2011 01 21 Farmakologia 24

Narkomania i narkotyki (1/2)

USA - ponad milion aresztowań rocznie oraz około połowy wszystkich morderstw ma związek z narkotykami

Szacunki ONZ z ostatniej dekady:
Narkotyki stosuje 200 mln ludzi, w tym:

Marihuanę 140 mln
Kokaina 14 mln
Heroina 8 mln

Wg NIDA blisko 60% Amerykanów ma kontakt z preparatami kanna bis
Roczne dochody: 50 mld dolarów

Najczęściej brane środki uzależniające (w tysiącach):

Marihuana 4090
Kokaina 1549
Opioidowe leki przeciwbólowe 1546
Ang. Tranquilizers 419
Ang. Stimulants 409
Ang. Hallucinogens 371
Heroina 227
Ang. Inhalants 221
Ang. Sedatives 97

Nakotyk - od gr. narcotikos = oszałamiający

Definicje

Narkotyk - to substancja powodująca zniesienie bólu, euforią i oszołomieniem której częste stosowanie prowadzi do uzależnienia (narkomani)
Termin narkotyk odnosi się zwykle do opioidów zwanych narkotycznymi środkami znieczulającymi
W mowie potocznej narkotykiem określa się każdy nielegalny środek psychoaktywny (…)

Narkomania - jest to stałe lub okresowe przyjmowanie środków odurzających w celach niemedycznych; prowadzi do uzależnienia lub jest jej wynikiem.

Uzależnienie - jest ciężką, przewlekłą chorobą OUN z nawrotami występującymi nawet po długich okresach abstynencji.

Sądzi się, że u osoby które przeszły przez uzależnienie, do końca życia pozostaną w grupie podwyższonego ryzyka ponownego sięgnięcia po substancję uzależniającą (tzw. defekt systemu pamięci)

Wywołanie uzależnienia jest najbardziej niebezpieczną właściwością substancji psychoaktywnych.

*Osoby, które mają problemy ze spaniem i przyjmują leki często otaczają się zegarami.
*Propranolol anty trema

Rozróżnia się dwa rodzaje uzależnienia:

Psychiczne
Fizyczne

Uzależnienie psychiczne

Nadużywanie wszystkich grup związków
Wewnętrzny przymus poszukiwania narkotyku bez względu na negatywne skutki

Uzależnienie fizyczne

Wywoływane jest tylko przez niektóre narkotyki
Jest wynikiem fizjologicznej adaptacji organizmu do przewlekłego przyjmowania narkotyku
Dochodzi wtedy, kiedy narkotyk włącza się w fizjologiczne procesy ustroju
Odstawienie powoduje zakłócenie tych procesów

Zespół abstynencyjny

Jest to zespół objawów o różnym nasileniu
Pojawia się z chwilą zaprzestania przyjmowania lub znacznego ograniczenia przyjmowania substancji psychoaktywne

*Bierzesz następną porcję narkotyku także dlatego, żeby uniknąć koszmaru!!

Tolerancja

Po długotrwałym przyjmowaniu
Znoszenie przez organizm coraz wyższych dawek narkotyków
Konieczność stałego zwiększania dawek narkotyku dla uzyskania przez biorcę oczekiwanego efektu

Sensytyzacja = uwrażliwienie

Występuje przy niektórych związkach (kokaina, amfetamina)
Kolejne związki dają coraz silniejszą odpowiedź organizmu

Dlaczego bierzemy?

Czynniki osobnicze

Predyspozycje genetyczne (np.: uzależnienie od alkoholu)
Indywidualne predyspozycje charakterologiczne

Natura buntownika
Uleganie wpływom grupy
Niska samoocena
Trudności w nawiązywaniu kontaktów
Trudności z radzeniem sobie ze stresem

Czynniki środowiskowe

Dom i rodzina

Naśladowanie zachowań rodziców
Przemoc, molestowanie seksualne
Głębokie zaniedbania wychowawcze

Szkoła

Kłopoty adaptacyjne trudności w odnalezieniu swojego miejsca w grupie
Słabe oceny

Grupa

Jeżeli Twoi znajomi biorą środki uzależniające, szanse na to, że i Ty zaczniesz brać znacznie wzrastają

