TYPY POWIEŚCI POZYTYWISTYCZNEJ

I. Założenia polskiej prozy pozytywistycznej.

II. Cechy powieści pozytywistycznej.

III. Style powieści historycznej Sienkiewicza.

I.

W pozytywizmie mamy do czynienia z 3 głównymi filozofami i ich nurtami:

Założenia prozy pozytywizmu:

• Walka z indywidualizmem romantycznym;

• Autentyczność, realni bohaterowie;

• Temat ma „coś” przedstawiać;

• Naturalizm (najbrzydsze detale z życia, przejaskrawienie);

• Odejście od fantazjowania na rzecz realizmu i faktografii;

• Jednostki borykające się z trudami życia;

• Ścieranie się miast i wsi;

II.

Cechy powieści realistycznej Prusa:

• Tendencja do niwelowania granicy między konwencją stylistyczną a potocznym językiem codzienności ( oddanie realiów poprzez uwiarygodnienie miejsca i czasu, indywidualizacja języka bohaterów);

• Typowość bohaterów;

• Przedstawienie rzeczywistości bez upiększania i retuszu (jak z aparatu);

• Odpowiednikiem kreowanego świata miało być słownictwo powszechne w użyciu i składnia utrzymana w rygorach poprawności;

• Język podporządkowany sprawie ścisłego wyrażania i nazywania prostego stawał się niemal niedostrzegalny programowo i wyjałowiony z wartości estetycznych (styl publicystyczny).

Cechy główne:

• Obecność 3 osoby gramatycznej (narratora);

• Czas przeszły;

• Nieobecność sygnatury ekspresywno – impresywnej (relacja na 1 poziomie);

• Utajenie środków przywołujących pozajęzykową sytuację;

• Brak stylistycznego zróżnicowania tekstów;

• Brak graficznych wyróżników dla szczególnie ważnych składników tekstu.

III.

Zasady strukturalne organizujące poetykę językową Sienkiewicza (struktura języka):

• Zdolności ewokacyjne, malowanie słowami;

• Umiejętność budowania intrygi, logicznej akcji, w tym tak charakterystyczne dla epiki zawieszenie akcji w najmniej oczekiwanym momencie;

• Mistrzowskie budowanie dialogu, indywidualizm języka bohaterów i humor;

• Wykorzystywanie źródeł historycznych, sumienne przesiadywanie nad każdą epoką;

• Idealizacja przeszłości (baśniowość, wzniosłość, rozmach);

• Umiejętność kontrastowania przedstawionej rzeczywistości(przejaskrawienia, nastrój grozy, hiperbolizacja niektórych opisów);

• Poetyckość połączona z prostotą, bogata synonimika języka.

EWOLUCJA NORMY JĘZYKOWEJ W POLSZCZYŹNIE NA PRZESTRZENI WIEKÓW

Historia rozwoju języka polskiego sięga 2 tysięcy lat. Do wieku XV był czas tekstów tłumaczonych religijnych przez zakonników. Do najstarszych tekstów polskich przekładanych zaliczamy Kazania Świętokrzyskie. W tych czasach tylko 20% szlachty umiało pisać i czytać. W wieku VI pojawiają się pierwsze teksty świeckie (Górnicki, Modrzewski, Kochanowski). Wielka odwagą było pisać po polsku w czasie dominacji łaciny.

3