeżeli zaczną uczęszczać na takie zajęcia są oni zmotywowani oraz widzą efekty jakie daje im taniec. Tacy seniorzy są zdrowsi oraz dużo łatwiej im nawiązywać nowe znajomości. Głównym problemem braku aktywności fizycznej wśród seniorów jest mała świadomość społeczna, to znaczy, że seniorzy nie wiedzą czy w ich mieście odbywają się zajęcia ruchowe. Problem ten tyczy się także miast, które nie informują osób starszych aby chętnie uczestniczyli w takich zajęciach.

W grupie osób ankietowanych znalazła się jedna para seniorów, którzy biorą czynny udział w takich zajęciach tanecznych. Zachęcają oni resztę seniorów aby także spróbowali. Widzą oni same pozytywy w choreoterapii, uważają iż jest to dużo lepsze niż branie codziennie leków, które tak niszczą organizm od środka. Łatwo im także nawiązywać nowe znajomości, nie są oni tak skryci jak większość seniorów, którzy spędzają swój wolny czas najczęściej na opiece nad wnukami. Mają oni swoje własne zainteresowanie, którym jest właśnie taniec. Osoby te dowiedziały się o takich zajęciach tanecznych poprzez znajomych bądź z afiszów informacyjnych. Żadna z osób biorąca udział w takich zajęciach nie dowiedziała się o nich poprzez telewizję lub radio. Jest to główny problem, seniorzy po prostu nie wiedzą o takich zajęciach, które odbywają się w ich mieście.

W naszym kraju ta forma rehabilitacji jest bardzo mało popularna, ponieważ jest bardzo mało instruktorów tańca, którzy zajmują się choreoterapią. Seniorzy natomiast są skryci i bardzo mało aktywni ponieważ nie są oni dobrze poinformowani, gdzie mogą uczestniczyć w takiej formie aktywności fizycznej. Choreoterapia jest to dziedzina nauki, która dopiero rozwija się w Polsce, seniorzy boją się uczestniczyć w takiej formie aktywności ponieważ są sceptycznie nastawieni do tańca w podeszłym wieku. Jednak wiele osób przekonuje się do takiej formy rehabilitacji. Osoby uczestniczące w takich zajęciach są otwarte na nowe znajomości i nie siedzą w domu jak większość seniorów. Czują się znacznie lepiej oraz mają większą chęć do spędzania swojego wolnego czasu aktywnie.

Piśmiennictwo

1. J. Rey, Taniec, jego rozwój i formy, Warszawa 1958

2. M. Wieczysty, Taniec towarzyski, Warszawa 1957

3. I. Turska, Krótki zarys historii tańca i baletu, Kraków 1962

4. I Turska, W kręgu tańca, Warszawa 1965

5. M. Wieczysty, Tańczyć może każdy, Kraków 1974

6. R. Lange, O istocie tańca i jego przejawach w kulturze, PWM, Kraków 1988

7. Taniec – Choreoterapia – Humanistyka, Poznań 2000

8. J. Allen, Taniec towarzyski dla żółtodziobów, Warszawa 2006

9. P. Wieczysty, Tańczyć może każdy, Warszawa – Rzeszów 2006

10. P. Mikołajczyk, Kilka słów o tańcu, Poznań 1914

11. S. Wilk, Bitwa na parkiecie, Rzeczpospolita 2007

12. A Golonka, 50-lecie Ruchu Tańca Towarzyskiego w Polsce, Kraków 2006

13. M. Wieczysty, Taniec towarzyski, Warszawa 1959

14. Formy tańca, Świat wiedzy

15. M. Rościeszewski, Tańce salonowe, Warszawa 1904

16. O. Kuźmińska, Taniec w teorii i praktyce, Poznań 2002

17. G. Dąbrowska, W kręgu polskich tańców ludowych, Kraków 1999

18. M. Dąbrowska, Tańce historyczne, Warszawa 1963

19. J. Waxman, Tańce narodowe, Poznań 1936

20. I. Turska, Taniec bawi i opowiada, Warszawa 2011

21.A. Glińska – Laczowicz, Choreoterapia i muzykoterapia jako technik arteterapeutyczne skierowane do osób nieprzystosowanych społecznie, Warszawa 2009