Substancje psychoaktywne

Stymulatory

Kokaina
Efedryna
Amfetamina
Metamfetamina
Nikotyna
Khat
Kofeina

Depresanty

Opioidy (w tym morfina i heroina)
Alkohol
Benzodiazepiny
Barbiturany
Laktony „kava”
Kwas gammahydroksymasłowy (GHB) - pigułki gwałtu
Flunitrazepam (Rohypnol) - pigułki gwałtu

Halucynogeny

Kannabinoidy - THC (marihuana, haszysz)
Meskalina
Psylocybina
Muskaryna
Salwinoryna
Alkaloidy sporyszu
Alkaloidy tropanowe
LSD
Fencyklidyna

	Zależność fizyczna	Zależność psychiczna	Tolerancja
Kokaina	Ograniczona	Tak	Nie
Amfetamina	Ograniczona	Tak	Tak
Alkohol	Tak	Tak	Tak
Marihuana	Nie wiadomo	Tak	Mała
Opioidy	Tak	Tak	Tak
Syntetyczne halucynogeny (LSD, MDMA)	Nie	Tak	Tak
Naturalne halucynogeny	Nie	Tak	Tak
Nikotyna	Tak	Tak	Nie

Tab. Właściwości substancji uzależniających

Etapy uzależnienia

Ekspozycja

Pierwszy kontakt ze związkiem

Przymus

Poświęcamy coraz więcej energii, pieniędzy i czasu na zdobycie związku
Dezintegracja normalnego życia
Ciągle dążymy do przeżyć (odlotów), które daje nam narkotyk

Utrata kontroli

Musimy wziąć następną działkę aby uniknąć zespołu odstawienia

W wytwarzaniu uzależnienia kluczową rolę odgrywają

Układ nagrody
Dopamina - główny przekaźnik układu nagrody

Główne struktury mózgowe tworzące układ nagrody:

Pole brzuszne nakrywki (VTA)
Jądro półleżące przegrody (łac. nucleus accumbens)
Jądro migdałowate
Kora przedczołowa

*Chlorek benzalkonium
*Kluczowa jest rola szlaków dopaminergicznych w układzie nagrody i motywacji w mózgu.
*Układ nagrody pobudzają zarówno czynniki naturalne (pożywienie, seks) jak i środki uzależniające.

Wykresy poziomów dopaminy w mózgu

Amfetamina - szczyt po 1 godzinie
Nikotyna
Jedzenie
Seks

Opioidy

Naturalne opioidy

Morfina
Kofeina

Półsyntetyczne opioidy

Heroina

Syntetyczne opioidy

Metadon
Petydyna
Leworfanol
?
Tramal

Budowa chemiczna morfiny, kodeiny i heroiny!!!!
Zwracają uwagę niewielkie różnice strukturalne pomiędzy związkami

Morfina
Heroina = DIACETYLOmorfina
Kodeina = METYLOmorfina

Spośród ponad 100 odmian Papaver jedynie Papaver somniferum i Papaver setigerum wytwarzają morfinę.

Papaver somniferum
Mak opium alkaloidy o silnym działaniu psychotropowym

Opium

Nacięcie niedojrzałych makówek
Zebranie mlecznego wypływającego lateksu
Wysuszenie go na powietrzu do tzw. gumy opiumowej

Surowe opium - jest lepką brunatną substancją, której można nadawać dowolną formę; z upływem czasu

Około 10% całkowitej masy stanowią biologiczne alkaloidy:

Fenantrenowi

Morfina 8-14%
Kodeina 0,7-3%
Tebaina 0,2-1%

Izochinolinowe

Papaweryna 0,5-1,3%
Narkotyna 2-8%

Opium lekarskie / opium narkomanów

Wysuszone i sproszkowane opium, w którym zawartość morfiny doprowadzono do 9,5-10% przez dodanie laktozy, łupin kakowych lub skrobi ryżowej, było stosowane pod nazwą opium lekarskiego
Narkomani uzyskują efekt euforyzujący przez palenie tzw. preparowanego opium, które otrzymuje się przez specjalną obróbkę surowego opium

„Makiwara”, mleczko makowe, „kompot” - produkty prymitywnej przeróbki słomy makowej

