Komosa ryzowa

Roślina uprawna: pochodzi z Ameryki Południowej, gdzie jest uprawiana od 5 tysięcy lat. Była podstawowym pokarmem w państwach Inków i Azteków^{[potrzebne źródło]}. Ziarno komosy ryżowej (zwane quinoa lub ryż peruwiański) jest niezwykle bogate w pełnowartościowe białko (zawiera wszystkie aminokwasy niezbędne dla człowieka, co w pokarmach roślinnych jest zupełnie wyjątkowe) oraz w sole mineralne i witaminy, jest więc idealnym składnikiem zrównoważonego odżywiania, zwłaszcza dla wegetarian i wegan. Nie zawiera glutenu, ma też niski indeks glikemiczny.

Prowadzone są prace nad wprowadzeniem komosy ryżowej do uprawy w krajach rozwiniętych, również w Polsce

SZARŁAT (AMARANTUS)

• Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne.

• Przez Indian zbierany i uprawiany jako roślina pokarmowa już 3000 lat temu. Z młodych roślin można sporządzać sałatki. Nasiona zawierają sporo tłuszczu, białka (więcej niż zboża, a nawet mleko) i skrobi, a ich wartość energetyczna jest większa niż nasion kukurydzy. Jego uprawa zdobywa coraz większą popularność^[5], w ofercie handlowej, także u nas w kraju, znajduje się mąka zwana mąką z amarantusa.

• Chętnie spożywany przez wegetarian, gdyż posiada wszystkie aminokwasy egzogenne.

 szarłat siny (Amaranthus lividus L.) – antropofit zadomowiony

 szarłat szorstki (Amaranthus retroflexus L.) – antropofit zadomowiony

 szarłat wyniosły, sz. wiechowaty (Amaranthus cruentus L.) – gatunek uprawiany

Pszenica orkisz (Triticum spelta L.), zwyczajowo nazywana szpelcem lub orkiszem - gatunek zboża należący do rodziny wiechlinowatych. Popularna w średniowieczu, obecnie rzadko uprawiana.­­­

Orkiszem nazywa się także jęczmień dwurzędowy (Hordeum distichon)

Orkisz spożywany był w starożytności. W czasach rzymskich był posiłkiem gladiatorów i zawodników igrzysk.

Według stanu na rok 2007 powierzchnia jego uprawy w Europie wynosiła około 18 tys. hektarów. W Polsce uprawia się około 200–300 hektarów orkiszu, głównie w gospodarstwach ekologicznych.

Ziarno orkiszu zawiera więcej białka (13–17 proc.) niż ziarno pszenicy zwyczajnej. Jest od nich także bogatsze w lepiej przyswajalny gluten. Ponadto zawiera więcej cynku, miedzi i selenu oraz witamin A i E. Dominującym kwasem tłuszczowym jest wartościowy dla zdrowia kwas linolenowy. Gatunek ten jest również bogatym źródłem błonnika pokarmowego^{[potrzebne źródło]}.

25 marca 2008 „Czerkieska mąka orkiszowa” została wpisana na Listę Produktów Tradycyjnych (woj. świętokrzyskie) w kategorii „Warzywa i owoce”^[1].

KROKOSZ BARWIERSKI

Krokosz barwierski (Carthamus tinctorius L.) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych. Pochodzi z Bliskiego Wschodu i Indii.

Gatunek uprawiany już w starożytności jako roślina farbierska i oleista. W starożytnym Egipcie używana do wyrobu tłustej szminki^[3]. W Europie rozwój plantacji nastąpił w XVII wieku. Roślina uchodziła, obok indyga, za źródło najlepszego barwnika roślinnego – zawartej w płatkach korony kwiatów kartaminy, zwanej też hiszpańską czerwienią. Kwiaty stosowano także jako lek pobudzający, przeczyszczający i wykrztuśny. Owoce pozbawione łupin zawierają nieco ponad 50% oleju kartamusowego używanego do celów spożywczych oraz do wyrobu mydeł, pokostu i laku^[2]. W tradycji indyjskiej i bliskowschodniej olej z krokosza stosowano do usuwania owłosienia jako środek niszczący mieszki włosowe. Najstarsze wzmianki o tym pochodzą z XIII-wiecznych traktatów seksuologicznych. Zwyczaj ten przetrwał do dziś i dotarł do Europy^[4].

Modrak abisyński, katran abisyński, kapusta abisyńska (Crambe hispanica L. subsp. abyssinica (Hochst. ex R. E. Fr.) Prina) – podgatunek Crambe hispanica^[2]. Występuje w dzikiej formie na stepach Afryki Środkowej i Abisynii (Wyżyna Abisyńska)^[2]. W Polsce uprawiany na małą skalę. Daje przeciętny plon 10—30 q z hektara.

