Trafność i rzetelność w badaniach socjologicznych

Podczas projektowania i przeprowadzania badań społecznych czy marketingowych niezmiernie ważne są dwa aspekty: trafność oraz rzetelność mówią nam, czy i w jakim stopniu badamy to, co rzeczywiście chcemy zbadać, a także czy powtarzając to samo badanie w przyszłości otrzymamy podobne wyniki.

Trafność (validity) to zakres, w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla rzeczywiste znaczenie danego pojęcia. Obrazowo przedstawić ją można jako strzały do tarczy. Jeśli każdy strzał oscyluje w pobliżu środka tarczy, to pomiar jest trafny. Trafność zależy od właściwej definicji i operacjonalizacji pojęcia. Wyróżniamy 4 rodzaje trafności:

• trafność fasadowa (face validity) – mówi, w jakim stopniu wskaźnik jest uważany za odpowiedni do pomiaru jakiejś zmiennej,

• trafność kryterialna / predykcyjna (criterion / predictive validity) – stopień, w jakim dany miernik powiązany jest z pewnymi kryteriami zewnętrznymi,

• trafność teoretyczna (construct validity) – stopień, w jakim miernik mierzy teoretyczne rozumienie danego pojęcia i w jakim daje się logicznie powiązać z innymi zmiennymi,

• trafność treściowa (content validity) – stopień, w jakim dany miernik uwzględnia wszystkie znaczenia zawarte w pojęciu określającym mierzone zjawisko.

rzetelność (reliability) pozwala sprawdzić, czy technika jaką stosujemy do pomiaru jakiegoś zjawiska za każdym razem daje ten sam wynik. Rzetelność miernika obrazowo przedstawić można jako skupienie strzałów do tarczy w jednym miejscu. Im mniej rozproszone strzały, tym są one bardziej rzetelne. Rzetelność zależy od dokładności i precyzji narzędzia (np, jasnego sformułowania pytań, które zawsze i przez każdego będą rozumiane w ten sam sposób). Wyróżniamy 4 metody pomiaru rzetelności:

• alfa Cronbacha (Cronbach’s alpha) – jest najbardziej popularną techniką pomiaru rzetelności; mierzy stopień, w jakim pytania w narzędziu badawczym są ze sobą związane; alfa Cronbacha przyjmuje wartości z zakresu od 0 do 1, przy czym wartości bliskie 1 (w praktyce powyżej 0,7) świadczą o wysokiej spójności pytań,

• metoda testu powtórnego (test-retest) – pomiar przeprowadzany jest więcej niż raz; jeśli da te same lub bardzo zbliżone wyniki to pomiar jest rzetelny,

• metoda połówkowa (parallel-forms reliability) – podział pytań z kwestionariusza na dwa zbiory, z którego każdy powinien w taki sam sposób klasyfikować respondenta,

• stosowanie ustalonych mierników – ta metoda opiera się na stosowaniu w badaniach mierników używanych wcześniej, których rzetelność została sprawdzona i udowodniona.

Trafność i rzetelność narzędzia badawczego jest niezwykle istotna, ponieważ to od nich zależy czy rzeczywiście zbadamy to co chcemy, oraz czy wyniki naszego badania będą miały praktyczne zastosowanie. Zatem, porównując trafność i rzetelność narzędzia badawczego do strzałów do tarczy – powinny być one skupione w samym celu (nasze narzędzie powinno być dosłownym „strzałem w dziesiątkę”