Samobójstwo nie interesuje Durkheima jako element indywidualnej biografii, ale jako zjawisko rozpowszechnione w danej zbiorowości. Bada je, jako obiketywne fakty, stosując analizę danych statystycznych;
Szuka przyczyny o charakterze społecznym (jest to przykład nowoczesnych badań empirycznych: stawia hipotezy przyczynowe i na podst. Danych stat. Odrzuca fałszywe hipotezy)
Im bardziej zintegrowane społeczeństwo, tym mniej przypadków samobójstw; wzrost ilości samobójstw w sytuacji ANOMII
ANOMIA – załamanie dotychczasowych systemów wartości, norm, reguł (brak społecznej kontroli, brak mocnej religii, w której jednostka może szukać oparcia -> prowadzi do anomii)
RODZAJE SAMOBÓJSTW:
Egoistyczne – jednostka jest zddana tylko na siebie, brak wsparcia, nie ma kogo winić za niepowodzenia ->stres depresja
Altruistyczne – poświęcenie życia w imię dobra zbiorowości – wynik totalnego wtopienia się jednostki w zbiorowość, utrata wszelkiej indywidualności
Anomiczne – wynika z anomii, brak regulacji prowadzi do cierpienia
Fatalistyczne
REZYDUA – stałe elementy życia społecznego, pewne siły motoryczne tkwiące w człowieku, głód myślenia (rezydua TRWAJĄ)
KLASYFIKACJA:
REZYDUA KOMBINOWANIA – skłaniają do zmian
KONSERWACJI, np. kultywowanie tradycji
UZEWNĘTRZNIANIA UCZUĆ - religia
TOWARZYSKOŚCI - zrzeszanie, życie w zbiorowości
INDYWIDUALIZMU - egoiści
SEKSUALNE – „ochota na seks = ochota na golonkę”
DERYWACJE – słowne uzasadnienia własnych działań, przejaw głodu myślenia istot ludzkich; derywacje przyjmowane są niezależnie od wartości logicznej, jeżeli zgadzają się z dominującymi w danej zbiorowości REZYDUAMI (derywacje ZMIENIAJĄ SIĘ)
KLASYFIKACJA:
Odwołujące się do faktów (z którymi nie mają nic wspólnego) – „tak jest przyjęte”
Powołujące się na autorytety (zasad, tradycji, nauki, osób)
Powołujące się na uczucia – ideologia czułostkowa
Odwołujące się do niejasności słownych – wolność, demokracja
MECHANIZM KRĄŻENIA ELIT:
Opisuje sposób dokonywania się zmiany społecznej na wzór mechaniki ruchu falowego
Każda elita zostaje po jakimś czasie zastąpiona przez inną. Elita tak długo sprawuje władzę, jak długo REZYDUA, które popchnęły ją ku władzy reprodukują się i jak długo elita utrzymuje owe najwyższe wskaźniki osiągnięć
Na skutek nagromadzenia się elementów wyższości w klasach niższych (i na odwrót) dochodzi do WYMIANY ELITY (listy zamują miejsce lwów)
„historia to cmentarzysko arystokracji”
Elita
rządząca vs. Masy – elita rządząca stara się ciągle rozbrajać
masy w celu poprawienia nastrojów, jednak od czasu do czasu masy
chcące władzy dochodzą do niej
Comte klasyfikuje nauki, wg. nast. Kryteriów:
Kryterium malejącej ogólności i abstrakcyjności
Kryterium rosnącej złożoności przedmiotu badawczego
Kryterium rosnącej doniosłości praktycznej
Comte rozrózniał nauki główne (pozytywne, podstawowe) i pochodne (wynikające z głównych)
HIERARCHIA NAUK:
M
ASTRONOMIA
FIZYKA
CHEMIA
BIOLOGIA
SOCJOLOGIA szczegółowość
SOCJOLOGIA – przedmiot badań socjologicznych można podzielić na dwa wielkie działy:
STATYKA (teoria struktury społecznej, anatomia społeczeństwa, bada struktury, podstawy, instytucje)
Podstawowe instytucje:
RODZINA (socjologia ma badać rodzinę nie jednostkę; kobieta i mężczyzna różnią się – kobieta jest bardziej uczuciowa, mężyczyzna ma silniejszą wolę, kobieta spaja rodzinę w całość; podział funkcji w rodzinie jest konieczny)
INSTYTUCJE WYNIKAJĄCE Z PODZIAŁU PRACY
