1. Reforma Stanisława Konarskiego
1) „Volumnia legum” - dzięki tej pracy poznał przeszłość własnego narodu (praca z Józefem Kałuskim)
2)”Rozmowa pewnego ziemianina ze swoim sąsiadem”
3) Coleggium Nobilium - 1740r w Warszawie
a) dwa podręczniki: „Gramatyka łacińska”, „O poprawie błędów wymowy”. Gramatyka - wszystkie reguły były poda prostym językiem, dostosowane do poziomu umysłowego uczniów, cały podręcznik w formie pytań i odpowiedzi; w drugim dziele Konarski potępia gadulstwo ówczesnych mów, wskazał na brak w nich treści i bezużyteczną grę słów.
b) wymowa miała być orężem orężem walki o reformy polityczne propagowane głownie przez stronnictwo Czartoryskich, retoryka w związku z tym przestałą być w szkole przedmiotem, a nabierała charakteru nauki obywatelskiej
c) przy poparciu Adama Komorowskiego zyskuje zgodę na mianowanie wizytatorem apostolskim na pijarską prowincję Cypriana Komorowskiego oraz upoważnienie na przeprowadzenie koniecznych zmiam w dotychczasowych programach
d) „Ordynacje wizytacji apostolskiej” - zawierały przepisy niezbędne do regulowania życia zakonnego i działalności szkół. Celem Coleggium wg. Ordynacji było polityczne i moralne odrodzenie magnatów (takie wych. Ich synów, aby zrozumieli konieczność przeprowadzenia reform w celu ratowania upadku państwa)
e) podkreślał, że COllegium jest oparte na wzorach zagranicznych, umieszczanie najwyżej 2 chłopców w sypialni, zabraniał przeludniania sal szkolnych, angażował dla każdych 3, 4 chłopców cudzoziemskich lokajów, zalecał podawania chłopcom obfitych i doskonale przyrządzonych posiłków, zwracał uagę na czystość i higienę w szkole, nakazywał otoczyć specjalną troskę nauczanie jęz.obcych; Konarski umożliwiał często bywanie na dworze królewskim i w rezydencjach magnackich, 80 dukatów rocznie od chłopca.
f) religia - głownym motywem uczciwego postępowania chłopców miały być rozbudowane w dzieciństwie poczucie honoru, pragnienia sławy i czci własnej, względ na przyszłe dobro i korzyści, umiłowanie sprawiedliwości poniżającego, zabijającego godność ludzką.
h) dążąc do wych. Reformatorów i działaczy społecznych, Konarski usiłował wyrobić w swoich wychowankach szereg cnót:
- posłuszeństwo
- sprawiedliwość ( miała regulować stosunek synów magnackich do wszystkich stanów w Polsce)
- miłość ojczyzny (cześć i posłuszeństwo wobec króla, poszanowanie praw publicznych i urzędów państwowych, szacunek wobec władz wojskowych)
i) wychowanie dobrego obywatela - na lekcjach historii powszechnej i polskiej, nauki publicznego prawa polskiego, filozofii racjonalistycznej, elementów wiedzy przyrodniczej oraz prawa natury
4) Program nauczania Collegium Nobilium
a)było 5 klas, ale klasy II, IV, V, były dwuletnie
b) po ukończeniu ostatniej klasy można było uczęszczać na dwuletni kurs prawa ojczystego i międzynarodowego
c) głównym przedmiotem nauczania była łacina (uzyskanie wiedzy o świecie)
d) wprowadzenie arytmetyki, języków obcych, historii Polski, historię powszechną, geografii, fizyki, filozofii racjonalistycznej
e) nauka języka francuskiego - teatr - wystawiał w każdym karnawale jedna tragedię w języku polskim, oraz jedną komedię w języku francuskim. Główną myślą przewodnią było szerzenie ze sceny postępowych idei politycznych.
f) znacząca rola języka ojczystego, klasy niższe - rola pomocnicza, kl.II - uczono się w języku ojczystym historii ojczystej, kl.III - język równorzędny łacinie, klasy najwyższe - główny język nauczania.
g) starania o należne miejsce przedmiotów nadających wychowaniu charakter narodowy (nauka historii polskiej- rozwijanie uczuć patriotycznych młodzieży)
h) kwestie - tematy do opracowanych przez nich mów: religia, wychowanie, szkolnictwo, król, sejm, sądownictwo, przekupstwo magnatów, polityka zagraniczna, skarb państwa, handel, chłop, sprawy monetarne, miasta, wojsko.
i) przekonywał, że opieka nad wychowanie i szkolnictwem powinna należeć do władz państwowych
j) Konarski polecał młodzieży przekonywać słuchaczów jej mów, że przekupionych magnatów należy skazywać na wygnanie i konfiskowanie ich majątków.