Zawierają narkotyki opatowe w zmiennych nieznanych dokładnie ilościach i proporcjach
SA bardzo zanieczyszczone toksycznymi substancjami

Makiwara = zupa

Otrzymywana przez gotowanie suchej słomy makowej
Ma kolor czarnej kawy
Gorzki smak i zapach niedojrzałego maku
Przyjmowana jest doustnie w ilości około 2 l na dobę
Często dodaje się relanium, barbiturany lub inne leki psychotropowe

Mleczko makowe

Wysuszony sok z niedojrzałych makówek
Po rozpuszczeniu w wodzie i zakonserwowana bywa używana do iniekcji

Kompot (polska heroina)

Otrzymywana przez acetylację bezwodnikiem kwasu octowego ekstraktów z makówek lub słomy makowej
(…)

Morfina

Najważniejszy psychoaktywny składnik opium
Wywołuje zjawisko tolerancji oraz zależności psychicznej i fizycznej
Działanie morfiny

Ośrodkowe:

Układ limbiczny: wywołuje uczucie odprężenia i przyjemności (efekt euforyzujący)
Pień mózgu: bradykardia, spadek częstości oddechów, hamowanie kaszlu
Rdzeń kręgowy: blokada mechanizmów bólowych znoszenie efektów bólowych nawet poważnych uszkodzeń ciała

Przyjęcie po raz pierwszy morfiny lub przetworów ze słomy makowej wywołuje na ogół przykre reakcje (zwłaszcza ze strony przewodu pokarmowego).

Kolejne dawki wywołują jednak wyraźną poprawę samopoczucia, odprężenie, zadowolenie, zmniejszenie lęków i niepokoju.

Gdy narkotyk przestaje działać (tj. gdy nie przyjmie się kolejnej dawki) nastrój zmienia się gwałtownie i nawet drobne trudności wydają się ogromne i niemożliwe do pokonania. Pojawia się lęk przed wystąpieniem objawów abstynencyjnych i najważniejszą sprawą staje się zdobycie kolejnej dawki narkotyku.

Preparaty zawierające morfinę - drogi podania:

Dożylna
Inhalacja
Dożylna (bardzo rzadko, słabe działanie euforyzujące)

Heroina = DIACETYLOmorfina = DIAmorfina

H is for Haven; H is for hell; H is for heroin Droga do H
Dożylna
Inhalacja
Biały proszek o gorzkim smaku
Nazwy uliczne:

China White
Black Tar
Polo
Czerwony rum
Chasing the dragon

Wdychanie dymu z ogrzanej heroiny jest droższe niż podanie i.v., ale bezpieczniejsze (nie grozi zakażeniem AIDS i żółtaczką; jednak łatwiej o skurcz oskrzeli i astmę)

Speedball

Mieszanka heroiny z kokainą lub amfetaminą

MPTP

Związek często zanieczyszczający heroinę
Wywołuje objawy choroby Parkinsona

Heroina - drogi podania

Preparaty o niskiej czystości

Dożylna
Domięśniowa
Podskórna

Preparaty o wysokiej czystości

Wdychanie
Palenie

Wzrasta dostępność preparatów o wysokiej czystości

Długotrwałe stosowanie opiatów

Prowadzi do wyraźnego pogorszenia stanu somatycznego oraz zaburzeń w sferze psychicznej
Objawy

Zmniejszone łaknienie
Upośledzenie wchłaniania
Zaburzenia jelitowe
Wychudzenie
Zmniejszenie sił fizycznych
Nadkwaśność
Zaparcia
Skórne wypryski i ropnie
Rozległa próchnica i szybka utrata zębów
Zwężenie źrenic (tzw. źrenice szpileczkowate)
Depresja ośrodka oddechowego
Bradykardia
Hipotonia
Hipotermia
Zmiana nastroju
Senność
Pogorszenie pamięci
Osłabienie zdolności koncentracji i uwagi
Osłabienie woli
Spadek ambicji
Degradacja psychiczna i społeczna
Zaburzenia cyklu miesiączkowego u kobiet
Spadek potencji u mężczyzn: spadek libido

Zespół abstynencyjny (zespół odstawienia)

