Literatura po 1989 roku:

• Kwiecień 1989- Sąd zarejestrował Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność 4 czerwca 1989- 1 wolne wybory do sejmu

• Kwiecień 1990- Ustawa o zmianie konstytucji PRL

• Grudzień 1990- Ustawa o likwidacji cenzury państwowej ( od 1946 była wprowadzona ustawą sejmową, socrealizm, cenzura nie tylko charakter instytucji, redaktorzy wydawnictw- cenzura nieformalna, ideologiczny, estetyczny charakter- obowiązują pewne modele literatury, od 1981- cenzura jawna- w publikacjach nawias kwadratowy- w ten sposób zaznaczano zmiany cenzora, porozumienia Sierpniowe w stoczni gdańskiej- połowa lat 80- cenzura coraz mniej surowa)

• 1 próba oceny ważności roku 1989 dla literatury- redakcja pisma „Na głos” - 1990 rok

• tytuł „Na głos”- forma mówiona a nie pisana, aby uniknąć cenzury, publiczne odczytywanie tekstów, po 1989 zmienia formę na pisaną

• pytanie do krytyków różnych pokoleń o ocenę roku1989- Jan Błoński, Jerzy Jarzębski, Marek Wojdyła

• Błoński- rok 1989 jest dla literatury tak samo ważny jak 1918- uwolnienie literatury od obowiązków narodowych, służby narodowej, kształtowania świadomości

• Literatura lat wcześniejszych- Nowa Fala 1968- ma charakter ideologiczny, estetyczny, lata70- działalność opozycji politycznej, literatura drugoobiegowa, lata 80- brak doniosłych, nowych dzieł literackich

• Lata 80- lata przyswajania literatury zachodniej i emigracyjnej „ Odrabianie zaległości”

• Jerzy Jarzębski- lata 80- permanentny kryzys lit. polskiej, przemiany ekonomiczne i ustrojowe wyzwoliły literaturę z dotychczasowych ram instytucjonalnych ( Związek Literatów Polskich- kontrolowany przez partię, wydawnictwa także, cenzura, nagrody państwowe- sterowane politycznie, nagradzanie pisarzy współpracujących)

• instytucje kulturalne uwolnione od kontroli partyjnej- to co regulowało życie literackie zostało zniesione- sama organizacja życia lit. natrafia na problemy

• zasady wolnego rynku w instytucjach kulturalnych- muszą na siebie same zarobić

• wydawnictwa tracą trwałe źródło finansowania- musi wydawać takie książki, które będą się sprzedawać- książki kucharski, albumy. Poradniki, literatura popularna

• pisarze ambitni- poczuli się zagrożeni

• Dygresja- faktyczna zmiana organizacji życia lit. po 1989- wykorzystywanie zasad reklamy i marketingu, pisarz musi zostać przedstawiony w mediach, także od strony prywatnej. Pisarz musi wybrać swój obieg- czy chce być popularny, czy elitarny

• Z jednej strony wolność- z drugiej niepewność

• W latach 80 znani autorzy Nowofalowi, poezja ma się całkiem dobrze, popularność Barańczaka, Krynickiego, Kolkowskiego

• Poczytni i ważni są poeci starsi- Herbert, Szymborska, Międzyrzecki, Miłosz

• Nadrabianie literatury emigracyjnej- czyta się Grudzińskiego, Wata, Stempowskiego, Borkowskiego

• Słabo opisany stan wojenny w literaturze

• Nie ma dobrych debiutów w lit. młodego pokolenia

• Lata 80- wzmocnienie świadomości historycznej i politycznej, ale literatura jest w kryzysie

• Marek Wojdyło- 89- okres normalności w literaturze, uwolnienie lit. od tematów politycznych

• Alternatywna kultura młodych- pisma „Krytyka”, „bruLion”

• Proza- Marek Nowakowski

• Prognoza Wojdyły- literatura będzie pytała o tożsamość, szukała narodowych korzeni, penetrowanie ojczyzny prywatnej, „Małe ojczyzny” ( ale nie Kresy)

• Klęska literatury lat 80- nieudane próby w powieści - próby syntezy np. Andrzej Szczypiorski „Początek”- próbował wpisać los jednostki w los zbiorowości, ambicje syntezy losów współczesnych- operuje stereotypami

• Rok 1989 nie wprowadził nowych jakości w literaturze, trudno go określić jako przełomowy

• Brak nowych formacji literackich, brak manifestów literackich, dominuje pokolenie starych pisarzy, autorytety, nowe pokolenie- brak świadomości pokoleniowej, poczucia przynależności do jakiegoś środowiska, wspólnych wartości

