KULTURA FIZYCZNA W DAWNEJ POLSCE

Polacy należeli wbrew niektórym dawnym sądom do ludów wojowniczych. Animuszowi i zręcznościom fizycznym zawdzięczali przede wszystkim swoje sukcesy w walkach z lepiej uzbrojonymi sąsiadami. Również igrzyska uwidaczniały się te cechy.Po przyjęciu chrztu w X wieku duży wpływ na Naszą kulturę miała kultura zachodnioeuropejska. Wyodrębniły się klasy społeczne : rycerska, mieszczańska, chłopska. Początkowo wychowanie fizyczne miało wpływ na klasy rządzące , stopniowo przechodzące na resztę klas. 
Podobnie jak na zachodzie Europy modne były turnieje i zarówno dyscypliny. Gonitwy rycerskie, wyścigi konne typu trafienia kopią w pierścień lub zbicia głowy manekina.
Rycerstwo miało okazje do pokazania swojej siły i umiejętności w wojnach, bitwach, jak z Tatarami, Pod Grunwaldem (1410) oraz wielkie polowanie na grubego zwierza typu niedźwiedź.

Odrodzenie w Polsce, przedstawiciele i charakterystyka:

-Nieznany autor - „traktat o wychowaniu królewicza” zalecał ćwiczenia cielesne typu : bieg ,skok, rzut oszczepem, zapasy, taniec , łowy, strzelanie z łuku.
-Jan Kochanowski- nie pisał o sporcie i wychowaniu fizycznym dosłownie. Kilka swoich poglądów zawarł w swoich dziełach „Pieśń świętojańska o sobótce” i „fraszkach”. Pokazywał że nie umiemy z łuku strzelać, rzeki przepłynąć, przeskoczyć rowu, dosiadać konia. Nawoływał młodzież do szermierki, zapasów, strzelania, polowania.
-Łukasz Górnicki- Duże umiejętności i wiedza nabyta we Włoszech. Napisał „Dworzaninem polskim”. Oparte na włoskim dziele, lecz stało się jednym z głównych dzieł Polski renesansowej. Dworzanin , człowiek wszechstronny, uzdolniony fizycznie. Powinien uprawiać biegi, skoki, rzut kamieniem, pływanie, zapasy, strzelanie z łuku, jazdę konną i szermierkę. Ta wszechstronność pomaga zbudować zgrabną sylwetkę.
-Sebastian Petrycy- lekarz (chodziło mu o zdrowie) , kontynuował myśl Górnickiego, lecz szczególny nacisk dał na pływanie, zapasy i szermierkę. Zalecał umiar w ćwiczeniach, odpowiednie jedzenie, i odpoczynek. Swoje poglądy zawarł w dziele „Polityki Arystotelesowej to jest rządu Rzeczypospolitej z dokładem księgi ośmioro”
-Wojciech Oczko- lekarz nadworny Stefana Batorego, autor kilku rozpraw z zakresu medycyny. W jednym z nich o tytule „Przymiot” wypowiedział się o wychowaniu fizycznym , w której nie był oryginalny bo oparł się na wydanej we Włoszech książce „o Sztuce gimnastycznej” Mercuriala. Pochwala gimnastykę jako ćwiczenia zdrowotne. Zalecał zapasy, jazdę konną, szermierkę.
-Krzysztof Mikołaj Dorohostajski- wiedzę czerpał z własnych doświadczeń i bogatej literatury. Napisał „ Hippica, to jest o koniach księga”. pisał o rożnych rodach, sprzęcie itd.
-Jan Ostroróg- „Myślistwo z ogary”. Autor wywodzi się z Wielkopolski, wojewoda poznański.Ulubione zajęcie to myślistwo. Uważał łowy która warunkuje na tężyznę fizyczną.

Wszyscy wyżej wymienieni artyści opisywali jak stworzyć ideał człowieka wszechstronnego. Te myśli i poglądy trafiały tylko do wąskiego grona, tacy chłopi czy biedne mieszczaństwo nie miała czasu na to, a bogata szlachta nie widział więcej niż czubek swojego nosa.