PAŃSTWO: RZĄD (musi realizować dobro wspólne, rządzenie własnością, koordynacja, ludzie mają skłonności egoistyczne, więc ktoś musi czuwać nad tym pieczę)
KOŚCIÓŁ (NOWY KOŚCIÓŁ; wiara w naukę, społeczeństwo potrzebuje wspólnych wartości, które będą integrować, religia nauki, prawa naukowe – dogmaty, duchowni – uczeni, sacrum – społeczeństwo)
DYNAMIKA (teoria rozwoju społecznego, pokazuje kierunek zmian)
PRAWO TRZECH STADIÓW:
Teologiczne (siły sprawcze lokowane poza człowiekiem)
Metafizyczne/spekulowane (czas spekulacji, Bogowie umarli i na ich miejsce człowiek wymyśla inne podmioty sprawcze
Pozytywne (człowiek nie jest już ślepy, bada świat rozumem, scjentyzm nową religią, a dogmatami są prawa naukowe)
Aby móc w ogóle mówić o tym, że człowiek posiada jaźń, musi najpierw posiadać umysł (zdolność do budowania gestów konwencjonalnych; zdolność do definiowania sytuacji; zdolność do przyjmowania roli innego)
Gdy te czynniki występują i możemy mówić o umyśle, można przejśc do omówienia kształotwania się jaźni. Proces ten Mead przedstawia w trzech fazach:
Faza zabawy (dziecko uczy się stopnowo reguł zabaw, bawi się i zależnie od kaprysów zmienia reguły)
Faza gier (dziecko ucząc się reguł stopniowo odczytuje je na podstawie reakcji otoczenia, rozumie, że musi nauczyć się reguł przypisanych do swojej roli, ale także do roli innych graczy)
Powstanie uogólnionego innego (w pewnym momencie dziecko przyswaja sobie ogół reguł wszystkich grup, do których należy, pojawia się wyobrażony inny, człowiek wie czego się od niego oczekuje w różnych sytuacjach)
Po tym wszystkim powstaje społeczne super ego:
ja przedmiotowe – konformistyczna część natury ludzkiej, wszystko to, co trzeba posiadać, aby przynależeć do grupy
ja podmiotowe(na drugim biegunie) – kapryśne, nonkonformistyczne, nieokiełznane, znamy reguły, ale wcale nie musimy się do nich stosować, jednak nawet bunt jest wyprowadzony ze społecznego kontekstu – między oboma JA panuje nieustanna interakcja
Zarówno alienację, jak i anomię można potraktować jako rodzaj patologii, zaburzenia relacji jednostki ze społeczeństwem.
U Durkheima: w dynamicznie rozwijającym się społeczeństwie w okresach wielkich przemian dochodzi do załamania dotychczasowych systemów wartości. Normy, reguły stają się niejasne lub sprzeczne. Ludzie pozostawieni „bez steru” nie wiedzą, co jest dobre, co złe; co sprawiedliwe, a co nie, tracą więc poczucie bezpieczeństwa, czują się zagubieni w chaosie świata. Taka sytuacja prowadzi do cierpienia i może być przyczyną samobójstw lub innych form dewiacji. Ceną szybkiego postępu jest więc wzrost zachowań dewiacyjnych.
Również Marks dostrzega ujemne skutki rozwoju społecznego. Fazę kapitalizmu, w którą weszły społeczeństwa zachodnie, krytykuje bardzo ostro. W wyniku podziału pracy (a dokładniej: oddzielenia pracy od kapitału i powstania instytucji pracy najemnej) powstaje własność prywatna będąca przyczyną (i jednocześnie efektem) alienacji pracy robotnika. Jego praca staje się zewnętrzna wobec niego, jest wobec niego obca. Robotnik nie pracuje już dla zrealizowania naturalnej potrzeby pracy (istota gatunku ludzkiego), ale by przeżyć. W dodatku pracując umacnia wrogie sobie siły-bo pozwala bogacić się posiadaczowi środków produkcji. Praca jest przymusem prowadzącym do odczłowieczenia robotnika. W tym sensie społeczeństwo kapitalistyczne, choć zorganizowane wg racjonalistycznych zasad, staje się niewolą.