Pierwsze objawy w 8-12 godzin od zażycia ostatniej dawki
Osiągają swoje apogeum w 3-4 dobie, a następnie ustępują
Trwa zazwyczaj 7-10 dni
Najbardziej wyrażone zachowanie poszukiwawcze
Najwięcej zbrodni popełniają narkomani w tym okresie
Objawy:

Niepokój
Narastające rozdrażnienie
Silne bóle mięśni i stawów
Ziewanie
Uczucie senności ale jednocześnie niemożność zaśnięcia
Kichanie
Dreszcze
Wyciek z nosa
Rozszerzenie źrenic
Ślinotok
Mdłości
Wymioty
Biegunka
Bezsenność
Łzawienie
Wzrost temperatury

ponad to

Piloerekcja (tzw. gęsia skórka)
Tachykardia
Niezwykle dokuczliwa bezsenność
Zachowania manipulacyjne mające na celu uzyskanie dawki narkotyku

Terapia narkomanów opatowych

Leczenie substytucyjne Metadonem

Ma na celu ograniczenie szkód (łac. herd reduction) związanych z używaniem narkotyków opatowych

Metadon

Agonista receptorów opioidowych

Wiąże się mocniej z receptorami mi

Ma działanie przeciwbólowe
Powoduje minimalną tolerancję
Lekko euforyzujące efekt
Strukturalnie różny od morfiny, ale efekty biologiczne są zbliżone
Efekty metadonu utrzymują się długo
Zalety

Działa wystarczająco silnie by nie dopuścić do wystąpienia zespołu abstynencji
Jest skuteczny przy przyjmowaniu doustnym
Stosowanie doustne przerywa związek przyczynowy między stanem euforycznym wywołanym przyjęciem narkotyku i złożonym rytuałem, jaki stanowi iniekcja iv
Działanie od 20-24 godzin
Długotrwałe stosowanie nie wywołuje skutków ubocznych, oprócz:

Zaparcia
Uzależnienia (mniejsze, kontrolowane)

Łagodzi pragnienie przyjęcia narkotyku oraz przymus jego używania

Terapia metadonem

Początkowo dawki 20-30 mg
Stopniowo zwiększa się ją o 5-10 mg
Aż do osiągnięcia dawki dobowej 60-100 mg
Kuracja minimum 6 miesięcy do trzech lat (lub dłużej)
As long as it Leeds to, or simply, long enough Dr Thomas Payte

Wadą metadonu są jego właściwości uzależniające - zdaniem niektórych zupełnie go dyskwalifikują.

Metadon stosowany od 1992 r. w programach eksperymentalnych.
Od 1997 r. zalecany.

Buprenorfina

Półsyntetyczna pochodna tebainy (alkaloidu opium)
Jest ago-antagonistą receptorów opioidowych (mi-agonista, kappa-antagonista)
Coraz częściej stosowana w terapii uzależnień opatowych
Silny analgetyk - działa 25-40x silniej niż morfina
Zalety w terapii:

Mało toksyczna
Nie wpływa na temperaturę ciała, ciśnienie kwi i częstość oddechów
Znacznie słabsze uzależnienie od metadonu
2 mg buprenorfiny = 25 mg metadonu
Zespół abstynencyjny jest skąpo objawowy

Połączenie buprenorfiny z naolksonem (prep. Suboxone) ma niweczyć przyjemność, jakiej narkoman oczekuje przyjmując nielegalnie narkotyk
Podtrzymująca dawka Suboxone: 24 mg co drugi dzień

Leki supernakręcające - stymulatory mózgu

Silne właściwości adrenergiczne
Amfetamina, met amfetamina, syntetyczne pochodne amfetaminy , kokaina, khat, metkatinon

Działanie leków supernakręcających:

Wzmożona pobudliwość
Czujność
Gotowość do działania
Ogólne pobudzenie behawioralne

Historia

1887 r. - synteza amfetaminy w Niemczech
1919 r. - synteza met amfetaminy w Japonii
Druga wojna światowa - amfetamina szeroko rozprowadzana wśród żołnierzy (przede wszystkim japońskich) problem z uzależnieniem w Japonii po zakończeniu wojny.

Amfetamina - przyjęcie