-Mikołaj Rej- autor słynnego „Żywota człowieka poczciwego”. Nie miał takiej dużej wiedzy jak humaniści lecz przewyższał ich realniejszym spojrzeniem. Wiązał człowieka z przyrodą, naturą. Proponował ćwiczenia powszechne jak bieganie, skoki, wspinanie, jazda konna. Nie cenił szermierki, bo nie tak wyobrażał sobie poczciwego człowieka.

Okres upadku. Do upadku przyczyniły się uwarunkowania zew jak i wew. Zbyt forsowana ekspansja polityczna spowodowała wojny i bitwy. Państwo było w rozpadzie, miasta legły w gruzach. Klasa szlachecka głupiała, mieszczańska upadła, lud wiejski przytłoczony ciężarami feudalnymi. W czasie kryzysu nie myśli się o przyjemnych rzeczach tylko jak przetrwać.

Jędrzej Kitowicz- „Opis obyczajów za panowania Augusta III” Opisuje ówczesną kulturę fizyczna. Brak wychowania fizycznego w szkole. Bractwa kurkowe zatraciły swoje ambicje. Najwięcej ruchu na wsiach szlacheckich, ale dla zabawy nie dla doskonalenia samego siebie. Szlachcic wolał awanturować się w barach niż bronić własnej ojczyzny, sylwetka otyła, brak ruchu i pijaństwo. Bardzo zła opinia o wychowaniu fizycznym w Polsce na Zachodzie Europy. Tworzenie dystansu miedzy Polską a Europa Zachodnia.

Oświecenie:

Nastąpił szybki rozwój oświaty, kultury, piśmiennictwa, nauki, ukształtowała się świadomość narodowa, dzięki czemu mimo upadku państwa nie zginął naród polski.

-Stanisław Konarski- prekursor Polskiego Oświecenia. Wiedza nabyta za granicą. Wybitny pedagog i reformator szkolnictwa. Założył w Warszawie uczelnie Collegium Nobilium. Przeprowadził reformę szkół pijarskich. W jego szkołach uczono jazdy konnej, fechtunku, tańca, uprawiano ćwiczenia cielesne, organizowano wycieczki, zabrakło jedynie pływania.

-Grzegorz Piramowicz- jezuita-filozof, sekretarz w komisji edukacji narodowej, pedagog i sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Wydał „Powinność nauczyciela”. Zawarł myśli Rousseau, wspomniał o mało popularnym pływaniu.

Komisja Edukacji narodowej zalecała 4-6 h w tygodniu wychowania fizycznego, czasami było to 25 % całego tygodniowego kształcenia, brakowało nauczycieli, sali gimnastycznych, w niektórych szkołach nie realizowano zaleceń wo gole. W ówczesnych czasach było dużo przeszkód do pokonania które stały na drodze reformy wychowania fizycznej.

Tuż po rozbiorach:
Ciężkie czasy na wprowadzenie reform. Rozbiory Polski, Kongres Wiedeński itd. 
Kontynuowano reformy w dziedzinie oświaty, zasłużony:
-Tadeusz Czacki- ekonomista, historyk,pedagog. Twórca i dyrektor liceum w Krzemieńcu. Był zwolennikiem współzawodnictwa i szlachetnej rywalizacji. Sprowadził wybitnych nauczycieli jazdy konnej, szermierki i tańca, również pływania. Wykładano higienę. 
-Stanisław Staszic- czołowy przedstawiciel polskiego oświecenia. Proponował wyprawy w Tatry z czego słyną. Wyprawy miały na celu badania np. geologiczne. Wyznaczył trasy wejść na szczyty których jeszcze nikt nie odwiedził. Poza wspaniałymi wspinaczkami również cenione były jego rozprawy o Tatrach.
-Jędrzej Śniadecki- wydal teorie wychowania fizycznego. Zdobył wysoką wiedzę lekarska , przyrodniczą, filozoficzną. Wydał rozprawę „o fizycznym wychowaniu dzieci” . Nawiązywał do ludzi z innej epoki i z innych państwa. Tak jak Rousseau uważał że wiedza i ćwiczenia fizyczne muszą iść w parze. Również podzielił życie na etapy. Do 7 roku życia ćw. fizyczne. W drugiej fazie do 14 roku życia również ćw. fizyczne ale większą role spełniało wykształcenie umysłowe. Ćw. fizyczne powinny być wykonywane cały czas lecz w mniejszym stopniu. Chciał harmonii między ciałem i duchem. Każdy powinien być jednolity. Podążał za twórcą „Emila” (Rousseau). Jego błędem było późne wydanie swojej rozprawy ponieważ na zachodzie przejawiał się już romantyzm a u nas już było widać kres oświecenia.