k) Konarski domagał się zwolnienia chłopców od wszelkich podatków, doradzał wprowadzać czynsz zamiast pańszczyzny
l) po ukończeniu kl. Retoryki -> klasa filozofii (II rok matematyka, fizyka, anatomia, biologia, astronomia i geologia)
ł) elementy nauk przyrodniczych, zwłaszcza fizyki eksperymentalnej (budziła w uczniach wiarę w nieograniczone możliwości poznawcze rozumu ludzkiego)
5) Reforma kolegiów pijarskich
- 1750 -1753
- skrócenie czasu na naukę łaciny
- uwzględnienie w programach nowych przedmiotów nauczania
- brak jęz. Nowożytnych
- zakaz organizowania teatrów (brak funduszy)
- nie było nauki kunsztów kawalerskich
-wychowanie dobrego obywatela Polski szlacheckiej
6) troska Konarskiego o nauczycieli
- należyte wykształcenie nauczycieli oraz zapewnienie im odpowiednich warunków pracy
- wykształcenie zawodowe (3 etapy)
I bardzo dokładne poznawanie wszystkich przedmiotów nauczania
II pogłębianie zdobytych wiadomości przez prywatną lekturę
III dokładne zapoznanie się w z podręcznikami, którymi młodzi nauczyciele mieli posługiwać się w szkole, oraz studia pedagogiczne oparte nalekturze dzieł najbardziej postępowych wychowawców wychowawców myślicieli
- pragmatyka nauczycielska - omówił w niej studia każdego nauczyciela, jego pracę w szkole, ustalił sposoby przenoszenia nauczycieli innych szkół, uregulował metody opracowywania corocznych ocen, zobowiązał każdego pijara do 18 lat pracy w szkole, po których mógł przejść na odpoczynek lub innych obowiązków
* organizowane przez Konarskiego w Collegium Nobilim popisy publiczne zwane sejmikami szkolnymi. Najważniejsze z nich, odbywe w 1757 i 1758, nosiły tytuły: 1) Rozmowa, na czym dobro i szczęście Rzeczypospolitej zaległo, 2) O co najbardziej i najpierw w edukacji starać się trzeba
2. Ideał Szkoły Rycerskiej w Warszawie
1) Powstanie Szkoły Rycerskiej (Bóg, Honor, Ojczyzna)
a) 1765 - założenie przez Stanisława Augusta Poniatowskiego Akademii Szlacheckiej Korpusu Kadetów w Warszawie, zwanej popularnie Szkołą Rycerską
Przyczyny jej powstania
- Pacta conventa mówiły, że nowo obrany król powinien założyć własnym kosztem szkołę wojskową, w której synowie biednej szlachty mogliby przygotować się do zawodu oficerskiego
b) na jej czele stał komendant (Adam Czartoryski)
c)_dobór kandydatów - niezamożna szlachta, zaufana pod względem umysłowym
2) Program nauczania
a) w pierwszych latach charakter wojskowy
b) kształciła chłopców w wieku 16-18 lat, ucząc ich matematyki teoretycznej i praktycznej, zasad fortyfikacji, rysunków, jęz. nowożytnych, nauk wyzwolonych oraz prawa natury
c) po reformie 1765 r. przyjmowała chłopców od 8 r.ż
d) program nauczania, podzielony był na 3 części:
- przygotowawczy
- ogólnokształcący
- zawodowy
e) w ciągu 4 lat wstępnych uczono kadetów języka francuskiego, niemieckiego i angielskiego, łaciny, nauk wyzwolonych, historii Polski, powszechnej, geografii, filozofii, matematyki, rysunków
f) ostatnie 2 lata były poświęcone przedmiotom zawodowym, kandydaci do służby wojskowej -> inżynieria wojskowa, kandydaci do służby cywilnej -> prawo i konstytucja
g) językiem wykładowym język polski
h) „Historia nauk wyzwolonych” (czytanie, pisanie, ortografia i styl polski, historia literatury polskiej)
i) zadaniem było rzeczowe i ideowe przygotowanie kadetów do reform w Polsce
j) nauka szkolna zmierzała do harmonijnego rozwoju umysłu oraz samodzielności myślenia
k) istnienie biblioteki
l) nowożytny charakter szkoły (gabinety - specjalne przyrządy, zbiory mineralogiczne,botaniczne i zoologiczne, kolekcje gipsowych odlewów oraz ilustracje)
3)Wychowanie obywatelskie
- dyscyplina żołnierska i rozbudzanie uczuć patriotycznych
- A.Czartoryski -„Katechizm kadecki” (1767 r.) (26 punktów z zakresu etyki indywidualnej i społecznej)
- „Definicje różne przez pytania i odpowiedzi” - dla starszych kadetów miały charakter podręcznika moralnego
część 1 - zagdnienia życia codziennego, określała cnoty i przywary szlachty
część 2 - życie obywatelskie
- rozwijanie wrodzonych zdolności młodzieży, instynktów społecznych i chęci współpracy z drugim z rozbudzenia ambicji
- organizowanie dekurii opartych na zasadach samorządu kadetów. Duszą miała być „szlachetność, cnota i punkt honoru” a metodą pracy - współzawodnictwo, przypominała zastępy harcerskie
- troska o wychowanie fizyczne kadetów
- wybieranie form towarzyskich (udział w uroczystościach dworskich i państwowych)
- nacisk na staranność stroju, czysto i kulturę życia codziennego
-teratr, czytanie „prawideł zachowania się przy stole,, uczyły ogłady towarzyskiej, kształtowały mowę, ruch, gesty, zręczność.