Rewolucja 1905 roku na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego. , podr., s. 210 - 214 oprac. RM

1. Orientacje polityczne w społeczeństwie polskim w przededniu i w czasie rewolucji.

• postawa konserwatystów - ugodowców (Stronnictwo Polityki Realnej Erazma Piltza): należy cara zapewnić o lojalności Polaków

• stanowisko Romana Dmowskiego i narodowej demokracji: należy cara zapewnić o lojalności Polaków i tym samym skłonić go do nadania Kongresówce autonomii (tekst źródłowy, podr., s. 214)

cele podróży R. Dmowskiego do Tokio w 1904 r. (przekonać Japończyków, aby nie udzielali poparcia

Piłsudskiemu)

• stanowisko Józefa Piłsudskiego i większości PPS (lewicy niepodległościowej): wybuch rewolucji w Rosji stwarza szanse na odzyskanie niepodległości, należy w Kongresówce wywołać kolejne powstanie narodowe

cele podróży J. Piłsudskiego do Tokio w 1904 r. (uzyskanie poparcia Japonii dla antyrosyjskiego

powstania na ziemiach polskich, uzyskanie wsparcia pieniężnego i broni dla OB. PPS)

• postawa SDKPiL (lewicy rewolucyjno - internacjonalistycznej): rewolucja w Rosji to początek rewolucji socjalistycznej o zasięgu międzynarodowym, należy zatem w Kongresówce wywołać rewolucję socjalistyczną

2. Najważniejsze przejawy wystąpień rewolucyjnych i represje caratu

• najważniejsze ośrodki wystąpień rewolucyjnych w Kongresówce w okresie rewolucji (Warszawa, Łódź, Zagłębie Dąbrowskie)

• antywojenna manifestacja na Placu Grzybowskim w Warszawie (XI 1904)

• strajki i demonstracje robotników (np. „powstanie czerwcowe” w Łodzi)

• strajki szkolne (młodzieży gimnazjalnej) inspirowane przez endecję i PPS

• działalność O.B. PPS w okresie rewolucji, zamachy, napady na rosyjskie urzędy („bandyta spod Rogowa” „krwawa środa” VIII 1906), podr. s. 213

• stracenie Stefana Okrzei, podr. s. 211

- krwawo stłumiona manifestacja na Placu Teatralnym w Warszawie - ogłoszenie stanu wojennego przez generała gubernatora warszawskiego G. Skałona (XI 1905)

• pieśń Warszawianka 1905 r., podr. s. 213

• rywalizacja PPS i SDKPiL o wpływy wśród robotników

• próby endecji pozyskania robotników i osłabienia wpływów SDKPiL oraz PPS (w tym celu endecja utworzyła NZR)

• bratobójcze walki między Polakami: bojówkami OB. PPS z bojówkami endecji

3. Skutki i znaczenie rewolucji lat 1905 - 1906 w Kongresówce

- spór o znaczenie i istotę rewolucji 1905 w Kongresówce (czwarte powstanie narodowe czy

pierwsza rewolucja społeczna na ziemiach polskich ?)

- liberalizacja życia społecznego i politycznego w Kongresówce

• osłabienie polityki rusyfikacyjnej

• zgoda władz carskich na tworzenie prywatnych szkół z polskim językiem wykładowym

• zgoda władz carskich na legalną działalność dwóch partii politycznych (Stronnictwo Polityki

Realnej, Stronnictwo Narodowo - Demokratyczne)

• zgoda władz carskich na legalną działalność wielu stowarzyszeń i organizacji w sferze

kultury, oświaty, gospodarki (np. ruch spółdzielczy, ZNP)

• początki ruchu ludowego (Maksymilian Malinowski) i spółdzielczego (Edward Abramowski) w

Kongresówce

- zmiany w życiu politycznym Kongresówki

• zgoda władz carskich na legalną działalność dwóch partii politycznych (Stronnictwa Polityki

Realnej konserwatystów - ugodowców i Stronnictwa Narodowo - Demokratycznego endecji)

• w rosyjskiej Dumie powstaje koło polskie, którego przewodniczącym został Roman Dmowski

(ugodowcy oraz endecja)

• rozłamy w narodowej demokracji w l. 1906 - 1912 (opcja prorosyjska Romana Dmowskiego

powoduje zerwanie z nim np. NZR i NZCh)

• rozłam w PPS w 1906 r.: najpierw na frakcje „starych i „młodych”, a następnie na PPS „Frakcję

Rewolucyjną” (w 1909 r. wraca do nazwy PPS) i PPS „Lewicę”

• zbliżenie programowe PPS „Lewicy” do SDKPiL (partie te w 1918 r. utworzą KPRP

• pogłębienie współpracy SDKPiL z partią bolszewicką W. Lenina

• początki ruchu ludowego (Maksymilian Malinowski) w Kongresówce (zob. temat Początki ruchu

ludowego na ziemiach polskich)

Orientacje polityczne w społeczeństwie polskim przed wybuchem pierwszej wojny światowej.

Podr. ,s. 243 - 244

1. Orientacja prorosyjska:

• konserwatyści - ugodowcy z zaboru rosyjskiego, związani ze Stronnictwem Polityki Realnej

Erazma Piltza

• narodowa demokracja R. Dmowskiego (z wyjątkiem kilku grup rozłamowych, takich jak

np. NZR, NZCh), zob. poglądy Dmowskiego zaprezentowane w książce „Niemcy, Rosja i

kwestia polska”

2. Orientacja proaustriacka

- orientacja proaustriacka - niepodległościowa (w zasadzie jest to obóz polityczny J. Piłsudskiego)

• utworzenie przez J. Piłsudskiego i W. Sosnkowskiego Związku Walki Czynnej w 1908 r.

(w okresie kryzysu bośniackiego)

• formowanie od 1910 r. formacji paramilitarnych: „Strzelca” (Kraków, ul. Oleandry) „Związku

Strzeleckiego”.

„Polskich Drużyn Strzeleckich”, „Drużyn Polowych „Sokoła”

• utworzenie w 1912 r. TKSSN, przekształconej w 1913 r. w KSSN - była politycznym

zapleczem formacji paramilitarnych, skupiała następujące ugrupowania polityczne: PPS,

PPSD, PSL „Lewica”, Polskie Stronnictwo Postępowe, NZR. NZCh

- orientacja proaustriacka - lojalistyczna (jej przedstawiciele są zwolennikami koncepcji trialistycznej):

• konserwatyści galicyjscy (np. Michał Bobrzyński, Władysław Leopold Jaworski)

• PSL „Piast”

3. Stanowisko lewicy rewolucyjno - internacjonalistycznej (SDKPiL, PPS „Lewica”)

- ugrupowania te (przeciwne odzyskaniu przez Polskę niepodległości) wybuch wojny chcą

wykorzystać dla umocnienia swoich wpływów i przeprowadzenia rewolucji (podobnie jak

partia bolszewicka W. Lenina).

1