Ruch turnerski:

-W niemczech ucisk zew. Musiał wywołac silną reakcję w postaci wzrostu poczucia narodowego. Potrzebna była reforma w zakresie wychowania narodowego.

- Prusy stały się osrodkiem ruchu narodwow-wyzowleńczego. Przeprowadzano reformy w tym wysuwała się konieczność militarnego kształcenia młodej generacji.

-Johann Gottlieb Fichte – wygłaszał w Berlinie „mowy do narodu niemieckiego”, gdzie nawoływał do budzenia świadomości narodowej. Żądał uwzględnienia wychowania fizycznego.

!!!!-Friedlich Ludwig Jahn - napisał „Niemiecka świadomość” gdzie występował przeciez feudalnym podziałom. Pragnął silnych zjednoczonych Niemiec. W wychowaniu fizycznym widział ważny element wychowania i wykształcenia narodowego. Nauczał w jednej ze szkół berlińskich gdzie razem z uczniami zainicjował zbiorowe ćwiczenai gimanstyczne wzorowane na zleceniacg GutsMuthsa. Organizował też wycieczki dalekie. W swoim narodowym fanatyzmie nie chciał przyznać się do błedu i z uporem twierdził, że turnieje powstały w Niemczech, a Francuzi samo to słowo jak i tradycje i zwyczaje wzięli od Niemców. Był romantykiem. W okresie wojny wyzwoleńczej wziął udział w walce, a po zakończeniu tej wojny podarował opracowana z kolega dla Goethego ksiązkę „Niemiceka sztuka gimanstyczna” (teoretyczna podstwa systemu, ćwiczenia usystematyzowano w zespoły ćwiczeniowe, zalecano równoważnię, linę do wspinania, drabiny, maszty, stojaki do skoków, rów w formie trapezu, boiska do rzutów i zapasów, drążek). Poswięcał mało uwagi grom, a kład nacisk na ćwiczenia na przyrządach.

-W 1811 Otwarto również boiska gimnasstyczne – młodzież spędzała na boisku 2 popołudnia wolne od nauki, w pierwszej czesci były cwwiczenia dowolne, a w drugiej pod kierunkiem przodowników. Obowiązywał szary i liniany strój. Noszono na piersi czworokątny znaczek gdzie było imię i nazwisko oraz cztery daty : 9(bitwa w lesie), 919(poczatek turniejów śrdniowiecznych w niemczech) , 1519(koeniec turniejów), 1811(otwarcie tego boiska gimnastycznego). W przerwach spożywano posiłek z chleba i wody.

Ruch turnerski w okresie zawieszenia (turnsperre):

-Poglądy polityczne Jahna oraz angażowanie się turnerów po stronie opozycji doprowadziło do uwięzeina Jahna i zamknięcie bois turnerskich. Jednak jego postawa polityczna spotkała się z uznaniem w pewnje czesci niemiec.

-Uznano Jahna „ojcem turnestwa”.

-Okres kiedy panował turnsperre jednak nie spowodował przerwy w rozwoju wychowania fizycznego. Kontynuowało ciwczenia w róznych miastach, Berlinie czy Monachium. Pozniej zamsiat turnen mowiono Gymnastyk.

-A ruch turnerski stracił polityczny charakter, a stał się ruchem gimnastycznym.