Marks widzi alienację na wszystkich płaszczyznach, podobnie jak Durkheim widzi społeczeństwo na progu rozkładu, gdy brak moralnego oparcia w grupie i jednostka pozbawiona jest kontroli i opieki. U Durkheima brak opieki ze strony państwa jest przyczyna i równocześnie skutkiem anomii, u Marksa natomiast to efekt tego, że alienacja jest również alienacja polityczną wiec państwo dba tylko o interesy klasy dominującej, zostawiając klasę robotniczą bez opieki.
Podczas gdy Marks nazwał i bardzo szczegółowo, można powiedzieć, „wymienił członków” obu klas, których aktorami były zbiorowe podmioty, tworzące realną siłę, tak u Webera pojęcie klasy i podział klasowy nie jest „namacalny”, jest to jedynie kategoria analityczna.
Marks nie zdefiniował jednoznacznie pojęcia klasy, wg. niego, nierównomierny podział dóbr powoduje istnienie grup upośledzonych i uprzywilejowanych, struktura społeczna zatem, przedstawia się u niego jako podział na dwie klasy: nieposiadającą (proletariat) i posiadającą (burżuazję), które to są w ciągłym konflikcie.
U Webera natomiast pojawia się stratyfikacja społeczna, jako nie tyle konkretne grupy, co narzędzie klasyfikacji. Wyróżnia on trzy łady:
Ekonomiczny (dystrybucja dóbr i usług ekonomicznych) – KLASY
Społeczny (dystrybucja prestiżu, szacunku) – STANY
Polityczny (dystrybucja władzy) – PARTIE
Klasy Weber definiuje jako zrzeszenia, względem jednakowego położenia ekonomicznego
Stany definiuje jako wspólnoty, wyróżniane na podstawie rozdziału godności społecznych (prestiż)
Partie definiuje jako wspólnoty, grupy celowe (gdzie celem jest zdobycie, utrzymanie władzy)
Podobieństwa społeczeństwa do organizmu wyrażały się w:
Wzrost masy (organizm rośnie, społeczeństwo też)
Wraz ze wzrostem masy różnicuje się budowa (pantofelek jest mniej skomplikowany od psa, a rodzina mniej skomplikowana od narodu)
Wraz ze wzrostem masy i budowy pojawia się zróżnicowanie funkcjonalne i wzajemne zależności
Całość trwa dłużej niż żyje poszczególny element (organizm żyje choć komórki umierają, tak jak społeczeństwo trwa, mimo braku poszczególnych jednostek)
Różnice:
Społeczeństwo nie posiada jednego ośrodka odczuwania, każdy element ma swój
Komunikacja (krwioobieg) w społeczeństwie jest komunikacją symboliczną za pomocą języka mówionego, pisanego, wyrazów i wyobrażeń
Społeczeństwo nie ma zamkniętego, określonego kształtu
Socjologia jest nauką o instytucjach. Prawie wszystkie instytucje zrodziły się z religii. Religia jest instytucją wzorcową - obejmuje wszystko to, co najważniejsze w społeczeństwie.