Roślina oleista; Z nasion otrzymuje się olej podobny właściwościami do oleju rzepakowego zawierający 51-53% tłuszczu. Makuch pozostały z wyciśniętego ziarna zawiera ponad 40% białka.

Pojęcie „rośliny alternatywne” stosowane jest do grupy roślin, które mogą być uprawiane jako alternatywne lub uzupełniające w stosunku do roślin stanowiących podstawę wyżywienia człowieka. Z pojęciem tym wiąże się określenie „nowe rośliny uprawne” (ang. new crops). U podstaw zainteresowania uprawą nowych gatunków leży wiele czynników, z których najważniejsze to: nadprodukcja żywności, zwiększanie biologicznej różnorodności pokarmu, zagospodarowanie gruntów odłogowanych, produkcja odnawialnych surowców dla różnych gałęzi przemysłu, biologiczna rekultywacja gleby, przeciwdziałanie deficytowi wodnemu i efektowi cieplarnianemu. Zwraca się uwagę na różnorodne możliwości wykorzystywania tych roślin jako surowca w energetyce, przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i barwierskim. Rośliny te również mają zastosowanie jako rośliny miododajne oraz do wzbogacenia jadłospisu człowieka. W kolekcjach roślin alternatywnych w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie, Ogrodzie Botanicznym IHAR w Bydgoszczy i na bezglebowych gruntach wapna poflotacyjnego w Jeziórku koło Tarnobrzega zgromadzono: gatunki do uprawy na cele energetyczne: szybko rosnące drzewa – wierzby (Salix), topola (Populus), wieloletnie byliny dwuliścienne - ślazowiec pensylwański (Sida hermaphrodita Rusby), topinambur (Helianthus tuberosusL.), rdestowce – japoński (Reynoutria japonica Houtt.) i sachaliński (R. sachalinensis Nakai), sylfia (Silphium perfoliatum L.), szczaw tianszański (Rumex tianschanicus Los.-Losinsk.), trawy wieloletnie typu C-4 fotosyntezy: miskant cukrowy (Miscanthus sacchariflorus (Maxim.) Hack.), miskant olbrzymi (M. x giganteus J.M.Greef & M.Deuter) i miskant chiński (M. sinensis Andersson), proso rózgowate (Panicum virgatum L.), palczatka Gerarda (Andropogon gerardi Vitman), spartina preriowa (Spartina pectinata Bosc ex Link). Zainteresowanie gatunkami typu C-4 fotosyntezy wynika z poszukiwania roślin oszczędnie gospodarujących wodą,. Słoma z traw C-4 jest poszukiwanym surowcem do produkcji brykietów i granulatu opałowego. gatunki do rekultywacji terenów zdegradowanych przez przemysł i gospodarke komunalną: drzewa i krzewy - rokitnik (Hippophae rhamnoides), czeremcha amerykańska (Padus serotina), róża wielokwiatowa (Rosa multiflora), karagana syberyjska (Caragana arborescens), szeferdia srebrzysta (Shepherdia argentea), oliwniki - srebrzysty (Eleagnus commutata) i wąskolistny (E. angustifolia), perukowiec podolski (Cotinus coggygria), sumak octowiec (Rhus typhina), moszenki południowe (Colutea arborescens), obiela wielkokwiatowa (Exochorda racemosa), wieloletnie byliny -  najważniejsze to: topinambur (Helianthus tuberosus), sylfia (Silphium perfoliatum), traganki (Astragalus), rdestowiec japoński (Reynoutria japonica), kostrzewa trzcinowa (Festuca arudinacea), spartina preriowa (Spartina pectinata), trzcinnik piaskowy (Calamagrostis epigejos), rutwica wschodnia (Galega orientalis), nawłocie (Solidago), rosliny miododajne  - łacznie 45 gatuków między innymi to amorfy (Amorpha), trojeść amerykańska (Asclepias syriaca), przegorzany (Echinops), rutwica wschodnia (Galega orientalis), korkowiec amurski (Phellodendron amurense), irgi (Cotoneaster), karagany (Caragana).     Przydatność zgromadzonych roślin oceniana jest w doświadczeniach na terenach zdegradowanych, m. in.: w otoczeniu Zakładów Azotowych w Puławach, na terenach posiarkowych w Jeziórku k. Tarnobrzega, na hałdzie popiołów z EC w Białymstoku.  Kolekcja liczy obecnie 140 gatunków drzew, krzewów oraz bylin.