Ruch turnerski = gimanstyczny po zniesieniu zakazu:

-Utworzono Ogólnoniemiecki Związek Turnerski ale roznice ideologiczne członkow doprowadzily do rozłamu i powstał Demokratyczny Związek Turnerów Niemiec.

-Angażowano się aktywnie po stronie rewolucji. Wielu jednak turnerów po upadku wiosny ludów i nadajścia świetego przymierza wyemigrowała do Ameryki.

-Nastepnie powołano organizację Deutsche Turnerschaft do kierowania sprawami gimnastyki w Niemczech. Nadała ona ruchowi jednolitą formę organizacyjną i mocną strukturę i orgaznizowała co roku dni turnera.

Wychowanie fizyczne w szkole:

-Wychowanie fizyczne w niemieckich szkołach zostało wprowadzone dość pozno.

-na poczatku nie wydano rozporzadzenia o obowiązkowym wychowaniu fizycznymw skzolach i lekarze, pegagodzy i gimnastycy zaczęli wypowiadać się na ten temat mówiąc o zaniku zdrowia i sił fizycznych mlodziezy. Pod presją i krytyką rząd pruski ponowie zajął się tą sprwą.

-Rzecznikeim wychowania fizycznego stał się Johann Schulze, a popierano wf nawet przez sfery wojskowe. W rezulatcie wydał memoriał gdzie uznano gimnastykę za „koneiczny i pożyteczny człon” ksztalcenia narodowego w gimnazjach, wyższego stopnia szkolach miejskich, seminariach nauczycielskich i szkołach wojskowych. Latem cwiczenia milay być na boiskach a zima na Sali. Chcieli wyksztalcic dobrych fachowców dlatego opiekowalis ie szczególnie seminariami dla nauczycieli. Utworzono w Berlinie Centralny Instytut Kształcenia Nauczycieli Wychowania Fizycznego.

-Za przykładem prus wproawdzono wf do gimnazjow i szkol srednich w innych panstwach niemieckich. Sprawą sporną był wybór programu. „ojczyzniane turnerstwo” Jahna nie zostało zaakceptowane . nie rzowiązaly tez problemu starania Hugo Rothsteina, który usiłowal zaadaptować system szwedzki. Obce wzroy w gimanstyce przyjmowano niechętnie czego przykladem był tez spór który wybuchnął w Parlemncie Pruskim o naziwe „spór o poręcze”. -!!!!-Po poszukiwaniach przyjęto system Adolfa Spiessa – w „Nauce sztuki turnerskiej” unowoczesnił i do potrzeb szkolnych przystosował system Jahna. Uprzywilejował ćwiczenia porządkowe i musztrę. Podstawa systemu stał się dwuczęsciowy „podręcznik turnerski dla szkół”, który dał mu zaszczytne miano „ojca gimnastyki szkolnej”. Był zwolenniekiem systemowych cwiczen fizycznych w ciągu calego roku dlatego chcial aby powstaly przystosowane do tego sale gimnastyczne. Pozniej wqychowanie fizyczne dzieki niemu znalazło się w szkolach ludowych w wymiarze 2 godz. Tygodniowo. Mialo anuczyć i przygotować mlodziez nizszych warstw spolecznych do przyszlej sluzby wosjkowej.

Wychowanie fizyczne w armii:

-Przywiązywano do wf dużą wagę. Właczyli je do programu szkoelnia zolnierzy

-Kontynuował te zamierzenia Herman Boyeh – budował garnizonowe boiskja i plywalnie, zakladano je w roznych rejonach.

-Cwiczenia po wsiach i miastach mieli zajmować się podoficerowie. W okresie turnsperre sprawa upadła, ale w garnizonach cwiczenia fizyczne nadal odgrywaly wazną rolę. Zmieniał się tylko sposób. Wprowadzono „gimantykę racjonalną”.

Niemcy po roku 1871:

Dzieki zwycięstwa nad francuzami zakonczyl się proces jednoczenia niemiec. Okres II rzeszy niemieckiej można było podzielic na dwa podokresy, czyli okres rządów Otto Bismarcka i okres osobistych rządów cesarza Wilhelma II. Niemcy we wszystkich dziedinach zaczęli osiągac sukcesy. Ustępowali jedynie USA i czesciowo Anglii.