DEFINICJA RELIGII – system wierzeń i praktyk odnoszących się do świata sacrum, skupiających ludzi we wspólnotę zwaną Kościołem, regulujących stosunek ludzi do rzeczy świętych
FUNKCJE:
funkcja inicjująca do życia w społeczności (poprzez religię jednostka uczy się tego, co jest ważne dla społeczeństwa (np. hierarchii); jest ona pierwszą szkołą życia)
funkcja integrująca – religia łączy ludzi, gdyż głosi, że wszyscy jesteśmy równi wobec Boga
funkcja podtrzymywania tradycji grupowych
funkcja euforyczna – pozwala jednostce przetrwać różne ciężkie dla niej chwile – funkcja terapeutyczna pozwala redukować różne napięcia
SPENCER:
- każde społeczeństwo da się zaliczyć do określonej klasy i podklasy
- żadne nie jest bez zastrzeżeń militarna lub industrialne (na tych dwóch typach niemożna oprzeć żadnej ścisłej klasyfikacji)
Dwa typy idealne zbudowane na zasadzie opozycji:
|
TYP MILITARNY-nastawiony na walkę z innymi społeczeństwami-starsze. |
TYP INDUSTRIALNY-nastawiony na rozwiązywanie własnych problemów wew. |
|
Sztywna struktura oporna na zmiany -podział na klasy np. wojownicy(najważ.) Centralizacja kontroli,mech. przymus Podporządkowanie jednostki państwu Jednolite wierzenia Status-przypisany, często dziedziczony Władza totalna Zależność, hierarchia Konserwatyzm Rozciągnięcie zasad wojskowych na całe społeczeństwo-> regimentacja |
Struktury oparte na dobrowolności Samoregulacja Państwo chroni interesy jednostki Różnorodność przekonań Nagradzanie za rzeczywiste zasługi Część działań jedn – poza kontrolą Partnerstwo Innowacje, decentralizacja Ochrona interesów jednostki, wielość Społ. Pokojowe, ludzie poszerzają krąg swojej wolności |
|
ROSJA, Egipt, Sparta, Peru |
USA, ANGLIA - Ma nastąpić, Ateny |
DURKHEIM –zainteresowany przemianami solidarności społecznej; jego typologia podobna trochę do Spencera, ukazuje 2 różne sposoby integrowania ludzi,2 różne typy społeczeństw o innych rodzajach solidarności (związek pewnych elementów) kryterium wyróżniające: prawo
TYPY SOLIDARNOŚCI implikują dwa typy społeczeństwa:
|
MECHANICZNA(starsze) |
ORGANICZNA |
|
Prawo karne Sankcje represyjne Społ. Segmentowe-„rób to co wszyscy” |
Prawo kooperacyjne Sankcje restytucyjne (mające przywrócić naruszony stan, ale nie karać winnego) „Bądź w stanie wypełniać z pożytkiem określoną funkcję. |
Podobieństwa:
- podział społeczeństw ze względu ma kolektywizm i indywidualizm oraz stare i nowe
Klasa społeczna, to wielka grupa ludzi różniąca się od innych miejscem zajmowanym w historycznie określonym procesie produkcji, rolą w procesie organizacji i stosunkiem do środków produkcji.
Podział klasowy zdaniem Marksa nie jest pierwotny – powstaje wówczas, gdy jakaś grupa przechwyci i zawłaszczy środki produkcji, jest więc wynikiem przywłaszczenie środków produkcji. Powoduje to sytuację, że jedni posiadają środki produkcji a inni nie – nie ma trzeciej drogi. Jedni są uprzywilejowani a drudzy upośledzeni.
Władza (Macht), to szansa narzucenia innym swojej woli, nawet wbrew woli innych, wola ta może być dobra i zła, a narzucenie jej opierać może się na samej groźbie realizacji.
Panowanie (Herschaft) jest to szansa na uzyskanie posłuchu, dla rozkazu określonej treści. Posłuch ten wiąże się ze swego rodzaju przyzwoleniem, wiarą że tak być powinno.
Weber wyróżnił trzy, następujące typy panowania:
Charyzmatyczne – suweren otrzymuje poparcie, ze względu na cechy osobiste, charyzmę, która pozwala mu prowadzić tłumy, musi on jednak pielęgnować relację z tłumem, z „uczniami”, gdyż gdy pozytywne emocje z suwerenem opadną, a relacja zostanie zaniedbana, może on zostać zastąpiony przez kogoś, kogo cechy wydadzą się na dany moment bardziej atrakcyjne i predysponujące do panowania
Tradycyjne – osoba panująca wskazywana jest przez tradycję, tradycyjną regułę, prawo do panowania może być dziedziczone
Legalne – oparte na normach prawnych, sprawowane przez kierownika i sztab zarządzający