• bruLion- manifestuje odrębność, indywidualność

• brak propozycji o charakterze zbiorowym

• Czapliński, Śliwiński- określają rok 1989 jako przesilenie a nie przełom w literaturze

• Jarzębski- „apetyt na przemianę”- rok 89 przede wszystkim tworzy chęć przemian pośród krytyków, czytelników

• Destabilizacja jednolitych kryteriów oceny literatury, decentralizacja krytyki literackiej- wcześniej miała wyraźne miejsce- publikowano recenzje w pismach literackich, naukowych, po 89 mnóstwo nowych czasopism, gazet- kąciki literackie, krytyka traci na znaczeniu, pojawia się krytyka nieformalna, nieprofesjonalna

• Mechanizmy promocyjne- nagrody literackie

• Mariaż pisma z mediami np. Nagroda Nike- uroczystość pokazywana w TV, nagroda ufundowana przez Gazetę Wyborczą

• Paszport Polityki- tygodnik „Polityka”, nagroda dla młodych twórców, pokazywana w TV

• Środowisko bruLionu- zaistniało w szerszej świadomości

• bruLion- bunt przeciwko oficjalnym tytułom literackim („Twórczość”),nazwa celowo jest mniej poważna, brak aspiracji do sztuki wysokoartystycznej

• 1986-87- początek pisma, 1 numer, pismo pozacenzuralne, drugoobiegowe

• redaktor Robert Tekieli ( od początku do końca pisma)

• współredaktorzy- Olga Okoniewska, Bogusław Serafin, Katarzyna Krakowiak

• 1 numery - nie były wyraziste, korzystano z uznanych autorytetów, publikuje twórczość Różewicza, Jastruna, eseistyka polska i zagraniczna, poszukiwanie indywidualnego charakteru pisma, nie różniło się od innych pism drugoobiegowych

• nr 9 - 1989- przełom, przyjmuje strategię skandalu, publikuje teksty o charakterze pornograficznym, antysemickie, antyklerykalne, pojawiają się takie teksty jak:

• Georges Bataille- „Historia oka”- ma charakter pornograficzny

• De Sade ( wcześniej niepublikowany)

• Autorzy kultury alternatywnej- trzeciobieg- niezależny od oficjalnego, państwowego oraz od instytucji drugoobiegowych

• Pomarańczowa Alternatywa- lata 80- strajki studenckie, absurdalne happeningi, Mirosław Frydrych ( Polska Partia Krasnoludków)- happeningi w czasie oficjalnych świąt państwowych, mają wydźwięk ironiczny

• bruLion- trzeciobieg- teksty prowokacyjne, przekraczające tabu obyczajowe, polityczne

• zwrócili na siebie uwagę, godzili w autorytety i uznane wartości

• happening pod Pałacem Kultury- palili numery bruLionu - nawiązanie do inkwizycji, cenzury

• koniec lat 80- poczatek90- Publikuje Andrzej Stasiuk- fragmenty pierwszych opowiadań „ Mury Hebronu”- opisuje współczesne środowisko kryminalne

• Manuela Gretkowska- debiutuje jako poetka, fragmenty pierwszej powieści w bruLionie

• 1995 nr 27- bruLion zmienia swoje oblicze, Robert Tekieli przeszedł nawrócenie, pismo promuje wartości chrześcijańskie, zawartość- recenzje książek JP II , zdjęcia Ducha św., świadectwa osób publicznych, którzy się nawrócili

• ostatni numer 1999 rok

• bruLion- prozaicy Andrzej Stasiuk, Olga Tokarczuk, Manuela Gretkowska

• poezja przedstawianie tematyki prywatnej, indywidualnej

• krytyk Karol Maliszewski- dzieli poetów na barbarzyńców- Świetlicki, Marcin Sędecki, Marcin Baran, Jacek Podsiadło, Robert Tekieli i klasyków- Krzysztof Keler, Katarzyna Groda, Artur Szlosarek

• barbarzyńcy- wpływ Nowej Fali, język potoczny, zaczerpnięty z mediów, nastawieni na „nie” wobec świata , realizm, sensualizm, bezradność wobec wartości, kaleki rytm, brak rymu, językowe obrazoburstwo, kolokwializmy, metafizyka negatywna (brak tematyki metafizycznej)

• klasycy- skłanianie się ku światu, odnajdywanie pewnych wartości , nawiązywanie do tradycji

---