Rozwoj wychowania fizycznegow w szkole:

-Weszlo już na stale do programow szkol.

-Opraty bnyl na systemie Adolfa Spiessa. System ten słuzyl najbardziej militaryzmowi, a z naukowych pozycji jednak spotykal się z krytyką szczególnie jeśli chodzilo o błedne wyroznianie dal rozwojowych dzieci i mlodziezy.

-Modyfikacją tego systemu zajął się Alfred Maul – szwajcarski pedagog, propagował on i uzasadnial potrzebe wykonywania rytmicznegfo ciwczen wolnycj jak i na przyrządakch. Do cwiczen wolnych wproawdzil muzykę.

-Wplyw na modyfikację systemu Spiessa miał tez J.C.Lion – przeciwnik cwiczen nawiązujących do czynnosci pracy, zalecał ruchy abstrakcyjne, mające podkreslic nierozerwalny związek ducha i ciała. Elementem nowym było uznanie cwiczen za zewnętrzny wyraz duchowej aktywnosci czloweika.

-Rolę w rozwoju gimastyki odegral również O.H.Jager – wielbiciel greckiej gimasntyki. W praktyce odszedl jednak od idealu greckiego. Jego gimnastyka miał cele mielitarne. Wprowadzil do niej slynne laski zelazne.

*W skzoel ludowej zwiększono liczbe godzin wychowania fizyvcznego do trzech i dodatkowo wprowadzono pieciominutowe cwiczenia na wolnym powietrzu. Rozszerzono gimnastyke i gry dla dziewczyn do tych samych rozmiarow co dla chlopakow.

*W roznych szkolach srednich obok plywania i gier wprowadzono pilkę nozną gdzie mlodziez tworzyla wlasne druzyny i grala tez poza szkolą.

*W gimnazjach obok gimnastyki duze znaczenie mialo plywanie, wioslarstwo, pilka nozna. Lekkoatletyka, tenis, szermierka, kolarstwo czy turystka szkolnha (najpierw uporawiana była w postaci wycieczek skzolnych potem tworzy się nawet zszerzenia „wędrujące ptaki” z glownym celem jako wucieczki krajoznawcze).

Dalszy rozwoj ruchu turnerskiego:

-Zaczal się ponownie dynamicznie rozwijac.

-Uprawianie ciwczen fizycznych w towarzystwach turnerskich mialo sluzyc wychowaniu czlonkow w „duchu ojczyznianym”. W doborze cwiczen starano się kierowac wolą czlonkow. -Popularnoscia cieszyly się cwiczenai wolne i na przyrzadach. Biegi, skoki, rzuty sluzyly jako cwiczenia uprzywilejowane. Z czasem dolączono lekkoatletykę. Organizowano rozwniez wedrówki turnerskie a zaczęła się rozwijac gimnastyka u kobiet. Cwiczenia turnerek były jednak ograniczone.

Ruch rekreacyjny:

-Propagowalo go mieszczanstwo niemieckie.

-Duze zaslugi w jego rozwoju polozyly towarzystwa turnerskie.

-Zrodzila się glosna broszura Emila Hartwicka „na co cierpimy” gdzie potrzebę rekreacji uzasadnil spolycznymi wzgledami.

-Powolano rowzniez w Berlinie Centralną Komisję Poperania Mlodziezy ui Zabaw Narodowych w Niemczech, która zajęla się miedzyinnymi budowa terenow i urządzen rekracyjnych.

Niemieckie organizacje skautowe:

-Niemcy wilhelminskie staraly się o zapewnienie warunkow sprzyjających dobremu przygotowaniu się do aktywnej sluzby wojskowej.

-Zwracano szczególną uwagę na cielesne kształcenie młodzieży.

Wychowanie fizyczne w szkole i poza nią.

-Powstanie organizacji młodzieżowej wzorującej się na angielskim skautingu.