22. W. Sikorski, Psychoterapia grupowa różnych pokoleń, Warszawa ,2002

23. Z. Pędzich, Psychoterapia tańcem i ruchem, Warszawa, 2009

24. B. Siedlecka i W. Biliński, Ruch, muzyka i taniec jako elementy kultury i edukacji, Wrocław, 2002

25. D. Krzywoń, Taniec i muzyka w procesie wychowania i nauczania, Łódź, 2008

26. A. Halprin, Taniec jako sztuka uzdrawiania, Warszawa, 2010

27. A. Marszałek, Terapeutyczna funkcja zajęć muzyczno – ruchowych, Toruń, 2000

28. E. Konieczna, Choreoterapia – taniec leczący duszę, 2003

29. J. Garbacik, Choreoterapia jako jedna z metod leczenia ruchem, Szczecin, 2008

30. K. Zajdel, Choreoterapia na co dzień, Gazeta Szkolna, 2001

Źródła internetowe

1.www.taniec.konin.pl/000046/ 21.05.2017r. godzina 17:00

2.www.portalwiedzy.onet.pl/37915,,,,choroba,haslo.html 22.05.2017r. godzina 18:00

3. www.regeneracja.poradnikzdrowie.pl 22.05.2017r. godzina 18:40

4.www.astraluna.pl/historia-tanca-towarzyskiego/historia-tanca-w-polsce 23.05.2017r. godzina 19:00

5. www.poldance.com.pl 01.06.2017r. godzina 22:00

6. www.blackpooldancefestival.com.pl 17.06.2017r. godzina 23:00

Indeks fotografii, tabel, rycin

Fotografie

Fot. 1. Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego (OTTT) o Puchar Mariana Wieczystego archiwum galerii zdjęć Studenckiego Klubu Tanecznego AGH.

Fot. 2. P. J. S. Richardson wraz z żoną.

Fot. 3. Walter Baird tańczący z AndeLyons w programie BBC Television Dancing Club (emitowanym w telewizji od 1948). W tle orkiestra Victora Silvester.

Fot. 4 Były prezes WDC Bill Irvine wraz z wielokrotnymi mistrzami świata w tańcach standardowych Markusem i Karen Hilton.

Fot. 5. Aktualny prezesWDC i wielokrotny mistrz świata w tańcach latynoamerykańskich Donnie Burns

Tabele

Tab.1 Płeć badanych.

Tab.2 Wiek badanych.

Tab.3 Aktywność fizyczna wśród badanych.

Tab.4 Formy spędzania czasu wolnego.

Tab.5 Rodzaje aktywności fizycznej wśród seniorów.

Tab.6 Systematyczność uprawiania aktywności fizycznej wśród seniorów.

Tab.7 Wpływ aktywności na samopoczucie.

Tab.8 Czym jest choreoterapia.

Tab.9 Rehabilitacja tańcem – choreoterapia.

Tab.10 Znaczenie tańca.

Tab.11 od kiedy Pan/Pani tańczy?

Tab.12 Częstotliwość uczestnictwa w zajęciach tanecznych.

Tab.13 Inne formy aktywności.

Tab.14 Korzyści płynące z tańca.

Tab.15 Korzyści płynące z tańca w sferze psychicznej i społecznej.

Tab.16 Plany na przyszłość.

Tab.17 Powody zainteresowania tańcem.

Tab.18 Miejsce odbywania się zajęć tanecznych.

Tab.19 Preferowane rodzaje tańca.

Ryciny

Ryc. 1 Płeć ankietowanych

Ryc. 2 Wiek ankietowanych.

Ryc. 3 Aktywność fizyczna ankietowanych.

Ryc. 4 Spędzanie czasu wolnego.

Ryc. 5 Rodzaje aktywności fizycznej.

Ryc. 6 Częstotliwość uprawiania aktywności fizycznej.

Ryc. 7 Wpływ aktywności fizycznej na samopoczucie.

Ryc. 8 Czym zajmuje się choreoterapia.

Ryc. 9 Forma rehabilitacji poprzez taniec.

Ryc. 10 Czym jest taniec dla ankietowanych.

Ryc. 11 Długość uczęszczania na zajęcia taneczne.

Ryc. 12 Częstotliwość uczęszczania na zajęcia taneczne.

Ryc. 13 Uprawianie innych dyscyplin sportowych.

Ryc. 14 Korzyści przynoszące przez taniec.

Ryc. 15 Korzyści sfery psychicznej i społecznej przynoszące przez taniec.

Ryc. 16 Plany na przyszłość związane z tańcem.

Ryc. 17 Co wzbudziło u Pana/Pani zainteresowanie tańcem.

Ryc. 18 Gdzie uczęszcza Pan/Pani na zajęcia taneczne.

Ryc. 19 Jaki rodzaj tańca Pan/Pani preferuje.

26