-Powołanoi jeszcze 2 organizacje młodzieżowe  Jugendflege i Jungdeutshland. Chciano wychować młodziez w duchu narodowo-niemieckim. Organizacje te uzupełniały się ale nie przeciwstawiały się sobie. Były połączone z kołami wojskowymi.

Sport i turystyka

-Pod nazwą sportu należy raczej rozumiec nowe zwyczaje i metody gdyż był już znany wcześniej.

-Obok szermierki i jazdy konnej na znaczeniu zyskały: wioślarstwo, żegrlarstwo, boks, gry zespołowe, łyżwiarstwo, pływanie, turystyka wysokogórska, sporty motorowe.

-Sport był zauważony przez malarzy głownie malujących wyścigi konne.

-Powstały też specjalistyczne kluby:

1.Wioślarski – założony przez kupców angielskich, utworzo tez ogólnoniemieckie zrzeszenie wioślarskie oraz żeglarskie.

2.Kolarstwo – pierwsze kluby powstały w Monachium i Hamburgu.

3.Łyżwiarstwo – pierwszy klub we Frankfurcie nad Menem.

4.Sport pływacki rozwijał się wolniej

5.Piłka nożna – w Bremie, powstał też niemiecki związek piłki nożnej, początkowo uprawiano tu też hokeja.

6. Lekkoatletyka – była na początku upraweiana pomocniczo np. w klubach piłkarskich.

7. Turystyka – sport wymagający aktywności ruchowej, powstało niemieckie towarzystwo alpinistyczne, a potem niemiecko- austriackie. Założono też muzeum alpejskie. Oprócz turystyki wysokogórskiej była tez turystyka piesza, wodna i kolarska. Organizowano wycieczki. Głownie niektóre kluby sportowe i tworzystwa turnerskie propagowały ten rodzaj turystyki.

Zrzeszenia robotnicze

-na początku robotnicy w Niemczech wstepowali do mieszczańskich towarzystw gimnastycznych i sportowych.

-Robotnicy wysokokwalifikowani jednak najczęściej w tych towarzystwach robotnici spotykali się raczej z niechęcią i dyskryminacją ze strony stowarzyszeń i członków ze sfer bogatego mieszczaństwa. Rózne względy i róznice sprawiły że świadomi robotnicy organizowalu się w odrębnych zszerzeniach gimnastycznych i sportowych.

-Pierwsze zrzeszenie gimnastyczne powstało w Lipsku z hasłem „wszystko przez pracę, wszystko dla pracy” i wtedy powstawały też zrzeszenia w innych miastach przekształcając się w zrzeszenia ogólnoniemieckie.

-Utworzonmo Niemiecki Robotniczy Zweiązek Turnerski.

-Utworzono też robotnicze zjednoczenie pływackie i za przykładem towarzystwa przyjaciól przyrody wśród robotników rozwijano krajoznawstwo i turystykę.

Pierwsze nowożytne olimpiady

-W niemczech wznowienie igrzysk spotkało się z niechęcią ponieważ to nie oni wpadli na taki pomysl. Jednak idea odrodzenia igrzysk znalazła zrozumienie u niektórych polityków i naukowców.

-Wyrazicielem ich poglądów był Williabald Gebhard - przyczynił się do udziału zawodników niemieckich w pierwszej nowozytnej olimpiadzie w atenach, został jednak wykluczony z niemieckiego związku do spraw sportu, gier i gimnastyki, ale pracował dalej nad swoim pomyslem. Doprowadzil do powstania niemieckiego komitetu olimpijskiego.

-w Atenach w cwiczeniach na przyrządach prowadzili niemcy.

-W sztokholmie niemcy osiągneli najwieksze sukcesy.

-W Berlinie przerwano igrzyska przez I wojnę światową.

Kultura fizyczna w obliczu I wojny światowej

-Popierano politykę agresji

-Powstały młodzieżowe kompanie, zorganizowane na wzór wojskowy, rekrutowano tu głownie młodzież zrzeszona z towarzystw turnerskich, sportowych i organizacji młodziezowych.